Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=37188 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 496 (rot) / 423 (schwarz)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT MIT THEOLOGISCHEN TEXTEN (lateinisch/deutsch)
Olim: D 32    Papier   202 Bl.   201×143   15. Jh.
Handschrift aus 8 Teilen zusammengesetzt: 1  (2-25) um 1475/1480; 2  (26-33) Mitte 15. Jh.; 3  (34-41) Mitte 15. Jh.; 4  (42-49) 5. Jahrzehnt 15. Jh.; 5  (49a-54) 5. Jahrzehnt 15. Jh.; 6  (55-162) Mitte 15. Jh.; 7  (163-198) um 1460; NS  (199-202) Ende 15. Jh.
 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6, Teil 7, Teil NS  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6, Teil 7, Teil NS  |  Einzelbilder: fol. 7, 18, 25, 26, 28, 34, 37, 42, 44, 50, 61, 73, 180, 191, 199.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 6)

Nach Blatt 39 ist ein Notizzettel (spätes 18. / Anfang 19. Jh.) eingelegt, auf welchem Namen und Daten zur Melker Reform festgehalten sind. Bei Werl sind auf Seite 733 zwei Zettel (dieser Art?) vermerkt.

Teil 12-25   Papier   um 1475/1480
Lagen: 11 + VI13 + (IV+4)25. Die Blätter 14 und 25 sowie 15 und 24 zu Doppelblättern zusammengeklebte Einzelblätter.
Ältere Bleistiftfoliierung, unbeschriebenes Vorsatzblatt gezählt als 1, nicht zur ersten Lage gehörig. – Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 170 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 32-33   
Schriftart: Bastarda
Teil 226-33   Papier   Mitte 15. Jh.
Lagen: IV33
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 170 × 100    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 47-48   
Mehrere Hände, darin Blatt 26v-33v geschrieben von Iohannes Schlitpacher.
Teil 334-41   Papier   Mitte 15. Jh.
Lagen: IV41
Teilweise Textverlust aufgrund der Beschneidung des Schnitts. In Blatt 38 und 39 sind Papierstreifen mit Textergänzungen eingeklebt (s.u.). – Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 175 × 103    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 33-34   
Schriftart: Bastarda
Teil 442-49   Papier   5. Jahrzehnt 15. Jh.
Lagen: IV49
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 175 × 105    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 33-34   
Teil 549a-54   Papier   5. Jahrzehnt 15. Jh.
Lagen: III54
Aufgrund eines älteren Foliierungsfehlers wird Blatt 49 doppelt gezählt (jetzt 49, 49a).
Schrift:
Schriftraum: 175 × 105    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 37-38   
Teil 655-162   Papier   Mitte 15. Jh.
Lagen: 8.VI162
Kustoden und Reklamanten, bzw, Rubrikatorenanweisungen aufgrund von Beschnitt teilweise entfallen; Zählung der Bücher und Kapitel in roter Tinte am oberen Seitenrand. 55r und 197v: Radierte Überschriften (nicht lesbar).
Schrift:
Schriftraum: 175 × 105    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 30-31   
Ausstattung: Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Rote Überschriften und rote Lombarden, Blatt 127r: dreizeilige Fleuronnéeinitiale.
Teil 7163-198   Papier   um 1460
Lagen: 3.VI198
Schrift:
Schriftraum: 155 × 90    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 29-30   
NS199-202   Papier   Ende 15. Jh.
Lagen: II202
ohne Text

Einband: Gotisch     Streicheisenlinien   Blindstempel        
Hellbrauner Ledereinband über Holzdeckeln, 1 Schließe (teilweise entfernt), VD: Spuren einer alten Signatur auf dem Einbandleder; Buchrücken: zwei barocke Papiertitelschilder, darauf die olim-Signatur P 32. Schnitt gelb eingefärbt. Einbandgestaltung ident mit Göttweig 498 (rot).


Auf dem hinteren Spiegel ist der Name eines Vorbesitzers oder Lesers teilweise in griechischen Buchstaben notiert: Bartholomeus Schenleben. Bartholomäus Schönleben war zunächst Prior, sodann in den Jahren 1532-1541 Abt von Göttweig (Lashofer 1983, S. 124, Nr. 821), ein weiterer Besitzvermerk von ihm findet sich in einer Göttweiger Handschrift aus dem 12. Jahrhundert, Cod. 89 (rot).
Astrid Breith, Juli 2020; Wasserzeichen: Maria Stieglecker, August 2023
"Lashofer 1983", "GW", "Hain", "Schulte", "Diaz y Diaz", "Bloomfield", "Helmrath 1994", "Friedberg II", "PL"
alle Initien
(1r-v) leer.
(2r-7v) Iohannes de Deo Breviarium decretorum (Druck: GW M24947 [online Exemplar BSB-Ink M-504, Blatt 2r-7v] Hain 11467, 11478 jeweils verkürzt innerhalb des Modus studendi et legendi abbreviaturas in utroque iure: -- Schulte GQ II, 96; Diaz y Diaz Nr. 1267).
   1
2r Tit.: Inicipit summa decretorum
Liber decretorum distinctus est in tres partes. Prima vocatur distinctiones, secunda causae, tertia de consecratione ... — ... et terminatur liber in duobus capitulis de spiritu sancto. Explicit summa decretorum.
Setzt fort mit einer Ankündigung von Versen, die nicht angeführt sind: 7r/v: In istis quinque versibus subsequentibus sunt xxxvi dictiones et quot sunt dictiones in eis tot sunt causae in decretis [7v] et quot sunt litterae in qualibet dictione tot sunt quaestiones in qualibet causa.
(7v-14r) Canones paenitentiales (Parallelüberlieferung: Wien, Schottenstift, Cod. 383 (Hübl 383), 327r-338r).
   1
7v Tit.: Incipiunt canones secundum quos iniungenda est paenitentia
Notandum quod quilibet sacerdos et maxime curatus scire debet canones paenitentiales ... — ... stulta vota frangenda sunt vide in per totum de iuramento.
(14v-23v) De forma confessionis (Bloomfield 220).
   1
14v Ad habendam formam confitendi maxime necessariam sunt aliqua perstringenda ... — ... et ostendisse Deum ista eligat et consideret et confiteatur ea et cetera.
(24r-25v) leer.
Teil 2
(26r-33v) Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB Articuli propositi tempore tentatae reformationis monasterii Gottwicensis 1450.
   1
26r In Christi nomine feliciter. Praemittantur quattuor causae ... Quia cultus divinus primatum gerit ... [26v] Propositio articulorum horum facta est die sancti trinitatis 1450 in loco capitulari coram praelato et conventu ... [27r] In nomine beatissimae ac individuae trinitatis fecliciter Amen. 1450. Nos fratres Iohannes Schlitpacher alias dictus de Weilheim, Iohannes de Obernburg ac Georgius de Ötting monasterii Mellicensis ... — ... continetur praenominata.
Teil 3
(34v-39v) Avisamenta reformationis monasterii Gottwicensis 1450. In Blatt 38 und 39 sind Papierstreifen mit Textergänzungen eingehängt.
   1
34v Tit.: In nomine beatissime trinitatis cuius in sollemnitate quattuor nostri articuli sunt propositi.
Avizamenta pro observantia regulari practicanda in praesenti ... Reverende in Christo pater et domine ... — ... Conclusio finalis. Ex praedictis generalibus regulis ... id agere et tollere valent. Explicit. Amen.
(40r-41v) leer.
Teil 4
(42r-47v) Statuta capituli provincialis diocesis Coloniensis, Treverensis etc. in concilio Basiliensi ad reformationem ordinis sancti Benedicti (1436 August 24) (Vgl. Helmrath 1994, 118 f.).
   1
42r Tit.: Reformacio nigrorum monachorum monasteriorum ordinis sancti Benedicti tradita in concilio Basiliensi per r[everendum] p[atrem] eiusdem ordinis
Quoniam ex negligentia et defectu celebrationis capitulorum provincialium in nostro ordine Sancti Benedicti iuxta constitutiones summi pontifici ... — ... et eis teneantur reddere computum de receptis et distributis etc.
(48r-49v) leer.
Teil 5
(49ar-53r) Sigismundus de VolkerstorfStatuta synodalia 1454 publicatae per Wolfgangum Wurm decretorum doctorem.
   1
49ra Wolfgangus Wurm ... Quamquam per sacrorum canonum et provincialium conciliorum statuta ... — ... celebrata est haec synodus ... in ecclesia collegiata sancti Bartholomaei Frisaci anno domini MoCCCCLIIIIto die vero Mercurii quintadecima Mai pontificatus ... Nicolai ... papae quinti anno octavo imperante ... Friderico Romano imperatori ... anno imperii tertio. -- (Schreibername) Scripta per me Casparem [!] Reyffniczer notarium etc.
(53r-54r) Iohannes Carvajal Exhortationes duae contra Turcos, dt.
   2
53r Tit.: Ex mandato reverendissimi in Christo patris et domini domini Iohannis Sancti Angeli sacrosanctae Romanae ecclesiae diaconi Cardinalis ect. populis fidelibus pronuciandum contra turcos etc.
Ir vil liben horet und merkchet das die haiden die sich nennent turken noch eefert ir hawbtstat in kriechenlannd geverdlich und välschlich den kriechen und kristen an gewunnen haben
53r Item dye selbig stat hayst Constantinopel
(54r-v) Aufruf zum Kreuzzug (?).
   1
54r Auch so schreybt und peut mit chrafft dy kayserliche magestat ... gen Venedig ... unsern heiligen vater papst Pi[
Teil 6
(55r) leer.
(55v-152v) Gregorius IX. papa Decretalium libri V ('Liber extra'). Kurzfassung. (Ed.: Friedberg II, 1-928. -- Schulte GQ, II 21). (56r) liber I; (81r) liber II; (95r) liber III; (118r) liber IV; (127r) liber V.
   1
56r Tit.: [55v] (Rot) Sequntur Casus Summarii Decretalium
Casus Summarii Deccretalium. Gregorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis in Christo doctoribus et scholaribus universis Bononiae commorantibus salutem et apostolicam benedictionem ... Rex pacificus pia miseratione disposuit sibi subditos fore pudicos pacificos et honestos ... — ... Indignum: pro spiritualibus homagium praestatur. Finis namque superest noscite. -- (Benutzername (?) (Nachtrag 16. Jh.) Von Merann Lazarus Wilpfing.
(153r-163v) leer.
Teil 7
(164r-196r) Iohannes de Deo Liber paenitentiarius (PL 99, 1085A-1096B [Auszüge] nach J. Petit, Theodori ... archiepiscopi Cantuariensis poenitentiale II. Paris 1677, p.*Bbb-*Fff. -- Diaz y Diaz Nr.1275; Bloomfield 238). Unvollständig: (182r) liber IV; (89r) liber V.
   2
164r Tit.: [Prologus]
Ad honorem summae trinitatis et individuae unitatis ...
164r Incipit liber paenitentialis et moralis a magistro Iohanne de Deo editus veteris et novi testamenti iure canonico fideliter comprobatus ... Venerabili patri et domino domino H. divina providentia urbis Bononiensis episcopo et venerabilibus viris decano archidiacono cantori thesaurario et magistro scholarum et universo capitulo eiusdem ... — ... solus sibi vendicat universa solus partes invadit alienas solus ||| [bricht ab]
(196v-202v) leer.