|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=39405 |
Melk, Benediktinerstift, Cod. 1799 (736, N 13)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: AENEAS SILVIUS PICCOLOMINI. IOHANNES GUALLENSIS. THOMAS SUBPRIOR OCART. HUMBERTUS DE ROMANIS ETC. TEXTE ZUR TÜRKENGEFAHR
Papier 273 Bl. 215×145 Melk, Lambach, u.a., 3. Viertel 15. Jh.
Handschrift aus 11 Teilen zusammengesetzt: 1 (1-47) um 1450/1455; 2 (48-75) Lambach, 1458; 3 (76-83) 1460; 4 (84-189) Melk (?), nach 1463; 5 (190-221) Mitte 15. Jh.; 6 (222-233) um 1451/1453; 7 (234-237) 6. Jahrzehnt 15. Jh.; 8 (238-241); 9 (242-245); 10 (246-273) 6. Jahrzehnt 15. Jh.; 11 (274-285)
Volldigitalisat
Wasserzeichen: Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6, Teil 7, Teil 8, Teil 9, Teil 10, Teil 11 | Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6, Teil 7, Teil 8, Teil 9, Teil 10, Teil 11 | Einzelbilder: fol. 1, 3, 5, 15, 18, 40, 52, 60, 65, 79, 84, 90, 156, 157, 158, 180, 182, 192, 202, 203, 214, 216, 222, 225, 234, 241, 242, 244, 247, 249.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 26)
11 + 3.VI37 + 4.V75 + IV83 + 6.VI155 + VII169 + 2.V189 + IV197 + VII211 + V221 + VI233 + 3.II245 + VI257 + 2.IV273. – Foliierung des 15. Jh.; Fehler: auf Bl. 57 und 64 doppelt gezählt, jetzt 57 und 57b sowie 64 und 64b.
| Teil 1 | 1-47 Papier um 1450/1455 |
| Lagen: (VI+1)13 + 2.VI37 + V47. | |
| Datierung nach Wasserzeichenbefund | |
| Teil 2 | 48-75 Papier Lambach, 1458 |
| Lagen: 3.V75. | |
| Ausstattung: Illuminiert Fleuronnéeinitiale(n) | |
| (48r) Zu Textbeginn eine 10zeilige rot/blaue Fleuronnéeinitiale. | |
| Teil 3 | 76-83 Papier 1460 |
| Lagen: IV83. | |
| Teil 4 | 84-189 Papier Melk (?), nach 1463 |
| Lagen: 6.VI155 + VII169 + 2.V189. | |
| Schrift: | |
| (190r-196v, 198r-208r) Schreiber: Iacobus Keser (Professus in Mondsee, Gastmönch in Melk). | |
| Teil 5 | 190-221 Papier Mitte 15. Jh. |
| Lagen: IV197 + VII211 + V221. | |
| Datierung nach Wasserzeichenbefund. | |
| Teil 6 | 222-233 Papier um 1451/1453 |
| Lagen: VI233. | |
| Datierung nach Wasserzeichenbefund. | |
| Teil 7 | 234-237 Papier 6. Jahrzehnt 15. Jh. |
| Lagen: II237. | |
| Datierung nach Wasserzeichenbefund. | |
| Teil 8 | 238-241 Papier |
| Lagen: II241. | |
| Teil 9 | 242-245 Papier |
| Lagen: II245. | |
| Teil 10 | 246-273 Papier 6. Jahrzehnt 15. Jh. |
| Lagen: VI257 + 2.IV273. | |
| Teil 11 | 274-285 Papier |
| Heute in Melk, Cod. 800, Bl. 7-18 |
| Einband: Gotisch |
| Spätgotischer Einband: rotes Leder über Holz. Melk, um/nach 1460. – (VD) Mittelalterliches Titel- und Signaturschild erhalten. -- Eine Riemenschließe, Schließenhaken verloren. |
| (2r) Melker Besitzvermerk und Signatur des 16. Jh. -- Hs. im Katalog von 1483 unter der Signatur F 34 genannt (MBKÖ I, 239, Z. 1-10), im Katalog von 1517 unter der Signatur D 47. -- (2r) Kleiner Rundstempel Bibliotheca Mellicensis; (1r, 2r, 271v) Rundstempel Bibliothek des Stiftes Melk. |
"MBKÖ I", "Wolkan, Piccolomini", "Bertalot II/2", "Bloomfield", "Emery 1991", "Mangei 2002", "Hain", "Kaeppeli", "Andrieu, Pontifical", "Pez BA VIII", "Pez TA VI", "PG", "Röll 1976", "Rep. font.", "Iorga 1899", "Holzer 1896", "RTA 19,1", "Wagner 2000", "Neumann 1881", "Röhricht 1900", "Capizzi 1998", "Pray 1766", "Chmel 1838", "Bertalot", "Bertalot II/1", "Schiel 2011", "Kropff 1747", "Walther, Initia", "Pertz 1838"
alle Initien
| (VD- und HD-Spiegel) | Sakramentar-Fragment; 14.Jh. | |
| (1r) | Leer. | |
| (1v) | Tabula codicis (15. Jh.). | |
| (2r-45r) | Aeneas Silvius Piccolomini (Pius II. papa)
 : De liberorum educatione ad Ladislaum regem (Ed.: Wolkan, Piccolomini II [FRA II/67], 103-158, Nr. 40; J. S. Nelson, Aeneae Silvii De liberorum educatione: A Translation, with an Introduction [Studies in Medieval and Renaissance Latin Language and Literature 12]. Washington 1940, 90-218 [Text nach Wolkan]; E. Garin, Il pensiero pedagogico dell'Umanesimo [I classici della pedagogia Italiana]. Florenz 1958, 198-295; Kallendorf 2002. Dt. Übersetzung: P. Galliker, in: Bibliothek der katholischen Pädagogik II, hrsg. von F. X. Kunz. Freiburg 1889. -- Bertalot II/2, Nr. 21798 und 14847). Mit eigenhändigen Korrekturen des Aeneas Silvius und zahlreichen Zeigehänden. Abdruck bei Wolkan nach dieser Hs. (hier unter der Signatur 'N. 13'). 1 | |
| 2r | Tit.: [ohne Titel] Serenissimo principi domino Ladislao Pannoniarum ac Bohemiae regi domino suo Aeneas episcopus Tergestinus salutem plurimum dicit. Si quem virtuti operam dare totumque se bonis praebere artibus oportet ... — ... ut aliarum huius opusculi partium cupidissimus videare. Vale. -- (45r Schlussschrift rot) Explicit tractatus domini Enee episcopi Tergestini post Pii pape propria manu eius conscriptus ad dive memorie dominum Ladislaum tunc infantem Hungarie ac Bohemie regem ducem Austrie et Stirie etc. | |
| (45v-47v) | Leer. | |
| (48r-74r) | Iohannes Guallensis OFM
: Breviloquium de virtutibus antiquorum principum (Bloomfield 5070 und 4971). 1 | |
| 48r | Tit.: (Rot) De quatuor virtutibus cardinalibus per narrationes exemplares. –- (48r unterer Seitenrand, Datierung rot) Incepi in die sancti Cholomani martiris 1458 [13.10.1458] Quoniam ut dicit Salomon Proverbiorum XX° misericordia et veritas custodiunt regem et roborabitur clementia thronus eius. Sunt autem quattuor virtutes cardinales quae quemlibet principem glorificant extollunt et decorant ... — ... quantum desiderium debet esse fideli ut ad illam veram felicem et summe iocundam vitam perveniat quo nos perducat qui est principium virtutum et finis. Amen. -- (74r Schlussschrift, Datierung, Lokalisierung, Schreibername rot) Explicit de quatuor virtutibus cardinalibus qualiter videlicet per antiquos custodite et servate sollicite fuerint. In Lambaco 1458 Saturnini martyris [29.11.1458]. Per fratrem Tiboldum de Wienna monachum professum venerabilis monasterii Mellicensis. | |
| (74v-75v) | Leer. | |
| (76r-78r) | : Apocalypsis sive Revelationes sibi a domino Deo factae de a. 1454 (Emery 1991, 251, Nr. 158; vgl. Mangei 2002, 300-305. – Weitere Informationen bei der Beschreibung von Cod. Guelf. 366 Helmst. [Bertram Lesser]). Revelatio im Schlussabschnitt (77v) auf 1455 datiert. 1 | |
| 76r | Tit.: Visio divinitus facta Quidam religiosus ordinis Carthusiensis monasterii in Ruremunda in sollemnitate gloriosissimae purificationis ... — ... qui est super omnia deus gloriosus et adorandus in saecula saeculorum. Amen. | |
| (78r-83v) | Sentimentum super infestatione Turcorum cuiusdam doctoris ordinis Carthusiensis (Nicht gedruckt. – Weitere Informationen bei der Beschreibung von Cod. Guelf. 366 Helmst. [Bertram Lesser]). 1 | |
| Tit.: Sentimentum super infestacione turcorum cuiusdam doctoris ordinis Carthusiensis (Nachtrag) ad premissa (Nachtrag 1. Drittel 18. Jh. von B. Pez) videtur esse Vincentii de Axpach. Reverende ac praedilecte pater ad satisfaciendum oboedientiae mihi per paternitatem vestram nuper iniuncte sub actu visitationis videlicet ut ... scribere debemus ... — ... provideat de salute aeterne. – (83v Datierung) Scriptum sabbato ... hora anno 60 [1460]. | ||
| (84r-153v) | Humbertus de Romanis
: De praedicatione crucis contra Saracenos (Druck: Hain 9029. Ed. in Vorbereitung durch Valentin Portnykh [Corpus Christianorum, Continuatio mediaevalis 279]. Turnhout 2018. -- Kaeppeli 2014). 1 | |
| 84r | Tit.: (Rot) Tractatus venerabilis Humerti ordinis predicatorum de predicacione crucis contra hereticos vel paganos Ea quae infra scripta sunt de pertinentibus ad crucis praedicationem contra Sarracenos ad hoc valere possunt ... — ... vos exerite et vibrate intrepidi proeliatores in Amalech gladium. | |
| (154r-156v) | Aeneas Silvius Piccolomini (Pius II. papa)
: Bulla 'Ecclesiam' (Kreuzzugsbulle) (1460 I 14, Mantua) (Druck: O. Raynaldus, Annales ecclesiastici XXIX. Lucca 1753, 219-221 = Annales ecclesiastici [...] XXIX. Bar le Duc–Paris–Freiburg 1880, 219-221 [online]). 1 | |
| 154r | Tit.: Copia cruciate domini papa Pii secundi Pius episcopus servus servorum Dei. Ad perpetuam rei memoriam. Ecclesiam Dei variis mundi turbinibus ac persecutionibus agitatam ... — ... Si quis autem hoc attemptare praesumpserit indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursum. Datum Mantuae anno incarnationis dominicae millesimo quadringentesimo quinquagesimo nono decimo nono Kl. februarii mensis pontificatus nostri anno secundo [14.1.1459; recte: 1460]. | |
| (157r-173v) | Avisamenta circa cruce signandos (Aus dem Pontificale Romanum: Andrieu, Pontifical cap. XXX, 541-543). 1 | |
| 157r | Tit.: [ohne Titel] Si quis proficisci desiderat in subsidium terrae sanctae vel nunc contra Turcos advertat quod habet primo facere notum quod procedere velit contra turcum ... — ... ad capsam. | |
| (174r-175r) | Nicolaus Weigel
: De indulgentiis, cap. 20. 1 | |
| Tit.: In tractatu magistri Nicolai Weygel de indulgenciis capitulo XXo Praemissis sub brevitate deductis patet quod multiplicem fructum consequuntur fideles pro fide Christi fideliter et fiducialiter pugnantes ... — ... mortem inferre. Horum solutionem vide in tractatu praedicto de indulgentiis capitulo XXIo. | ||
| (175v-179r) | Constitutiones synodi Aquilegiensis anno 1448. 1 | |
| 175v | Tit.: Constituciones sinodi Aquilegiensis facte anno MoCCCCXLVIIIo Ludovicus miseratione divina tituli sancti Laurentii in Damaso sacrosanctae Romanae ecclesiae presbyter cardinalis Aquilegiensis vulgariter nuncupatus ... reverendo in Christo patri domino Martino Dei gratia episcopo ... salutem ... Dudum de legalitate vestra in domino confisi per litteras nostras speciales vobis dedimus ... — ... Datum Romae apud sanctum Laurentium in Damaso sub anno a nativitate domini MoCCCCoXLVIIIo indictione XIa die vero septima mensis Decembris [1448 XII 7] pontificatus sanctissimi domini nostri domini Nicolai divina providentia papae quinti anno secundo. | |
| (179r-v) | Epistola encyclica Mellicensium de obitu venerabilis Nicolai de Matzen abbatis et reformatoris monasterii Mellicensis (1426 II 10, Melk) (Druck: Pez BA VIII [1725], 578-580). Druck nach einer Tegernseer Handschrift. 1 | |
| 179r | Tit.: De obitu domini Nicolai abbatis et reformatoris in Mellico Universis et singulis venerabilibus in Christo patribus dominis ac fratribus abbatibus ... frater Leonardus electus totusque conventus monasterii Mellicensis ... Patres amabiles et fratres in Christo venerandi. Sollicitat nos gemituum luctusque intolerabilis magnitudo persuadet gratitudinis integritas admonet verus amor eius ... — ... fidem de praedictis manus vestrae subscriptione nobis facientes. Datum in praefato nostro monasterio Mellicensi in festo sanctae Scholasticae virginis anno domini MoCCCCXXVI [1426 II 10, Melk]. | |
| (180r-181r) | Rudolfus Lavantinus
: Commissio praedicationis crucis contra Turcos a legato sedis apostolicae facta fratri Gabrieli de Verona. 1 | |
| 180r | Tit.: Commissio predicacionis crucis contra Turcos a legato sedis apostolice facta fratri Gabrieli Rudolphus Dei gratia episcopus Laventinus sanctissimi domini nostri papae referendarius et eiusdem ac sedis apostolicae per inclitam nationem Alamanniae nuntius ... venerabili ac religioso fratri Gabrieli de Verona ordinis Minorum de observantia generali commissario ... Cum sanctissimus in Christo pater et dominis noster dominus Pius ... — ... cuius tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis. | |
| (181r-188v) | Aeneas Silvius Piccolomini (Pius II. papa)
: Bulla 'Ezechielis prophetae' (Kreuzzugsbulle) (1463 X 22, Rom) (Druck: Hain 261; O. Raynaldus, Annales ecclesiastici XXIX. Lucca 1753, 356-362 = Annales ecclesiastici [...] XXIX. Bar le Duc–Paris–Freiburg 1880, 356-362 [online]. -- Ed.: Malte Prietzel, Guillaume Fillastre D. J. Ausgewählte Werke. Mit einer Edition der Kreuzzugsbulle Pius' II. 'Ezechielis prophete' [Instrumenta 11]. Ostfildern 2003). Promulgatio durch Rudolfus episcopus Lavantinus. 1 | |
| 181r | Pius episcopus servus servorum Dei universis et singulis christifidelibus salum et apostolicam benedictionem. Ezechielis prophetae magni sententia est venientem gladium nisi annuntiaverit speculator animarum ... — ... Datum Romae apud sanctum Petrum anno incarnationis domini millesimo quadringetesimo sexagesimo tercio undecimo Kalendas Novembris pontificatus nostri anno sexto. ... | |
| (189r) | Ordinata per constitutos a Rudolfo episcopo Lavantino (de Rüdesheim) legato sedis apostolicae etc. quae observari debent in et circa negotium sanctae cruciatae in civitate Viennensi. 1 | |
| 189r | Tit.: Ordinata per constitutos a reverendissimo domino Rudolfo episcopo Lavantino legato sedis apostolicae etcetera que oberservari debent in et circa negocium facte cruciate in civitate Wiennensi Primo quod constituti praedicatores habeant unum libellum qui conservetur apud dominum officialem et in quo infra scripta scribantur ... — ... et in cista reponat tantum. | |
| (189v) | leer. | |
| (190r-194r) | Bernardus de Kraiburg
: Deploratio miseriarum sui saeculi praecipue captae a Turcis urbis Constantinopolitanae ad Silvestrum episcopum Chiemensem = Planctus civitatis Constantinopolitanae per Turcas captae anno 1453 (1453 VII 23, Salzburg) (Druck: Pez TA VI/3, 362-367, Nr. CXLV). Pez nach dieser Hs. 1 | |
| 190r | Tit.: Planctus civitatis Constantinopolitane per Turcos obtente epistola Magistri Bernhardi cancellarii Salczburgensis ad dominum episcopum Chiemensem Bernardus de Kraiburg obsecutor humilis ecclesiae Salisburgensis dulcissimo suo patri reverendissimoque domino domino Silvestro episcopo Chiemensi viro maturo et prudenti salutem et sua novissima memorare. Nudius tertius cepi mecum mirari super iniquitate huius saeculi ... — ... Ipsa mihi brevior est quam affectus cupit. Vale. Ex Salisburga X. Kal. Augusti anno etc. 53 [23.7.1453]. | |
| (194v-196v) | Isidorus Kiovensis
: Epistola de expugnatione urbis Constantinopolitanae (1453 VII 8, Kreta) (Vgl. PG 159, 953-956: Der dort gedruckte Brief hat ein ähnliches Incipit, ist jedoch 1452 datiert und nicht identisch mit dem vorliegenden. -- Parallelüberlieferung: München BSB, Cgm 317, 142vb-144vb [Provenienz: Heiligenkreuz]; weitere Hss. bei Röll 1976, 13. -- Lit.: Rep. font. VI 1990), 454 f. zum Verfasser -- Röll 1976, 13 nimmt jedoch Identität des vorliegenden mit dem in PG gedruckten Brief an). 1 | |
| 194v | Tit.: Copia de lamentabili obtente egregie civitatis Constantinopolitane expugnacione per imperatorem Tewcrorum anno domini 1453. Isidorus miseratione divina sacrosanctae Romanae ecclesiae Sabinensis cardinalis Ruthenus vulgariter appellatus universis et singulis christifidelibus... Audite haec omnes gentes auribus percipite omnes qui habitatis terram. David ait propheta in sui praefatione Psalmi: Ego vero parum per hanc imitans propheticam vocem sic memorabo ... — ... et magnam hanc coronam a Deo dignemur [?] suscipere. -- (Vorlagendatierung) Datum Crete in domibus residencie nostre sub sigillo nostro quo utimur anno a nativitate domini Mo CCCCo LIIIo die octava Iulii pontificatus sanctissimi domini nostri domini Nicolai divina providencia pape quinti anno septimo [8.7.1453]. | |
| (197r-v) | Iohannes de Lastico OHospSI
: Epistola de expugnatione civitatis Constantinopolitanae per Turcas et de adventu Hierosolymitanorum equitum ad defensionem Rhodi (1453 VII 23, Rhodos) (Vgl. Iorga 1899, 520 f. -- Vgl. Holzer 1896, 35). 1 | |
| 197r | Tit.: [ohne Titel] Frater Iohannes de Lastico Dei gratia sacrae domus Hospitalis sancti Iohannis Hierosolymitani magister humilis pauperumque Iesu Christi custos venerabili ac religioso in Christo nobis praecarissimo fratri Iohanni Loesel prioratus nostrae Alamanniae priori ... Cum summa cordis amaritudine fraternitati vestrae intimamus ... — ... clausulis praemissis. Datum in nostro conventu Rhodi die XXXIIIa mensis Iulii anno praefato [23.7.1453]. | |
| (198r-201r) | Nicolaus V. papa
: Bulla indulgentiarum proficisci volentibus contra Turcorum principem concessarum (1453 X 6, Rom) (Ed.: RTA 19,1, 59-64.). 1 | |
| 198r | Tit.: (Rot) Bulla cruciata domini Nicolai pape quinti. Bulla indulgenciarum proficisci volencium contra Turcorum principem per sanctissimum dominum nostrum Nicolaum papam quintum concessarum anno pontificatus sui septimo anno vero domini MoCCCCmo 53o pridie Kalendas Octobris Nicolaus episcopus servus servorum Dei ad perpetuam rei memoriam. Etsi ecclesia Christi per ipsum unigenitum Dei filium Iesum Christum dominum nostrum aeternum pontificem indesinenter gubernetur protegatur et defendatur ... — ... se noviter incursurus. Datum Romae apud sanctum Petrum anno incarnationis domini MoCCCCo 53 pridie Kalendas Octobris pontificatus nostri anno secundo. | |
| (201r-202r) | : Epistola ad Nicolaum V. papam (GW M25457. Ed.: G. Toffanin, Lettera a Maometto II [Epistola ad Mahumetem] [Collezione umanistica 8]. Neapel 1953, 181 f. -- Parallelüberlieferung: Augsburg, Cod. I.3.2° 18, 113r-114r [ohne Drucknachweis]. -- Lit.: Notes et extraits pour servir `a l'histoire des croisades au XVe si`ecle, publiés par N. Jorga. 3e série. Bukarest 1902, 333 f.; 4e série 1453-1476. Bukarest 1915, 151 f. Anm. 2; 6e série. Bukarest 1916, 55 Anm. 1.; A. R. Baca, Aeneas Silvius Piccolomini: Epistola ad Mahomatem. New York 1990, bes. 7 und Anm. 17; Wagner 2000, 668 Anm. 18.). 1 | |
| 201r | Tit.: (Rot) Epistola Turcorum missa pape Nicolao quinto Morbasam Hebey Bessy [!] cum fratribus suis Cerebii et Lußbach imperatores ... magno sacerdoti Romanorum iuxta merita dilectionem. Nuper auribus nostris intonuit quod in partibus Italiae ... — ... ad orientalem plagam praesertim circa Dalmaticam et cetera visitare. Datum anno Mahometi septingentesimo quadragesimo quinto introitu Heldey. | |
| (202r-v) | Epistola Rhodiorum equitum sancti Iohannis Hierosolymitani ad Fridericum marchionem Brandenburgensem de salvo conductu suis ad Rhodem proficiscentibus confratribus indulgendo et de excidio Constantinopolitano per Turcas (1453 VI 30, Rhodos) (Abdruck: Neumann 1881, 229 f.; Röhricht 1900, 122 f. [nach Neumann]). Abdruck nach dieser Handschrift. 1 | |
| 202r | Tit.: (Rot) Epistola missa a Rodis ad Ierusalem domino marchioni Friderico de Brannburg de salvo conductu et ex parte Turcorum Illustris princeps ac potens et magnifice domine nobis honorande cordiali salutatione praemissa. Per religiosum in Christo nobis carissimum fratrem Gotfridum de Heimbach ordinis nostri oretenus nobis expositum fuit ... — ... urbem Rhodi feliciter conducat. Datum Rhodi in nostro conventu die ultima mensis Iunii Mo CCCCo 53o [1453 VI 30, Rhodos]. | |
| (202v-208r) | Nicolaus Sagundinus
: Oratio de effigie statura moribus et natura regis Turcorum et de morte imperatoris Constantinopoleos ad Alphonsum regem Aragonum (1453 I 31) (Ed.: Capizzi 1998, 345-357. -- Bertalot II/2, Nr. 16426). Edition mit dieser Handschrift. 1 | |
| 202v | Pro munere publice ad me delato serenissime princeps et invidissime rex ab illustrissimo senatu Veneto | |
| (208v-210v) | Calixtus III. papa
: Bulla cruciata contra Turcos (1456 VI 29) (Druck: Annales ecclesiastici [...] XXIX. Bar le Duc–Paris–Freiburg 1880, 67-70 [online]). 1 | |
| 208v | Calixtus ... Cum his superioribus annis impius nominis Christiani persecutor Turcorum tyrannus | |
| (211r-v) | Aeneas Silvius Piccolomini (Pius II. papa)
: Oratio ad legatos Hungarorum nomine imperatoriae maiestatis (1455 IV 23, Wiener Neustadt) (Druck: I. D. Mansi, Pii II. P. M. olim Aeneae Sylvii Piccolominei [...] Orationes politicae et ecclesiasticae [...], Tom. I. Lucca 1755, 330-333 [online]; Pray 1766, 154-156. -- Bertalot II/2, Nr. 14963). Bertalot ohne diese Hs. 1 | |
| 211r | Optasset sacra maiestas imperatoria, reverendissimi patres et magnifici procures incliti regni Hungariae legati | |
| (212v-214v) | Nicolaus V. papa
: Bulla 'Etsi adversus quoslibet' contra ordines Hungariae, Moraviae et Bohemiae (1452 IV 4, Rom): Papst Nicolaus V. bedroht die österreichischen Rebellen mit dem Bann, wenn sie nicht zum Gehorsam gegen Kaiser Friedrich zurückkehren (Druck: Pray 1766, 105-108; Chmel 1838, 4-6 Nr. IV [Nachdruck: Graz 1971]. -- Bertalot II/1, Nr. 6166). Druck Pray nach dieser Hs. (vgl. p. 105 Anm. 1: 'Ex Codic. Ms. Mellicensi Num. 13. fol. 212'). 1 | |
| 212v | Tit.: Sentencia excommunicacionis late contra dominum Udalricum Eyczinger et ceteros sibi faventes contra dominum Friderium regem Romanorum tutorem domini Ladislai a cuius se obiam subtraxerunt Nicolaus episcopus servus servorum Dei ad futuram rei memoriam. Etsi adversus quoslibet quorum effrena praesumptio in offensam iustitiae ... — ... vel ea ausu temerario contraire. Si autem quis hoc attemptare praesumpserit ... Datum Romae ad sanctum Petrum anno incarnationis dominicae 1452 pridie Nonas Aprilis pontificatus nostri anno sexto. | |
| (214v) | Nicolaus de Tudeschis OSB
: Quaestio ad capitulum 'Ab excommunicato'. 1 | |
| 214v | Cum fere omnia in hoc monitorio contra stantes pro domino Ladislao manente falsa sint quaeritur an ille sententiae teneant pro quo valere potest sententia domini Nicolai archiepiscopi Panormitani hic notata super c. 'Ab excommunicato de ??': Quid si excommunicatio non contineat in se errorem expressum tamen notorium ... — ... a gratia Dei ex causa notorie iniusta. Haec Panormitanus. | |
| (215r-216v) | Appellatio Austriacorum procerum contra bullam Nicolai V. papae (1452) (Druck: Pray 1766, 112-114. -- Bertalot II/1, Nr. 2996). 1 | |
| 215r | Tit.: Appellacio a predicta sentencia ad ipsum dominum apostolicum melius inferendum sive ad concilium si quod est vel futurum erit ut in brevi speratur Cum appellationis remedium in subsidium oppressorum seu verisimiliter se opprimi timentium a sanctis patribus salubriter sit adinventum hinc est quod nos Udalricus comes etcetera et Udalricus Eytzinger ... — ... ac alias prout est moris et styli. | |
| (216v-217v) | Udalricus Eytzinger de Eytzing
: Epistola ad cardinales Romanae ecclesiae contra Nicolai V. sententiam et Fridericum III. imperatorem. 1 | |
| 216v | Tit.: Ad collegium dominorum cardinalium in eadem causa Reverendissimi in Christo patres et domini nostri gratiosissimi. Cum non ignoremus sacrosanctam Romanam ecclesiam vestris dirigi consiliis salubribus ... — ... quas omnipotens Deus ad consolationem ecclesiae suae sanctae feliciter dignetur conservare in tempora longiora. | |
| (217v-218r) | Nicolaus V. papa
: Avisatio ad Iohannem de Huniad (1452 IV 22, Rom) (Druck: Pray 1766, 111 f. -- Bertalot II/1, Nr. 8254). Iohannes de Huniad möge dem Aufstand gegen Kaiser Friedrich III. keinen Beistand leisten. 1 | |
| 217v | Nicolaus servus servorum Dei dilecto filio nobili viro Iohanni de Hunyad regni Hungariae gubernatori salutem et apostolicam benedictionem. Gravis et intoleranda novitas visa est nobis | |
| (218v) | leer. | |
| (219r) | Fridericus III. imperator
: Epistola ad Iohannem Hunyad, ne Udalrico Eytzinger et reliquis Austriae rebellibus auxilium praebeat (Druck: Pray 1766, 114). 1 | |
| 219r | Fridericus divina favente clementia Romanorum imperator semper augustus ac Austriae dux. Magnifice sincere dilecte. Non dubitamus | |
| (219v-220r) | Epistolae duae Hungarorum ad singulares personas, quas monent Hungari de suo fideli in Ladislaum regem animo (Druck: Pray 1766, 115). Druck Pray nach dieser Handschrift. 2 | |
| 219v | Tit.: Copia litterarum sub sigillo regni conficiendarum ad personas singulares regi Ladislao infideles Magnifice amice noster carissime. Constare vobis clarissime credimus nos cum omnibus praelatis baronibus nobilibus regnicolis incliti regni Hungariae ... — ... non desistemus. | |
| 220r | Tit.: [ohne Titel] Magnifice amice noster carissime. Quemadmodum praelati et barones regni Hungariae vos per litteras | |
| (220v-221v) | leer. | |
| (222r-223v) | Decretum concilii Constantiensis de celebratione conciliorum generalium (Auszug aus Sessio XXXIX des Konstanzer Konzils 1417 X 9) (Druck: Mansi XXVII, Sp. 1159-1162 [online]. Ed.: COD 1973, 438 f.). 1 | |
| 222r | Tit.: Prohemium super futuris conciliis celebrandis et provisione adversus futura scismata Frequens generalium conciliorum celebratio agri dominici praecipua cultura est ... — ... in praesentia talium. | |
| (224r-v) | Bulla concilii Basileensis missa per Martinum presbyterum in Crudim et Presko de Praga de compactatibus (1434 II 25, Basel) (Vgl. Holzer 1896, 36). 1 | |
| 224r | Tit.: Copia bulle misse per Martinum presbyterum in Crudim et Presko famulum de Praga 1434 Sacrosancta generalis synodus Basiliensis in Spiritu sancto legitime congregata universalem ecclesiam repraesentans Alsoni de Risenburg alias de Rorzessaw et reliquis regni Bohemiae baronibus civitati maiori Pragensi nobilibus militibus civitatibus ... — ... ipsius cognoverit melius expedire. Datum Basileae V Kl. Martii anno domini etc. M CCCC XXXIIII [25.2.1434]. | |
| (225r-227v) | Avisamentum deputatorum concilii Basileensis cum Bohemis 1437. 1 | |
| 225r | Tit.: Avisamentum deputatorum concilii cum Bohemis Sacrum concilium tamquam pia mater cupiens reparare filios quos amisit ... (Ratificatio compactatorum per concilium sequitur in hunc modum ...) Sacrosancta generalis synodus Basiliensis in Spiritu sancto legitime congregata universalem ecclesiam repraesentans. | |
| (228r-229v) | Decreta contra facta de articulo sub utraque specie per sacrum concilium Basileense. | |
| (228r) | Super modo communionis sessionis tricesimi concilii Basileensis (Sessio XXX, 1437) (Druck: Mansi XXIX, Sp. 158 f. [online]). 1 | |
| Tit.: Decreta contra facta de articulo sub utraque specie per sacrum concilium Basiliense Sacrosancta generalis synodus Basiliensis in spiritu sancto legitime congregata universalem ecclesiam repraesentans ad perpetuam rei memoriam. Ut lucidius videatur pro declaratione catholicae veritatis quid circa perceptionem eucharistiae tenendum sit ... — ... aut sine auctoritate ecclesiae ipsam immutare. Datum Basileae in nostra sessione publica huius sanctae synodi sollemniter celebrata decimo Kalendas Ianuarii anno etcetera a nativitate domini M CCCC XXXVIIo etcetera. | ||
| (228v) | De tribus veritatibus fidei catholicae sessionis tricesimotertiae concilii Basileensis (Sessio XXXIII, 1439 V 16) (Druck: Mansi XXIX, Sp. 178 f. [online]). 1 | |
| 228v | Tit.: [ohne Titel] Sacrosancta generalis synodus Basiliensis ... Sicut una est Christi ecclesia quae ut ait apostolus est columna et firmamentum veritatis ... — ... Veritatibus duabus praedictis pertinaciter repugnans est censendus haereticus. Datum in sessione nostra publica in maiori ecclesia Basileensi sollemniter celebrata XVII Kalendas Iunii anno a nativitate domini M CCCC XXXIX [16.5.1439]. | |
| (229r-v) | De stabilitate concilii Basiliensis (Sessio XXXV, 1439 VII 10) (Druck: Mansi XXIX, Sp. 181 f. [online]). 1 | |
| 229r | Tit.: [ohne Titel] Sacrosancta generalis synodus Basileensis in Spiritu sancto legitime congregata universalem ecclesiam repraesentans ad perpetuam rei memoriam. Diligentibus Deum nihil tam grave videri debet ... — ... et indemnitati convenienter providere. Datum in sessione nostra publica in maiori ecclesia Basileensis sollmeniter celebrata VI Idus Iulii anno a nativitate domini M CCCCo 39 [10.7.1439] apostolica sede vacante. | |
| (229v) | De excommunicatis non vitandis (Ex Sessione XX concilii Basileensis, 1435 I 22). 1 | |
| 229v | Tit.: Sequitur decretum concilii Basiliensis editum anno domini 1445 (!) 22a Ianuarii Ad evitandum scandala ac multa pericula subveniendumque conscientiis timoratis statuit ... — ... quomodo libet suffragari etcetera. | |
| (230r-233r) | Aeneas Silvius Piccolomini (Pius II. papa)
: Epistola ad Nicolaum papam de bello Hungarorum cum Turcis et de clade Hunyadis ab his in Bulgaria accepta (1448 XI 24, Wiener Neustadt) (Ed.: Wolkan, Piccolomini II, 72-77. -- Bertalot II/1, Nr. 11202). 1 | |
| 230r | Tit.: [ohne Titel] Domino beatissimo et vere sancto domino Nicolao quinto pontifici maximo Aeneas sacerdotum minimus in Christo salutem. Longa taciturnitas brevi nequit epistola compensari ... — ... meliorem suscipito partem. Ex Nova Civitate Austriae VII Kl. Decembris anno domini MoCCCCoXLVIIIo [24.11.1448]. | |
| (233v) | leer. | |
| (234r-237r) | Iacobus Campora de Ianua OP
: Oratio habita coram imperatore Friderico III de clade Constantinopolitana (1456 II 1, Graz) (Ed. mit deutscher Übersetzung: Schiel 2011, 345-372. -- Kaeppeli 2063; Bertalot II/2, Nr. 15319). 1 | |
| 234r | Tit.: Oracio habita coram imperatore Friderico Romanorum per dominum episcopum Caphensem nominibus patriarche et imperatoris Romanorum id est Grecorum post capcionem civitatis Constantinopolitane per teucros Sacratissima imperatoria maiestas atque invictissime Caesar. Peractis mihi a sede apostolica commissis in partibus Armeniae inferioris ... — ... et oculo suae pietatis respiciat inferiora. Amen. | |
| (237v) | leer. | |
| (238r-241v) | : Oratio ad Nicolaum V. papam (1452) (Teildruck: Pray 1766, 103-105. -- Bertalot II/1, Nr. 11592). Bertalot mit dieser Handschrift; Druck Pray nach dieser Hs. (N. 13, fol. 238). 1 | |
| 238r | Tit.: Oracio [korrigiert aus: Arenga] ambasiatorum regni Ungarie ducatusque Austrie et comitum Cilie etc. ad dominum apostolicum contra dominum Fridericum regem Romanorum pro ereptione domini Ladislai de tutela ipsius etc. Mandatum pridem suscepi laborem quem hodierna iubet explere dies tibi scilicet beatissimo patri ... — ... et clara merces tantae virtutis in immortale testimonium te a corpore exutum provehet ad gloriam domini nostri Iesu Christi, qui vivit in saecula saeculorum benedictus. Amen. | |
| (241v) | De obitu Simonis abbatis et reformatoris in Mondsee. Abt Simon Reuchlin starb 1463. 1 | |
| 241v | Tit.: De obitu domini Simonis abbatis et reformatoris in Maense Reverendo in Christo patri domino Iohanni et religioso conventui monasterii Mellicensis domino et fratribus nostris praecolendis. Reverende in Christo pater ac domine religiosique patres et fratres nobis praeamati ... Dolorosa mentis gravitate cogimur vestris dilectionibus tenore praesentium insinuare quod ex divinae dispensationis potentia ... dominus Simon olim abbas nostri monasterii | |
| (242r-245r) | Iodocus Weiler de Heilbronn
: Collatio habita Viennae coram gubernatore Hungariae et comitibus pluribus etc. de regno Hungariae (1452) (Parallelüberlieferung: Wien ÖNB, Cod. 4706, 163r-166v.). Rede vor dem Erzbischof von Gran und ungarischen Kanzler Dionysius Széchy sowie ungarischen und böhmischen Gesandten. 1 | |
| 242r | Tit.: Arenga/Collacio habita Wyenne coram gubernatore regni Ungarie et domino cardinale archiepiscopo Strigoniensi et domino de Cilia et ceteris episcopis et prelatis de regno Hungarie et comitibus pluribus et ambasiatoribus Bohemie Moravie etcetera pronunciata per magistrum Iodocum de Hailprunn doctorem sacre theologie anno 1452 In nomine patris et filii et Spiritus sancti. Reverendissime pater in Christo et domine domine archipraesul dignissime ecclesiae Strigoniensis ... Quia virtute magna caritas simul et humilitatis ... — ... ab omni intellectu creato incomprehensibilis Deus in saecula benedictus. Amen. | |
| (245v) | leer. | |
| (246r-250v) | Arenga nomine regis Ladislai responsiva legato (Parallelüberlieferung: Wien ÖNB, Cod. Ser. n. 3344, 232v-235r [anonym]). 1 | |
| 246r | Tit.: Arenga nomine domini regis Ladislai responsiva domino legato Iam pridem audita et reddita sermonis vicissitudo, reverendissime pater, satis superque detegere potens ... — ... cuius pedibus se iterum recommendat. Deo gratias. | |
| (251r-254v) | Iohannes de Castilione
: Oratio ad Ladislaum regem Hungariae et Bohemiae exhortatoria ad bellum in Turcas (1455) (Bertalot II/2, Nr. 22954). Bertalot mit dieser als einziger Hs. (unter der irrigen Signatur 1199 und einem irrigen Hinweis auf Kropff 1747, 255-256v). 1 | |
| 251r | Tit.: Ad serenissimum dominum Ladislaum Hungarie et Bohemie regem etcetera Iohannis de Castilio episcopi Papiensis legati apostolici exhortacio in turcos Tametsi nihil dubitet summus et maximus pontifex noster lugubrem famam ... — ... Qui te felicem faciat etcetera. | |
| (255r-256v) | Iohannes Vitéz de Zredna
: Oratio 4 (Prag, Jan. 1454) (Druck: Pray 1766, 164-166; G. Fraknói, Joannis Vitéz de Zredna ... orationes. Budapest 1878, 31-33. Ed.: I. Boronkai, Iohannes Vitéz de Zredna Opera quae supersunt [Bibliotheca scriptorum medii recentisque aevorum Series nova 3]. Budapest 1980, 242-244). Fraknói nach dieser Handschrift. 1 | |
| 255r | Tit.: Responsio prima ad precedentem oracionem apostolici legati per dominum Iohannem Waradiensem episcopum Reverendissime pater religiosam operam recte ac digne apostolicae curae congruam parmque idonea nunc oratione ac simul adhortatione paternitas vestra egit et prosecuta est ... — ... hanc explicatam de se fiduciam providentissimi pastoris destituisse. Ad plura deputabuntur consiliarii pro conclusione eorum, quae tractanda erunt etc. | |
| (256v-258v) | Thomas Seneca
: Elegia ad ducem Mediolanensem, ut pacandae Europae studeat et in Turcas 1taliae imminentes arma moveat (Walther, Initia 2129). 1 | |
| 256v | Tit.: Ad invictum Mediolani ducem etcetera Belligerum Ausoniae decus et victor addite genti Certus honor fessis rebus et una salus ... — ... (258v Datierung) 1453. | |
| (259r-260r) | Epistolae duae ad episcopum Waradiensem, cui ob patrocinium apud Ladislaum conciliatum aguntur gratiae etc. rei publicae Ragusienis. 2 | |
| 259r | Tit.: [ohne Titel] Beatissime pater et domine. Post debitam subiectionem ad pedum oscula beatorum. Legatum et visitationem apostolicae gratiae ... — ... ecclesiae suae sanctae conservare dignetur. -- (259v) Datum Pragae die mensis Ianuarii anno domini etcetera. | |
| 260r | Venerabilis in Christo pater amice noster praecipue. Retulit nobis venerabilis presbyter dominus Stephanus de Radulino ... — ... Ragusii die XXVIII Novembris M CCCC LIII [28.11.1453]. Rector et consilium Ragusii. -- (Adresse) Reverendissime in Christo patri et domino domino et Dei et apostolicae sedis gratia episcopo Waradiensi dignissimo. | |
| (260v) | Epistola ad Nicolaum Barium praepositum. 1 | |
| 260v | Tit.: Epistola Venerabilis in Christo pater amice noster praecipue. Relatione venerbilis presbyteri domini Stephani de Radulino nuntii nostri qui a regia maiestate ad nos rediit ... — ... fidesque nostra iubet nos desiderare. Datum. Rector et consilium Ragusii. -- (Adresse) Venerabili in Christo patri amico nostro praecipuo domino Nicolao Bario praeposito etc. sacrae regiae maiestatis vicecancellario dignissimo. | |
| (260v-261v) | Ladislaus V. Postumus
: Epistola ad Fridericum III. imperatorem in causa comitum de Segma (9. Februar, Prag). 1 | |
| 260v | Tit.: [ohne Titel] Serenissimo principi domino Friderico Dei gratia Romanorum imperatori semper augusto nec non Austriae Styriae duci et fratri nostro carissimo Ladislaus eadem Dei gratia rex Hungariae Bohemiae ... Serenissime princeps frater carissime. Detulerunt ad audientiam vestram comites de Segma verba quaedam ... — ... et sub nostra ditione conserventur. Datum Pragae die nona Februarii. | |
| (261v-262r) | Ladislaus V. Postumus
: Epistola ad Hungaricos episcopos de pace regni Bohemiae cottidie crescente (Prag, 9. Februar). 1 | |
| 261v | Tit.: [ohne Titel] Ladislaus Dei gratia etcatera. Nobiles ac prudentes viri fideles nostri dilecti. Renovatis assiduae fidei et fidelitatis vestrae iudiciis ... — ... et videri eos ab eis grato animo exoptamus. Datum Pragae die nona Februarii. | |
| (262r-263v) | : Epistola ad Iohannem Vitez episcopum Waradiensem, quem miris laudibus effert et cui quaedam de pace etc. nuntiat (1453 IX 4, Ferrara) (Bertalot II/2, Nr. 17856). 1 | |
| 262r | Tit.: [ohne Titel] Reverendissimo patri domino Iohanni episcopo Waradiensi Simon salutem plurimum dicit. Quarto Nonas Aprilis cardinalis sancti Angeli cum Ferraria Venetias versus navigaturus esset ... — ... coram explicabit. Vale etcetera. | |
| (264r-265v) | Ladislaus V. Postumus
: Epistola ad Iohannem de Huniad gubernatorem Hungariae (1454, Pragae) (Druck: Pray 1766, 152 f. -- Bertalot II/2, Nr. 17983). 1 | |
| 264r | Tit.: Ladislaus rex gubernatori regni Hungarie Spectabilis et magnifice fidelis noster, grate et sincere dilecte. Quemadmodum tua fidelitas nobilibus et egregiis fidelibus nostris dilectis Ulrico Eytzinger, Pangratio de Plankenstain consiliariis nostris ... — ... et in omni bono refundere quo vis tempore etcetera. | |
| (266r-270r, 271r) | Historia rebus, quae in Bohemia contigerunt Ladislao regnum adeunte (Begleitschreiben [271r] abgedruckt bei Holzer 1896, 50, Anhang IV. -- Erwähnt bei Pertz 1838, 192). 1 | |
| 266r | Tit.: De factis regni Bohemie Quoad facta regni Bohemiae post quam de Hungaria huc redii ... Exhibita siquidem nobis nuper pro parte vestra petitio continebat, quod olim venerabilis pater noster Pileus episcopus Tusculanensis tunc tituli sancti Praxedis prsbyter cardinalis vobis, ut missam in vigiliae paschae in ecclesiae sancti Iohannis alias sancti Victoris Bononiensis post vesperas et circa occasum solis alta voce decantare ... Huic missae | |
| (270v-271r ) | Bonifatius IX. papa (?)
: Bulla, qua monasterio Zderafiensi Pragae conceditur in vigilia paschae cantari missam in occasu solis . | |
| (271v-273v) | leer. | |
| (274r-285v) | Entfernt. |