Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40034 
Melk, Benediktinerstift, Cod. 321 (624, L 49)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT MIT THEOLOGISCHEN TEXTEN
Papier   200 Bl.   300×225   um 1415/1420
Handschrift aus 3 Teilen zusammengesetzt: VS  (1-2) 2. Jahrzehnt 15. Jh.; 1  (3-172) 2. Jahrzehnt 15. Jh.; 2  (173-200) 1. Hälfte 15. Jh.
 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil VS, Teil 1, Teil 2  |  Vorschau Bilder zu Teil VS, Teil 1, Teil 2  |  Einzelbilder: fol. 2, 73, 74, 111, 115, 116, 163, 168, 182, 200.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 5)

Die Lokalisierung der Handschrift nach Melk ist nicht auszuschließen, aber sehr fraglich.

VS1-2   Papier   2. Jahrzehnt 15. Jh.
Lagen: I2
Teil 13-172   Papier   2. Jahrzehnt 15. Jh.
Lagen: 7.VI86 + 2.VII114 + VI127 + V137 + 2.VI161 + (VI-1)172; bei Zählung übersprungen: 125, Gegenblatt fehlt zu: 167.
Kustoden zu Beginn der Lagen 2-3 (2us - 3us). Teilweise Wortreklamanten.
Schrift:
Schriftart: Bastarda
Mehrere Hände.
Ausstattung: Rubriziert   Einfacher Dekor   Fleuronnéeinitiale(n)   
Einfache Fleuronnée-Initialen (z.B. auf 162vb).
Teil 2173-200   Papier   1. Hälfte 15. Jh.
Lagen: 2.VII200.
Schmutzspuren 173r.
Schrift:
Schriftart: Bastarda
Eine Hand.
Ausstattung: Rubriziert   

Hs. enthält 4 Fragmente
VDS 1VDS + HDS (außen)   Pergament   Ende 13. Jh.
VDS 2VDS + HDS (innen)   Pergament   Ende 13. Jh.
HDS 1HDS + VDS (außen)   Pergament   Ende 13. Jh.
HDS 2HDS + VDS (innen)   Pergament   Ende 13. Jh.

Einband: Streicheisenlinien        
Leder über Holz. Streicheisenlinien (Rahmen und Diagonale). VD und HD ursprünglich je fünf Buckel, alle verloren. Reste von zwei Schließen erhalten. Titel- und Signaturschild verloren. Fragmente in den Fälzen zwischen Bl. 14/15 und Bl. 138-200.


(1r) Melker Besitzvermerk des 15. Jh. und Signatur des 16. Jh. – (3r, 200v) Melker Besitzstempel (Rundstempel Bibliothek des Stiftes Melk (Melk Inventar I, Tafel XIV Abb. 39). – Handschrift im Katalog von 1483 unter der Signatur E 72 genannt (MBKÖ I, 228, Z. 39 f. - 229, Z. 13), im Katalog von 1517 unter der Signatur H 128.
Kodikologie: Christine Glaßner, Maria Stieglecker (16.8.2016); Wasserzeichenbefund: Maria Stieglecker (16.8.2015)
"Melk Inventar I", "MBKÖ I", "Díaz y Díaz", "Kaeppeli", "PL", "Goy", "CCCM", "Bloomfield", "CPL", "CC", "Cossar 1975", "PLS", "CSEL", "Walther, Initia", "Schaller-Könsgen", "Rüthing 1967", "David ab Augusta 1899", "SC"
alle Initien
(VDS + HDS außen) Sermones (?), Fragm.
(VDS + HDS innen) Horatius Flaccus, Quintus De arte poetica epistola ad Pisones, Extr., cum commentario (Fragm.). Identifiziert von Pieter Beullens (November 2022).
Vorsatz
(1r) Melker Besitzvermerk, Signatur des 16. Jh.
(1v) Leer.
(2r) Tabula codicis (zum Katalog von 1483 gehörend).
(2v) Leer.
Teil 1
(3r) Melker Besitzstempel.
(3va-35va) Raimundus de Pennaforte OP Summa de casibus paenitentiae (Druck: Rom 1603, 1-502; Ed.: X. Ochoa / A. Diez, S. Raimundus de Pennaforte, Summa de paenitentia [Universa Bibliotheca Iuris I B]. Rom 1976. – Díaz y Díaz Nr. 1324; Kaeppeli 3407). Kürzende Bearbeitung. Wie Melk, Cod. 877, 141rb-193va.
   1
3va Tit.: [ohne Titel] (Im Inhaltsverzeichnis, 2r) Summa quedam [überschrieben mit: Ray] iuris
Quoniam ut ait Hieronymus paenitentia est secunda tabula post naufragium culpam simpliciter confiteri. Et quoniam in hac vita quasi per quaedam aequora fluctuantes ad portum salutis ... (3vb, Lib. I) Quoniam inter crimina ecclesiastica primum locum obtinet simonia prius de ea dicendum est ... — ... unde intelligas hoc tantum de his qui inter ipsa flagella paenitentiam egerunt. – (35va Schlussschrift rot) Explicit summa fratris Remundi.
(35va-47va) Tractatus de matrimonio.
   1
35va Tit.: (Rot) Incipit tractatus de matrimonio etcetera
Contrahuntur sponsalia de futuro his verbis: Accipiam te in meum, accipiam te in meam. Contrahuntur autem sponsalia de futuro post annos septem ... — ... tali lucro non velit ecclesia. Extravag. De conversione infidelium laudabilem.
(47va-51ra) Compendium de septem sacramentis (Vgl. Utrecht, Cod. 387, f. 60-64).
   1
47va Tit.: (Rot) Incipit compendium de VII sacramentis
In virtute sancti Spiritus praecipimus ut honor debitus et reverentia singulis exhibeatur ecclesiae sacramentis. Baptismus celebretur in aqua et non nisi in aqua ... — ... confessio fiat communis quia ibi ab aliis non absolvitur. – (Schlussschrift) Et hec brevia sufficiant de septem sacramentis.
(51ra-57va) Augustinus Excerpta de sacramentis.
   1
51ra Tit.: (Rot) Augustinus de unico baptizmo libro 2o
Aliud est non habere aliquid aliud non iure habere vel illicite usurpare ... — ... inutiles fabulas et gentiles audire nolite.
(57va-61ra) Hugo de Sancto Victore CRSA Soliloquium de arra animae (PL 176, 951-970; PL 40, 851-856; Ed.: K. Müller, Hugo de Sancto Victore, Soliloquium de arrha animae [Kleine Texte für Vorlesungen und Übungen 123]. Bonn 1913, 1-26. – Goy 277-329). Mit verkürztem Prolog, jedoch Schluss wie in Goy angegeben. Augustinus zugeschrieben.
   1
57va Tit.: (Rot) Incipit Augustinus de arra anime
Soliloquium de arrha animae. Ut discamus, ubi nos oporteat verum amorem quaerere ... — ... Hoc opto, hoc desidero, hoc totis praecordiis concupisco. - (61ra Schlussschrift rot) Explicit Augustinus de arra anime.
(61ra-66ra) Ambrosius Autpertus OSB De conflictu vitiorum et virtutum (PL 17, 1057-1074; PL 40, 1091-1103; PL 83, 1131-1144; PL 143, 559-575; CCCM 27 B [R. Weber, 1979], 909-931. – Bloomfield 455). Augustinus zugeschrieben. Mit zahlreichen Korrekturen und Ergänzungen.
   1
61ra Tit.: (Rot) Incipit liber beati Augustini de conflictu viciorum et virtutum
Apostolica vox clamat per orbem atque in procinctu fidei positis ne securitate torpeant dicens: Omnes qui pie volunt vivere in Christo Iesu ... — ... (am Rand nachgetragen) ... ut eos a spirituali opere detrahens inanes efficiat etcetera. – (66ra Schlussschrift rot) Explicit liber beati Augustini de conflictu virtutum et viciorum.
(66ra-67ra) Augustinus Sermo 39.
   1
66ra Tit.: (Rot) Sermo beati Augustini episcopi de non diffenda (!) conversione ad Deum
Audivimus fratres carissimi prophetam ... — ... et futura bona eveniant sempiterna. Quod nobis praestare dignetur.
(67ra-67va) Augustinus Sermo 84 (Ed.: R. Demeulenaere, in: Aevum inter utrumque. Mélanges G. Sanders [Instrumenta Patristica 23]. Steenbrugge 1991, 67-73. – CPL 284).
   1
67ra Tit.: (Rot) Sermo beati Augustini de contricione
Dixit dominus cuidam adolescenti: Si vis venire ad vitam serva mandata ... — ... non deficiamus in aeternum cum domino regnabimus.
(67va-68vb) Augustinus Sermo.
   1
67va Tit.: (Rot) Incipit liber Augustini de honestate mulierum
Nemo dicat fratres quod in temporibus nostris ... — ... plena est terra. Amen. – (68vb Schlussschrift rot) Explicit liber sancti Augustini de honestate mulierum.
(68vb-69vb) Caesarius Arelatensis Sermo 41: De honestate mulierum (= Augustini Sermo app. 293) (PL 39, 2301 ff.; CC 103, 180 ff. – CPL 1008).
   1
68vb Tit.: (Rot) Incipit libellus beati Augustini de sciencia salutis
Duo sunt quae debet habere omnis homo ... — ... sim credens patiens simque satisfaciens. – (69vb Schlussschrift rot) Explicit libellus beati Augustini de sciencia salutis.
(69vb-71vb) Ps. Augustinus De contemptu mundi (= sermo 59 fr. er.).
   1
69vb Tit.: (Rot) Incipit liber sancti Augustini de contemptu mundi ad clericos
Audite fratres carissimi salutiferam patris nostri doctrinam ... — ... reddamus gratis Iesu Christo domino nostro qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
(71vb-72rb) Ps. AugustinusSermo Mai 105.
   1
71va Tit.: (Rot) Augustinus contra auguria et similia observantes
Nostis fratres carissimi omnes homines sanitatem corporis quaerere ... — ... qui habitat in domo (CC 103, 226,14).
(72rb-73va) Ps. AugustinusSermo app. 278.
   1
72rb Tit.: [ohne Titel, direkt an den vorhergehenden Text anschließend]
Bene nostis, fratres carissimi, vobis frequenter supplicasse ... — ... cum omni horrore fugiat et contemnat.
(73va-74vb) Ps. Bernardus Claraevallensis OCistDe cura et modo rei familiaris (PL 182, 647-651. Ed.: Cossar 1975, 97-102).
   1
73va Tit.: (Rot) Tractatus de cura et modo rei familiaris. (Am Rand in Schwarz) Epistola beati Bernhardi ad comitem [korrigiert zu: militem]
Gratioso et felici militi Raimundo domino castri Ambrosii Bernardus in senium deditus salutem. Doceri petisti a nobis de cura et modo rei familiaris utilius gubernandae ... — ... ad quem eam perducat sua damnabilis senectus.
(75ra) Ps. Simplicius CasinensisVersus in regulam s. Benedicti (PLS 3, 1441; CSEL 75, XXII; Ed.: H. S. Brechter, Versus Simplicii Casinensis abbatis. RBen 50 [1938] 89-135, hier: 91. – CPL 1856; Walther, Initia 15528; Schaller-Könsgen 13285). Der Benediktsregel vorangestellt.
   1
75ra Qui levi iugo Christi colla submittere cupis ... — ... una tamen merces uterque manet in aeternum.
(75ra-93va) Benedictus de Nursia Regula (PL 66, 215-932; CSEL 75. – CPL 1852).
   1
75ra Tit.: (Rot) Incipit regula sancti Benedicti a Simplicio eius discipulo edita in nomine domini Amen (Darauf folgen die Simplicius-Verse) ... (Rot) Sermo sancti Benedicti
Ausculta filium (!) praecepta magistri et inclina aurem cordis tui ... — ... Deo protegente pervenies. Amen.
(93vb-104rb) Henricus Egher de Calcar OCart Ortus et decursus ordinis Cartusiensis (Ed.: H. B. C. W. Vermeer, Het tractaat 'Ortus et decursus ordinis Cartusiensis' van Hendrik Egher van Kalkar, mit een biographische inleiding. Phil. Diss. Leiden. Wageningen 1929, 87-141. – Rüthing 1967, 92-102).
   1
93vb Tit.: [ohne Titel]
In Christo Iesu noverint qui pie velint ortum et decursum a trecentis et quattuordecim hactenus annis ordinis Cartusiensis ... — ... quam sint dono Dei suo modo pauperes Cartusienses. Benedictus sit ergo ille qui benedixit eis hic in gratia et ibi in gloria, per eum qui venturus est iudicare vivos et mortuos et regnat salvator Iesus Christus Deus per saecula. Amen. – (104rb Schlussschrift) Explicit ortus et decursus ordinis Carthusiensis editus a magistro Hainrico dicto Calcar eiusdem ordinis. - (Spruchanhang) Regratior infirmitati meae quae me compellit hic non posse quod non debeo. Bona vita est bona agere et mala pati et in his perseverare usque in finem. Domum Deo aedificamus benevivendo, talem domum Salomon non aedificaverit qui si talem aedificasset plus fecisset et pauciores labores habuisset.
(104va-110ra) David de Augusta OFM De exterioris et interioris hominis compositione, lib. I, pars 1 (Druck: Max. Bibl. Vet. Patr. XXV. Lyon 1677, 869-936; PL 184, 1189-1198 [Liber I unvollst.]; Ed.: David ab Augusta 1899, 3-36. – Bloomfield 1524 und 4155). Mit Widmungsbrief (Ed.: S. 1).
   1
104va Tit.: (Rot) Incipit opusculum fratris David ad iuvenem
Desiderasti a me carissime ut aliquid scriberem tibi ad aedificationem ... Primo igitur debes considerare ad quid veneris et propter quid. Propter quid enim venisti nisi propter Deum ... — ... (109va) ... Fuge mulieres, compatiens sis afflictis, castus in omnibus. – (Darauf folgen noch zwei Kapitel: De damno saecularis familiaritatis - Ne proprii sis arbitrii) ... illud solum mente retinebis quod agere compelleris etcetera. Amen.
(110ra) Bernardus Claraevallensis OCist Zitat.
   1
110rb Bonae indolis adolescentes in monasterio viventes ... — ... quasi virgo de thalamo procedant etcetera.
(110rb) Leer.
(110va-115rb) Biblia: Ecclesiastes.
   1
110va Verba Ecclesiastes filii David ... — ... (Schlussschrift rot) Explicit liber Ecclesiastes.
(115v) Leer.
(116ra-133vb) Gregorius I. Magnus OSB Dialogorum libri IV: Lib. II (PL 77, 149-429; SC 260 und 265. – CPL 1713).
   1
116ra Tit.: (Rot) Incipit liber secundus dyalogorum de miraculis sancti Benedicti abbatis
Fuit vir vitae venerabilis gratia Dei Benedictus ... — ... loquendi vires interim per silentium reparamus. (Rot) Amen. – (133vb Schlussschrift rot) Explicit lieber (!) secundus etcetera.
(133vb-162vb) Biblia: Sirach (Ecclesiasticus).
   1
134ra Tit.: (133vb rot) Incipit liber Eclesiasticus
Omnis sapientia a domino est ... — ... quia lux Dei vestigium eius est.
(162vb-163va) Biblia: Confessio Iesu filii Sirach (Sir 51).
   1
162vb Tit.: (Rot) Confessio Iesu fily Syrach
Confitebor tibi domine rex ... — ... mercedem vestram in tempore suo.
(163va-b) Biblia: Oratio Salomonis (Sir 52).
   1
163va Tit.: (Rot) Incipit oracio Salomonis
Et declinavit Salomon genua sua in conspectu totius ecclesiae Israel ... — ... si peccaverit vir in te. – (163vb Schlussschrift rot) Explicit oracio Salomonis.
(164r-172v) Leer.
Teil 2
(173r) Leer.
(173va-200vb) Robertus de Braci OESADe sancti Anselmi similitudinibus (PL 159, 605-708).
   1
173va Tit.: (Rot) Incipit liber Anselmi de similitudinibus et divisio voluntatis
Voluntas tripliciter intelligitur. Voluntas etenim dicitur illud animae instrumentum, quo vult, et affectio eiusdem instrumenti ... — ... coercent et opprimunt, ne nobis noceant, in quantum volunt. (Rot) Amen.