Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=37170 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 478 (rot) / 322 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT MIT THEOLOGISCHEN TEXTEN
Olim: B 26    Papier   257 Bl.   145×115    2. Hälfte 15. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Ranna, Paulinerkloster
Handschrift aus 3 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-33) 2. Hälfte 15. Jh.; 2  (34-230); 3  (231-257)
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3  |  Einzelbilder: fol. 3, 5, 12, 21, 36, 59, 99, 102, 187, 223, 234, 244.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 11)


Teil 11-33   Papier   2. Hälfte 15. Jh.
Lagen: (VI-1)11 + II15 + IX33
Blatt 1 besteht aus einer Verklebung aus palimpsestiertem Pergament und Papier, das Gegenblatt fehlt, die Blattkante ist um die erste Lage geführt, ebenso besteht Blatt 257 aus zwei verklebten Papierseiten und ist um die letzte Lage herumgeführt, das Gegenblatt fehlt [Gegenblätter fehlen zu: I, 47, 257]. Moderne Bleistiftfoliierung.
Schrift:
Schriftraum: 110-115 × 75    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 21-24   
Schriftart: Bastarda
Mehrere Hände.
Teil 234-230   Papier   
Lagen: (VII-1)46 + 3.VI82 + VIII98 + 11.VI230
[Lagenanfänge: VI 122 134 146 158 170 182 194 206 218 230]
Schrift:
Schriftraum: 115 × 75    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 25-28   
Schriftart: Bastarda
Mehrere Hände. Schriftspiegel teilweise vorgezeichnet, teilweise ohne Vorzeichnung.
Teil 3231-257   Papier   
Lagen: VI242 + (VII + 1)257
Schrift:
Schriftraum: 120 × 820    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 29   
Schriftart: Bastarda
Schriftspiegel teilweise vorgezeichnet, teilweise ohne Vorzeichnung.

Einband: Streicheisenlinien   Blindstempel        
Brauner Ledereinband über Holz (brüchig, der Vorderdeckel liegt lose), Einzelstempel, eine Schließe. Der Buchrücken liegt offen, Rückenleder porös. Signatur- und Titelschilder auf dem Buchrücken: Sermones dominicali [in circulum Anni], darunter olim-Signatur B26, darunter Titelschild nach Werl.


Ir: Getilgter Besitzvermerk aus dem Kloster Ranna (?) (nicht bei Sarbak).
Astrid Breith (2021), auf Basis einer unveröffentlichten Beschreibung Gábor Sarbaks (Budapest) - Wasserzeichen und Lagenformel: Maria Stieglecker Nov. 2021
"Pez BA I", "VL", "Rupprich 1957", "Bloomfield", "Hain", "Kaeppeli"
alle Initien
(VDS) Excerpta.
Teil 1
(1r) De victoria ad Nandralbam (Belgrad) 1456.
   1
1r Anno domini 1456 victoria miraculosa caelitus data est christianis crucesignatis in Ungaria circa castrum Nandor Alba trans Danubium contra Turcum Magnum qui turpiter fugit nemine persequente sed sola manus Domini tenuit eum in die sancti Sixti cuius belli ductor erat magnificus et strenuus miles Iohannes de Hunyad Sancto Iohanne de Capestrano populum trepidantem cum benedicto nomine Iesus clamore ad persequendum infideles animavit et provocavit pro gratiarum actione autem victoriae illius Kalixtus papa tertius festum transfigurationis in anno 1457 in die sancti Sixti instituit observandum.
(1r) Nota de cometa 1472.
   1
1r Anno 1472 Cometa apparuit in principio anni circa festum Agnetis transivit super Colomam et caudam longam quasi graduum 30 misit ad occidentem. In festo sancti Blasii stetit in ariete et misit caudam versus orientem vagans(?) erat alba quamquam et flamea ciruitaque valde.
(1r) De aestate ferventissima 1473.
   1
1r Sequuntur bella et epidemiae in diversis partibus et anno 1473 fuit aestas ferventissima et siccitas inaudita et in quibusdam terris ignis sub terra succensus usque ad arenam fuit.
(1r-v) Nota de oboedientia.
   1
1r Tit.: Bernhardus
Perfectus obediens parat aures ad audendum, oculos ad videndum
(2r) Zitate aus Ecclesiastes 10 und 33.
(2v-6v) Exempla duo de spiritu sancto.
   1
2v Tit.: (Rot) Quomodo spiritus sanctus desperatum iuvenem ad spem venie erexit Vincencius ex parte libri historialis
Erant duo fratres uterini satis honestis parentibus orti ... — ... felix migravit.
(7r-v) Miraculum de sancto Spiritu.
   1
7r Tit.: (Rot) Miraculum de sancto spiritu in die pentecostes facto
Henricus imperator tercius celebrabat pentecosten apud Magunciam paulo ante missam ... — ... superflua ciborum abstergens.
(7v-10v) Exemplum de eucharistia Wratislaviae vendita Iudaeis triginta aureis.
   1
7v Tit.: (Rot) Exemplum subscriptum de pretiosissimo corpore Christi in Wratislavia factum quomodo quidam custos eclesie vendiderat particulam perfidis Iudeis triginta aureis experire volentes utrum sit verus Deus sub forma hostie an non quam hostiam non nisi simplicem panem esse credebant
(8r) Quamquam iam non loquatur propheta et paene cessasse videntur ... — ... (10v) plenis clamoribus una cum uxore sceleris conscia laqueo suspensi interiit.
(11r) Nota de certis septem missis confirmatis per Innocentium III. papam.
   1
Tit.: Septem misse confirmate per Innocentium 3.
Prima missa ... dominica ramis palmarum
(11v) leer.
(12r-15r) Stationes in quadragesima cum indulgentiis.
   1
12r Feria quarta Cinerum ad sanctam Sabinam ... — ... salutem animarum.
(15v) Gebet (in ungarischer Sprache) (Vgl. Horváth János: A magyar irodalmi műveltség kezdetei, 101).
   1
Yrgalmnak Annÿa Maria menyorzagnak assonÿa, Angÿaloknak ewrewme Zÿzeknek Wyragha, Menÿorsagbeli Zentheknek Vigasagya, Purgatoriumbeli halotognak hÿeldelme, feldenualo Bínes nepnek, remenÿew, Kyerenk teged nemes assonÿonk maria. Ma ees ydenek mindenkoran. Nÿerÿed nekenk Zenthleleknek malaztÿath, k¨vilagosoha mek mÿ elmenketh, hogÿ ez Zenth ÿgheketh halhazuk.
(15v) Hugo de Sancto Victore CRSA (?) De bono conscientiae (Exzerpt).
   1
Tit.: De bono conscientie
Bona conscientia est titulus religionis templum Salomonis ager benedictionis ortus deliciarum gaudium angelorum
(15v) Nota de electoribus imperii.
   1
15v Maguntinensis, Treverensis, Coloniensis
(16r) Bernardus Claraevallensis OCist Excerptum.
   1
16r Tit.: Bonum est nos hic esse super haec Bernhardus
Verba beati Petri
(16v) leer.
(17r-18v) Miracula.
   1
19r Iesus Christus filius Dei in Bethlehem Iudae nascitur anno caesare Augusti 42
(19r-31v) Sermones et exempla.
   3
19r Tit.: (Rot) Sermo de nativitate Domini
Evangelizo vobis gaudium magnum (Lc 2,10). Sole oriente tempore aestivali aves iocudantur
20v Tit.: (Rot) Exemplum
Legitur quod quidam mulier lubrica ad cor tandem de venia desperabat
31r Tit.: (Rot) Exemplum
De blasphemo usurario exemplum legitur in ... de septem donis: Cum quidam usurarius infirmaretur mortis
(32r-33v) Interrogationes et resolutiones de operibus bonis in statu peccati peractis.
   1
32r Tit.: (Rot) Interrogacio
Utrum homo existens in peccato mortali prosit sibi ieiunare, orare, visitare ecclesias ... — ... largiens hic gratiam et in futuro gloriam. In qua vivit et regnat per infinita saecula saeculorum. Amen.
(33v) Leonardus Matthaei de Utino OP Dictum de motu caelesti applicato animae.
   1
Tit.: Leonardus de Utino
In motu caelesti reperiuntur quattuor ... — ... et multiplices sunt.
Teil 2
(34r-34v) leer.
(35r-98v) Stephanus de Landskron CRSA Tractatus de quattuor novissimis (Druck: Pez BA I [1723], 29-156 - Lit.: VL IX (1995) Sp. 297 [B. Schnell, E. Weidenhiller]; Rupprich 1957, 160f).
   1
Tit.: (Rot) Tractatus quattuor novissimorum. (Schwarz) Incipit epistola in quattuor novissimorum tractatum
Reverendo in Christo patri et domino generosissimo domino Silvestro Chiemensis ecclesiae praesuli dignissimo ... (35v) in omnibus operibus tuis memorare novissima tua ... (Sir 7,40). In his verbis sapiens duo facit ... — ... dividat et fructum orationis tollat. (Rot) Explicit tractatus admodum utilis quatuor novissimorum. Sit deus benedictus.
(99r-106v) Cordiale de quattuor novissimis (Vgl. Gerardus de Vliederhoven OT, Cordiale de quattuor novissimis [Bloomfield 3057]. Dt. Texte mit gleichem Incipit in Melk, Cod. 575, p. 2b-34b, und Cod. 1382, 76r-141r).
   4
98r Tit.: De morte certissima
In omnibus operibus tuis memorare novissima quae quattuor sunt scilicet mors iudicium gehenna et gloria caelestis
101r Tit.: De iudicio terribli
Praesentis temprois ita agenda est laetitia ut amaritudo futuri iudicii numquam recedat a memoria
103r Tit.: De ijehenna infernali
Unus ijehennae ignis credendus est
105r Tit.: De gloria celesti
Quae lingua dicere vel quis intellectus capere sufficit
(107r-109r) Historia de BMV de Laureto.
   1
107r Tit.: (Rot) De ecclesia Marie virginis diocesis Rakanati
Nota quod ecclesia beatae Mariae virginis de Laureto fuit camera et domus beatae Mariae virginis matris
(109v-110v) Quattuor sunt quae devotionem procurant.
   1
109v Tit.: (Rot) Quattuor sunt que devotionem procurant
Primum est malorum suorum reminiscentia ... — ... si irasceris ad poenam. etc.
(111r-183v) Iohannes Herolt OP (Discipulus) Promptuarium de miraculis BMV (Drucke: Hain 8473 ff.; Cop. 2925 f., 2933-35. -- Kaeppeli 2391).
   2
111r Tit.: (Rot) De miraculis Marie virginis (Schwarz) Prologus in promptuarium Discipuli de miraculis beate Marie virginis incipit.
Ad laudem Dei omnipotentis cum saepe recitantur miracula quae ... — ... (181r) si diffusius fuerit intimatum hominibus.
181v Incipit tabula promptuarii Discipuli de miraculis gloriose Marie virginis Maria subveniens imperatrici in maximis angustiis ... — ... (183v) dominae nostrae Mariae. Exemplum. (Rot) Explicit tabula super miracula beatae Mariae virginis
(184r-186v ???) Ps. Boto Pruveningensis OSBLiber de miraculis s. Mariae (Druck: B. Pez, Venerabilis Agnetis Blannbekin ... Vita et Revelationes ... Accessit Pothonis Presbyteri et Monachi ... Liber de Miraculis s. Dei Genetricis Mariae. Wien 1731, 305-456. -- BHL 5357).
(184r-186v) De remediis contra temptationem.
   1
184r Tit.: De remediis tentacionum daemonis
Contra astutias daemonis et omnes insultationes ... — ... salutaris operatio perseneret
(187r-190v) Historiolae.
   1
187r Tit.: (Rot) Hec ex legenda Pelagii pape
Circa annum domini DCC Rahardus rex Frisonum cum baptizari deberet ... — ... operatio probans praemium coronans.
(190v) Cantuum ecclesiasticorum auctores varii notati.
(191r-194v) Tractatus de fugienda detractione fratrum.
   1
191r Tit.: Tractatus de detractione fratrum fugienda
Peccatum detractionis est maxime diiudicandum ex intentione loquentis et non audientis ... — ... et salutis aeternae.
(195r-230v) Sermones.
   1
195r Tit.: (Rot) Incipit commune sermonum ex thezauro collecti et primo de apostolis
Venite ad me omnes qui laboratis (Mt 11,28). In verbis istis salvator tria aperte per ordinem ostendit. Primo laborantes ad se venire inducit ...
Teil 3
(231r-255v) Exhortationes asceticae.
   1
231r Qui timet Dominum custodit mandata eius (Sir 22). Quo uno isto mandato servato videlicet Dominum timere ... — ... Quem dilligit non haberet
(256r-v) Notabile de confirmatione hominis cum mundo.
   1
256r Homo in se complectitur totum mundum ... — ... In motu caelesti reperiuntur quattuor Require autem tractatum quattuor novissimorum circa tale signum.
(257r) Animalium propria vocabula, ex Sidonio.
   1
257r Nota quod Sidonius in libro naturis rerum propria vocabula animalius secundum vocem
(257v-HDS) Bernardus Claraevallensis OCist Exzerpte.
   1
257v Bernardus in sermone ...
(HD-Spiegel) Nota de Matthia Corvino.
   1
Rex Mathiae obiit tercio die post [Wurmfraß]