Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40032 
Melk, Benediktinerstift, Cod. 308 (83, B 50)
NICOLAUS DE DINKELSBÜHL. PELAGIUS. BONAVENTURA. PETRUS BLESENSIS. PAULINUS AQUILEIENSIS. PS. ORIGENES. PETRUS DAMIANUS
Pergament und Papier   II, 219 Bl.   305×220   Melk, um 1424/1426 (Nachtrag dat. 1454)   
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-167a) 1424; 2  (168a-219) um 1424/1426
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2  |  Einzelbilder: fol. 3, 4, 93, 94, 178, 182, 193, 198, 215, 216.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 8)

Erste Lage und äußerstes und innerstes Doppelblatt jeder Lage (Lage 12 nur innerstes) aus Pergament. – Wortreklamanten. – Foliierung des 15. Jh.: 1-167[a] für fol. 1-167a, 1-38 für fol. 169a-206. Der zweite Teil ist mit einer zweiten Foliierung des 19. Jh. versehen die vom ersten Teil fortlaufend weiterzählt. Foliierungsfehler: Auf 169 folgt 167a, 168a, 169a, auf 195 195a; bei Zählung übersprungen: 202; Gegenblätter fehlen zu: 208, 213.

Teil 11-167a   Pergament und Papier   Melk, 1424
Lagen: III + 6.VIII96 + IX114 + X134 + VIII150 + X167a
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(1ra-69ra) Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Schrift 2(69ra-157va) Schriftart: Bastarda
Datiert 1424 auf 157va.
Ausstattung: Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Fleuronnéeinitialen mehrerer Hände (manche vielleicht um die Mitte des 15. Jh. nachgetragen).
Teil 2168a-219   Papier   Melk, um 1424/1426
Lagen: IX185 + X205 + (VIII-2)219
Hier neu einsetzende Foliierung des 15. Jh. von 1-38 (siehe oben), ab 207 fortgesetzt mit (nur) neuzeitlicher Foliierung.
Schrift:
(214r-v) Schreiber: Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB   Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Schreiber ermittelt durch Schriftvergleich. Der Text ist ein Nachtrag und datiert 1454.
Ausstattung: Rubriziert   

Hs. enthält 2 Fragmente
VDSVDS + HDS   Pergament   Ende 12. Jh.
HDSHDS + VDS   Pergament   Ende 12. Jh.

Einband: Gotisch     
Spätgotischer Einband: Rindleder über Holz. – (VD) Titel- und Signaturschild erhalten. Wortlaut des Titelschild gegenüber jenem des Katalogs von 1483 gekürzt, gibt nicht alle Texte der Handschrift wieder: Secunda pars lecture m[agistri] N[icolai] de Dinckelspuhel de sacramento extreme unccionis et ordinis ac matrimonii. – Keine Buckelbeschläge, zwei Langriemenschließen, darunter Lederlasche vom HD über den Vorderschnitt auf den VD geschlagen. – Einband (bis auf die Beschläge) gleichartig wie jener von Melk, Cod. 1816.


(Ir) Melker Besitzvermerk und Signatur des 16. Jh. (Ir, 1r, 214v, 218v, 219v) Melker Stempel Bibliothek des Stiftes Melk (Melk Inventar I, Tafel XIV Abb. 39). – Im Katalog von 1483 unter der Signatur C 37 genannt (MBKÖ I 179, Z. 27-32), im Katalog von 1517 unter der Signatur G 5. – Dazu gehört als erster Band Melk, Cod. 1816.
Christine Glaßner, Maria Stieglecker / Oktober 2019
"Melk Inventar I", "MBKÖ I", "Binder 1965", "RS", "Madre", "PL", "CSEL", "CPL", "BHM", "CPPM", "Bonaventura, Ed. Quaracchi VIII", "Distelbrink", "Bloomfield", "PLS", "CPG", "CCCM 57"
alle Initien
(VDS + HDS) Sakramentar-Fragment. Ende 12. Jh. Fragmentgruppe G 38, zum Fragment in Melk, Cod. 1816, HDS gehörend.
(Ir) Tabula codicis (zum Katalog von 1483 gehörig).
Teil 1
(1ra-157vb) Nicolaus de Dinkelsbühl Lectura Mellicensis (Teiledition: R. Damerau, Texte zum Problem des Laienkelchs. Nikolaus von Dinkelsbühl [1360-1433] I. Tractatus contra errores Hussitarum. II. De sub utraque. Textkritische Ausgabe [Studien zu den Grundlagen der Reformation 6]. Gießen [o.J., 1969?], 235-291 [Liber IV, distinctio IX, quaestio 3]; Ed. des Prologs: Binder 1965. – RS 569; Madre 99-125). Distinctio 23-50. (Iva-IIva) Verzeichnis der Distinctiones und Quaestiones mit Seitenangaben. Dieses Verzeichnis von der selben Hand, ohne Seitenverweise, auch im zugehörigen ersten Band, Melk, Cod. 1816, hier ohne Seitenangaben. (IIvb) Leer. – Text mit wenigen strukturierenden und kommentierenden Randnotizen; Zeigehände.
   2
Iva Tit.: (Rot) Registrum super distinccione 23 usque ad finem 4i libri Sentenciarum
Circa distinctionem 23am agitur de extrema unctione quod est sacramentum exeuntium ubi quaeritur utrum extrema unctio sit unum sacramentum a Christo institutum ... — ... (IIva) ... Nunc circa distinctionem ultimam quaeritur: Utrum omnis voluntas damnatorum sit mala ... An in illa mundi innovatione remaneant plantae et animalia.
1ra Tit.: Distinccio 23
Praeter praemissa est aliud sacramentum est aliud sacramentum. Postquam magister determinavit de baptismo, qui est sacramentum intrantium, et de confirmatione, eucharistiae et paenitentia, quae sunt sacramenta progredientium, hic quinto loco determinat de extrema untione, quae est sacramentum exeuntium ... Utrum extrema unctio sit sacramentum unum a Christo institutum. ARguitur primo quod non sit sacramentum ... (157rb, Distinctio 50, dubium 8) Octavum dubium: An in illa mundi innovatione remaneant plantae et animalia. ... sanctus Thomas quod cum innovatio mundi fiat propter hominem ... — ... ad illos qui sunt in inferno pervenire potest si sol circumcircuiret quod si verbum sit omnino certum non est etc. – (157va Datierung) Finitus est liber iste in die sancti Thome anno XXIII [21.12.1424] [es folgen möglicherweise die Schreiberinitialen, nur der zweite Buchstabe leserlich] ...T.
(157vb) Leer.
(158ra-164ra) PelagiusEpistola ad Claudiam de virginitate (Hieronymi Ep. supp. 13) (PL 18, 77-90; PL 30, 163-175; PL 103, 671-684; CSEL 1, 255-250. – CPL 741; CPL 633.13; BHM 313; CPPM II 1387).
   1
158ra Tit.: (Rot) Epistola sancti Ieronimi ad filiam Mauricii
Quantam in caelestibus beatitudinem virginitas sancta possideat ... — ... et dum te imitari concupiscit Dei sacrificio et ipse sit dignus. Amen. Explicit. – (164ra Schlussschrift rot) Explicit epistola sancti Ieronimi presbiteri ad virginem filiam Mauricii.
(164rb-167avb) Bonaventura OFM De perfectione vitae ad sorores (Ed.: Bonaventura, Ed. Quaracchi VIII [1898], 107-127. – Distelbrink 20, Nr. 14).
   1
164rb Tit.: (Rot) Incipit prologus in tractatum Bonaventure de profectu vite religiose ... (164va rot) Incipit devotus tractatus magistri Bonaventure de profectu vite religiose capitulum primum (am Rand) De vera sui ipsius cognicione
Beatus homo quem tu erudieris domine et de lege tua docueris eum (Ps 93,12). Neminem censeri sapientem fateor ... (164va) Ad perfectionis vitae fastigium sponsae Christi cupienti conscendere primum necesse est ut a se ipsa incipiat ... — ... donec introducat te in thalamum dilecti sponsi tui, qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat unus Deus in saecula saeculorum. Amen.
Teil 2
(168ara-201rb) Petrus Blesensis De amicitia christiana (PL 207, 871-958. – Bloomfield 4936 u. 5832. – Lit.: G. Bohnenblust, Beiträge zum Topos Peri Phidias. Diss. Bern 1905, 22). (168ara-ava) Kapitelverzeichnis, (168avb) Leer. In der Handschrift Cassiodorus zugeschrieben.
   1
169ara Tit.: (Rot) Incipit prologus in libro de amicicia edito a Cassiodoruso viro exuberantis sciencie dono et preeminentis eloquencie gracia in fragmento
Quoniam diminutae sunt veritates a filiis hominum et refrigescente caritate multorum, vix aliquis in alio integritatem fidei experitur, vix invenitur dilectio, quae non sit quaestuaria et venalis ... (169ava Secundus prologus) Subsannabit aliquis et arguet, quod senex amatoria ludam, qui iam delibor ... Amoris siquidem campus latius patet et ceteris affectibus animae sinus diffusiores expandit ... — ... amor gaudium pax vita quies claritas securitas et iubilatio, sacietas omnium desideriorum, aeterna et consummata gloriae plenitudo. Amen. – (201rb Schlussschrift) Finis huius operis.
(201va-213ra) Paulinus Aquileiensis Liber exhortationis, vulgo de salutaribus documentis ad quendam comitem (PL 40, 1047-1078; PL 99, 197-282; PLS 2, 1368). In der Handschrift Augustinus zugeschrieben.
   1
201va Tit.: Epistola Augustini episcopi ad qendam comitem exhortatoriam
O mi frater si cupis scire quamvis ego nesciam ... — ... regnare concedis, quia est tibi cum aeterno Deo patre et Spiritu sancto una deitas gloria virtus imperium et potestas in saecula saeculorum. Amen.
(213rb-va) Ps. OrigenesHomilia de Maria Magdalena (latine) (Druck: L. Bourgain, La Chaire française au XIIe siècle. Paris 1879, 373-383 nach J. Merlin, Operum Origenis Adamantii tertius tomus. Paris 1512, 129ra-131vb. – CPG 1523). Am Ende unvollständig.
   1
213rb Tit.: (Rot) Omelia Origenis
In illo tempore Maria stabat ad monumentum foris plorans et reliqua (Io 20,11). De praesenti sollemnitate locuturus auribus vestrae caritatis locuturus ... — ... plus quam illi quae non timebas ut illi ||| [bricht ab]. (Am unteren Seitenrand rot) Homilia non hic est completa.
(213vb) Leer.
(214ra-vb) Petrus Damianus OSB Sermo 8: In vigilia s. Benedicti abbatis (PL 144, 545-548; CCCM 57, 45-48). Nachtrag dat. 1454.
   1
214ra Tit.: (Rot) Sermo Petri Ostiensis episcopi in vigilia sancti Benedicti
Vigilias egregii confessoris videlicet beati Benedicti, fratres carissimi, hodie colimus et necesse est ... — ... inter ipsa sollemnia contemplari mereamur in paternae gloriae maiestate regnantem, qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat per omnia saecula saeculorum. Amen. – (214vb Datierung) 1454.
(215r-219v) Leer.
(HDS + VDS) Sakramentar-Fragment. Ende 12. Jh. Fragmentgruppe G 38, zum Fragment in Melk, Cod. 1816, HDS gehörend.