![]() |
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40435 |
Lagen: 16.VIII,193 + (VI-1)205 | |
41 doppelt gezählt, heute 41 und 41*. Zählung springt von 84 auf 89. Blatt 204 herausgerissen. – Reklamanten. – Fragmente in den Fälzen. | |
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber | |
Schrift 1 | (1-121) Schriftraum: 150 × 85 Spaltenzahl: 1 Zeilenzahl: 37-42 |
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda | |
Schrift 2 | (122r-201v) Schriftraum: 150 × 90 Spaltenzahl: 1 Zeilenzahl: 33-35 |
Schriftart: Bastarda cursiva | |
Ausstattung: Illuminiert Rubriziert Fleuronnéeinitiale(n) | |
Fleuronnéeinitialen (1r, 27r, 56r, 106r, ...; Wechsel ab 131v). |
VDS | Pergament 14. Jh. |
HDS | Pergament |
Hebräisches Fragment (Abklatsch), heute Melk, Fragm. hebr. XVII. |
Einband: Gotisch Streicheisenlinien |
Spätgotischer Einband: rot gefärbtes Ziegenleder über Holz mit Streicheisenlinien (VD = HD; doppelte Rahmenstücke, darin ein Andreaskreuz aus Doppellinien). Melk, um 1451. Zwei Riemenschließen. Zehn kreisrunde Beschläge (9 verloren). – (VD) Titelschild von 1483 Tractatus qui intitulatur viridarium clericorum. Tractatus de 7 viciis et eorum remediis. Tractatus de arte moriendi salubriter. Tractatus qui intitulatur Cordiale magistri Hainrici de Hassia. Et plura alia bona signata ab intus in primo folio. Darunter Signaturschild von 1517 H 130. – Rücken: drei Doppelbünde, Kapital mit Lederbändern umstochen. |
(Ir) Melker Besitzvermerk und Signatur Anfang des 16. Jh. Monasterij Mellicensis H 130. – (Entfernter HD-Spiegel, heute Fragm. hebr. XVII/1) Melker Besitzvermerk Ende 15. Jh.: Iste liber est monasterii Mellicensis, oberhalb davon in kleinerer Schrift Schenkungsvermerk: Donatus per f(ratrem) Augustinum de Obernalib professum ibidem. – Vorbesitzer Augustinus de Obernalb: Profess in Melk 1451, 1480-1483 Abt von Melk. (VDS) Melker Besitzvermerk des 16. Jh. Liber is Monasterye Melicensi. Ita est vere (?). – (Ir, 1r, 201v, 205v) Melker Besitzstempel (Melk Inventar I, Tafel XIV, Abb. 39) F. 206-217 entfernt, heute in Cod. 678, Bl. 79-90. – MBKÖ I 230, Z.13-33 (E 90). |
(VDS) | Breviarium-Fragment, 14. Jh. |
(Ir-v) | Tabula codicis (15. Jh.). Vom Schreiber der Handschrift, mit Standortangaben. |
(IIr-v) | Leer. |
(1r-26v) | Viridarium clericorum (= Brief III an Heinrich Oleman, gekürzte Fassung) (Druck: GW M38424 [Epistole perutiles inter legendumque suaves fratris Johannis Carthusiensis ordinis ad quosdam Pragenses de Hamburg [Speyer, Peter Drach, um 1490 = HC 3359]. J. G. Dorsche: Parallela monastica et academica. Straßburg 1644, 169-311 [leicht gekürzt]). 1 ![]() | :
1r | Tit.: Johannis Rode de Hainberch Ord. Carthus. Viridarium Clericorum (18. Jh, von der Hand des Bernhard Pez) Honorabili et discreto viro multa bonitate pollenti... Cum sinceris orationibus caritatem indefessam non absque dolore et gemitu ... — ... ubi sanctorum animae feliciter requiescunt. Fiat. Fiat. Amen. - (26v Datierung rot) 1451. (Schlussschrift schwarz, rot durchstrichen) Explicit viridarium clericorum. |
(27r-41r) | Tractatus de occultatione vitiorum sub specie virtutum (Nicht gedruckt; Auszüge und Inhaltsübersicht: Sanctus Augustinus vitae spiritualis Magister II. Rom 1959, 252-254. -- Zumkeller 316; Bloomfield 1982). 1 ![]() | :
27r | Tit.: (Rot) Tractatus de septem viciis et eorum remediis Est via, quae videtur homini recta, novissima autem illius (Prv 14,12). Secundum Gregorium in Moralibus multa sunt vitia, quae sub virtutum specie se occultant ... — ... a cordis hospicio poterimus exstirpare quod nobis praestare dignetur cuius malus vitia nescit. Amen. Deo gratias. Et sic est finis. |
(41v-55v) | Speculum artis bene moriendi (Drucke: GW 592, 592a, 2597-2614. – Rudolf 75-82; Madre 292-295; Bloomfield 1076. -- Lit.: VL IX [1995] Sp. 40-49 [K. Schneider]). (54r-55v) Orationes. 1 ![]() |
41v | Tit.: (Rot) Tractatus de arte moriendi salubriter (im Inhaltsverzeichnis von der Schreiberhand [Ir] wird der Traktat als sechsteilig angeführt Tractatus de arte moriendi salubriter in quo continentur sex particule prima de laude mortis et sciencia bene moriendi) Cum de praesentis exilii miseria mortis transitus propter moriendi imperitiam multis non solum laicis verum etiam religiosis atque devotis... Cum omnium terribilium mors corporis sit terribilissima sicut philosophus in 3o ait Ethicorum ... — ... (55v) adiuvent te orationes sanctorum omnium et sacerdotum et levitarum et omnium ecclesiae catholicae graduum et dignitatum ut in pace sit locus et habitatio tua in caelesti Ierusalem. Per eundem etc. Cum autem tota salus hominis ... sicut in praecedenti materia de arte moriendi certius est expressum unde unicuique bene et secure mori volenti super omnia est necessarium ut prius antequam mors eum occupet mori discat. – (Schlussschrift schwarz, rot durchstrichen) Deo gracias. Et sic est finis huius tractatuli. |
(56r-97v) | Cordiale sive de quattuor novissimis (Drucke: GW 7469-7514. – Bloomfield 3057. -- Lit.: Madre 1965, 329 Nr. 7 zur Verfasserfrage; VL II [1980] Sp. 1217-1221 [R. Byrn]; VL XI [2004] Sp. 516 Nachtrag). 1 ![]() | :
56r | Tit.: (Rot) Cordiale magistri Henrici de Hassia (darüber in Schwarz) Dubium est Memorare novissima tua (Sir 7,40). Sicut dicit beatus Augustinus in libro Meditationum plus vitanda est solius peccati foeditas quam quaelibet tormentorum immanitas ... — ... ac intelligerent ac novissima providerent etc. (Schlussschrift schwarz, rot durchstrichen) Amen. Et sic est finis huius tractatuli etc. – (97v Datierung rot) 1451. |
(97v) | Versus (Walther, Initia 11276). 1 ![]() |
97v | Tit.: [ohne Titel] (ohne Eintrag im Inhaltsverzeichnis) Mors tua mors Christi fraus mundi gloria caeli / Et dolor inferni sunt meditanda tibi. |
(98r-105v) | Stella clericorum (Drucke: Hain 15060-15080; Ed.: Reiter 1997, 17-50. – Bloomfield 4435). 1 ![]() |
98r | Tit.: (Rot) Stella clericorum Quasi stella matutina in medio nebulae (Sir 50,6), id est peccatorum. Proprietates huius stellae matutinae possunt referri ad quemlibet doctorem fidei, id est sacerdotem ... — ... et de salutari medicina sibi mirabiliter acquirunt aeternam damnationem et cetera. - (105v Datierung rot) 1451. (Schlussschrift schwarz, rot durchstrichen) Explicit stella clericorum. |
(106r-109v) | Sermo 'Obsecro vos' (de oratione) (Ed.: Glorieux II, V 398-405, Nr. 235). 1 ![]() | :
106r | Tit.: (Rot) Sermo de qualitate oracionis Obsecro vos tamquam advenas et peregrinos (I Pt 2,11). Existimate precor verbum haec obsecrationis ... — ... humilis et subditus. Haec est enim gratia in Christo Iesu, qui est Deus benedictus in saecula. Amen. Et sic est finis huius. -- (109v Datierung rot) 1451. -- (Schlussschrift schwarz, rot durchstrichen) Explicit sermo de qualitate oracionis. |
(110r-121v) | Epistola 'Oportet semper orare' (De modo orandi) (Ed.: Glorieux II, II 169-174, Nr. 37). 1 ![]() | :
110r | Tit.: (Rot) Incipit tractatus venerabilis doctoris Johannis Gerson olim Parisiensis ecclesie cancellarii de oracione et suo valore continuacione et intencione sub pluribus consideracionibus traditus et conscriptus sub Constanciensi concilio generali sancte ecclesie. Anno domini MoCCCC16. (Schwarz) Incipit prima pars et manuductio in ipsius consideraciones ostendens proprie pertinere ad monachi vocacionem et professionem oracioni insistere in qua qualis esse debeat ipsum instruit. Oportet semper orare et nunquam deficere (Lc 18,1). Scripsit Tullius accuratissime commentarium fratri suo de petitione Romani consolatus, suadens ut in omni loco sedens et ambulans recogitet secum assidue: Quis es tu, quid petis, quid petis, et a quibus petis ... — ... quod passionibus sit alienus qui de moribus iudicat etc. Et sic es finis huius. (Datierung rot) 1451. - (Schlussschrift schwarz, rot durchstrichen) Explicit tractatus de oracione et valore eius. |
(122r-127v) | Speculum peccatorum (PL 40, 983-992 = Roth 1991, 183-226 [gemeinsam mit einer oberdeutschen u. mittelniederdeutschen Übersetzung]. PLS 2, 1366. – Vgl. CPL 386; BHM 616; CPPM II 3076). 1 ![]() | :
122r | Tit.: (Rot) Speculum mortis sive peccatorum beati Augustini Quoniam, carissimi, in via huius saeculi fugientes sumus ... — ... ac novissima prudenter provideas, ut per haec aeternam damnationem evadas. Et cum domino Iesu Christo vitam aeternam possideas, qui cum Deo patre et Spiritu sancto vivit et regnat unus Deo in saecula benedictus. Amen. etc. |
(128r-129v) | Sermo 41: De honestate mulierum (= Augustini Sermo app. 293) (PL 39, 2301 ff.; CC 103, 180 ff. – CPL 1008). 1 ![]() | :
128r | Tit.: (Rot) Augustinus de fuga mulierum Nemo dicat, fratres, quod temporibus nostris martyrium certamina esse non possint ... — ... mediatore dei et hominum largiente cuius misericordia plena est terra etc. |
(130r-131v) | Sermo 43: De continentia (= Augustini Sermo app. 289) (CC 103, 189-194; Weber VI/2, S. 256). 1 ![]() | :
130r | Tit.: (Rot) Tractatus beati Augustini de continencia Quando castitatis bonum, fratres carissimi, secundum quod decet et expedit commendamus forte aliqui adolescentes ... — ... ut ad aeterna mereantur felicitatem unanimiter pervenire praestante domino nostro Iesum Christum cui est honor et gloria in perpetuum et in saecula saeculorum. Amen. |
(131v-134v) | De contemptu mundi (= sermo 59 fr. er.) (PL 40, 1215-1218). 1 ![]() | :
131v | Tit.: (Rot) Tractatus beati Augustini de contemptu mundi Audite, fratres carissimi, salutiferam Patris nostri doctrinam, qui non terrenam, sed aeternam concupiscitis haereditatem ... — ... sed ut filios haereditandos inveniat, secumque introducat ad nuptias, ut de suis beneficiis perennes sibi reddamus gratias Iesu Christo domino nostro qui cum patre et spiritu sancto vivit et regnat Deus in saecula saeculorum. Amen. |
(134v-141v) | Speculum amatorum mundi (Druck: S. Bernardini Senensi Opera III. Venedig 1745, 437-440. – Madre 297; Mohan 489/1.8 [Bernardinus Senensis ?]; Hohmann 266 [Ps. Henricus de Hassia]; Bloomfield 6443 [Henricus de Hassia ?, Bernardinus Senensis ?, Dionysius Carthusianus ?, Iacobus de Paradiso ?]; Schneyer, RepSpätMA, H.T. Nr. 35 [Henricus Totting de Oyta]. – Lit.: Rudolf 1957, 31 u. Anm. 35 [Überlieferung]; VL I [1978] 791 f. [K. Ruh]; Emery 1991, 584-588 [über die Verfasserdiskussion]; VL X [1999] 801 [F. J. Worstbrock, A. Hausmann]). 1 ![]() | :
134v | Tit.: (Rot) Tractatus de amatoribus mundi magistri Nicolai de Dinchelspüchel Videte quomodo caute ambuletis... (Eph 5,15-17). Apostolus Paulus conscius consiliorum Dei, sciens quod infinite sunt deliciae celestis patriae ... — ... et regnum caelorum amoenum et iocundum cum sanctis et electis eorum precibus ac meritis possideat. Quod nobis praestare dignetur filius qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saeculorum saecula. Benedictus. Amen. |
(141v-149r) | Sermo in I Cor 11,24 (De corpore Christi). 1 ![]() |
141v | Tit.: (Rot) Sermo de corpore Cristi Hoc est corpus meum (I Cor 11,24; Mk 14,22; Mt 26,26; Lc 22,19). Scribitur in evangeliis Marci 14, Lucae 22, Matthaei 26 capitulis et habetur prima ad Corinthios undecimo. Venerabiles patres ac domini mei in Christo Iesu praestantissimi, quacumque opus ne dum ... — ... per se universis gloriam quam nobis concedat qui cum patre et sancto spiritum in aeternum vivit et regnat. Amen. |
(149r-153r) | Quaestiones de corpore Christi. 1 ![]() |
149r | Tit.: [ohne Titel] Bernardus in sermone de corpore Christi dicit: Quod homo, cum in honore esset, non intellexit, comparatus est iumentis, insipientibus, et similis factus est illis (Ps 49(48)). Comparatus est iumentis vilitate ... (150r) Quare sumptio corporis Christi sit instituta. Respondetur, quod multis de causis ... — ... montem Dei conscendere valeat. Quod nobis praestare dignetur Iesus Christus Mariae virginis filius qui etc. |
(153r-155v) | De quadruplici modo manducandi corpus domini. 1 ![]() |
153r | Tit.: (Rot) Sequitur de quadruplici modo manducandi Panem angelorum manducavit homo (Ps 77,25). Item cibavit eos ex adipe frumenti (Ps 80,17). Nota, quod quattuor modis contingit recipi sacramentum ... — ... ante confessionem vel in confessione vel peccatus. |
(155v-164r) | De modo dignae dispositionis ad communionem. 1 ![]() |
155v | Tit.: (Rot) Sequitur modus preparandi et disponendi se digne ad communionem Probet autem seipsum homo (I Cor 11,28). Primo debet seipsum homo probare illud cibum sumpturus ... — ... datum est nobis corpus domini nostri Iesu Christi qui cum patrem et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per immensa saeculorum saecula benedictus. Amen. |
(164r-176v) | Sermo in Mt 26,38 (De passione domini). 1 ![]() |
164r | Tit.: (Rot) Commemoracio dominice passionis Tristis est anima mea... (Mt 26,38). Dilectissimi hodie fideles et sancta mater ecclesia lugubri ac devoto animo innocentissimae passionis ac mortis sponsi suae Iesu Christi memoria agit ... — ... redempti sumus mirifice de virgine sanctissima concepit et fabricavit. |
(176v-180v) | Quaestio de passione domini. 1 ![]() |
176v | Tit.: [ohne Titel] Utrum passio Christi fuerit acerbissima et maxima inter omnes passiones huius vitae (Tabula codicis). Carissimi, quia tempus passionis Christi iam ab ecclesia celebratur sicut licet in die paschae ... — ... et haec de isto nunc sufficiat. Rogemus ita quod dominum. |
(180v-183v) | Sermo de passione domini. 1 ![]() |
180v | Tit.: [ohne Titel] Quia hodie ut scitis non habemus breviter evangelium secundum textum recitandum sed solet legi passio ... — ... perseverantia tollerare. Ista pro nunc sufficiat etc. |
(183v-195r) | Sermo de commemoratione dominicae passionis. 1 ![]() |
183v | Tit.: (Rot) Sequitur alia commemoracio dominice passionis Quotiescumque hoc facite (Lc 22,19 [Cor 11,25]). Pro quo nota quod anima devota intenta contemplatione circa communionem sacramentalem ... — ... resurgere valeas. Qui cum Deo patrem in unitate spiritu sancto vivit et regnat Deus etcetera. |
(195r-199r) | Tractatus de compassione BMV eiusque doloribus in passione filii. 1 ![]() |
195r | Tit.: (Rot) Sequitur de compassione beate Marie virginis Stabat autem iuxta crucem mater Ihesu (Io 19,25). Notandum quod inter omnes passiones et compassiones quas ... — ... natus de virgine passus pro nostra salute. Qui cum patrem et spiritu sancto vivit et regnat deus per infinita saecula benedictus. Amen. |
(199r-201v) | Sermo de gaudio patrum in limbo ob descensum Christi ad inferos. 1 ![]() |
199r | Tit.: (Rot) Post tristicias sequitur consolacio gaudiorum Gaudere oportebat (Lc 15,32). Et quanta putamus gaudia habuerunt animae sanctorum ... — ... tradidit semetipsum oblationem et hostiam in odorem suavitatis etcetera. |
(202r-205v) | Leer. |
(HDS) | Hebräisches Fragment (Abklatsch). Heute Fragm. hebr. XVII. |