Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=37173 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 481 (rot) / 328 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT MIT THEOLOGISCHEN TEXTEN (lateinisch/deutsch)
Olim: D 8    Papier   216 Bl.   212×142   15. Jh.
Handschrift aus 12 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-20) um 1448/1449; 2  (21-68) um 1418/1421; 3  (69-80) um 1418/1421; 4  (81-104) um 1430/1435; 5  (105-116) um 1430/1435; 6  (117-128); 7  (129-141) um 1450/1455; 8  (142-153); 9  (154-192) Mitte 15. Jh.; 10  (193-204) Anfang 15. Jh.; 11  (205-215) um 1418/1421; 12  (216)
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6, Teil 7, Teil 8, Teil 9, Teil 10, Teil 11, Teil 12  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6, Teil 7, Teil 8, Teil 9, Teil 10, Teil 11, Teil 12  |  Einzelbilder: fol. 2, 3, 24, 25, 38, 50, 62, 71, 83, 86, 97, 98, 105, 110, 122, 129, 131, 134, 141, 144, 145, 154, 157, 167, 168, 183, 184, 195, 207, 209.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 7)

Kustoden: (32v) 1 - 164v 12o. In den Fälzen sind zur Verstärkung Pergamentstreifen einer hebräischen Handschrift eingebunden.

Teil 11-20   Papier   um 1448/1449
Lagen: VII14 + III20
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 150 × 105    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 35   
Schreiber: Cristannus Temprinner (1. Hälfe 15. Jh.) – Schriftart: Bastarda
Schreiber: Cristannus Temprinner (20r).
Teil 221-68   Papier   um 1418/1421
Lagen: 4.VI68
Kustoden jeweils am Lagenende. Zeitnahe Foliierung der ersten Lage mit Ziffern 1-12. – Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 155 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 21-37   
Schriftart: Bastarda
Blatt 21-31v mit 37 Zeilen beschrieben, ab Blatt 32r zwischen 21 und 25 Zeilen pro Seite.
Teil 369-80   Papier   um 1418/1421
Lagen: VI80
Variierende Blatteinrichtung. Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
(69-80) Schriftraum: 180 × 110    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 38   
Schriftart: Gotische Kursive
Teil 481-104   Papier   um 1430/1435
Lagen: 2.VI104
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 180 × 120    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 53   
Schriftart: Bastarda
Teil 5105-116   Papier   um 1430/1435
Lagen: VI116
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift: 4 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(105r-v) Schriftraum: 190 × 120    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 41   
Schriftart: Bastarda
Schrift 2(113ra-116vb) Schriftraum: 190 × 120    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 31-32   
Schriftart: Bastarda
Schrift 3(106r-109v) Schriftraum: 190 × 1150-120    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 44   
Schriftart: Bastarda
Schrift 4(110ra-112vb) Schriftraum: 190 × 120    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 39-40   
Schriftart: Bastarda
Teil 6117-128   Papier   
Lagen: VI128
Schrift:
Schriftraum: 180 × 115    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 34   
Schriftart: Bastarda
Teil 7129-141   Papier   um 1450/1455
Lagen: (VII-1)141
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 170 × 105    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 28-29   
Schriftart: Bastarda
Teil 8142-153   Papier   
Lagen: VI153
Schrift:
Schriftraum: 160 × 95    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 331-32   
Schriftart: Bastarda
Teil 9154-192   Papier   Mitte 15. Jh.
Lagen: (VI-1)164+ (VI-2)174 + (V-2)182 + V192
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift: 5 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(157r-160v) Schriftraum: 180 × 110    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 29-31   
Schriftart: Bastarda
Schrift 2(161r-v) Schriftraum: 180 × 135    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 42   
Schriftart: Bastarda
Keine Vorzeichnung des Schriftaums, Notizen auf freiem Blatt.
Schrift 3(165r-v) Schriftraum: 205 × 140    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 45   
Schriftart: Bastarda
Keine Vorzeichnung des Schriftraums, Notiz auf freiem Blatt.
Schrift 4(168r-171v) Schriftraum: 180 × 120    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 45   
Schriftart: Bastarda
Schrift 5(177r-180v) Schriftraum: 175 × 115-120    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 32   
Schriftart: Bastarda
Teil 10193-204   Papier   Anfang 15. Jh.
Lagen: VI204
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 165 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 34   
Schriftart: Bastarda
Blatt 193r-201r, einspaltig, Blatt 201va-202ra (Register) zweispaltig, 37-39 Zeilen.
Teil 11205-215   Papier   um 1418/1421
Lagen: (V+1)215
Blatt 215 ist lose eingelegt. – Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(205r-211v) Schriftraum: 155 × 105    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 31   
Schriftart: Bastarda
Schrift 2(212r-v) Schriftraum: 170 × 120    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 34   
Schriftart: Bastarda
Teil 12216   Papier   
Lagen: (VI-11)216
(ohne Wasserzeichen)
Schrift:
(116v) Schriftraum: 150 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 5   
Schriftart: Bastarda

Hs. enthält 1 Fragment
VDS/HDS   Pergament   Ende 12. Jh.
Auf Vorder- und Hinterdeckelspiegel ist je ein Fragment aus einer Brevierhandschrift aufgeklebt, Maße 215×150 mm.
Schrift:
Schriftraum: mind. 190 × 115    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: mind. 41   
Schriftart: Karolingisch-gotische Übergangsschrift
Auf VDS zwei unterschiedliche Text- und Schriftarten: im Bibeltext normale Textualis, die Antiphonen in halber Schriftgröße. Anfangsbuchstaben bei jedem Absatz ausgerückt.
Ausstattung: Rubriziert   
Rote Lombarden.

Einband: Schmucklos        
Schmuckloser Ledereinband über Holz. Fünf Metallbeschläge pro Deckel, auf dem hinteren Deckel wurden zwei Beschläge entfernt. Ehemals 2 Schließen (entfernt). Vorderdeckel: Olim-Signatur Q 35 auf das Einbandleder geschrieben. Buchrücken: Verblaßtes Papiertitelschild: Sermones varii [unleserlich].
Astrid Breith, März 2021; Wasserzeichen: Maria Stieglecker, Sept. 2021
"Kaeppeli", "Hohmann", "Bloomfield", "Mansi XXIX", "Caplan 1936", "Caplan 1934"
alle Initien
(VDS + HDS) Bevier-Fragment; Ende 12. Jh.
Teil 1
(1ra-b) Tabula codicis (15. Jh.).
(1v-20r) Iohannes (Krafft) de Gmunden Calendarium astronomicum mit dazugehörigen Texten. Beginnend mit dem Jahr 1439, weiterhin verzeichnet 1458, 1477, 1496. Nachtrag von anderer Hand: 8. August Altmani episcopus; außerdem erwähnt: 13. Oktober: (Rot) Cholomanni martyris.
   9
1v Tit.: (Rot) Quomodo inveSniamur ortus et occasus solis
Si vis scire quotta hora et quotto minuto oriatur sol aut occidat aliquo die tunc vide in tabula praecedenti
13v Si vis scire intervallum idest numerum septimanarum quae sunt a festo nativitatis Christi
14v Si vis scire aureum numerum alicuius anni tunc ab annis domini incompletis depone
15r Si vis scire litteram dominicalem et numerum cycli solaris in aliquo anno tunc ab annis domini imperfectis subtrahe 1438
16v Si per has ducis tabulas in aliquo anno scire volueris intervallum et quinque festa mobilia
17r Tit.: (Rot) De invencione coniunccionis et opposicionis
Ad sciendum per calendarium praecedens tempus coniunctionum et oppositionum solis et lunae nota primo
18v Si scire desideras quocumque die anni in quo signo sit luna, intra calendarium praecedens
19r Tit.: (Rot) De proprietatibus duodecim signorum lune
Ad habendum bonum tempus seu malum pro phlebotomia seu minutione, notandae sunt proprietates duodecim signorum
20r Tit.: (Rot) De invencione quantitatis dierum
Si vis scire quantitatem dierum id est numerum horarum et minutorum diei artificialis ... — ... de gradibus solis et de canonibus et exposicione illarum tabularum sufficiant etc. – (20r Schreibername) Et sic est finis. Christannus Temprinner.
(20v) leer.
Teil 2
(21r-68v) Expositio salutationis angelicae cum lectionibus de BMV pro cursu in quadragesima.
   1
21r Tit.: [ohne Titel]
In salutatione angeli notantur triplex praerogativa beatae virginis scilicet naturae, gratiae et gloriae ... — ... Tu sis benedicta in aeternum et ultra cum Iesu filio tuo, qui cum patre et spiritus sancto vivit et regnat Deus benedictus per omnia saecula saeculorum etc.
Teil 3
(69ra-82vb) Sermones varii.
   12
69ra Tit.: [De sancto Laurentio]
Amen dico vobis nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit ipsum solum manet ... (Io 12,24-25). Tria sunt hic notanda. Primum est quid per granum frumenti intelligatur
70ra Tit.: [De sancto Laurentio]
Amen dico vobis nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit ipsum solum manet ... (Io 12,24-25). Tria leguntur genera in sacra scriptura
71ra Tit.: [De sancto Laurentio]
Amen dico vobis nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit ipsum solum manet ... (Io 12,24-25). Praesens evangelium in praesenti sollemnitate beati Laurentii
71vb Tit.: De assumpcione Marie virginis
Elevata est magnificentia tua super caelos (Ps 8,2). Ad laudem beatissimae virginis Mariae dictam propositam auctoritatem videamus
73rb Tit.: (Rot) De sancto Ulrico sermo
Manum suam aperuit inopi ... (Prv 31,20). Tria autem sunt quae commendant beatum Ulricum
74va Tit.: (Rot) Sermo in cena domini
Homo quidam fecit cenam magnam ... (Lc 14,16). Hodierna siquidem dies in tribus privilegiata est prae ceteris festivitatibus
76rb Tit.: Sermo in assumpcione Marie virginis
Ingressa est Bethsabe ad regem in cubiculo (I Rg 1,15). Apostolus: Omnia contingebant illis in figuram 'Ingressa itaque Bethsabe' etc. Iste ingressus significabat ingressum beatae virginis in caelum
77rb Tit.: Item sermo de sancto Nicolao
Qui mane vigilaverit ad me inveniet me (Prv 8,17). Glossa: Hii vero in veritate sanctorum recolunt festivitatem
79rb Tit.: (Rot) De sancto Ulrico sermo
Amavit eum dominus et ornavit eum etc. (Ps 45,9). Ad commendationem sancti Udalrici haec verba dicuntur, quia dominus ornavit eum multiplici ornamento secundum quod de eo canit ecclesia: Qui pius prudens
80ra Tit.: Item sermo de sancta Margareta
Inventa una preciosa margarita (Mt 13,46). Per istam margaritam intelligitur humana natura ad quam reparandam Christus filius Dei a summo caelo egrediens
81ra Tit.: Iohannis ewangeliste
In caritate perpetua dilexi et ideo attraxi te ... (Ier 31,3). Hae verba prophetica bene conveniunt Iohanni evangelistae, quem dominus intime dilexit prae ceteris apostolis
82ra Tit.: [De innocentibus]
Cantabant sancti canticum novum (Apc 5,9). Isti sancti innocentes possunt laudare dominum de duobus quos Herodis feritas occidit
Teil 4
(82vb-89rb) Fabeln, dt.
   1
82vb Tit.: (Rot) Incipit se Rener fabularum primo de superbia
Als do reddent und sprechent dii naturleichen maister wie und der leb sey ein chunig aller tiir
(89rb-99rb) Exempla exquisita de diversis materiis huius mundi et de multiplici miseria.
   1
89rb Tit.: (Rot) Exempla exquisita de diversis materiis huius mundi et de multiplici miseria
Quidam nobilis habuit filium quam signavit cuidam alteri principi
(99va-104vb) Sermones varii.
   3
99va Tit.: (Rot) Sermo de dedicacione
Elegi et sanctificavi mihi locum istum ... (II Par 7,12). Est consuetudo hominum quod quando oritur aliqua quaestio de aliquo castro aut castello vel regione cuius sit
101ra Tit.: [Sermo de dedicatione]
Ecce dominus est in loco isto ... (Gn 28,11). Sedis regia in qua solet sedere rex responsurus populo
103va Tit.: (Rot) Sermo de purificacione
Suscepimus Deus misericordiam tuam in medio templi tui ... (Ps 47,10-11). Deus erat valde liberalis in promittendo
Teil 5
(105r-116vb) Sermones varii.
   2
105r Tit.: (Rot) Sermo generalis
Tu quis es (Io 1,19). Divina scriptura facit hominem triplicem a quaestione
106va Tit.: (Rot) Sermo de purificacione
Suscepimus Deus misericordiam tuam in medio templi tui (Ps 47,10). Sancti cum magno desiderio expectaverunt Christum
Teil 6
(117r-128r) Excommunicationes in cena domini, lat./dt.
   6
117r Carissimi. Licet omnis impius coram Deo sit excommunicatus, illud tamen potest ecclesiae esse occultus
125r Tit.: Nota
Primo percussores clericorum cuiuscumque ordinis religiosi sint
125v Tit.: Casus episcopales
Item haereticos eorum fautores etiam occultos et famulantes
127v Tit.: Hii mittendi sunt ad papam
Item omnis qui non credit Romanam ecclesiam esse matrem ecclesiarum
128r Tit.: Ad episcopum
Item omnes sortilegio ... virginum
128r Tit.: Ad plebanum
Item omnes caupones permittentes ludere sacris noctibus ... — ... (128r) Item omnes incantatores incantatrices cum sacramento vel cum ossibus mortuorum. Etcetera.
(128v) Iohannes GwerlichCitatio Pancratii plebani in Reinprechts per Gwerlich decretorum doctorem officialem curiae Pataviensis currante illam plebano in Albrechtsberg, ut Viennae appareat et respondeat ad querelas Achatii de Stayn (1429). Nahzeitiger Nachtrag.
   1
128v Tit.: Iohannes Gwerlich decretorum doctorum officialis et curie Pataviensis
Vobis domino plebano in Albrechtsperg ... — ... Datum Wiennae die tertia mensis octobris anno etcetera etcetera XXIXo sub sigillo ...
Teil 7
(129r-141v) Hugo de Sancto Caro OP Tractatus super missam sive Speculum ecclesiae (Kaeppeli 1990; Hohmann Nr. 107 [unter den Dubia des Henricus de Hassia]; Bloomfield 1589).
   1
129r Tit.: [ohne Titel]
Induite vos armatura Dei ut possitis stare adversus insidias diaboli (Eph 6,11). Haec verba scripta sunt ad Ehpesos capitulo sexto et indendit apostolus per ipsa ostendere ... — ... (141v) Hiis completis videndum est de quarta parte misse ... ad dexterum latus altarum et hoc in signum quod iudei in fine mundi ad fidem convertuntur. Amen. Explicit canon.
Teil 8
(142r-153v) Sermones varii.
   2
142r Hodie salus domui huic facta est (Lc 19,9). Hic recita primo historiam secundum textum evangelii. Notandum quod domui Zachaei quadruplex salus facta fuit
144r Hodie in domo tua oportet me manere (Lc 19,5). Quattuor sunt quae Christum ad manendum nobiscum alliciuntur scilicet devota meditatio
Teil 9
(154r-156v) Leer.
(157r-160v) Excerpta biblica.
   1
157r Domus mea domus orationis vocabitur (Mt 21,13). Cum Salomon completo templo oravit ad Deum ut omnis homo petens pro peccatis
(161r-v) Sermo.
   1
161r Facta est laetitia magna a populo (I Mcc 4,58). Hoc verbum scriptum est in libro Maccabaeorum ad dedicationem huius ecclesiae. Et est notandum quod prima dedicatio facta fuit in Ierusalem
(162r-164v) leer.
(165r-v) Quaestio de transgressione ieunii.
   1
165r Tit.: [beschnitten]
Quaeritur an peccet mortaliter ille qui transgreditur ieiunium ... — ... animam meam.
(166r-167v) Leer.
(168r-170r) De arte praedicandi.
   1
168r Hodie salus huic domui facta est (Lc 19,9). Hoc verbum scribitur Luce et legitur in evangelio festivitatis hodiernae
(170r) De festo trinitatis.
   1
170r Hodie sancta mater ecclesia recolit festum sanctae trinitatis. Iugiter in officio nocturno et diuno frequentans laudes
(170r-v) Sermo de festo trinitatis.
   1
170r Benedicamus patrem et filium ... (CAO 6238; vgl. Ps 33,1). Et notandum quod sancta mater ecclesia tria festa hodie colit scilicet patris et filii et Spiritus sancti
(171r-v) Sermo.
   1
171r Venite post me etc. (Mt 4,19). Dominus septem genera hominum ad se vocat ... — ... rogamus ergo beatum Andream etc.
(172r-176v) Leer.
(177r-180v) Concilium Basiliense: Bulla indulgentiarum remissionis omnium peccatorum semel in vita et semel in morte in favorem subsidii pro reductione Graecorum procurandi (Basel, 1436 IV 14) (Druck: Mansi XXIX, Sp. 128-133).
   1
177r Sacrosancta synodus Basiliensis in Spiritu sancto legitime congregata ... Vox illa iocunditatis et laetitiae ad populum Israeliticum olim de caelo lapsa ... — ... plena fides in omnibus adhibeatur. Datum in sessione publica huius sanctae synodi in ecclesia maiori Basiliensi sollemniter celebrata XVIII Kl. Maii anno a nativitate domini 1436.
(181r-186v) Leer.
(187r-189v) Sermo.
   1
187r Serve nequam omne debitum dimisi tibi (Mt 18,32). Superius interrogavit Petrus Iesum dicens quotiens peccabit in me frater meus
(190r-192v) Leer.
Teil 10
(193r-201r) Iacobus de Fusignano OP De arte praedicandi (Caplan 1936, Nr. 25a; Auszug aus Caplan 1934, Nr. 115). Anfang fehlt,.
   1
193r Tit.: (Rot) De modo dilatandi per discussionem verborum
... ] modus scilicet quod auctoritas ... ([Rot] De modo dilatandi per discussionem verborum) Circa verborum autem discussionem multum debet praedicator attendere ... — ... ne fort movendo quaestionem quam intendit solvere paralogismis ... et sic est finis huius operis. Explicit modus predicandi.
(201va-202ra) Vocabularius lat./dt., A-C.
   1
201va Abominabile widerzam ... Actio burchunde chraft in der materie ... — ... camprehensor ein begrauff gocz in den ebigen frauden.
(202v-204v) Leer.
Teil 11
(205ra-211vb) Sermones de sanctis. Anfang fehlt.
   1
205vb Tit.: Viti et Modesti
Sancti per fidem vicerunt regna (Hbr 11,33). In istis verbis notantur quod sancti martyres Vitus Modestus et Crescentia quorum festum hodie colitur regnum caelorum
(211v-212v) Notae.
(213r-216v) Leer.
Teil 12
(216v) Mariengebet, dt.
   1
216v Maria aller welt ein trost verleich das wir erkennen dein grosse gnad das wier hie von herczen allczeit leben und darnach in dem himelreich das gib uns ewigkleich.