Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40167 
Melk, Benediktinerstift, Cod. 162 (156, C 34)
HILARIUS PICTAVIENSIS. ALBERTUS MAGNUS
Pergament   216 Bl.   400×285   Melk, um 1467
Handschrift aus 3 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-102) um 1467; 2  (103-150) 1467; 3  (151-216) um 1467
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift (Anzahl: 9)


Einrichtung und Ausstattung der drei Teile gleich. Zeitnahe Tintenfoliierung des 15. Jh., Fehler: nach 70 und 98 jeweils ein Blatt nicht signiert, jetzt 70a und 98a. Durchgehende Lagenzählung von IIIIus bis XXVIIus, teilweise weggeschnitten oder radiert.
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   Deckfarbeninitiale(n)   Ranke(n)/Bordüre(n)   Wappen   Goldverwendung   
Unfigürliche Deckfarbeninitialen mit Ranken und Goldverwendung, vereinzelt Fleuronnée-Initialen (89vb, 100vb), selten einfache Lombarden. (3va, 151ra) Deckfarbeninitiale mit Goldverwendung (Werkbeginn) mit Randleiste um die ganze Seite, in der Mitte des unteren Freirandes Melker Wappen (Gekreuzte Schlüssel). An den Binnengliederungen (Buchanfängen) weitere Deckfarbeninitialen, meist mit Ranken und Goldverwendung (Standorte: z.B. 9rb, 14ra, 18va, 25rb, 31ra, 39ra, 46ra, 52vb, 64ra, 71va, 77va).
Teil 11-102   Pergament   um 1467
Lagen: 13.IV102
Schrift:
Schriftraum: 299 × 205    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 48   
Schreiber: Wolfgangus Frischmann de Emmersdorf – Schriftart: Schlaufenlose Bastarda – Marginalien
Längere Kommentare am Rand auf 63vb und 76va. – Beim Schreiber könnte es sich möglicherweise um Wolfgangus Frischmann de Emersdorf handeln.
Teil 2103-150   Pergament   1467
Lagen: 6.IV150
Schrift:
Schriftraum: 299 × 204    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 48   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda – Marginalien
Korrekturen am Seitenrand. – Datiert 1467 auf 150rb.
Teil 3151-216   Pergament   um 1467
Lagen: 7.IV206 + V216
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(151ra-154rb) Schriftraum: 299 × 204    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 48   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Der Schreiber ist wohl identisch mit dem ersten Schreiber von Teil 3.
Schrift 2(154vb-216vb) Schriftraum: 299 × 204    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 48   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda

Einband: Melk     um 1470     Gotisch     Streicheisenlinien   Blindstempel        
Spätgotischer Einband: Leder über Holz mit Streicheisenlinien und Blindstempeln. Melk, um 1470. Blindstempelmotive: Melk Inventar I, Tafel XV, Nr. 8, 9, 16 und 18. – 2 Riemenschließen, auf den Deckeln je fünf kreisrunde Beschläge, auf dem VD einer erhalten, auf dem HD vier. (VD) Signaturschild und Titelschild Hylarius de sancta trinitate libri 12. Item Albertus Magnus de officio misse. Et tractatus eiusdem de sacramento eukaristie.


Kein Besitzvermerk des 16. Jh., keine Signatur zum Katalog von 1517 in der Handschrift erhalten. Diese Einträge befanden sich vermutlich auf dem ehemaligen Vorsatzblatt, das entfernt wurde (vgl. den noch vorhandenen Falz nach Bl. 8). (1r, 216v) Rundstempel Bibliothek des Stiftes Melk. – Im Katalog von 1483 unter der Signatur B 72 genannt (vgl. MBKÖ I, 172, Z. 6-12), im Katalog von 1517 unter der Signatur B 26 .
"Melk Inventar I", "MBKÖ I", "PL", "MGH", "CPL", "CSEL", "AH", "PLS", "Feder 1912", "CC", "SC", "SC ", "Durst 1998", "Borgnet, Alberti Magni Opera", "Fauser", "CALMA"
alle Initien
(VD-Spiegel) Zwei Briefe, gerichtet an Abt von Melk, lat./dt. Vielleicht an Christianus Eibensteiner (Abt von Melk 1433-1451), vgl. HD-Spiegel. Text verklebt, jeweils nur Adresse sichtbar.
(VD-Spiegel) Tabula codicis (15. Jh.).
Teil 1
(1ra-b) De auctoritate sancti Hilarii iuxta dicta ex epistolis sancti Hieronymi excerpta. Exzerpte in folgender Reihung aus: Ep. 58,10; Ep. 57,6; Ep. 84,7; Ep. 70,5; Ep. 107,12 und Ep. 34,3. – Vgl. Klosterneuburg, Cod. 206, 1r-v.
   1
1ra Tit.: [ohne Titel]
Quantus inter ecclesiasticos scriptores catholicos et apostolicos doctores Hilarius Pictaviensis ecclesiae praesul effulsit divinae legis singularis interpres ... — ... quam ille sumptam claro sermone disseruit.
(1rb-va) Venantius Fortunatus Versus de sancto Hilario (PL 88, 109–110; MGH Auctores Antiquissimi IV/1, 43. – CPL 1033 und PL 88, 369–370; MGH Auctores Antiquissimi IV/1, 299–300. – CPL 1037). Zusammengesetzt aus: Carmen II,15 und Vita sancti Martini I, v. 123–139.
   2
1rb Tit.: [ohne Titel]
Hilarium quaeris quis sit cognoscere lector ... — ... Bissenis populos edocet esse libris.
1va Tit.: [ohne Titel]
Et quia summus apex fides virtutis honoris ... — ... doctor apostolicus vacuans ratione sophistas.
(1va-2rb) Ps. Hilarius PictaviensisEpistola ad Abram filiam (PL 10, 549-552; CSEL 65, 237-244. – CPL 465).
   1
1va Tit.: (Rot) Incipit epistola Hylarii episcopi ad filiam suam Abram
Dilectissimae filiae Abrae Hilarius in domino salutem. Accepi litteras tuas. Intelligo desiderantem te mei esse ... — ... opto filia desiderantissima. Amen.
(2ra-va) Ps. Hilarius PictaviensisHymnus spurius I (PL 10, 551-554; CSEL 65, 245-247; AH 51, 9 Nr. 6. – CPL 466). = Hymnus VII,1.
   1
2va Tit.: (Rot) Ymnus
Lucis largitor optime cuius sermonis lumine ... — ... cum spiritu paraclito nunc et per omne saeculum. Amen.
(2va-b) Ps. Hilarius PictaviensisDe spiritali prato (PLS 1, 286; Feder 1912, 100-101. – CPL 471).
   1
2v Tit.: (Rot) De spiritali prato
Quid per pratum bonum curatum nisi sancta et mundo anima ... — ... in claritate Dei.
(2vb) Ps. Hilarius PictaviensisDe balteo castitatis (PLS 1, 286; Feder 1912, 101. – CPL 472).
   1
2v Tit.: (Rot) Dicamus de baltheo castitatis quod exornatur octo margaritis castitatis
Prima margarita est patientia stabilis ... — ... per abstinentiam temptationis esto levis.
(2vb-3va) Hilarius Pictaviensis De trinitate, Lib. XII, 52,1-57,11 = Confessio (PL 10, 466C-472A. – CPL 433).
   1
2vb Tit.: (Rot) Confessio sancti Hylarii episcopi
Ego quidem in quantum mihi hoc a te spiritu vigebo ... — ... manens in te et ex te et apud te semper Deus qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen.
(3va-83va) Hilarius Pictaviensis De trinitate (PL 10, 25-472; CC 62-62 A, 1-627; SC 443, 202-386; SC 448, 12-468; SC 462, 10-468. – CPL 433).
   1
3va Tit.: (Rot) Incipit liber sancti Hylarii pontificis de sancta trinitate liber primus
Circumspicienti mihi proprium vitae humanae ac religiosum officium ... — ... manens in te et ex te et apud te semper Deus qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen. – (Schlussschrift) >Explicit liber duodecimus fidei sancti Hylarii<.
(83va-87va) Hilarius Pictaviensis Liber in Constantium imperatorem (PL 10, 577–606; SC 334, 166–222. – CPL 461). Mit Additamentum ex libris De trinitate (PL 10, 603-606).
   1
83va Tit.: (Rot) Incipit liber primus sancti Hylarii episcopi ad Constancium imperatorem et hereticum
Tempus est loquendi, quia iam tempus praeteriit tacendi ... — ... insolenter in Dei rebus ignarus.
(87va-88va) Epistola synodi Sardicensis et textus narrativus sancti Hilarii = Liber secundus ad Constantium (PL 10, 557–564; CSEL 65, 181–187. – CPL 459).
   1
87va Tit.: (Rot) Epistola sancti Hylarii transmissa ad Constancium
Benignifica natura tua, domine beatissime auguste, cum benigna voluntate concordat ... — ... quam ecclesiam ingrederetur scripserint: De se loquitur ipsa sententia.
(88va-89vb) Hilarius Pictaviensis Liber ad Constantium imperatorem (PL 10, 564–572; CSEL 65, 197–205. – CPL 460).
   1
88va Tit.: (Rot) Liber secundus eiusdem ad eundem quem et Constantinopolim ipsi tradidit
Non sum nescius, piissime imperator, quae de nonnullis negotiis ad conscientiae publicae audientiam praeferantur ... — ... et doctrinae evangelicae scientiam habeam iuxta ista non dissonans. – (Schlussschrift) Explicit liber secundus Hilarii ad Constancium.
(89vb-91ra) Hilarius Pictaviensis Contra Arianos seu contra Auxentium (PL 10, 609–618. – CPL 462).
   1
89vb Tit.: (Rot) Incipit liber eiusdem adversus arrianos vel Auxencium Mediolanensem
Dilectissimis fratribus in fide paterna manentibus ... Hilarius conservus vester salutem. Speciosum quidem est nomen pacis ... — ... Christum Deum verum praedicabunt.
(91ra-b) Auxentius Mediolanensis Exemplum blasphemiae Auxentii (PL 10, 618–619; Durst 1998, 161–163.).
   1
91ra Tit.: (Rot) Exemplum blasphemie Auxencii
Beatissimis et gloriosissimis imperatoribus Valentiniano et Valenti augustis Auxentius ... Ego quidem, piissimi Imperatores, aestimo non oportere sexcentorum episcoporum unitatem ... — ... pietas vestra pervidet haec retractari non oportere.
(91rb-100vb) Hilarius Pictaviensis De synodis (PL 10, 479-546. – CPL 434).
   1
91va Tit.: (Rot) Liber sancti Hylarii Pictaviensis episcopi fidei katholice contra Arrianos et prevaricacionibus Arriani adquiescentibus
Dominis et beatissimis fratribus et coepiscopis provinciae Germaniae primae, Germaniae secundae, et primae Belgicae ... Constitutum habebam mecum, fratres carissimi, in tanto silentii vestri tempore nullas ad vos ecclesiastici sermonis litterae mittere ... — ... quam securum est mori. Deus et dominus noster incontaminatos vos et illaesos in die revelationis reservet opto, fratres carissimi. – (Schlussschrift) >Explicit exposicio fidei<.
(100vb-101ra) Venantius Fortunatus Vita et virtutes sancti Hilarii, Prologus (PL 88, 439-441; MGH Auctores antiquissimi IV/2, 1-2. – CPL 1038).
   1
100vb Tit.: (Rot) Prologus in vitam sancti Hylarii episcopi et confessoris
Domino sancto et meritis beatissimo patri Pascentio papae Fortunatus. Religiosi pectoris studio sollicitante commonitus, o papa beatissime, divinis in actibus cum sacri conversatione propositi iugiter exercitaris intentus ... — ... quam provocet auditorem, nunc de eius vita proponamus.
(101ra-b) Sermo de s. Hilario.
   1
101ra Tit.: (Rot) Sermo de sancto Hylario
Quoniam, dilectissimi, sanctorum sollemnitates digna memoria celebrare studemus, debemus procul dubio imitari quos colimus ... — ... quatenus Christo largiente ipsoque pro nobis sancto intercedente mereamur in caelestibus digni eius inveniri consortio in saecula saeculorum. Amen.
(101v-102v) Leer.
Teil 2
(103ra-150rb) Albertus Magnus OP (?) De mysterio missae sive De corpore domini (Ed.: Jammy XXI c, 1-92; Borgnet, Alberti Magni Opera XXXVIII, 1-165. – Fauser Nr. 70; CALMA Nr. 100).
   2
103ra Tit.: (Rot) Tractatus domini Alberti Magni de officio misse
Isaiae 66[,12]: Dicit dominus: Ecce ego declinabo in vos ... In quo verbo duo promittit dominus in quibus abundantiam suae bonitatis ostendit
104rb Tit.: (Rot) Incipit tractatus domini Alberti Magni
Isaiae 26[,9]: Anima mea desideravit te in nocte ... Haec verba dixit Isaias in desiderio patrum suspirantium in carne Christi praesentiam ... — ... sed exire praecipitur. Hoc igitur est quod de missarum peractione breviter et grosse videbatur esse dicendum alia subtilia melioribus relinquendo. – (Schlussschrift, Datierung) >Explicit tractatus de officio misse anno domini 1467<.
(150v) Leer.
Teil 3
(151ra-216vb) Albertus Magnus OP (?) De corpore domini seu De sacramento eucharistiae (Ed.: Jammy XXId, 1-139; Borgnet, Alberti Magni Opera XXXVIII, 191-432, 433-434 [Oratio]. – Fauser Nr. 71; CALMA Nr. 98).
   2
151ra Tit.: (Rot) Tractatus domini Alberti Magni de sacramento eucharistie
Quia autem de sacramento altaris multa sunt quae specialem habent difficultatem ... Incipientes igitur ab hoc genere dicimus ... — ... et si non subtiliter tamen utiliter in eis dicta inveniet. Explicit.
216va Tit.: (Rot) Oracio devota de corpore Christi
Omnipotens sempiterne Deus, fili unigenite, qui ex nostro et a nobis et propter nos corpus et sanguinem ... assumpsisti ... — ... secundum deitatem influens operaris in eis omnem suae beatitudinis perfectionem qui cum dulcissimo patre et Spiritu sancto vivis et regnas per omnia saecula saeculorum. Amen. – (Schlussschrift) >Explicit tractatus domini Alberti Magni de sacramento eukaristie pars secunda<.
(HD-Spiegel) Brief, gerichtet an Abt Christianus Eibensteiner (Abt von Melk 1433-1451). Text verklebt, nur Adresse sichtbar.