AT6000-609

Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40428

Melk, Benediktinerstift

[Handschriftenliste | Kataloge | Infos | Kontakt]

Melk, Benediktinerstift, Cod. 609 (95, B 63)

NICOLAUS DE DINKELSBÜHL

Papier 316 Bl. 295×205 Niederösterreich, 1430

Description — HMML Reading Room

Literatur zur Handschrift (Anzahl: 33)

Tintenfoliierung des 19. Jh., Fehler: nach 185 ein Blatt ungezählt, jetzt 185a. Stellenweise Tintenfraß. Durchzählung der Sermones im Seitentitel, Verweissystem mittels Buchstaben am Rand.

	Lagen: 7.VI⁸⁴ + VII⁹⁸ + 6.VI¹⁷⁰ + (IV-1)¹⁷⁷ + 4.VI²²⁴ + V²³⁴ + 10.VI³⁵⁴ + (IV+2)³⁶⁶ + V³⁷⁶
	Handschrift teilweise sehr eng gebunden, im hinteren Teil verbunden (siehe Inhalt). Fälze in den Lagenmitten, Reklamanten meist weggeschnitten. (376vb) Lagenzahl: 32^us sexternus.
	Schrift:
	Schreiber: Seyfridus (Seifridus) Geysenhawser (1430 [Colophons 5, Nr. 17068]) – Schriftart: Bastarda Mehrere Hände, Hauptschreiber: Seyfridus Geysenhawser (110vb, 376vb). Datierung 1430 (234vb).
	Ausstattung: Illuminiert Rubriziert Fleuronnéeinitiale(n)
	Fleuronné-Initialen rot/grün. Zeigehände, auch in Rot (z.B. 62v, 65r).

Hs. enthält 2 Fragmente

VDS	VDS + HDS Pergament um 1200
HDS	HDS + VDS Pergament um 1200

Einband: Gotisch

Spätgotischer Einband: rot gefärbtes Leder über Holz mit Streicheisenlinien. Niederösterreich, 2. Viertel 15. Jh. – Je 5 Buckelbeschläge (alle verloren); Titel- und Signaturschild erhalten (Titelschild unleserlich). Metallschienen an den Kanten (teilweise verloren). 2 Riemenschließen.

(1r unterer Freirand) Testat- und Schenkungsvermerk: 1) Petrus de Sancto Martino testiert den Codex im Jahr 1463 an eine Bruderschaft im Bezirk Ybbs: Iste liber testatus est a domino Petro de Sancto Martino fraternitati in districtu Ybs. Anno etc. LXIII felicis recordacionis. 2) (2. Hälfte 15. Jh.) Blasius plebanus in Ebersdorf schenkt den Codex an das Kloster Melk im Tausch für eine Summa collectionum E. 48: Iste liber locatus est Monasterio Mellicensi pro quadam Summa Colleccionum ex archa E. 48 per dominum Blasium plebanum in Eberstorf perdita ideo in locum servata. Im Melker Katalog von 1483 findet sich unter der Signatur E 68 eine Summa collectionum (heute Cod. 606), jedoch nicht unter E 48. – (1r) Besitzeintrag rot (2. Hälfte 15. Jh.): Melk.; Melker Signatur des 16. Jh.: Litt. E. 40. – Handschrift im Katalog von 1483 nicht vermerkt, im Katalog von 1517 unter der Signatur E 40 genannt. – (1r, 376v [2mal]) Rundstempel Bibliothek des Stiftes Melk (Melk Inventar I, Tafel XIV Abb. 39).

Christine Glaßner / August 2022

"Melk Inventar I", "Höchtl 1990", "Madre", "Binder 1970", "Lhotsky, Ebendorfer", "Damerau 1971", "Schnell 1984"

alle Initien

(VDS + HDS)	Breviarium-Fragmente (um 1200; neumiert) (Höchtl 1990, Fragmentkodex XVI). In Melk keine weiteren, zu diesem Discissus gehörenden Fragmente vorhanden.
(1ra-14rb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de tempore: Dominica I Adventus. (1ra-14rb) Sermo 1, quaestio 1-8), (18rb-19vb) Sermo 1, quaestio 9. 1
1ra	Tit.: (Rot) M[agister ?] de certis sanctis a primo tandem tractatus Benedictus qui venit in nomine domini (Mt 21,9). Evangelium quod hodie legitur secundum Breviarium Pataviense habetur etiam in dominica Palmarum et ideo usque ad diem tempus reservabo dictum iam de illo solo verbo thematis ... — ... (13ra) Qaestio octava ... (14rb) omnium nostrum maculas purgaturus.
(14rb-18rb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de tempore: Vigilia Nativitatis domini (Madre 135, Nr. 5). 1
14rb	Tit.: (Rot) In vigilia nativitatis ewangelium Cum esset desponsata mater Iesu Maria Ioseph (Mt 1,18). Maria virgo fuit desponsata Ioseph non per sola verba de futuro, ut esset ibi solum pollicitatio de matrimonio contrahendo ... — ... factus est pro nobis Emmanuel, id est nobiscum Deus Iesus Christus dominus noster, qui vivit et regnat.
(18rb-19vb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de tempore: Dominica I Adventus. Fortsetzung von: (1ra-14rb) Sermo 1, quaestio 1-8), hier Sermo 1, quaestio 9. 1
18rb	Tit.: [ohne Titel] Nona quaestio: Ex quo dominus potuit sibi creare humanitatem perfectam ... — ... de textu Isaiae.
(19vb-24ra)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de festis domini: Nativitas I (Madre 205 f., Nr. I,1). 1
19vb	Tit.: [ohne Titel] Venite et videte opera domini (Ps 45,9). Secundum beatum Bernardum in quodam sermone de hac festivitate hodie revelatum est consilium, quo mors occidetur ... — ... et pro nobis posset dare in praemium tota divina maiestas, sancta trinitas et indivisa unitas, pater et filius et Spiritus sanctus, cui sit gloria et gratiarum actio, virtus, honor et imperium per infinita saecula saeculorum. Amen.
(24rb-29ra)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de festis domini: Nativitas II (Madre 207 f., Nr. I,2). 1
24rb	Tit.: [ohne Titel] Venite et videte opera domini (Ps 45,9)- Leo papa in quodam sermone hodiernae festivitatis dicit: Quamvis omnibus diebus et temporibus animus divina meditantibus domini et salvatoris ... — ... nasci voluit ex intacta virgine dominus et salvator Iesus Christus etcetera.
(29ra-35rb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de festis domini: Nativitas IIIc (Madre 208-210). 1
29ra	Tit.: [ohne Titel] Venite et videte opera domini (Ps 45,9). Potentia, sapientia et bonitas sunt tria attributa divinarum personarum ... — ... sine fine beata visio ubi tu cum illo tuo dilecto filio et ille tecum in communione Spiritus sancti vivis et regnas in trinitate perfecta unus Deus cui sit laus et gloria per infinita saecula saeculorum. Amen.
(35va-39ra)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de festis domini: Nativitas IV (Madre 210-212). 1
35va	Tit.: [ohne Titel] Sacra scriptura improperat iudaico populo vitium ingratitudinis de divinis beneficiis sibi a Deo multipliciter collatis ... — ... sed quibus reddat praemia sempiterna Iesus Christus dominus noster cum patre et Sancto Spiritu vivit et regnat unus Deus in saecula saeculorum benedictus.
(39ra-48ra)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de sanctis: Iohannes Evangelista (Madre 243-245, Nr. VI). 1
39ra	Tit.: [ohne Titel] Conversus Petrus vidit illum discipulum quem diligebat Iesus (Io 21,20). Quamquam fideles in omnibus suis necessitatibus et periculis ad auxilium Mariae virginis crebro refugiant ... — ... per eandem caritatem nos exaltare dignetur ad paternae gloriae claritatem Iesus Christus dominus noster qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat unus Deus in saecula benedictus. Amen.
(48ra-52ra)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de BMV: Annuntiatio I (Ed.: Binder 1970, 212-223. – Madre 217 f., Nr. II,1). 1
48ra	Tit.: [ohne Titel] Missus est Gabriel angelus a Deo in civitatem Galileae (Lc 1,26). Deo placuit eodem ordine et eodem modo hominem reconciliare quem noverat cecidisse ... — ... facere benedictum fructum sui Iesum Christum dominum nostrum qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat unus Deus in saecula benedictus. Amen.
(52ra-56rb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de BMV: Annuntiatio II (Madre 218 f., Nr. II,2). 1
52ra	Tit.: [ohne Titel] Post verba in priori sermone exposita, quibus nobis describitur angeli ad virginem legatio, et post verba quibus ipse angelus Mariam virginem reverentissime salutavit ... — ... et repraesentent eidem unico suo filio Iesu Christo domino nostro, cui cum patre et Spiritu sancto et honor et gloria per infinita saecula saeculorum. Amen.
(56rb-60ra)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de BMV: Assumptio II (Madre 222-224, Nr. III,2). 1
56rb	Tit.: (Rot) In assumpcione beate virginis Sicut beatus Augustinus commemorat in principio cuiusdam sermonis de praesenti festivitate, in divinis scripturis: Postquam dominus in cruce ... — ... in splendore inaestimabilis gloriae tuae videamus assistere unigenito filio tuo domino nostro Iesu Christo qui cum patre et Sancto Spiritu vivit et regnat unus Deus in saecula saeculorum benedictus. Amen.
(60ra-61va)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de BMV: Assumptio I (Madre 221 f., Nr. III,1). 1
60ra	Tit.: (Rot) Ewangelium huius diei Intravit Iesus in quoddam castellum (Lc 10,38; Io 11,1). Cuius nomen Lucas non meminit sed Iohannes exprimit vocans Bethaniam et mulier quaedam Martham ... — ... suscepta est in caeli palatia.
(61va-65vb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de BMV: Assumptio III (Madre 224-226, Nr. III,3). 1
61va	Tit.: (Rot) De assumpcione Maria optimam partem elegit (Lc 10,42). Scribitur Lucae decimo et legitur in evangelio hodierno. Beata Dei genitrix et semper virgo Maria tanam perfectionem et tot excellentiarum praerogativas adepta est ... — ... cum laude invocantibus gratiae suae munera largiatur Iesus Christus filius tuus dominus noster, qui est Deus super omnia in saecula benedictus. Amen.
(65vb-70rb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de BMV: Nativitas I (Madre 227 f., Nr. IV,1). 1
65vb	Tit.: (Rot) De nativitate beate Marie virginis Maria optimam partem elegit quae non auferetur ab ea (Lc 10,42). Omnipotens domnus in multis excellentiis et praerogativis virginem Mariam prae ceteris sanctis honoravit et dignificavit ... — ... proficiamus in virtutibus et in operibus bonis quibus mereamur vitam aeternam. Quod nobis concedat Mariae filius dominus noster etcetera.
(70rb-76ra)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de sanctis: Michael I (Madre 235-237, Nr. II.1). 1
70rb	Tit.: (Rot) De angelis sermo 22^us Angeli eorum semper vident faciem patris mei ... (Mt 18,10). Et legitur in hodierno evangelio. Quamvis non videamus apparitionem angelorum abscondita est enim ab oculis nostris ... — ... est laus indeficiens, immobile decus, regnum solidum et permanens in saecula saeculorum. Amen.
(76ra-83va)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de sanctis: Michael II (Madre 237 f., Nr. II,2). 1
76ra	Tit.: [ohne Titel] In illa hora accesserunt discipuli ad Iesum (Mt 18,1). Hoc evangelium habet tres partes, in quarum prima dominus loquitur de humilitate et hoc ... — ... deputatio angeli. Vide de hoc in priori sermone de hac festivitate.
(83va-87vb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de sanctis: Omnes sancti I (Madre 230-232, Nr. I,1). 1
83va	Tit.: (Rot) De omnibus sanctis Videns Iesus turbas ascendit in montem ... (Mt 5,1). Secundum Ambrosium in tractatu super primo psalmo: Is, qui agonis aliquam sollemnitatem praecepit ... — ... merita sunt caelestium gaudiorum. Ad quae gaudia nos tota mente et tota virtute tendere et feliciter pervenire facit Iesus Christus dominus et redemptor noster, qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat unus Deus in saecula benedictus Amen.
(87vb-95vb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de sanctis: Omnes sancti II (Madre 1965, 232-234 Nr. I,2). 1
87vb	Tit.: (Rot) Alius sermo de omnibus sanctis Gloriosa dicta sunt de te civitas Dei (Ps 86,3). Memini me in priori sermone huius festi aliqua dixisse de his quae gloriosam desiderabilem et superiucundam reddunt caelestem civitatem ... — ... semper videre, semper amare et laudare faciat sancta trinitas et inseparabilis unitas, pater et filius et Spiritus sanctus unus Deus in aeternum benedictus. Amen.
(95vb-99va)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de sanctis: Omnes sancti III (Madre 234 f., Nr. I,3). 1
95vb	Tit.: (Rot) In die omnium sanctorum Quod sancta mater ecclesia diversorum sanctorum festa instituit per anni circulum diversis diebus votiva sollemnitate celebranda ... — ... ut vult Bernardus in quadam epistola.
(99va-105rb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de tempore: Dominica XIX post Pentecosten (Sermo 79a). 1
99va	Tit.: (Rot) Sermo de penis dampnatorum Simile factum est regnum caelorum homini regi (Mt 22,2). Notandum quod secundum sanctos principaliter sunt sex ex quorum quolibet ... — ... et super secundo Sententiarum distinctione 27 et qliquot sequentibus etcetera.
(105rb-107ra)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermo de oblationibus ('Ratione relapsi') (Madre 250-252; vgl. auch Lhotsky, Ebendorfer 1957, 82 Nr. 92). 1
105rb	Tit.: (Rot) Utrum liceat offerre etcetera Ratione relapsi nuper combusti possent aliqui simplices errare et credere numquam offerendum esse, possent dubitare, an offerre teneantur aliquando, vel licitum sit an non et sic cum scrupulo conscientiae offerre ... — ... saeculari iudicio sunt relinquendi.
(107ra-110vb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de tempore: Ascensio domini (Sermo 48). 1
107ra	Tit.: (Rot) In die ascensionis Recumbentibus undecim discipulis apparuit illis Iesus (Mc 16,14). Dominus et redemptor noster resurgens per quadraginta dies in terra moratus est ad probationem suae resurrectionis ... — ... cum sis virtus et sapientia patris. Amen. – (110vb Schreibername [teilweise getilgt] und Verweis) Seyfridus Geysenhawser. Sequitur infra sermo Sicut ergo orabitis 31^us.
(111ra-146rb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : De oratione dominica (Tractatus octo III) (Ed.: Damerau 1971, 1-139. – Madre 175-180). Hier in der Abfolge Sermo 2-12, dann 1. 1
111ra	Tit.: (Rot) Dominicalis oracio sequitur Sic ergo orabitis (Mt 6,9). Circa orationem tria principaliter possunt suboriri vitia ... — ... et beatitudinis sempiternae. Quam nobis donare dignetur Iesus Christus dominus noster. ... (Rot) Sequitur tractatus decem preceptorum.
(146v)	Leer.
(147ra-178rb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : De dilectione Dei et proximi (Tractatus octo I) (Druck: J. Wimpheling, Nycholai Dünkelspühel tractatus ... Straßburg 1516. Ed.: Schnell 1984, 356-383 [Sermo 1-3]. – Madre 162-169). 2
147ra	Tit.: (Titel auf 146r) Scribitur Matthaei 22(,35-40), quod cum quidam legis doctor interrogasset dominum dicens: Magister, quod est mandatum magnum in lege ... — ... cuius beatificae visionis et fruitionis nos participes efficiat dominus noster Iesus Christus etcetera. Sequitur immediate Ex caritate cuasatur gaudium require infra.
178ra	Tit.: [ohne Titel] Ex caritate causatur gaudium de Deo et divinis rebus, quoniam gaudium causatur ex praesentia amati ... — ... Inter alia vitia capitalia alias.
(178rb-234vb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : De decem praeceptis decalogi (Tractatus octo II) (Madre 169-175). Mit einigen wenigen deutschen Wörtern: (z.B. 192vb) Nota de eysvogel. 1
178rb	Tit.: (Rot) Incipit tractatus decem preceptorum Praeter praecepta legis naturae communia ut sunt ista: Omne bonum est faciendum, nullum malum est faciendum, non facias alteri, quod tibi non vis fieri ... — ... ut huius mandatorum observantia sit Deo accepta et digna praemio gloriae sempiternae. Ad quam nos perducere dignetur sancta trinitas et indivisa unitas, pater et filius et Spiritus sanctus, cui honor et gloria, virtus et potestas per infinita saeculorum saecula. Amen. – (234vb Datierung) Anno etcetera XXX^o [1430]. Sequitur infra sermo Homo quidam fecit cenam magnam.
(235ra-258va, 319ra-361vb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : De vitiis et virtutibus (Tractatus octo VI) (Madre 1965, 192-199). 2
235ra	Tit.: (Rot) Sequitur de viciis et virtutibus Homo quidam fecit cenam magnam ... (Lc 14,16). Homo ille Deus est et cena magna est refectio vitae aeternae ... — ... (258va) Aut diceret: Si [Reklamant: Deus esset praesens] (in einer Hand des 19. Jh.: cont. infra pag. 319).
319ra	Tit.: ] Deus esset praesens ego vindicarem me in eo qui talia ignorant etcetera.
(259rb-264vb)	Siehe 364rb-366vb.
(264vb-295ra)	Nicolaus de Dinkelsbühl : De octo beatitudinibus (Tractatus octo V) (Madre 187-191). 1
264vb	Tit.: (Rot) Sequitur de octo beatitudinibus In evangelio quod legitur in festo omnium sanctorum et scribitur Matthaei quinto ... — ... mereamur pervenire ad beatitudinem aeternam nobis largiatur omnipotens dominus.
(295ra-297vb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : De dilectione Dei et proximi (Tractatus octo I), Sermo 8 (Druck: J. Wimpheling, Nycholai Dünkelspühel tractatus ... Straßburg 1516. – Madre 164). 1
295ra	Tit.: (Rot) Sequitur de reconciliacione fratris Sicut quilibet homo compos rationis inimico suo tenetur non reinimicari, tenetur enim eum non odire ... — ... filius Dei et cohaeredes naturales eius filii domini nostri Iesu Christi, qui est in saecula benedictus. Amen.
(297vb-318vb, 367ra-373rb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de tempore: Passio domini I-VII (Madre 1965, 141-143 Nr. 32-38). 2
297vb	Tit.: [ohne Titel] Quamvis devotionis christianae principalis causa sit omnipotens Deus secundum illud Iacobi primo omne datum optimum etcetera ... (297ra) ... Dicturus igitur de Christi passione cogitavi de tribus dicere ... — ... (318vb) ... guttas elicuit [Reklamant: et venerabilem faciem]
367ra	] et in venerabilem faciem ... — ... vulnerare et sibi colligare dignetur. Idem ipse dominus et salvator noster qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat unus Deus in saecula saeculorum. Amen.
(319ra-361vb)	Siehe 235ra-258va.
(364rb-366vb u. 259rb-264vb )	Nicolaus de Dinkelsbühl : De septem peccatis capitalibus (Confessionale) (Tractatus octo VII) (Druck: Straßburg 1516. -- Madre 199-202). 2
364rb	Secundum magistrum et doctores tres sunt partes
259ra	] propter alium finem ... (259rb) ... nimis leviter communicaverit etcetera. Secundum vitium capitale est invidia. De qua dicit Damascenus in secundo Sententiarum suarum ... — ... vivs et defunctis preces fundere neglexerit etcetera.
(367ra-373rb)	Siehe 297vb-318vb.
(373rb-376vb)	Nicolaus de Dinkelsbühl : Sermones de tempore: Dominica I Adventus (Madre 134, Nr. 2). 1
373rb	Tit.: [ohne Titel] Erunt signa in sole (Lc 21,25). Notandum, quod mala quae hic dominus enumerat cum dicit: Erunt signa etcetera ... — ... sed benignitatem reperire valeamus. Quod concedat etcetera sancta trinitas etcetera. – (Schreibername) Seyfridus Geysenhauser.