|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=39725 |
London, British Library, Add. 18342
THEOLOGISCH-PHILOSOPHISCHE SAMMELHANDSCHRIFT (lateinisch/deutsch)
Pergament II, 82, II* 190×140 Entstehungsort unbestimmt (u. a. Frankreich?), 13. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Fiecht-St. Georgenberg, Benediktinerstift
Provenienz/Letztbesitzer: Fiecht-St. Georgenberg, Benediktinerstift
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1 ([II], 1–48); 2 (49–82, [II*])
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 8)
| Teil 1 | [II], 1–48 Pergament |
| Lagen: 2(II) (Vorsatzbl., Pap. 20. Jh.) + 3.V30+ IV38 + V48 | |
| Pergament stellenweise unregelmäßig beschnitten, löchrig, ergänzt. Zwischen Bl. 10 und 11 fehlt mindestens eine Lage (Textverlust). Am Lagenende Reste von beschnittenen Kustoden. | |
| Schrift: | |
| Schriftraum: 165 × 115 Zeilenzahl: 24–27 | |
| Von Tintenlinien gerahmt und auf Tintenliniierung. Zirkelstiche (teilweise beschnitten). Mehrere Schreiber 13. Jh.: 1) Bl. 1r–44v Textualis (von sehr unterschiedlicher Größe); 2) Bl. 44v–45r Notula; 3) Bl. 45r–48v Textualis. | |
| Ausstattung: Rubriziert | |
| Teil 2 | 49–82, [II*] Pergament |
| Lagen: 3.IV72 + V82 + 2(II*) (Nachsatzbl., Pap. 20. Jh.) | |
| Nach der letzten Lage fehlt mindestens eine Lage (mit Textverlust). Am Lagenende Kustoden in schwarzer Rahmung mit roter Punktverzierung. | |
| Schrift: | |
| Schriftraum: 140 × 75 Zeilenzahl: 36 | |
| Schriftart: Textualis – Marginalien – Glossen Von doppelten Tintenlinien gerahmt und auf Tintenlinierung. Zirkelstiche. Marginal- und Interlinearglossierung in kleinteiliger Textualis cursiva und Notula von verschiedenen Händen. Bl. 66r unten Rasur. | |
| Ausstattung: Rubriziert Fleuronnéeinitiale(n) Figürlicher Buchschmuck |
| Einband: London 1959 |
| Bibliothekseinband: blauer Halbledereinband. VD und HD gleich: blaues Leinen über Holz. Verstärkung der Ecken sowie Bezug des Rückens durch dunkelblaues Leder. Kanten gerade. Rücken: fünf einfache Bünde, von zweifachen Goldlinien gesäumt. Im zweiten Feld in Golddruck Sermones etc., im vierten Brit. Mus. Additional Ms. 18,342. Im obersten und untersten Feld Signaturschildchen des British Museum (s. bei G). Kapitale mit rot-gelbem Garn umstochen. Spiegel Papierblätter 20. Jh., am VD mit Signaturen, am HD Hinweis auf Restaurierung 1959: Stempel 31. Aug. 1959, ebenso Bl. I*r Examined after Rebinding by JB (?) Sept. 1959. |
| Bl. 49r oben 13 (gestrichen v 14) (15. Jh.?). Bl. 1r Besitzvermerk St. Georgenberg 17. Jh. Montis S. Georgij sowie Fiechter Signatur 2. H. 18. Jh. II, 67. Bl. I* (Nachsatzbl.) Kaufvermerk British Museum Purchased of Mesrs. Asher. 8. Oct. 1850. Signaturen des British Museum bzw. der British Library: am Rücken im obersten Feld 729, im untersten s (Papierschildchen) sowie am Spiegel des VD $729c und gestrichen 169G. Bl. I*r 169g. Im St. Georgenberg-Fiechter Handschriftenverzeichnis 1809, Bl. 2v, Nr. 66 „Sermones (gestrichen: diversi) de tempore et sanctis, 4. membran., ad initium saec. 13. Continentur in codice isto porro opusculum Porphyrii, item Aristotelis Praedicamenta et libri Perihermeniarum, demum Boetii liber divisionum. saec. 13 v. initio 14“ entsprechend.
Vorbesitzer: St. Georgenberg-Fiecht, II, 67 |
"PL", "Schneyer", "Aristoteles Latinus", "Aristoteles latinus, Codices, Pars prior"
alle Initien
| (1r-26v) | Honorius Augustodunensis
  : Speculum ecclesiae. Exzerpte (Ed.: PL 172, 807–1108). 22 | |
| 1r | Tit.: In nativitate domini. Karissimi non vobis onerosum videatur si sermo aliquantulum prolixius extendatur ... — ... et eum ad indeficientem lucem vocavit. (Ed.: PL 172, 817A–820A) | |
| 2v | Tit.: De unicorne Karissimi Ysaac est Christus qui dicitur gaudium qui est plenum gaudium fidelium. Hanc omnes prophete multis modis predixerunt ... — ... quandoque cum angelis celebretis in secula Amen. (Ed.: PL 172, 819A–B) | |
| 2v | Tit.: In circumcisione domini Karissimi hodie dominus accepit circumcisionem ut inpleret legem quam dedit. Primus autem Abraham circumciditur ... — ... quasi filiis confert sempiterna gaudia. (Ed.: PL 172, 842A–843C) | |
| 4r | Tit.: In purificatione Karissimi quod ecclesia hodie lumina in manibus portare consuevit, hoc de more (corr. aus morte) gentili accepit ... — ... in templo eius coronam accipiatis quam oculus non vidit. (Ed.: PL 172, 852A–D) | |
| 4v | Tit.: Huius sepius intermisce sermonibus tuis nam huiuscemodi verbis eis fastidium tollis. Fratres adhuc multa esset vobis dicenda de hac sacra die que oportet me silencio preterire ... — ... quam nunc recitare audieratis. (Ed.: PL 172, 855B–857B) | |
| 6r | Tit.: De agricola. Fratres quidam agricola fuit et diuturno languore laborabat si quando alleviabatur agrili opere instabat ... — ... ad patrem suum veniret. (Ed.: PL 172, 866B–867B) | |
| 6v | Tit.: De divite. Karissimi nam quidam predives dum excommunicatus moreretur per novem annos ... — ... videatis in Syon Deum Deorum ubi sunt que oculus non vidit. (Ed.: PL 172, 870A–C) | |
| 7r | Tit.: De multis criminibus divitis. Karissimi quidam predives homo multis criminibus involutus seculo renunciavit ... — ... in illa magna dulcedine leti videamus quam oculus non vidit. (Ed.: PL 172, 876A–B) | |
| 7v | Tit.: De peccatore In quacumque hora peccator conversus fuerit omnia peccata eius oblivioni tradentur. Non dixit post septimanam ... — ... gracias Deo retulerunt dicentes Quoniam bonus quoniam in seculum misericordia eius. (Ed.: PL 172, 881C–882A) | |
| 8r | Tit.: De formica Karissimi quoniam formica tota estate totis viribus laborat quo cibum in hieme habeat ... — ... ut placeatis coram Deo in lumine viventium et ubi omnis homo illuminatur. (Ed.: PL 172, 892B–894B) | |
| 9r | Tit.: De sancto Benedicto Exultandum nobis est karissimi ut in sollempnitate sanctissimi patris Benedicti ... — ... dum in solario suo staret et de Benedicti ab[ (Ed.: PL 172, 900A–902A) | |
| 11r | ]ceratur ferreis virgis ateritur ... — ... in celestibus sedibus ubi oculus etc. (Ed.: PL 172, 985A–986A) | |
| 11r | Tit.: Augustini episcopi Karissimi dominus refert quod quidam peregre abierit qui peccuniam suam ... — ... pro nequitia sua in infernum defertur quod a nobis Deus avertat. (Ed.: PL 172, 995C–996C) | |
| 12r | Tit.: In decollatione s. Iohannis Baptiste Karissimi sanctus Iohannes Baptista circa pascha decollatur sed ideo hodie celebratur ... — ... in festo sancti Mathie apostoli recolitur. Ubi oculus domini. (Ed.: PL 172, 998B–999A) | |
| 12v | Tit.: In nativitate sancte Marie Karissimi nativitas sancte Marie olim minime agebatur sed hoc modo institutus traditur ... — ... ut per eam reconcilietur qui in sanctis suis est mirabilis. (Ed.: PL 172, 1001A–1002A) | |
| 13r | Tit.: In exaltacione s. crucis Karissimi que sit hodierna festivitas sciret (!) debet vestra fraternitas. Cosdras rex Persarum ... — ... in celesti Ierusalem perenniter exultare prestante domino n. (Ed.: PL 172, 1004D–1006B) | |
| 14r | Tit.: De sancto Matheo apostolo Hodie karissimi retulit evangelium nobis qualiter dominus de vili preciosum fecerit ... — ... sine fine gaudeamus. (Ed.: PL 172, 1005C–1006C) | |
| 14v | Tit.: De sancto Martino episcopo Dilectus Deo et hominibus cuius memoria in benedictione est. Sanctus Martinus dilectissimi fuit Deo dilectus ... — ... in superna patria cum Christo regnemus. (Ed.: PL 172, 1021C–1026B) | |
| 18v | Tit.: De sancto Nicolao In memoria eterna erunt iusti ab auditione mala non timebunt. Cuncta que fiunt hic in terra oblivionis ... — ... et omnia miracula domini enarrare valeamus. (PL 172, 1033A–1038A) | |
| 22v | Tit.: De dedicatione ecclesie Hec omnia carissimi nos respiciunt. Hec universa ad exemplum nobis facta sunt. Nos sumus Dei templum ... — ... hunc Deus disperdendo dampnabit. (Ed.: PL 172, 1105B–1106B) | |
| 23r | Tit.: Sermo defunctorum Beati mortui qui in domino moriuntur. Tres mortes sunt Una bona et omnibus appetenda ... — ... qua in terram matrem omnium revertuntur. (Ed.: PL 1081C–1082C) | |
| 23v | Tit.: De dolore hominis Karissimi omnis homo cum dolore in mundum ingreditur ... — ... sed cum Christo in illa gloria erimus. Quam oculus. (Ed.: PL 1083C–1086C) | |
| (22v-44v) | Exempelsammlung. 25 | |
| 26r | Tit.: De passione domini. Non habemus hic manentem civitatem sed futuram inquirimus unde exeamus extra castra etc. (Hebr. 13,13f.). A quibus castris scilicet a tribus visionibus Egipti ... — ... cum beata virgine in cruce. Hoc ipse prestare dignetur qui vivit. (Überliefert auch unter Conradus de Waldhausen: Sermo Fer. 6. in parasceve (Schneyer 1, 810, Nr. 229) bzw. Graeculus: Sermo in Fer. 6. in parasceve (Schneyer 2, 212, Nr. 74).) | |
| 28v | Tit.: Evangelium Karissimi Matheus dicit Simile factum est regnum celorum homini | |
| 29r | Tit.: Dominica in passione domini Karissimi tres sunt custodes viri iusti Deus, angelus, prelatus de primo ... — ... per pedes proiciuntur. | |
| 30r | Tit.: Dominica prima post pentecosten Karissimi cum questio fieret inter aviculas que esset pulchrior cornix artificialem imitando pulchritudinem ... — ... nichil vanius est homine. | |
| 30v | Tit.: De hiis qui res male conquisitas offerunt Deo Karissimi Gregorius dicit Nequamquam dicas quod de rapina vel usura vel furto possit fieri elemosina ... — ... comprehenditur et occiditur. | |
| 31v | Tit.: De quodam paupere Karissimi quidam rex quendam pauperem et humilem ad tantam dignitatem sublimavit ... — ... dignetur eternas divicias exhibere. (Vgl. Innsbruck, ULBT, Cod. 474, 45r.) | |
| 32r | Tit.: De unicorne Karissimi invenitur in quodam libro Greco quod quidam unicornis quadam die quendam secutus est hominem ut eum interficeret ... — ... ut predicta pericula evadere possimus. (Parallelüberlieferung: Basel, UB, B VIII 29, 82rb, B VIII 30, 100vb. Ähnlich Odo de Ceritona: De quodam unicorni et quodam homine, parab. 138 (Ed.: L. Hervieux, Les Fabulistes Latins depuis le siècle d’Auguste jusqu’à la fin du moyen âge IV: Eudes de Cheriton et ses dérivés. Hildesheim / New York 1970 [Paris 1896] 318–319).) | |
| 32v | Tit.: De quodam rege luxurioso Karissimi quidam religiosus inposuit cuidam regi quod esset cupidus luxuriosus atque superbus ... — ... aspectu decora laboravit. | |
| 33r | Tit.: De quadam adultera Karissimi quedam pulchra domina pulcherrimum sibi desponsavit maritum ... — ... et leprosus eiciatur. Quam oculus. | |
| 33r | Tit.: De quodam heremyta. Karissimi quidam heremita habebat aquam remotam a cellula et frequenter fatigabatur ait Non patiar hunc laborem ... — ... et obediencia emollit imperium. | |
| 33v | Tit.: De penitentia. Karissimi ecce dominus et precursor domini preces porrigent ut penitenciam ... — ... usque in finem salus erit. | |
| 34r | Karissimi dicit Salomon Tres species hominum odivit anima mea pauperem superbum, divitem mendacem, senem fatuum et insensatum (Eccli. 25,3–4). Senex fatuus est qui multa audivit sed in fatuitate peccans ... — ... peccato acumulas. Quam oculus non vidit. | |
| 35r | Tit.: Fabula de sene Karissimi quidam senex narravit mihi quod cum esset ad ianuam cuiusdam divitis in civitate ad quam venerat vendere res suas ... — ... cum amplius peccare non potes. | |
| 35v | Tit.: De quodam rege Karissimi quidam rex habuit magnam familiam et affuit serviens quidam qui ait Optime tibi serviam ... — ... et alia bona opera sunt partes satisfactionis. | |
| 36v | Tit.: De usurariis et raptoribus Karissimi usurariis et raptoribus primo iniungatur restitucio nec aliqua fiat elemosina a penitente ... — ... vel conventum claustralis. | |
| 38v | Tit.: De quodam sene Karissimi legitur in Vitas Patrum quod quidam senex habebat quendam discipulum quem solebat docere in vespere ... — ... et quam periculosum succumbere. | |
| 39r | Tit.: De duplici iudicio Karissimi tria sunt novissima Mors qua nichil insuperabilius iudicium quo nichil terribilius ... — ... in presenti deiectatus. (Vgl. Basel, UB, B XI 8, 32v (Nota de tribus novissimis).) | |
| 39v | Tit.: De sancta Maria Karissimi tres sunt rationes quare sanctum sabbatum sancte Marie dedicatum. Prima est astitit regina a dextris Dei ... — ... alicuius remunerationis. | |
| 39v | Tit.: De quadam femina adultera Karissimi quidam uxore sua ipsa sciente frequenter cum quadam ... — ... frequentius me solet affligere. | |
| 40r | Tit.: De quodam domicello Karissimi legitur quod quidam domicellus beatam virginem devotissime dilexit et singulis diebus horas suas psallebat ... — ... in eterna visione. (Vgl. Graz, UB, Hs. 830, 105; Uppsala, UB, C 194, 71vc.) | |
| 40v | [K]arissimi beatus Theodorius episcopus descendit super ripam laci Gebenensis ut suos vident piscatores ... — ... et nullum dampnum intulit. (Vgl. Uppsala, UB, C 194, 77rc.) | |
| 41v | Tit.: De usura Karissimi legitur de sancto Surseo quod quidam usurarius dedit ei tunicam de usura ... — ... liberare non possent. | |
| 41v | Tit.: De quodam milite mortuo Karissimi quidam miles iacens de nocte cum uxore sua dormire non poterat ... — ... in capita illorum revertetur. | |
| 43r | Tit.: De remedio Karissimi quidam miles fuit in bello Karuli magni contra paganos pugnaturus ... — ... in purgatorio et eo in regnum Dei. (Vgl. Uppsala, UB, C 194, 77vc.) | |
| 43r | Tit.: De sacerdote quodam Karissimi quidam celebrans cottidie officium pro defunctis cum incepisset matutinis laudibus ... — ... et ad perpetue beatitudinis consortium nos perducat. | |
| (44v-45r) | Zehn Gnaden. Zehn Gebote. 2 | |
| 44v | Zehn Gnaden: Is sint zehen genaden die der mensche gewinnet. Der gezogenlichen unt die můtechlichen unt andachtetlichen ... — ... an den iunsten tage. | |
| 45r | Zehn Gebote: Daz sint diu zehen gebot. Daz erste du sols wan ein got haben ... — ... du solst nicht geren ander leute gueter. | |
| (45r-48v) | Kurze Texte zu Christus. 18 | |
| 45r | ]neum fecit. Unde apostolus Lavit nos in sanguine suo. Ecce maior dilectio Christi quam matris. Unde in manibus meis descripsi te ... — ... sed proprio sanguine. | |
| 45r | Tit.: De dileccione inter spiritum et carnem [Q]uarta dileccio est inter spiritum et carnem et hec mirabilis dileccio ... — ... animam domino Deo commisit. | |
| 45v | Tit.: Item Dominus noster Ihesus Christus quinque de causis inclinavit se in cruce. Primo ut nos salutaret ... — ... et terrorem nobis incutet. | |
| 45v | Tit.: De quinque effusionibus domini nostri Ihesu Christi [Q]uinque fuerunt effusiones sanguinis domini nostri Ihesu Christi. Prima fuit in circumcisione ... — ... lateris crucifixi domini. | |
| 45v | Tit.: De sex causis nuditatis Christi [S]ex sunt cause quare dominus noster Ihesus Christus nudus pependit in cruce ... — ... nudi sepelimur. (Vgl. Berlin, Staatsbibl., Theol. lat. qu. 372, 111ra.) | |
| 45v | Tit.: De VII confusionibus domini nostri Ihesu Christi [I]tem. Septem sunt confusiones quas dominus noster Ihesus Christus a Iudeis fuit propessus ... — ... si filius Dei es descende de cruce et credemus ei. | |
| 46r | Tit.: De distraccione membrorum Ihesu Christi [N]on fuit in Christo membrum quod pro nobis ... — ... in crucis patibulo transfiguntur. | |
| 46r | Tit.: De VII loquelis domini nostri Ihesu Christi [S]eptem fuerunt loquele quas dominus noster Ihesus Christus loquebatur ... — ... qui in celis est. | |
| 46v | Tit.: De dolore et infirmitate domini nostri Ihesu Christi O vos omnes qui transitis per viam attendite ... — ... detergem lacrimas. | |
| 46v | Tit.: De plaga mallei domini nostri Ihesu Christi Plaga mallei qua Christus affixus fuit cruci ... — ... sed non iniustis. | |
| 47r | Tit.: De sputu in faciem domini [I]n faciem Christi spuit qui fratri suo verba contumeliosa obicit ... — ... dirigit gressum. | |
| 47r | Tit.: De triplici potu quem propinavit nobis Item. Dominus noster Ihesus Christus triplicem propinavit nobis potum ... — ... qui crediderit et baptizatus fuerit etc. | |
| 47r | Tit.: De triplici potu qui dati sunt domino nostro Ihesu Christo [I]tem. Triplex potus datus fuit domino nostro Ihesu Christo in cruce pendenti ... — ... amarissima valde. | |
| 47r | Tit.: De quatuor descensibus domini nostri Ihesu Christi [Q]uatuor sunt descensus quos fecit dominus noster Ihesus Christus ... — ... vidi affliccionem etc. | |
| 47v | Tit.: De tribus ascensibus domini nostri Ihesu Christi [I]tem. Tres sunt ascensus domini nostri Ihesu Christi ... — ... ut in ascensione. | |
| 47v | Tit.: De tribus clamoribus domini nostri Ihesu Christi [I]tem. Dominus noster Ihesus Christus quatuor modis clamavit ... — ... moriendo in cruce hely hely lama zabathani. | |
| 47v | Tit.: Notule exceptate Bernhardi In regnum Dei velis possidere ... — ... non peccabis in eternum. | |
| 48r | Tit.: De quatuor generibus amoris magni domini nostri Ihesu Christi [I]tem. Quatuor sunt genera amoris magni in hoc seculo ... — ... sanguine nobis bal[ | |
| (49r-55v) | Porphyrius Tyrus
: Isagoge (translatio Boethii) (Ed.: Aristoteles Latinus 1, 6–7 [1966] 1–31. – Aristoteles latinus, Codices, Pars prior I 114, Nr. 2 [Specimina]. Mit Rand- und Interlinearglossen.). 1 | |
| 49r | Cum sit necesarium (!) Crisarori et ad eam que est apud Aristotelem predicamentorum doctrinam ... — ... sed sufficiunt etiam hec ad disscrecionem (!) eorum communicantisque tradiccionem. Explicit liber Porphurii. | |
| (56r-68r) | Aristoteles
: Categoriae vel Praedicamenta (editio composita [vulgata]) (Ed.: Aristoteles Latinus 1, 1–5 [1961] 43–79. – Aristoteles latinus, Codices, Pars prior I 114, Nr. 3 [Specimina]). Mit Rand- und Interlinearglossen.). 1 | |
| 56r | Tit.: Incipiunt predicamenta Aristotelis Equivoca dicuntur quorum nomen commune solum est ... — ... omnes pene sunt annumerati. | |
| (56r-75v) | Aristoteles
: De interpretatione vel Periermeneias (translatio Boethii) (Ed.: Aristoteles Latinus 2, 1–3 [1965] 1–38). – Aristoteles latinus, Codices, Pars prior I 118, Nr. 7 [Specimina], I 44–45). 1 | |
| 56r | Tit.: Incipit liber perhyermituas Primum oportet constituere quid sit nomen ... — ... non contingit esse contraria. | |
| (75v-82v) | Anicius Manlius Severinus
: Liber divisionum (Ed.: PL 64, 875D–888B). 1 | |
| 75v | Tit.: Incipit liber divisionum Boecii Quam magnos studiosis afferat fructus sciencia dividendi ... — ... ut animal quidem separatur in partes eas que sibi sunt [ |