|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40088 |
Melk, Benediktinerstift, Cod. 48 (212, E 2)
SAMMELHANDSCHRIFT MIT TEXTEN ZUR INSTRUKTION VON GEISTLICHEN (lateinisch/deutsch)
Papier I, 760 S. 295×220 Wien oder Niederösterreich (?), 8. Jahrzehnt 15. Jh. (1479)
Abbildungen von
Vorderdeckel;
1;
3;
5;
7;
9;
11;
13;
15;
17;
19;
21;
23;
25;
27;
527;
537;
559;
577;
664;
741;
742;
743;
744;
745;
Hinterdeckel
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 12)
| (p. 1) Melker Besitzvermerk und Signatur des 16. Jh. (VD-Spiegel) Besitzanzeige durch Sigismundus Haeringshauser (Mitte 17. Jh.). Vor p. 581 ein beigelegter Zettel mit Notizen. – (Ir, p. 1, p. 760) Rundstempel Bibliothek des Stiftes Melk. – Hs. im Katalog von 1483 nicht nachweisbar, die Hs. war vielleicht zu dieser Zeit noch nicht in Melk; im Katalog von 1517 unter der Signatur E 49 genannt (Cod. 704/1, 65r), unter dieser Signatur steht aber auch Melk, Cod. 948.
Schreibsprache der dt. Texte: ostmittelbairisch. |
"Franz, Messe", "Distelbrink", "Walther, Initia"
alle Initien
| (Irv) | leer. |
| (p.1a-6a) | De extrema unctione. 1 |
| p.1a | Tit.: [ohne Titel] Beatus Iacobus fuit primus promulgator et praedicator huius sacramenti scilicet extremae unctionis... Infirmatur quis in vobis ... (Iac. 5,14-15). Ex istis patet primo quod quilibet christianus debet reputare pro magno et speciali dono cum sibi haec gratia conceditur ... — ... si saltem desideravit etc. Sic igitur habetis Dinckelspüchl. Sermo. |
| (p.6a) | Nicolaus de Dinkelsbühl
  : Nennung. |
| (p.6a-b) | Gregorius IX. papa
: Decretalium libri V ('Liber extra'): Exc. aus X 1.15.1 (Ed.: Friedberg II, 131-134). 1 |
| p.6a | Tit.: Gregorius de institucionibus dicit Quod manus sacerdotum sunt ungendae sicut aliorum hominum ab intra non exterius ... — ... per tactum ipsis committuntur. |
| (p.7a-24b, 559a-576b) | Pronuntiamentum de sanctis (= Legendarium Austriacum minus) (Lit.: VL V [1985] Sp. 655 [G. Philippart]. -- Lit.: Knapp 1999, 140-143.). Mit dt. Interpretamenten. 74 |
| p.7a | Tit.: Barbara Barbara Diascori gentilis satrapae haydnischen landen herrn oder herfuerer filia fuit. Hanc pater propter miram eius pulchritudinem in alta turri conclusit, ne ab hominibus videretur |
| p.7a | Tit.: Andreas ap. Andreas germanus Petri a Bethsaida civitate provincia Galileae oriundus fuit |
| p.7a | Tit.: Hic incipitur pronuncciamentum de sanctis Adventus domini agitur per quattuor septimanas ad designandum quod est quadruplex adventus filii Dei videlicet in carnem in mentem in mortem et in iudicium |
| p.8a | Tit.: BMV Conceptio Volens dominus Anglorum gentem christianae religionis astringere illustri Wilhelmo duci Normannorum patriam debellando subegit |
| p.8a | Tit.: Nicolaus Nicolaus in pueritia quarta et sexta feria ieiunavit, litteras studuit, ieiuniis et orationibus se affligit, mulierum consortia fugit |
| p.8b | Tit.: Ottilia Ottilia Udalrici ducis filia caeca nascitur, a patre interfici iubetur. Quam mater clandestine haimleich ad claustrum nutriendam mittit |
| p.8b | Tit.: Lucia Mater Luciae sanguinis fluxum XIIIIis annis patiebatur nec a medicis curare poterat. Igitur Lucia cum matre ad sepulchrum Agathae veniens |
| p.9a | Tit.: Ignatius Ignatius episcopus Antiocenus discipulus beati Iohannis fuit. Hic libere verbum veritatis in Antiochia praedicavit. A Traiano imperatore capitur |
| p.9b | Tit.: Quattuor tempora Quattuor tempora anni instituta sunt a Calixto papa inter alia tribus de causis. Prima est, ut Iudaeos imitemur |
| p.9b | Tit.: Thomas ap. Thomas apostolus a domino post divisionem apostolorum in Indiam mittitur, ubi sua praedicatione uxor regis convertitur |
| p.10a | Tit.: Nativitas domini In die nativitatis domini Theophorus papa tres missas statuit decantari ad ostendendum, quod Christi nativitas salvavit patres trium temporum |
| p.10a | Tit.: Vigilia nativitatis domini Vigilia (!, fehlt: nativitatis) domini est, quod amodo prae aliis privilegiata ex eo quod habeat vigiliam sub se et specialem cantum |
| p.10b | Tit.: Stephanus Apostoli pro ministerio eorum, ut expeditius possent praedicare, ordinaverunt septem diaconos, quorum Stephanus primicerius exstitit |
| p.10b | Tit.: Anastasia Anastasia Romanorum nobilissima ex progenie ex patre pagano et matre christiana nata a Chrysogono in fide docta |
| p.11a | Tit.: Innocentes Innocentes ab Herode Ascalonita interfecti sunt. Hic audiens de Christo nato multa praedicare et Simeonem de eo prophetasse |
| p.11a | Tit.: Iohannes ap. Iohannes apostolus et evangelista frater Iacobi maioris filius Zebedaei et Salomae s (!) fuerunt (!) |
| p.11b | Tit.: Silvester Silvester papa post Melcha (!) efficitur et propter persecutionem Constantini in christianos in montem Serapino cum suis clericis latitabat |
| p.11b | Tit.: Thomas Cantuariensis Thomas Cantuariensis in curia regis Angliae consistens et multa in curia regis Angliae consistens (!) et multa Deo videns contraria eam deseruit |
| p.12a | Tit.: Circumcisio domini Cicumcisio domini solemniter celebratur quattuor de causis. Prima est propter octavam nativitatis domini |
| p.12b | Tit.: Paulus eremita Paulus primus eremita quinto decimo anno suae aetatis persecutionem Decii fugiens venit |
| p.12b | Tit.: Erhardus Erhardus genere Scotus ex nobilissimis parentibus oriundus licet gentilibus est natus. Hic a iuventute sua sacris scripturis inhiabat |
| p.12b | Tit.: Epiphania Epiphania domini quadruplici miraculo decoratur. Hodie magi ab oriente venerunt, aurum, thus et mirrham obtulerunt |
| p.13a | Tit.: Hilarius Hilarius episcopus hic primitus uxorem et filiam habens in laicali habitu monasticam vitam ducebat |
| p.13b | Tit.: Macarius Macarius abbas diabolum cum falce messoria obvium habuit. Et volens eum diabolus percutere et non potuit |
| p.13b | Tit.: Felix presbyter Felix presbyter praeter (!) nomine in Pincis dicitur vel a loco in quo requiescit. Ergo persecutione fidelium Felix ad mortificandum quaeritur |
| p.14a | Tit.: Marcellus papa Marcellus papa Maximianum imperatorem de sua magna saevitia grëwlickait in christianos increpavit |
| p.14a | Tit.: Antonius Antonius cum esset XX annorum et audiret legere [in] ecclesia in evangelio uno: Si vis perfectus esse, vade et vende omnia |
| p.14b | Tit.: Sebastianus Sebastianus Mediolanensis miles Diocletiani et Maximiani erat christianus, pusillanimes chlainmuetig confortat |
| p.14b | Tit.: Fabianus Fabianus civis Romanorum (!) cum ad eligendum papam veniret, columba candida super caput eius sedit et sic in papam eligitur |
| p.14b | Tit.: Prisca Prisca virgo nobilis Romana duodecimo suae aetatis iussu Claudii imperatoris in templum Apollinis sacrificatura ducitur |
| p.15a | Tit.: Vincentius Vincentius diaconus beati Valerii episcopi qui impeditae linguae fuit. Cui episcopus curam loquendi commisit |
| p.15a | Tit.: Agnes Agnes tertio decimo anno suae aetatis a praefecti Symphorion urbis Romae filio adamatur. Quem Agnes cum suis divitiis velut stercora refutavit |
| p.15b | Tit.: Conversio Pauli Conversio sancti Pauli facta est eodem anno, non naturali sed evergenti nam Christus VIII Kl. Aprilis est passus |
| p.15b | Tit.: Timotheus Timotheus filius viduae gentilis de civitate Listriti (?) natus, unus de LXXII, Pauli discipulus fuit |
| p.15b | Tit.: Emerentiana Emerentiana virgo nobilis collactanea Agnetis fuit. Quae dum saepius sepulchrum beatae Agnetis visitaret |
| p.16a | Tit.: Iohannes Chrysostomus Iohannes Chrysostomus [filius] Secundi et Anthinae nobilium fuit. Vitam etiam Historia tripartita declarat |
| p.16a | Tit.: Iulianus Iulianus Simon leprosus dicitur fuisse, quem dominus a lepra sanavit |
| p.16a | Tit.: Polycarpus Polycarpus discipulus beati Iohannis apostoli fuit et ab eo episcopus Smyrnae ordinatur et totius Asiae princeps fuit |
| p.16b | Tit.: Brigida Brigida de Scotia est orta. Quam cum parentes vellent tradere marito, rogavit dominum, ut maculam corporis sibi daret |
| p.16b | Tit.: Octava Agnetis Parentes Agnetis die octavo dum iuxta tumulum filiae vigilarent, viderunt chorum virginum in vestibus aureis radiantem |
| p.17a | Tit.: Agatha Agathen (!) virgo ingenua mente et corpore pulcherrima et nobilis in civitate Cathanensium (?) Deum semper in omni sanctitate colebat |
| p.17a | Tit.: Blasius Blasius de Cappadocia ortus in Sebastia civitate pontificium suscepit. Hic in medicinis doctissimus erat |
| p.17a | Tit.: BMV Purificatio Purificatio Mariae virginis secundum legem Moysi quadragesima die facta est. Et obtulerunt pro domino par turturum |
| p.17b | Tit.: Dorothea Dorothea ex provincia Cappadocia civitate Caesarea est orta. Fama eius sanctitatis ad praefectum Fabricium pervenit |
| p.18b | Tit.: Scholastica Scholastica soror sancti Benedicti monialis fuit. Ad quam omni anno frater ex more venerat |
| p.18b | Tit.: Apollonia Apollonia virgo cum a persecutoribus esset capta nec Deum abnegare vellet |
| p.18b | Tit.: Valentinus Valentinus venerandus presbyter fuit. Hic Claudium convertebat. Sed praefectus dixit imperatori: Tu seductus es |
| p.19a | Tit.: Septuagesima Septuagesima significat tempus nostrae deviationis et captivitatis. Et inchoatur dominica Circumdederunt |
| p.19a | Tit.: Iuliana Iuliana virgo dum praefectum Eleusium sponsum accipere nollet, a patre caesa ei traditur |
| p.19b | Tit.: Dies cinerum Dies cinerum tribus privilegiis insignitur. Primum est, quod tali die incipimus ieiunare |
| p.19b | Tit.: Quinquagesima Quinquagesima inchoatur Esto mihi et terminatur in die paschae. Et significat tempus remissionis |
| p.19b | Tit.: Sexagesima Sexagesima inchoatur in dominica Exsurge et terminatur in quarta feria post pascha |
| p.20a | Tit.: Matthias Matthias de civitate Bethlehem ortus fuit unus ex LXXII discipulis domini, quos misit in omnem locum et civitatem |
| p.20a | Tit.: Cathedra Petri Cum sanctus Petrus in Antiochia [praedicaret] et diversos largitores (?) curaret |
| p.20a | Tit.: Quadragesima Quadragesima continetur 42 dies computatis diebus dominicis. Ex quibus dum sex dominicales subtrahuntur |
| p.20b | Tit.: Cunegundis Cunegundis virginis translatio peragitur. Quae dum copulata esset Hainrico imperatori virginitatem Deo voventes occulte virgines permanserunt |
| p.20b | Tit.: Quadraginta martyres Quadraginta martytes qui a beato Petro sunt baptizati a praeside Agriculao in Sebastia urbe |
| p.20b | Tit.: Walpurgis Walpurgis [Balburgis] virgo de Britannia soror sancti Willibaldi fuit |
| p.21a | Tit.: Longinus Longinus fuit miles centurionis. Hic lancea latus domini perforavit |
| p.21a | Tit.: Gregorius Gregorius ex senatorum genere est oriundus a patre Gordiano et matre Silvia |
| p.21a | Tit.: Perpetua et Felicitas Perpetua et Felicitas sub Severo principe sunt bestiis traditae deinde concrematae. |
| p.21b | Tit.: Benedictus Benedictus abbas Romae litteris eruditur et ab infantia litteris deservit et desertum intravit |
| p.21b | Tit.: Patricius Patricius primum in Scotia praedicavit et ibidem regem convertit ac toti provinciae obtinuit, quod nullum venenosum animal posset ibi vivere |
| p.21b | Tit.: Gertrudis Gertrudis virgo ex nobilissimis parentibus, videlicet patre Pipino rege Francorum et matre Iaitta nomine exorta est |
| p.22a | Tit.: Rupertus Rupertus Wormatiensis episcopus ex regali prosapia Francorum est ortus. Hic erat Spiritu sancto repletus |
| p.22a | Tit.: BMV Annuntiatio Virgo gloriosa a tertio anno suae aetatis usque in XIIII cum aliis virginibus in templo constitisset |
| p.22b | Tit.: Dies palmarum Heri sabbato venit Iesus in Bethaniam ad Martham, Mariam Magdalenam et Lazarum. Et fecerunt ei cenam ibi |
| p.23a | Tit.: Dies paschae In die paschae fuit fortis leo a somno mortis excitatus. Eodem die resurrectionem futuram inchoavit |
| p.23b | Tit.: Maria Aegyptiaca Maria Aegyptiaca in Aegypto est nata. Duodecimo anno aetatis suae ad Alexandriam venit et ibi XVII annis corpus suum libidini exposuit |
| p.23b | Tit.: Ambrosius Ambrosius Ambrosii praefecti Romae filius cum in cunabulis iaceret, examen apum adveniens in faciem sederunt |
| p.24b | Tit.: Georgius Georgius miles de Cappadocia ortus. Tempore Diocletiani et Maximiani imperatorum saeviebat magna persecutio Daciani praesidis [in] Christianos |
| p.24b | Tit.: Eleutherius Eleutherius episcopus et martyr sub Hadriano principe capitur lecto ferreo et ignito imponitur, oleo, pice, resina ferventi perfunditur, leonibus ferocissimis ad devorandum exponitur, sed ab his illaesus una cum matre iugulatur. |
| p.24b | Tit.: Helena Helena regina Constantini mater imperatoris exstitit. Haec a beato Silvestro papa convertitur ad fidem in civitate Romana |
| p.24b | Tit.: Tiburtius et Valerianus Tiburtius et Valerianus carnales fratres et ambo a beata Caecilia conversi sunt et a beato Urbano baptismum susceperunt |
| (p.25a-559a) | Thomas Ebendorfer de Haselbach
: Sermones de sanctis (de evangeliis) (Vgl. Lhotsky 1957, 75 Nr. 40 [ohne Hinweis auf die vorliegende Zusammenstellung]. -- Parallelüberlieferung der Reihe mit dem Sermo de s. Agnete am Beginn: Fiecht, Cod. 203, 1r-266v [15. Jh.]; Kremsmünster, Cod. 210; Wilhering, Cod. 20, 143r-154v [dat. 1476]; Brünn UB, Cod. Mn 17, 34r-341r [2. Hälfte 15. Jh.]). 54 |
| p.25a | Tit.: (Rot) Incipiunt sermones super ewangelia de sanctis dicta magistri Haselpach et primus de sancta Agnete Simile est regnum caelorum decem virginibus (Mt 25,1). Quod hoc genus hominum quod virgines dicuntur merito celebre et honore dignum sit apud Deum et homines... Simile est etc. ... — ... Sed Christi amore vicerunt. |
| p.34b | Tit.: Homo quidam erat dives qui habebat villicum (Luc. 16,1). Multi in hac misera mortalium vita sic delectantur in ea et deliciis huius mundi quod quasi captivi eius in toto sibi adhaereant... Homo quidam etc. Et si cunctos homines natura generat aequales ita ... — ... qui pro nobis voluit maledici. |
| p.39b | Tit.: Postquam impleti sunt dies purgationis (Luc. 2,22). Ambrosius in sermone sanctae Agnetis dicit... Postquam impleti etc. Glossa: Decretum erat Levitici duodecimo pueros (?) post circumcisionis diem ad templum deferri |
| p.42a | Tit.: Postquam impleti sunt dies purgationis (Luc. 2,22). Humilitas quomodo sit utilis multum quam grata Deo et hominibus deducit Ambrosius super Beati immaculati... Postquam impleti etc. Satis miranda res videtur quod de tanta humilitate virginis fit mentio in publicis sermonibus (Schneyer, RepSpätMA Nr. 337) |
| p.51a | Tit.: Postquam impleti sunt dies purgationis (Luc. 2,22). Beneficia domini quomodo sunt meditanda docet nos beatus Bernardus considerans huius sacratissimae sollemnitatis magnitudinem... Postquam impleti etc. Levitici duodecimo describitur lex purgationis mulierum qui habetur quod mulier quae per semen virile peperisset masculum (vgl. Schneyer, RepSpätMA, Nr. 338) |
| p.60b | Tit.: Si quis vult venire post me (Matth. 16,24; Marc. 8,34). Licet omnium sanctorum martyrum passiones in diversis locis patienter susceptae et innocente illatae ex una fide... Si quis vult etc. Salvator postquam Marci septimo praedixerat discipulis quod oporteat eum pati multa in Ierosolimis a senioribus, scribis et principibus sacerdotum |
| p.65a | Tit.: Misit Iesus duodecim discipulos suos (Matth. 10,5). Augustinus decimo octavo De civitate Dei assignans causam quare Christus non elegit doctos et potentes et divites discipulos dicit... Misit Iesus etc. Ex quo omnis manifestatio spiritus datur ad utilitatem ut dicit apostolus ad Ephesios quarto: Mittit eos (Schneyer, RepSpätMA Nr. 340) |
| p.75b | Tit.: Missus est angelus Gabriel (Luc. 1,26). Sicut Deus ineffabili sua aeterna et abyssali sapientia in omnibus suis operibus attingit a fine usque ad finem fortiter haec omnia... Missus est etc. In principio huius evangelii tanguntur quattuor ... concurrentia ad Christi filii Dei incarnationem sive ad id quod factus est homo |
| p.80a | Tit.: Ego sum vitis vera (Ioh. 15,1). Beatus Gregorius sedecimo Moralium citans illud Iob vicesimo ... Ego sum etc. Per vitem in Scriptura Sacra plura vitia sequuntur. Primum vitium carnalis voluptatis quae est vitis silvestris |
| p.89a | Tit.: Ego sum vitis vera (Ioh. 15,1). Multis possit induci scrupulus quomodo salvator in hoc evangelio dicat discipulos mundos propter sermonem quem locutus est eis... Ego sum etc. Bene ex supra dictis se comparat Christus viti sed nunc et alio modo placuit id explanare non solum ex eis quae naturaliter insunt vitis (!) sed etiam ex eis quae sunt in cultura exhibentur |
| p.97b | Tit.: Attendite a fermento Pharisaeorum (Luc. 12,1). Teste Augustino in De vera innocentia sicut ad omne opus bonum ducit amor Dei ita ad omne peccatum mundi ducit peccatum... Attendite etc. Quattuor sicut sunt quae firmantur homines in fide scilicet exspectatio futuri praemii |
| p.105b | Tit.: Elisabeth impletum est tempus pariendi (Luc. 1,57). Constat, dilectissimi, quod post Christum et eius sacratissimam genitricem... Elizabeth etc. Status istius mulieris cum Zacharia viro in omni virtute perfectus pariter et vita late describitur Lucae primo |
| p.117a | Tit.: Venit Iesus in partes Caesareae (Matth. 16,13). Quamvis Deus in omnibus satis sit admirabilis ut in Psalmo sexagesimo septimo dicitur: Mirabilior tamen... Venit Iesus etc. Secundum Chrysostomum ista Caesarea est area ab illa Caesarea quae olim turris dicebatur Stratonis |
| p.131b | Tit.: Ecce nos reliquimus omnia (Matth. 19,27). Sicut Deus creavit hominem rectum et innocentem et omnia subiecit suae potestati... Ecce nos etc. Secundum Origenem audiverat Petrus Christum dicentem adolescenti: Si vis perfectus esse etc. |
| p.144b | Tit.: Exsurgens Maria abiit in montana (Luc. 1,39). Post tot festa virginis gloriosae quae per anno circulum festinat ecclesia quasi non contenta fidelium devotio... Exsurgens Maria etc. Non decuit tantum miraculum novum quod dominus fecit super terrae (!) occulte in occulto remanere (Schneyer, RepSpätMA Nr. 349) |
| p.153b | Tit.: Sint lumbi vestri praecincti (Luc. 12,35). Quia homines plurimum proni sunt ad voluptates corporis frequenter stimulantur ad eas et sequuntur... Sint lumbi etc. Supra in sermone de sancto Vito dictum est: Quattuor sunt quae firmant et stabiliunt homines in fide |
| p.167a | Tit.: Simile est regnum caelorum decem virginibus (Matth. 25,1). Multum carnales et lubrici attenta sua in continentia false suspicantur... Simile est etc. Ex quo tam contemplati in (?) quam praelati quoniam etiam vitam activam ducentem in praesenti omnes |
| p.178a | Tit.: Euntes in mundum universum (Marc. 16,15). Licet sancti apostoli prae ceteris sanctis propter multa sunt a nobis multum honorandi... Euntes etc. Beatus Ambrosius quinto super Lucam capitulo septimo ostendere volens quales Christus et quare elegit apostolos |
| p.187b | Tit.: Rogabat Iesum quidam Pharisaeus (Luc. 7,36). Multi sunt sic dispositi ad interpretandum omnia et indifferentia et bona ad malum... Rogabat Iesum etc. Christus dominus voluit nobis in his ostendere in suis operibus et specialiter in his quae in hac sua invitatione facta sunt |
| p.200a | Tit.: Accessit ad Iesum mater filiorum Zebedei (Matth. 20,20). Duo sunt quae multos faciunt cadere in gravia peccata et eos qui ceciderunt tenent, ne ab eisdem resurgant... Accessit ad Iesum etc. Dominus dixerat Matthaei 18mo: Vos consecuti esti me, sedebitis super duodecim sedes (vgl. Schneyer, RepSpätMA Nr. 352) |
| p.212a | Tit.: Dixit Iesus turbis Iudaeorum et principibus sacerdotum: Ecce ego mitto ad vos prophetas (Matth. 23,34). Multi sunt homines in mundo qui postquam patiuntur pravas adversitates fiunt impatientes et murmurant contra Deum... Dixit Iesus etc. Postquam salvator Mathaei 20,3 multa vere praedixit contra scribas et pharisaeos, hypocritas filios eorum (Schneyer, RepSpätMA Nr. 353) |
| p.221a | Tit.: Amen amen dico vobis nisi granum frumenti ... (Ioh. 12,24). Si clarius respicimus homines in mundo conversantes, videmus mirabiles reproborum et bonorum pugnas ad invicem... Nisi granum etc. Iohannis duodecimo habetur quod modicum ante Christi passionem Galilaei audientes de miraculis Christi (Schneyer, RepSpätMA Nr. 356) |
| p.230a | Tit.: Nisi granum frumenti (Ioh. 12.24). Quam dulce sit mentibus devotorum crebro audire victoriam sanctorum martyrum... Nisi granum etc. Christus homines duo sciens homines multos sibi adhaerere velle |
| p.244b | Tit.: Maria optimam partem elegit (Luc. 10,42). Constat ex Gregorii cantu beatam virginem omni laude dignissimam ut Dei genitricem... Maria optimam etc. Albertus Magnus super Lucam inquit quod hoc ultimum verbum ita proprie convenit beatae virgini |
| p.255a | Tit.: Intravit Iesus in quoddam castellum (Luc. 10,38). Hodie in sollemnitate maxima nostrae patronae virginis caelorum reginae et mundi dominae decet aliquid loqui de eius virtutibus... Intravit Iesus etc. Dum Iesus ascendisset a Nazareth in Iudeam intravit in quoddam castellum cuius nomen hic tacetur (Schneyer, RepSpätMA Nr. 358) |
| p.267a | Tit.: Maria optimam partem elegit (Luc. 10,42). Sicut sancta mater ecclesia in exsultatione et gaudio consuevit festa gloriosissimae virginis caelorum reginae celebrare... Intravit Iesus etc. Praesens evangelium in nullo pertineat ad virginem benedictam quo ad sensum litteralem specialiter tamen pertinet ad eam |
| p.278a | Tit.: Facta est contentio inter discipulos (Luc. 22,24). Valde congrue et rationabiliter sanctae matris ecclesiae filii in sanctorum obitu laetantur... Facta est etc. Historia praesentis evangelii facta legitur in ultima cena domini in qua primo evangelista ponit occasionem quare dominus monuit suos discipulos (Schneyer, RepSpätMA Nr. 361) |
| p.289a | Tit.: Sint lumbi vestri praecincti (Luc. 12,35). Quante verbis beatus Augustinus sit honorandus quantumque Deo teneatur reddere gratiarum actionis pro eo quia talem doctorem meruit habere ecclesia... Sint lumbi etc. Secundum glossam dominus Lucae 12mo praecedenter invitavit discipulos ad contemptum mundi (Schneyer, RepSpätMA Nr. 362) |
| p.298a | Tit.: Vigilate quia nescitis (Matth. 24,42). Quis est inter terrenos dominos qui habet castrum sibi delictum aut civitatem pro quibus scit sibi poni insidias... Vigilate quia etc. Dominus in praesenti evangelio similiter et Lucae 12mo et in aliis locis scripturae frequenter monet nos ad vigilandum |
| p.304b | Tit.: Iacob autem genuit (Matth. 1,16). Sacra scriptura testatur et fides confitetur catholica primum nostrum parentem conditum esse ad imaginem et similitudinem Dei... Iacob autem etc. Apostolus prima ad Timotheum primo docet quod non est intendendum fabulis et genealogiis interminatis id est generationibus quae non habent terminum (Schneyer, RepSpätMA Nr. 366) |
| p.321a | Tit.: Liber generationis (Matth. 1,1). Hodie nobis illuxit dilectissimi iocunda festivitas et omni suavitate plena, in qua nobis ad memoriam reducitur quomodo egressa est nobis virga de radice Iesse... Liber generationis etc. Hoc evangelium licet principaliter ostendat Christi temporalem generationem et secundum carnem quam assumpsit de virgine Maria ex semine David (Schneyer, RepSpätMA Nr. 365) |
| p.332b | Tit.: Vidit Iesus hominem sedentem (Matth. 9,9). Hodie quia beati Mathaei apostoli et evangelistae sollemnitatem agimus, forte quare ipse dicatur evangelista, quis posset dubitare... Vidit Iesus etc. Mathaei nono habetur quod Iesus paralytico sibi ad curandum adducto dixit: Fili confide remittuntur (Schneyer, RepSpätMA Nr. 369) |
| p.346a | Tit.: Accesserunt discipuli ad Iesum (Matth. 18,1). Merito hodie memoriam agimus sanctorum angelorum praecipue tamen beati Michaelis qui specialis custos est ecclesiae... Accesserunt etc. Matthaei 17mo habetur quod dominus Iesus solvit tributum Herodianis pro se et Petro per staterem (Schneyer, RepSpätMA Nr. 372) |
| p.356b | Tit.: Homo quidam peregre proficiscens (Matth. 25,14). Misericors Deus qui usque hic nuntio comparatur... Homo quidam etc. Secundum Gregorium homilia super evangelia iste homo est Christus qui licet secundum divinitatem proficisci sicut nec mutare non potest |
| p.362b | Tit.: Si quis vult post me venire (Matth. 16,24). Congruum est, dilectissimi, in hodierna festivitate beati Colomanni nostri et patriae nostrae patroni specialiter Deo devotos esse et sibi gratias agere... Si quis etc. Matthaei 16 dicitur quod Iesus incepit ostendere discipulis suis quia oportet eum Hierosolymam ire et multa pati a senioribus et scribis et principibus sacerdotum (Schneyer, RepSpätMA Nr. 373) |
| p.373b | Tit.: Designavit dominus et alios septuaginta duos discipulos (Luc. 10,1). Postquam Dei veri cognitio et lumen a principio infusum hominibus per tenebras peccatorum et occupationis temporalium quasi fuit obtenebrata... Designavit etc. Sapiens archirector ordinat suos famulos non solum ad providendum uni suae domui et rei sed omnibus |
| p.381a | Tit.: Tunc surrexerunt omnes virgines (Matth. 25,7). Beatus Hieronymus primo contra Iovinianum postquam ostendit dignitatem virginum erga viduas et coniugatas... Tunc surrexerunt etc. Secundum Augustinum in homilia praesentis evangelii in breviario suo salvator non appellat hic virgines eas solum quas sanctimoniales dicimus |
| p.384b | Tit.: Hoc est praeceptum meum ut diligatis (Ioh. 15,12). Multa sunt Dei praecepta tam in veteri quam in novo testamento explicata quae multos latere poterant in speciali... Hoc est etc. Beatus Gregorius quaerit ex quo omnia praecepta in sacra scriptura contenta sunt Dei et a Deo data |
| p.397a | Tit.: Haec mando vobis ut diligatis (Ioh. 15,17). Sicut eodem actu diligitur Deus et proximus ita non vere diligi Deus potest sine proximo nec proximus sine Deo... Haec mando etc. Secundum quod dicit Augustinus super Iohannem primo ... dicens discipulis: Posui vos ut eatis et fructum afferatis |
| p.402b | Tit.: Videns Iesus turbas ascendit in monte (Matth. 5,1). In Psalmo 125° (125,5) dicitur: Qui seminant in lacrimis in exsultatione metent. Euntes ibant et flebant... Videns Iesus etc. Chrysostomus. Salvator more periti artificis facit sicut carpentarius videns lignum aptum suo operi |
| p.414b | Tit.: Beati pauperes spiritu (Matth. 5,3). Beda dicit quod sanctorum festa antiqui patres celebrare senserunt vel ad imitandum vel ut meritis eorum consociemur... Beati pauperes etc. Inter gentiles philosophos olim fuit multa contentio in quo consisteret vita beata |
| p.427a | Tit.: Amen amen dico vobis quia venit hora (Ioh. 5,25). Ex multis causis hodie sancta mater ecclesia agit commemorationem animarum. Prima videlicet ut novissima nostra recordaremur scilicet nostra primordia, media consideremus... Amen amen etc. Notandum quod triplex est mors sicut et triplices sunt mortui in scripturis scilicet mors naturae, culpae et gehennae |
| p.438a | Tit.: Sint lumbi vestri praecincti (Luc. 12,35). Historiam priorum sanctorum Deus ad aedificationem nostram voluit pervenire non ut laudibus mortalium pasceret eos quos in mortalium dapibus referat... Sint lumbi etc. Si verba salvatoris Lucae 12° inspiciuntur per ea ostenduntur quattuor quae principaliter a fide retinent (?) |
| p.446a | Tit.: Sedens Iesus contra gazophylacium (Marc. 12,41-43). Multi sunt qui s... docent viduitatem, inter quam hoc unum est... Sequitur et convocans discipulos etc. In praesenti evangelio principaliter docemur quomodo Deus facit differentiam inter ferentes dona in domum suam dum pauperculam viduam quae modicum obtulit |
| p.455a | Tit.: Simile est regnum caelorum thesauro abscondito (Matth. 13,44). Quantum ista temporalia ... mortalium alliciant ad se amandum prosequendum appetendum... Simile est etc. Salvator praecedenter ponit tres parabolas Matthaei 13mo. Prima est de semine verbi Dei |
| p.465a | Tit.: Simile est regnum caelorum homini negotiatori (Matth. 13,45). Salvator Lucae 11mo (11,9) dicit discipulis suis: Petite et dabitur vobis. Per quae ut dicit Augustinus monet nos quaerere, petere et pulsare donec accipiamus... Simile est etc. Ambrosius 5to Hexameron capitulo 19mo dicit quod Deus ostreis id est conchis pretiosissimam margaritam infixit |
| p.473b | Tit.: Salvator tres parabolas de continentibus proposuit quae in festis virginum et viduarum leguntur scilicet Thesauri absconditi margaritae pretiosae per quam virginitas intelligitur ut in praecedenti sermone. Post hanc et sequentem parabolam... Simile est regnum caelorum sagenae (Matth. 13,47). Secundum Nicolaum de Lyra salvator in toto capitulo per sex parabolas describit sex status ecclesiae militantis |
| p.482a | Tit.: Audivit Herodes tetrarcha (Matth. 14,1; Marc. 6,14; Luc. 9,7). Quanta mala faciat femineus furio libidine ardens patet in dominio (?) Ioseph quae ut dicit Ambrosius libro de eodem cum vitia sua non posset defendere... Audivit etc. Iohannes Baptista quem ego decollavi ipse surrexit a mortuis. Chrysostomus: Herodes hoc dixit |
| p.490b | Tit.: Defuncto Herode angelus domini apparuit (Matth. 2,19). Non dicens: Surge et accipe puerum et matrem eius vade in terram Israel etc. Matth. 2° (2,13). Constat teste scriptura multas sanctis fieri revelationes a Deo... Defuncto Herode etc. De morte Herodis scribit Eusebius in ecclesiastica historia et planius magister in historiis. Postquam Herodes occidit multos innocentes ut inter eos Christum occidet |
| p.504a | Tit.: Ambulans Iesus iuxta mare Galileae (Matth. 4,18). Beatus Ambrosius quinto libro super Lucam capitulo septimo volens ostendere quare Christus exiens in hoc mundo voluit eligere discipulos, pauperes et ignobiles... Ambulans Iesus etc. Hic posset quis quaerere quare Christus vocavit apostolos et praecipue sanctum Andream tam cito (Schneyer, RepSpätMA Nr. 333) |
| p.512b | Tit.: Sint lumbi vestri praecincti (Luc. 12,35). Chrysostomus super Matthaeum: Lucerna est mens humana per quam anima videt Deum qui ergo cor habet ad Deum... Sint lumbi etc. In verbis propositis plura sunt per ordinem consideranda. Primo tria quae pertinent ad praelatum |
| p.523b | Tit.: Quia vidisti me Thoma (Ioh. 20,29). Quamvis omnium sanctorum pretiosa sit mors in conspectu domini et sanctae ecclesiae praecipue tamen illorum quorum doctrinis fulget ecclesia... Quia vidisti etc. Secundum historiam in die paschae Thoma absente intravit Iesus post suam resurrectionem ad discipulos alios ianuis clausis (Schneyer, RepSpätMA Nr. 334) |
| p.537a | Tit.: Ego elegi vos de mundo (Ioh. 15,19). Beatus Gregorius homilia 17a super evangelia ostendens quod sanctorum vitam et conversationem debemus diligenter attendere... Ego elegi etc. Beatus Ambrosius in tractatu super Psalmo 43° dicit: Missi sunt sacnti apostoli ad gentes et dispersi sunt inter gentes (Schneyer, RepSpätMA Nr. 335) |
| p.547a | Tit.: In scripturis sanctis inter cetera quae praeparant hominem ad Dei amicitiam est frequens auditio mandatorum ipsius sicut et ipse dicit Lucae 11° (11,28): Beati qui audiunt verbum Dei... Non turbetur cor vestrum (Ioh. 14,1). Ista verba dixit dominus in cena. In istis primo tanguntur tria, consolatio discipulorum, secundo robur et fundamentum consolationis (Schneyer, RepSpätMA Nr. 343) ... — ... quia ipsum scire et omnia alia ignorare summa sapientia est. Sicut Ieremias dicit (6,16): Interrogate de semitis antiquis etc. |
| (p.559a-576b) | Pronuntiamentum de sanctis (= Legendarium Austriacum minus) (Lit.: VL V [1985] Sp. 655 [G. Philippart]. -- Lit.: Knapp 1999, 140-143.). Mit dt. Interpretamenten. 66 |
| p.559a | Tit.: Marcus ev. Marcus evangelista a beato Petro baptizatur et discipulus eius efficitur. A beato Petro in Aquilegia mittitur ad praedicandum |
| p.559b | Tit.: Letania Letania maior eodem die cum processione celebratur. Quae a beato Gregorio papa propter pestem inguinariam instituitur |
| p.560a | Tit.: Petrus Martyr Petrus Martyr de ordine praedicatorum de civitate Veronensi oriundus exstitit per errorem excaecatus lucidus praedicator exsurgit |
| p.560a | Tit.: Vitalis Vitalis miles ex Valeria uxore sua Gervasium et Protasium genuit. Hic Ravennam veniens Ursianum medicum ad decollandum pavidum duci vidit |
| p.560a | Tit.: Marcellinus Marcellinus papa IX annis et novem mensibus Romanam ecclesiam rexit. Iussu Diocletiani capitur, sacrificare cogitur. Et dum nullatenus vellet decollari iubetur etc. |
| p.560b | Tit.: Philippus Philippus apostolus cum XX annos per Asiam praedicasset a paganis tentus ad statuam Martis ducitur |
| p.561a | Tit.: Iacobus apostolus Iacobus Alphaei frater domini dictus ex eo, quod erat ei similis permaxime. Hic dicitur minor Iacobus, quia plus (!) Iacobum Zebedaei vocatus |
| p.561a | Tit.: Sigismundus Regnante Valentino imperatore Gundelbaldus (!) rex Galliae, Asoniae (!) et dux Burgundiae genuit duos filios, Sigismundum et Gotmarum |
| p.561b | Tit.: Florianus Temporibus Diocletiani et Maximiani imperatorum saeviebat magna persecutio christianorum. Venit igitur Aquilinus praeses |
| p.561b | Tit.: Inventio crucis Inventio sanctae crucis ducentesimo anno a passione domini creditur esse facta ab Helena regina matre Constantini imperatoris |
| p.562a | Tit.: Iohannes ante portam latinam Iohannes apostolus et evangelista dum Ephesi praedicaret a proconsule capitur et immolare invitatur. Qui renuens ad Domitianum imperatorem Romam mittitur |
| p.562a | Tit.: Godehardus Beatus Gothardus iuxta Altaniae monasterium ex eiusdem ecclesiae familia christianis parentibus est natus |
| p.562b | Tit.: Pancratius Pancratius nobilis mortuis parentibus facultates suas pro nomine Christi pauperibus erogabat |
| p.562b | Tit.: Nereus et Achilleus Nereum et Achilleum beatus Petrus apostolus baptizavit. Hi Domitillae, neptis Domitiani imperatoris, eunuchi fuerunt |
| p.562b | Tit.: Gordianus Gordianus Iuliani imperatoris et apostatae (abentrunnig) vicarius qui a beato Ianuario episcopo baptizatur et convertitur |
| p.563a | Tit.: Servatius Servatius episcopus ex Armenia est ortus amicus Christi exstitit. Nam Anna et Esmeria sorores fuerunt |
| p.563a | Tit.: Gangolfus Gangolfus nobilem uxorem habuit. Una dierum ad fontem venit et sitiens aquam bibit |
| p.563b | Tit.: Ascensio domini Ascensio domini quadragesima die a resurrectione domini celebratur. In illa die XI discipulis bis apparuit |
| p.563b | Tit.: Letania minor Letania minor tribus diebus ante ascensionem celebratur. Hanc Mamertus episcopus instituit |
| p.563b | Tit.: Pentecostes quinquagesima die a resurrectione Pentecostes secunda [dominica post ascensionem] domini celebratur in qua Spiritus sanctus in linguis igneis apparuit |
| p.564a | Tit.: Urbanus papa Urbanus papa Calixto successit. Cuius temporibus maxima persecutio christianorum viguit |
| p.564a | Tit.: Trinitas Festum trinitatis agitur per omnia (!) die dominica post pentecosten. Celebratum est enim festum patris in nativitate |
| p.564a | Tit.: Corpus Christi Corporis dominici festum celebratur proxima quinta feria post festum trinitatis. Et quamvis officium speciale ipsius festi in cena domini habeatur |
| p.564b | Tit.: Petrus exorcista Petrus exorcista propter fidem ab Artemio incarceratur. Artemii huius filia a daemonio vexabatur |
| p.564b | Tit.: Nicomedes Nicomedes martyr hic a beato Petro apostolo in presbyterum ordinatur, sub imperatore Domitiano tentus idolis sacrificare compellitur |
| p.564b | Tit.: Petronilla Petronilla beati Petri apostoli filia fuit. Quae dum nimis speciosa esset, ex voluntate patris febribus laboravit |
| p.565a | Tit.: Erasmus Temporibus Diocletiani imperatoris saeviebat magna persecutio Christianorum. Hoc audiens beatus Erasmus episcopus eremum intravit |
| p.565b | Tit.: Barnabas Barnabas unus de LXXII discipulis Christi fuit. Sanctum Paulum noviter conversum ad apostolos duxit |
| p.565b | Tit.: Primus et Felicianus Primus et Felicianus, fratres carnales, fuerunt nobiles Romani. Qui iussu Diocletiani et Maximiani imperatorum eo quod nollent sacrificare incarcerantur |
| p.565b | Tit.: Bonifatius Bonifatius episcopus et martyr de Britannia est ortus. Hic gentilibus praedicavit et multas animas Deo acquisivit. Quapropter capitur et decollatur etc. |
| p.566a | Tit.: Vitus Vitus puer XII annorum de provincia Siliciae civitate Lucana [cum] paedagogo Modesto et nutrice sua Crescentia Deum coluntur |
| p.566a | Tit.: Basilides, Cyrinus et Nabor Basilides, Cyrinus, Naborius et Nazarius sub Diocletiano bona sua pauperibus erogaverunt et trans mare secesserunt |
| p.566b | Tit.: Gervasius et Protasius Gervasius et Protasius, gemini fratres, filii sancti Vitalis et Valeriae fuerunt. A beato Paulo in fide sunt instructi |
| p.566b | Tit.: Marcus et Marcellianus Marcus et Marcellianus fratres fuerunt et uxores et filios habuerunt. Pro fide detinentur a parentibus a fide revocarentur |
| p.567a | Tit.: Hadrianus et Antonius Hadrianus et Antonius Romani imperatores volentes cum rebellibus Saducenis et Euphratensibus dimicare sumpserunt secum novena milia et septem viros |
| p.567a | Tit.: Albanus Albanus tempore Henrici imperatoris, cum magna altercatio esset inter christianos et arianos de fide |
| p.568a | Tit.: Iohannes Baptista Iohannes Baptista a Gabriele nuntiatur, a sterilibus parentibus in Ierusalem nascitur, in utero matris sanctificatur, Spiritu sancto repletur |
| p.568b | Tit.: Septem dormientes Septem dormientium nomina sunt haec: Serapion, Malchus, Dionysius, Constantinus, Maximianus, Iohannes et Martianus. Qui in civitate Ephesi orti sunt |
| p.568b | Tit.: Iohannes et Paulus Iohannes et Paulus fratres praepositi Constantiae filiae Constantini Augusti fuerunt. Audiens autem Iulianus, quod Iohannes et Paulus facultates |
| p.569a | Tit.: Petrus Petrus apostolus omnibus discipulis ferventior exstitit. In transfiguratione, puellae suscitatione et Christi passione fuit |
| p.569a | Tit.: Leo Leo papa in die paschae in ecclesia sanctae Mariae maioris missam celebrat et cum fideles communicarent |
| p.569b | Tit.: Processus et Martinianus Processus et Martinianus a beato Petro sunt baptizati. Et sub Nerone respuentes sacrificare lapidibus tunduntur in eculeum suspenduntur, carbonibus ad eorum latera applicatis comburuntur. Et sic decollantur et a Lucina matrona sepeliuntur. |
| p.570a | Tit.: Perpetuus Post mortem beati Martini anno LXIIII°, cum beatus Perpetuus eius ecclesiam magnifice ampliasset et in eam eius corpus transferre vellet |
| p.570a | Tit.: Udalricus Udalricus Almannus ex nobilibus parentibus videlicet patre Hupaldo et matre Dietpurga ortus exstitit, ad monasterium beati Galli ad discendum litteras traditur |
| p.570b | Tit.: Kilianus Kilianus a pueritia liberalibus studiis traditur. Tandem senescentem (!) gratia Dei spectis (!) huius mundi illecebris et illicitus appetitus (!) monasterium intravit |
| p.570b | Tit.: Willibaldus Willibaldus genere Saxonum exstitit oriundus. Quem in sua pueritia valida aegritudo invasit adeo, ut si evaderet parentes eum monastico foverent |
| p.571a | Tit.: Septem fratres Septem fratres filii beatae Felicitatis fuerunt, videlicet Ianuarius, Felix, Philippus, Silvanus, Alexander, Vitalis et Martialis. Hos mater in fide et Dei timore erudivit |
| p.571a | Tit.: Margaretha Margaretha Theodosii gentilium patriarchae filia de civitate Antiochia est orta. Nutrici traditur, clandestine baptizatur |
| p.571b | Tit.: Divisio apostolorum Divisio apostolorum Idus Iulii sollemniter celebratur, quia eadem die post domini ascensionem tertiodecimo anno per mundum divisi asseruntur |
| p.571b | Tit.: Henricus imperator Henricus imperator secundus rex Romanorum, cui desponsata fuit virgo Chunigundis. Ambo voverunt domino servare virginitatem |
| p.572a | Tit.: Alexius Euphemianus nobilis Romanus pater et Aglaes mater Alexii fuerunt. Misericordes ad pauperes fuerunt, tres mensas cottidie pauperibus, peregrinis et viduis paraverunt |
| p.573a | Tit.: Praxedis Praxedis virgo fuit soror beatae Pontentianae. Quae fuerunt sorores beati Donati et Timothei qui ab apostolis fuerunt eruditi in fide |
| p.573a | Tit.: Maria Magdalena Magdalena a Magdalo castro est dicta. Cum beato Maximino, qui unus de LXXII discipulis domini fuit et Lazaro et Martha et Marcilla |
| p.573b | Tit.: Christina Christina virgo a patre propter pulchritudinem in turri cum XII pedissequis collocatur |
| p.573b | Tit.: Apollinaris Apollinaris beati Petri discipulus ab eo Ravennam de Roma ad praedicandum mittitur, ubi tribunum cum uxore, quam sanaverat, ac familia convertit et baptizavit |
| p.574a | Tit.: Christophorus Christophorus Chananaeus XII cubitorum altitudinem habuit. Quaesivit maiorem principem, cui honeste serviret. Et primo adhaesit cuidam regi |
| p.574a | Tit.: Iacobus maior Iacobus maior frater Iohannis evangelistae post ascensionem domini in Hispaniam venit, ubi praedicando solum XI discipulos acquisivit |
| p.574b | Tit.: Anna Anna habuit tres viros, videlicet Ioachim, de quo genuit Mariam, quam Ioseph nuptui tradidit. Secundus eius vir fuit Cleophas |
| p.575a | Tit.: Pantaleon Pantaleon filius Eustorgii in civitate Nicomedia ad instruendum cuidam medico Euphrosio traditur et per domum cuiusdam presbyteri habuit transire |
| p.575b | Tit.: Maccabaei Maccabaei sunt septem fratres, qui observatione legis carnes porcinas nollent comedere. Inaudita suppliciorum genera pertulerunt |
| p.575b | Tit.: Petrus in vinculis Petrus apostolus ab Herode post decollationem Iacobi maioris incarceratus in diebus azymorum volente post pascha eum occidere |
| p.575b | Tit.: Abdon et Sennen Abdon et Sennes (!) Decio accusantur pro eo, quod christianos in Cordula civitate diversis suppliciis consumptos sepelissent |
| p.575b | Tit.: Felix, Simplicius et Faustinus Felix papa a Constantio Augusto ob catholicae fide (!) defensionem gladio necatur. Simplicius vero et Faustinus fratres sanctae Beatricis post multa supplicia decollantur et in Tiberim iactantur. |
| p.576a | Tit.: Oswaldus Oswaldus rex Anglorum in Scotia conversus et baptizatus est a quodam episcopo. Hic fuit magnarum eleemosynarum |
| p.576a | Tit.: Inventio Stephani Stephanus protomartyr cum lapidatus a Iudaeis extra civitatem Ierusalem fuisset, Gamaliel in praedio Lechenguet suo eum sepelivit |
| p.576a | Tit.: Stephanus papa Stephanus papa cum multos gentiles convertisset et martyrum corpora sepelisset a Valeriano capitur et ad templum Martis ducitur. Quo orante pars quarta templi corruit et ipse cum ceteris aufugit. A militibus persequitur et in celebratione missarum invenitur. Qua finita decollatur IIII° nonas Augusti. |
| (p.577a-639b) | Thomas Ebendorfer de Haselbach
: Sermones de dedicatione ecclesiae (Parallelüberlieferung: Kremsmünster, Cod. 210, 188v-208v [in anderer Reihenfolge]; Wien ÖNB, Cod. Ser. n. 3894, 285vb-298rb [Sermo 1 und 3]; Wien, Schotten, Cod. 385 [Hübl 385], 221r-230r [Sermo 1]; Zwettl, Cod. 107, 319rb-333rb [Sermo 1 und 3]. - Lhotsky 1957, 78 Nr. 56 [erwähnt nur den ersten, hier überlieferten Sermo]). ). 5 |
| p.577a | Tit.: (Rot) Hic incipiuntur sermones de dedicacione templi (schwarz, von anderer, zeitgleicher Hand) magistri Thome Haselpach Ingressus Iesus perambulabat Iericho (Luc. 19,1). Quantum gaudium quantaque sollemnitas fuerit populo Iudaico in dedicatione templi Salomonis docet historia tertio Regum 7. Nam gaudium licet magnum fuit... Ingressus Iesus etc. Hoc evangelium in nostra dioecesi Pataviensi legitur in festo dedicationis ecclesiarum propter illud Zacheae: Festinans descende ... — ... ad hoc deputato devote oremus in istis locis nostrae custodiae ab infestatione inimicorum etc. |
| p.593a | Tit.: Secundus sermo de dedicacione Ingressus Iesus perambulabat Iericho (Luc. 19,1). Christus dominus primus aeterno consilio venit in mundum factus homo. Postquam tempus suum ad praedicandum advenit numquam legitur fuisse otiosus... Ingressus Iesus etc. In scripturis dicitur Christum intrasse mundum Lucae 11°. Intravit Iesus in quoddam castellum ... — ... ut ludi theatrales fabularum narratio morosa etc. |
| p.603a | Tit.: Tercius sermo de dedicacione Ingressus Iesus perambulabat Iericho (Luc. 19,1). Quantus honor quantaque reverentia sit ecclesiis christianorum exhibendis (!, recte: exhibendum). Docemur exemplo paganorum per quos ecclesiae Christi magis sunt honoratae... Ingressus Iesus etc. Secundum sensum litteralem per hoc evangelium invitantur divites ad restitutionem et paenitentiam ... — ... et in futura dedicatione et omnifactorum laetitia per gloriam. Amen. |
| p.613b | Tit.: Quartus sermo de dedicacione Cumque evigilasset Iacob de somno (Gen. 28,16). Et hodie cantatur in introitu officii: Sancta mater ecclesia cupiens suo creatore (!, recte: creatori) ab eius filiis iugiter laudes et gratiarum actiones exhiberi... Cum evigilasset etc. Ad litteram haec sunt facta dum Iacob ex mandato parentum iret in Mesopotamiam fugiens Esau fratris sui iram ... — ... secundum hoc populo praedicasset compuncti laudaverunt Deum etc. |
| p.624b | Tit.: Quintus sermo de dedicacione Hodie salus huic domui facta est (Luc. 19,9). Multi putant salvas esse domus (!) suas prosapias quoque et successiones prosapiae suae esse salutares... Hodie salus etc. Haec pars ultima cum residuis partibus evangelii legitur in dedicationibus ecclesiarum secundum Hugonem postillatorem super Lucam ... — ... In ecclesiis etiam quae petuntur citius exaudiuntur propter loci sanctitatem sacramentorum et reliquiarum paenitentiam ut in aliis sermonibus dedicationis clarius scripsi etcetera. |
| (p.665a-674b) | De dubiis circa missam (secundum Thomam de Aquino) (Parallelüberlieferung [?]: Graz UB, Cod. 928, 205v-215v). 1 |
| p.665a | Tit.: [ohne Titel] An cottidie debet in ecclesia missa celebrari. Respondetur secundum factam distinctionem 14ti 4ti quia secundum Innocentium quinque de causis debet celebrari. Primo quia oportet (?) semper paratam medicinam contra peccata cottidiana... Aliud dubium: An missa solum debeat dici de die ... — ... Aliud dubium, quod si contigit quod sacerdoti tota hostia in calicem dilabatur sive ante consecreationem sive post quid facient ... Hoc non sit necessarium aliquid reverare sed ulterius procedere et sic necessarium aliquid utrumque reverenter sumere. Et sic est finis. |
| (p.674b-675a) | : Tabula de considerandis a missa celebraturis (Druck: Sancti Bonaventurae ... operum Sixti V Pont. Max. D. Ord. iussu editorum supplementum III. Trient 1774, 256-259 [online]. -- Franz, Messe 463 Anm. 1; Distelbrink 200 f., Nr. 225). 1 |
| p.674b | Tit.: [ohne Titel] In bona ventura scripsit nobis sua iura / Qua propter cura quid fiant valitura ... Ne propter vanam gloriam ne propter verecundiam ... — ... excellentissimae deitatis Christi. |
| (675a) | Versus (Walther, Initia 17901). 1 |
| p.675a | Tit.: [ohne Titel] Si quis ad altare Christi vis sacrificare |
| (p.675a) | Versus (Bei Walther nicht nachgewiesen). 1 |
| p.675a | Tit.: [ohne Titel] Indigne sumis si non sumis reverenter |
| (p.675a) | Versus de transsubstantiatione (Walther, Initia 3214).
Lit.: Vgl. ZfdA 2 1842) S. 7 [!].). 1 |
| p.675a | Tit.: [ohne Titel] Constat in altari carnem de pane creari |
| (p.675a-681a) | Bonaventura OFM
: Tractatus de praeparatione ad missam (Drucke: GW 4648 u.ö.; Ed.: S. Bonaventurae Opera omnia VIII. Quaracchi 1898, 99-106. -- Distelbrink 29 f., Nr. 24). 1 |
| p.675a | Tit.: (Nachtrag durch Bernhard Pez, 1. Drittel 18. Jh.) S. Bonaventura de Praeparatione ad Missam Ad honorem et individuae trinitatis et excellentissimi sacramenti scilicet corporis et sanguinis preciosi Iesu Christi describam tibi formam per quam potes leviter manuduci ad contemplationem tanti mysterii ... — ... Hoc autem reputes non posse tua virtute sed auxilio gratiae eius. Quod ipse praestare dignetur etc. |
| (p.681a) | Ps. Thomas de Aquino OP
: Oratio in praesentia corporis Christi (AH 50, 589 f. Nr. 389 [5.]
Lit.: Wilmart 1971, 361-414 zur Überlieferung). 1 |
| p.681a | Tit.: [ohne Titel] Adoro te devote latens veritas teque sub hiis formis vere latitas ... — ... ut te revela (!) cernens facie sive beatus tuae gloriae. Amen etc. Et sic est finis. |
| (p.681b-699a) | Etymachietraktat (Tractatus de vitiis et virtutibus) (Drucke: Hain 13437; 10329-10331; 10333. Ausg.: Harris N. 1994, 108-171 [nach Vorau, Cod. 130]. - Madre 1965, 335 Nr.20; Bloomfield 3085. -- Auch als pars 2 des Lumen animae B bezeichnet, vgl. jedoch Harris N. 1994, 6-9
Lit.: VL II 1980) 636-639 D. Schmidtke). 1 |
| p.681b | Tit.: Primo (?) de superbia (Rot) de superbia Misit rex Saul apparitores ut raperent David (1.Reg. 19,20). David qui interpretatur desiderabilis significat peccatorem cuius conversionem tota curia caelestis desiderat ... — ... Seneca: Vitia sine modo et ordine prosequenda sunt, quia modum et ordinem non habent etc. Et sic est finis etc. |
| (p.699a-700b) | Ps. Bonaventura OFM
: Stimulus amoris, lib. III, cap. 10 (Ausg.: Klapper 1939, 301-308). 1 |
| p.699a | Tit.: Incipit tractatus Augustini de superbis O superbe o Luciferi imitator responde: Numquid cogitas Deum esse ante omnia de Deo esse ignoras ... — ... Omnia quae volueris mihi elargari sicut illa tribuis tu conserva et tibi soli sit semper honor et gloria etc. |
| (p.701a-740b) | Iohannes de Garlandia
: Paeniteas cito (mit Kommentar) (Zum Text: PL 207, 1153-1156 [unter dem Namen des Petrus Blesensis]; Ed.: Goering 1992, 116-138. -- Walther, Initia 13564; Bloomfield 3812; Sharpe 793. Vgl. VL IV 619-622 [F. J. Worstbrock]. -- Zum Kommentar: Parallelüberlieferung: Graz UB, Cod. 873, 49r-79r u. Cod. 885, 238v-277v). 1 |
| p.701a | Pro recommendatione praesentis tractatus sumatur illa propositio venerabilis Boethii ex libro De consolatione philosophiae: Si operam id est auxilium medicantis exspectas oportet ut vulnus detegas... (p.703a) Paeniteas cito peccator cum sit miserator iudex. Iste praesens liber cuius subiectum est paenitentia sive modus paenitendi prima sui divisione dividitur in duas partes scilicet in prooemialem et exsecutivam ... — ... (Text) Christus instituit septem sacramenta... (Kommentar) Hic autor ponit septem sacramenta ecclesiae dicens quod septem sunt sacramenta... - ...quod non sumatur tamen materia sacramentorum sed et etiam efficacia ipsorum, quod nobis concedat qui sine fine vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. |
| (p.741-745) | Johannes von Garlandia
: Paenitentiarius, dt. Fassung d von Michael Silbrein de Mellico. |
| (p.741-745) | : Paenitentiarius, dt., Fassung d (Abdruck des Epilogs [nach Melk Cod. 48]: Henkel 1988, 200f. -- Parallelüberlieferung: Kremsmünster, Cod. 65, 217r-241v. -- Lit.: VL IV Sp. 621 [F. J. Worstbrock]). 1 |
| p.741 | Tit.: [ohne Titel, Autor nennt sich im Epilog; dieser auch lat.] Paeniteas cito. S/uender peicht dy sündt dein / wan uns der richter gen/aedig wil sein / Und dye fünffe mit pegier / Sindt zehalten dyer ... — ... (p. 744b-745a Epilog lat. u. dt.; Vorlagendatierung) Hii placeat (!) rhythmi quos amore tibi feci... Diz rein (!) schullen gevallen dir / Dy ich hab gemacht awr gyer / Das dw habst (korrigiert aus: hast) aws den / wie mu/eg man dy verss verstet (!)... Ob dw begerst czewissen meinen nam / Ich thue dir den chundt mit scham / Mayster Michael Silbrein pin ich genant / Mein puerd von Melckch sey dir bechant / In den su/eben freyn kchunsten gelert / Pin ich ze Wienn domit geert / Czw Herczenbu/eck (!) pey dem kloster / Dye czeyt lerer der schueller / Von christ gepuerd dy jar czall / Dy pring also u/eber all / Tawsent vierhundert jar / vierundfünffczigk so hat dy zall gar / [p.745a] Sand Michells abent unverdrossen (29.9.1454) / Hat diss rein (!) beslossen / Darumb so erman ich dich / das dw got pitest fur mich / Das er uns verleich / Das wir in sechen in dem hymelreich. |
| (p.745a-760b (mut.; pp.755-756 in der Zählung übersprungen)) | Tractatus de septem sacramentis pro instructione clericorum ordinandorum (Parallelüberlieferung: Graz UB, Cod. 928, 217r-223r [anonym]; Schlägl 168 [Cpl. 816b. 166], 263v-271r [anonym]; Berlin SPK Theol. lat. qu. 271, 42v-51r [anonym]; München BSB, Clm 24830, 31-42 [anonym]). -- Der Text wird erwähnt in: Friedrich Wilhelm Oediger, Über die Bildung der Geistlichen im späten Mittelalter Studien und Texte zur Geistesgeschichte des Mittelalters 2). Leiden 1953, S. 56 und 83. -- In St. Pölten, Cod. 70, ist dieser Trakat einem Petrus Silbrein de Mellico zugewiesen, vgl. dazu auch Michael Silbrein de Mellico.). 1 |
| p.745a | Tit.: [ohne Titel] Pro informatione iuvenum ad sacros ordines clericorum promoveri volentium aliqua utilia circa sacramenta statum clericalem concernentia per ordinem sunt notanda. Primo notandum quod sacramentum a beato Augustino in libro de natura et gratia sic describitur: Sacramentum est invisibilis gratiae visibilis forma ... — ... et ut tactum est in principio huius [(bricht kurz vor Schluß ab, da das letzte Bl. des Cod. verlorengegangen ist = Cod. 885, 15v Z. 6) |
| (HD-Spiegel) | leer. |