![]() |
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40167 |
Einrichtung und Ausstattung der drei Teile gleich. Zeitnahe Tintenfoliierung des 15. Jh., Fehler: nach 70 und 98 jeweils ein Blatt nicht signiert, jetzt 70a und 98a. Durchgehende Lagenzählung von IIIIus bis XXVIIus, teilweise weggeschnitten oder radiert. | |
Ausstattung: Illuminiert Rubriziert Fleuronnéeinitiale(n) Deckfarbeninitiale(n) Ranke(n)/Bordüre(n) Wappen Goldverwendung | |
Unfigürliche Deckfarbeninitialen mit Ranken und Goldverwendung, vereinzelt Fleuronnée-Initialen (89vb, 100vb), selten einfache Lombarden. (3va, 151ra) Deckfarbeninitiale mit Goldverwendung (Werkbeginn) mit Randleiste um die ganze Seite, in der Mitte des unteren Freirandes Melker Wappen (Gekreuzte Schlüssel). An den Binnengliederungen (Buchanfängen) weitere Deckfarbeninitialen, meist mit Ranken und Goldverwendung (Standorte: z.B. 9rb, 14ra, 18va, 25rb, 31ra, 39ra, 46ra, 52vb, 64ra, 71va, 77va). | |
Teil 1 | 1-102 Pergament um 1467 |
Lagen: 13.IV102 | |
Schrift: | |
Schriftraum: 299 × 205 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 48 | |
Schreiber: Wolfgangus Frischmann de Emmersdorf – Schriftart: Schlaufenlose Bastarda – Marginalien Längere Kommentare am Rand auf 63vb und 76va. – Beim Schreiber könnte es sich möglicherweise um Wolfgangus Frischmann de Emersdorf handeln. | |
Teil 2 | 103-150 Pergament 1467 |
Lagen: 6.IV150 | |
Schrift: | |
Schriftraum: 299 × 204 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 48 | |
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda – Marginalien Korrekturen am Seitenrand. – Datiert 1467 auf 150rb. | |
Teil 3 | 151-216 Pergament um 1467 |
Lagen: 7.IV206 + V216 | |
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber | |
Schrift 1 | (151ra-154rb) Schriftraum: 299 × 204 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 48 |
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda Der Schreiber ist wohl identisch mit dem ersten Schreiber von Teil 3. | |
Schrift 2 | (154vb-216vb) Schriftraum: 299 × 204 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 48 |
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda |
Einband: Melk um 1470 Gotisch Streicheisenlinien Blindstempel |
Spätgotischer Einband: Leder über Holz mit Streicheisenlinien und Blindstempeln. Melk, um 1470. Blindstempelmotive: Melk Inventar I, Tafel XV, Nr. 8, 9, 16 und 18. – 2 Riemenschließen, auf den Deckeln je fünf kreisrunde Beschläge, auf dem VD einer erhalten, auf dem HD vier. (VD) Signaturschild und Titelschild Hylarius de sancta trinitate libri 12. Item Albertus Magnus de officio misse. Et tractatus eiusdem de sacramento eukaristie. |
Kein Besitzvermerk des 16. Jh., keine Signatur zum Katalog von 1517 in der Handschrift erhalten. Diese Einträge befanden sich vermutlich auf dem ehemaligen Vorsatzblatt, das entfernt wurde (vgl. den noch vorhandenen Falz nach Bl. 8). (1r, 216v) Rundstempel Bibliothek des Stiftes Melk. – Im Katalog von 1483 unter der Signatur B 72 genannt (vgl. MBKÖ I, 172, Z. 6-12), im Katalog von 1517 unter der Signatur B 26 . |
(VD-Spiegel) | Zwei Briefe, gerichtet an Abt von Melk, lat./dt. Vielleicht an Christianus Eibensteiner (Abt von Melk 1433-1451), vgl. HD-Spiegel. Text verklebt, jeweils nur Adresse sichtbar. | |
(VD-Spiegel) | Tabula codicis (15. Jh.). | |
(1ra-b) | De auctoritate sancti Hilarii iuxta dicta ex epistolis sancti Hieronymi excerpta. Exzerpte in folgender Reihung aus: Ep. 58,10; Ep. 57,6; Ep. 84,7; Ep. 70,5; Ep. 107,12 und Ep. 34,3. – Vgl. Klosterneuburg, Cod. 206, 1r-v. 1 ![]() | |
1ra | Tit.: [ohne Titel] Quantus inter ecclesiasticos scriptores catholicos et apostolicos doctores Hilarius Pictaviensis ecclesiae praesul effulsit divinae legis singularis interpres ... — ... quam ille sumptam claro sermone disseruit. | |
(1rb-va) | Versus de sancto Hilario (PL 88, 109–110; MGH Auctores Antiquissimi IV/1, 43. – CPL 1033 und PL 88, 369–370; MGH Auctores Antiquissimi IV/1, 299–300. – CPL 1037). Zusammengesetzt aus: Carmen II,15 und Vita sancti Martini I, v. 123–139. 2 ![]() | : |
1rb | Tit.: [ohne Titel] Hilarium quaeris quis sit cognoscere lector ... — ... Bissenis populos edocet esse libris. | |
1va | Tit.: [ohne Titel] Et quia summus apex fides virtutis honoris ... — ... doctor apostolicus vacuans ratione sophistas. | |
(1va-2rb) | Epistola ad Abram filiam (PL 10, 549-552; CSEL 65, 237-244. – CPL 465). 1 ![]() | : |
1va | Tit.: (Rot) Incipit epistola Hylarii episcopi ad filiam suam Abram Dilectissimae filiae Abrae Hilarius in domino salutem. Accepi litteras tuas. Intelligo desiderantem te mei esse ... — ... opto filia desiderantissima. Amen. | |
(2ra-va) | Hymnus spurius I (PL 10, 551-554; CSEL 65, 245-247; AH 51, 9 Nr. 6. – CPL 466). = Hymnus VII,1. 1 ![]() | : |
2va | Tit.: (Rot) Ymnus Lucis largitor optime cuius sermonis lumine ... — ... cum spiritu paraclito nunc et per omne saeculum. Amen. | |
(2va-b) | De spiritali prato (PLS 1, 286; Feder 1912, 100-101. – CPL 471). 1 ![]() | : |
2v | Tit.: (Rot) De spiritali prato Quid per pratum bonum curatum nisi sancta et mundo anima ... — ... in claritate Dei. | |
(2vb) | De balteo castitatis (PLS 1, 286; Feder 1912, 101. – CPL 472). 1 ![]() | : |
2v | Tit.: (Rot) Dicamus de baltheo castitatis quod exornatur octo margaritis castitatis Prima margarita est patientia stabilis ... — ... per abstinentiam temptationis esto levis. | |
(2vb-3va) | De trinitate, Lib. XII, 52,1-57,11 = Confessio (PL 10, 466C-472A. – CPL 433). 1 ![]() | : |
2vb | Tit.: (Rot) Confessio sancti Hylarii episcopi Ego quidem in quantum mihi hoc a te spiritu vigebo ... — ... manens in te et ex te et apud te semper Deus qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen. | |
(3va-83va) | De trinitate (PL 10, 25-472; CC 62-62 A, 1-627; SC 443, 202-386; SC 448, 12-468; SC 462, 10-468. – CPL 433). 1 ![]() | : |
3va | Tit.: (Rot) Incipit liber sancti Hylarii pontificis de sancta trinitate liber primus Circumspicienti mihi proprium vitae humanae ac religiosum officium ... — ... manens in te et ex te et apud te semper Deus qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen. – (Schlussschrift) >Explicit liber duodecimus fidei sancti Hylarii<. | |
(83va-87va) | Liber in Constantium imperatorem (PL 10, 577–606; SC 334, 166–222. – CPL 461). Mit Additamentum ex libris De trinitate (PL 10, 603-606). 1 ![]() | : |
83va | Tit.: (Rot) Incipit liber primus sancti Hylarii episcopi ad Constancium imperatorem et hereticum Tempus est loquendi, quia iam tempus praeteriit tacendi ... — ... insolenter in Dei rebus ignarus. | |
(87va-88va) | Epistola synodi Sardicensis et textus narrativus sancti Hilarii = Liber secundus ad Constantium (PL 10, 557–564; CSEL 65, 181–187. – CPL 459). 1 ![]() | |
87va | Tit.: (Rot) Epistola sancti Hylarii transmissa ad Constancium Benignifica natura tua, domine beatissime auguste, cum benigna voluntate concordat ... — ... quam ecclesiam ingrederetur scripserint: De se loquitur ipsa sententia. | |
(88va-89vb) | Liber ad Constantium imperatorem (PL 10, 564–572; CSEL 65, 197–205. – CPL 460). 1 ![]() | : |
88va | Tit.: (Rot) Liber secundus eiusdem ad eundem quem et Constantinopolim ipsi tradidit Non sum nescius, piissime imperator, quae de nonnullis negotiis ad conscientiae publicae audientiam praeferantur ... — ... et doctrinae evangelicae scientiam habeam iuxta ista non dissonans. – (Schlussschrift) Explicit liber secundus Hilarii ad Constancium. | |
(89vb-91ra) | Contra Arianos seu contra Auxentium (PL 10, 609–618. – CPL 462). 1 ![]() | : |
89vb | Tit.: (Rot) Incipit liber eiusdem adversus arrianos vel Auxencium Mediolanensem Dilectissimis fratribus in fide paterna manentibus ... Hilarius conservus vester salutem. Speciosum quidem est nomen pacis ... — ... Christum Deum verum praedicabunt. | |
(91ra-b) | Exemplum blasphemiae Auxentii (PL 10, 618–619; Durst 1998, 161–163.). 1 ![]() | : |
91ra | Tit.: (Rot) Exemplum blasphemie Auxencii Beatissimis et gloriosissimis imperatoribus Valentiniano et Valenti augustis Auxentius ... Ego quidem, piissimi Imperatores, aestimo non oportere sexcentorum episcoporum unitatem ... — ... pietas vestra pervidet haec retractari non oportere. | |
(91rb-100vb) | De synodis (PL 10, 479-546. – CPL 434). 1 ![]() | : |
91va | Tit.: (Rot) Liber sancti Hylarii Pictaviensis episcopi fidei katholice contra Arrianos et prevaricacionibus Arriani adquiescentibus Dominis et beatissimis fratribus et coepiscopis provinciae Germaniae primae, Germaniae secundae, et primae Belgicae ... Constitutum habebam mecum, fratres carissimi, in tanto silentii vestri tempore nullas ad vos ecclesiastici sermonis litterae mittere ... — ... quam securum est mori. Deus et dominus noster incontaminatos vos et illaesos in die revelationis reservet opto, fratres carissimi. – (Schlussschrift) >Explicit exposicio fidei<. | |
(100vb-101ra) | Vita et virtutes sancti Hilarii, Prologus (PL 88, 439-441; MGH Auctores antiquissimi IV/2, 1-2. – CPL 1038). 1 ![]() | : |
100vb | Tit.: (Rot) Prologus in vitam sancti Hylarii episcopi et confessoris Domino sancto et meritis beatissimo patri Pascentio papae Fortunatus. Religiosi pectoris studio sollicitante commonitus, o papa beatissime, divinis in actibus cum sacri conversatione propositi iugiter exercitaris intentus ... — ... quam provocet auditorem, nunc de eius vita proponamus. | |
(101ra-b) | Sermo de s. Hilario. 1 ![]() | |
101ra | Tit.: (Rot) Sermo de sancto Hylario Quoniam, dilectissimi, sanctorum sollemnitates digna memoria celebrare studemus, debemus procul dubio imitari quos colimus ... — ... quatenus Christo largiente ipsoque pro nobis sancto intercedente mereamur in caelestibus digni eius inveniri consortio in saecula saeculorum. Amen. | |
(101v-102v) | Leer. | |
(103ra-150rb) | De mysterio missae sive De corpore domini (Ed.: Jammy XXI c, 1-92; Borgnet, Alberti Magni Opera XXXVIII, 1-165. – Fauser Nr. 70; CALMA Nr. 100). 2 ![]() | : |
103ra | Tit.: (Rot) Tractatus domini Alberti Magni de officio misse Isaiae 66[,12]: Dicit dominus: Ecce ego declinabo in vos ... In quo verbo duo promittit dominus in quibus abundantiam suae bonitatis ostendit | |
104rb | Tit.: (Rot) Incipit tractatus domini Alberti Magni Isaiae 26[,9]: Anima mea desideravit te in nocte ... Haec verba dixit Isaias in desiderio patrum suspirantium in carne Christi praesentiam ... — ... sed exire praecipitur. Hoc igitur est quod de missarum peractione breviter et grosse videbatur esse dicendum alia subtilia melioribus relinquendo. – (Schlussschrift, Datierung) >Explicit tractatus de officio misse anno domini 1467<. | |
(150v) | Leer. | |
(151ra-216vb) | De corpore domini seu De sacramento eucharistiae (Ed.: Jammy XXId, 1-139; Borgnet, Alberti Magni Opera XXXVIII, 191-432, 433-434 [Oratio]. – Fauser Nr. 71; CALMA Nr. 98). 2 ![]() | : |
151ra | Tit.: (Rot) Tractatus domini Alberti Magni de sacramento eucharistie Quia autem de sacramento altaris multa sunt quae specialem habent difficultatem ... Incipientes igitur ab hoc genere dicimus ... — ... et si non subtiliter tamen utiliter in eis dicta inveniet. Explicit. | |
216va | Tit.: (Rot) Oracio devota de corpore Christi Omnipotens sempiterne Deus, fili unigenite, qui ex nostro et a nobis et propter nos corpus et sanguinem ... assumpsisti ... — ... secundum deitatem influens operaris in eis omnem suae beatitudinis perfectionem qui cum dulcissimo patre et Spiritu sancto vivis et regnas per omnia saecula saeculorum. Amen. – (Schlussschrift) >Explicit tractatus domini Alberti Magni de sacramento eukaristie pars secunda<. | |
(HD-Spiegel) | Brief, gerichtet an Abt Christianus Eibensteiner (Abt von Melk 1433-1451). Text verklebt, nur Adresse sichtbar. |