Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40435 
Melk, Benediktinerstift, Cod. 620 (358, G 18)
SAMMELHANDSCHRIFT MIT THEOLOGISCHEN TEXTEN: IOHANNES RODE DE HAMBURG. HENRICUS DE FRIMARIA (SENIOR). SPECULUM ARTIS BENE MORIENDI. GERARDUS DE VLIEDERHOVEN. STELLA CLERICORUM. IOHANNES GERSON ETC.
Papier   II, 205 Bl.   215×145   Ostösterreich (Melk ?), 1451
 Volldigitalisat



hebraica.at – Hebräisches Fragment in dieser Handschrift: HDS (Abklatsch)
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 7)

Foliierung des 15. Jh. in roter Tinte (Punkt vor und nach der Zahl). F. 204 (unbeschrieben) herausgerissen; am Ende fehlen, nach dem Inhaltsverzeichnis des Codex zu schließen (das Texte bis f. 214 verzeichnet), einige Blätter, heute in Cod. 678, f. 79-90. Vgl. dazu auch das Inhaltsverzeichnis in MBKÖ I 230, Z.13-33, bes. Z. 29-33; danach enthielt die Hs. noch Epistola quedam de civitate Pragensi fo. 206. Bulla Pragensibus a sacrosancta sinodo concilii Basiliensis olim transmissa, ut concorditer in eadem compareant ac super articulos suos respondeant.
Lagen: 16.VIII,193 + (VI-1)205
41 doppelt gezählt, heute 41 und 41*. Zählung springt von 84 auf 89. Blatt 204 herausgerissen. – Reklamanten. – Fragmente in den Fälzen.
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(1-121) Schriftraum: 150 × 85    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 37-42   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Schrift 2(122r-201v) Schriftraum: 150 × 90    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 33-35   
Schriftart: Bastarda cursiva
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Fleuronnéeinitialen (1r, 27r, 56r, 106r, ...; Wechsel ab 131v).

Hs. enthält 2 Fragmente
VDS   Pergament   14. Jh.
HDS   Pergament   
Hebräisches Fragment (Abklatsch), heute Melk, Fragm. hebr. XVII.

Einband: Gotisch     Streicheisenlinien        
Spätgotischer Einband: rot gefärbtes Ziegenleder über Holz mit Streicheisenlinien (VD = HD; doppelte Rahmenstücke, darin ein Andreaskreuz aus Doppellinien). Melk, um 1451. Zwei Riemenschließen. Zehn kreisrunde Beschläge (9 verloren). – (VD) Titelschild von 1483 Tractatus qui intitulatur viridarium clericorum. Tractatus de 7 viciis et eorum remediis. Tractatus de arte moriendi salubriter. Tractatus qui intitulatur Cordiale magistri Hainrici de Hassia. Et plura alia bona signata ab intus in primo folio. Darunter Signaturschild von 1517 H 130. – Rücken: drei Doppelbünde, Kapital mit Lederbändern umstochen.


(Ir) Melker Besitzvermerk und Signatur Anfang des 16. Jh. Monasterij Mellicensis H 130. – (Entfernter HD-Spiegel, heute Fragm. hebr. XVII/1) Melker Besitzvermerk Ende 15. Jh.: Iste liber est monasterii Mellicensis, oberhalb davon in kleinerer Schrift Schenkungsvermerk: Donatus per f(ratrem) Augustinum de Obernalib professum ibidem. – Vorbesitzer Augustinus de Obernalb: Profess in Melk 1451, 1480-1483 Abt von Melk. (VDS) Melker Besitzvermerk des 16. Jh. Liber is Monasterye Melicensi. Ita est vere (?). – (Ir, 1r, 201v, 205v) Melker Besitzstempel (Melk Inventar I, Tafel XIV, Abb. 39) F. 206-217 entfernt, heute in Cod. 678, Bl. 79-90. – MBKÖ I 230, Z.13-33 (E 90).
Christine Glaßner / August 2023
"MBKÖ", "Melk Inventar I", "GW", "HC", "Zumkeller ", "Bloomfield ", "Rudolf", "Madre", "Bloomfield", "VL", "Madre ", "Walther, Initia", "Hain", "Reiter 1997", "Glorieux II", "PL", "Roth 1991", "PLS", "CPL", "BHM", "CPPM", "CC", "Weber", "Mohan", "Hohmann", "Schneyer, RepSpätMA", "Emery 1991"
alle Initien
(VDS) Breviarium-Fragment, 14. Jh.
(Ir-v) Tabula codicis (15. Jh.). Vom Schreiber der Handschrift, mit Standortangaben.
(IIr-v) Leer.
(1r-26v) Iohannes Rode de Hamburg OCart Viridarium clericorum (= Brief III an Heinrich Oleman, gekürzte Fassung) (Druck: GW M38424 [Epistole perutiles inter legendumque suaves fratris Johannis Carthusiensis ordinis ad quosdam Pragenses de Hamburg [Speyer, Peter Drach, um 1490 = HC 3359]. J. G. Dorsche: Parallela monastica et academica. Straßburg 1644, 169-311 [leicht gekürzt]).
   1
1r Tit.: Johannis Rode de Hainberch Ord. Carthus. Viridarium Clericorum (18. Jh, von der Hand des Bernhard Pez)
Honorabili et discreto viro multa bonitate pollenti... Cum sinceris orationibus caritatem indefessam non absque dolore et gemitu ... — ... ubi sanctorum animae feliciter requiescunt. Fiat. Fiat. Amen. - (26v Datierung rot) 1451. (Schlussschrift schwarz, rot durchstrichen) Explicit viridarium clericorum.
(27r-41r) Henricus de Frimaria (Senior) OESA Tractatus de occultatione vitiorum sub specie virtutum (Nicht gedruckt; Auszüge und Inhaltsübersicht: Sanctus Augustinus vitae spiritualis Magister II. Rom 1959, 252-254. -- Zumkeller 316; Bloomfield 1982).
   1
27r Tit.: (Rot) Tractatus de septem viciis et eorum remediis
Est via, quae videtur homini recta, novissima autem illius (Prv 14,12). Secundum Gregorium in Moralibus multa sunt vitia, quae sub virtutum specie se occultant ... — ... a cordis hospicio poterimus exstirpare quod nobis praestare dignetur cuius malus vitia nescit. Amen. Deo gratias. Et sic est finis.
(41v-55v) Speculum artis bene moriendi (Drucke: GW 592, 592a, 2597-2614. – Rudolf 75-82; Madre 292-295; Bloomfield 1076. -- Lit.: VL IX [1995] Sp. 40-49 [K. Schneider]). (54r-55v) Orationes.
   1
41v Tit.: (Rot) Tractatus de arte moriendi salubriter (im Inhaltsverzeichnis von der Schreiberhand [Ir] wird der Traktat als sechsteilig angeführt Tractatus de arte moriendi salubriter in quo continentur sex particule prima de laude mortis et sciencia bene moriendi)
Cum de praesentis exilii miseria mortis transitus propter moriendi imperitiam multis non solum laicis verum etiam religiosis atque devotis... Cum omnium terribilium mors corporis sit terribilissima sicut philosophus in 3o ait Ethicorum ... — ... (55v) adiuvent te orationes sanctorum omnium et sacerdotum et levitarum et omnium ecclesiae catholicae graduum et dignitatum ut in pace sit locus et habitatio tua in caelesti Ierusalem. Per eundem etc. Cum autem tota salus hominis ... sicut in praecedenti materia de arte moriendi certius est expressum unde unicuique bene et secure mori volenti super omnia est necessarium ut prius antequam mors eum occupet mori discat. – (Schlussschrift schwarz, rot durchstrichen) Deo gracias. Et sic est finis huius tractatuli.
(56r-97v) Gerardus de Vliederhoven OT Cordiale sive de quattuor novissimis (Drucke: GW 7469-7514. – Bloomfield 3057. -- Lit.: Madre 1965, 329 Nr. 7 zur Verfasserfrage; VL II [1980] Sp. 1217-1221 [R. Byrn]; VL XI [2004] Sp. 516 Nachtrag).
   1
56r Tit.: (Rot) Cordiale magistri Henrici de Hassia (darüber in Schwarz) Dubium est
Memorare novissima tua (Sir 7,40). Sicut dicit beatus Augustinus in libro Meditationum plus vitanda est solius peccati foeditas quam quaelibet tormentorum immanitas ... — ... ac intelligerent ac novissima providerent etc. (Schlussschrift schwarz, rot durchstrichen) Amen. Et sic est finis huius tractatuli etc. – (97v Datierung rot) 1451.
(97v) Versus (Walther, Initia 11276).
   1
97v Tit.: [ohne Titel] (ohne Eintrag im Inhaltsverzeichnis)
Mors tua mors Christi fraus mundi gloria caeli / Et dolor inferni sunt meditanda tibi.
(98r-105v) Stella clericorum (Drucke: Hain 15060-15080; Ed.: Reiter 1997, 17-50. – Bloomfield 4435).
   1
98r Tit.: (Rot) Stella clericorum
Quasi stella matutina in medio nebulae (Sir 50,6), id est peccatorum. Proprietates huius stellae matutinae possunt referri ad quemlibet doctorem fidei, id est sacerdotem ... — ... et de salutari medicina sibi mirabiliter acquirunt aeternam damnationem et cetera. - (105v Datierung rot) 1451. (Schlussschrift schwarz, rot durchstrichen) Explicit stella clericorum.
(106r-109v) Iohannes Gerson Sermo 'Obsecro vos' (de oratione) (Ed.: Glorieux II, V 398-405, Nr. 235).
   1
106r Tit.: (Rot) Sermo de qualitate oracionis
Obsecro vos tamquam advenas et peregrinos (I Pt 2,11). Existimate precor verbum haec obsecrationis ... — ... humilis et subditus. Haec est enim gratia in Christo Iesu, qui est Deus benedictus in saecula. Amen. Et sic est finis huius. -- (109v Datierung rot) 1451. -- (Schlussschrift schwarz, rot durchstrichen) Explicit sermo de qualitate oracionis.
(110r-121v) Iohannes Gerson Epistola 'Oportet semper orare' (De modo orandi) (Ed.: Glorieux II, II 169-174, Nr. 37).
   1
110r Tit.: (Rot) Incipit tractatus venerabilis doctoris Johannis Gerson olim Parisiensis ecclesie cancellarii de oracione et suo valore continuacione et intencione sub pluribus consideracionibus traditus et conscriptus sub Constanciensi concilio generali sancte ecclesie. Anno domini MoCCCC16. (Schwarz) Incipit prima pars et manuductio in ipsius consideraciones ostendens proprie pertinere ad monachi vocacionem et professionem oracioni insistere in qua qualis esse debeat ipsum instruit.
Oportet semper orare et nunquam deficere (Lc 18,1). Scripsit Tullius accuratissime commentarium fratri suo de petitione Romani consolatus, suadens ut in omni loco sedens et ambulans recogitet secum assidue: Quis es tu, quid petis, quid petis, et a quibus petis ... — ... quod passionibus sit alienus qui de moribus iudicat etc. Et sic es finis huius. (Datierung rot) 1451. - (Schlussschrift schwarz, rot durchstrichen) Explicit tractatus de oracione et valore eius.
(122r-127v) Ps. Augustinus Speculum peccatorum (PL 40, 983-992 = Roth 1991, 183-226 [gemeinsam mit einer oberdeutschen u. mittelniederdeutschen Übersetzung]. PLS 2, 1366. – Vgl. CPL 386; BHM 616; CPPM II 3076).
   1
122r Tit.: (Rot) Speculum mortis sive peccatorum beati Augustini
Quoniam, carissimi, in via huius saeculi fugientes sumus ... — ... ac novissima prudenter provideas, ut per haec aeternam damnationem evadas. Et cum domino Iesu Christo vitam aeternam possideas, qui cum Deo patre et Spiritu sancto vivit et regnat unus Deo in saecula benedictus. Amen. etc.
(128r-129v) Caesarius Arelatensis Sermo 41: De honestate mulierum (= Augustini Sermo app. 293) (PL 39, 2301 ff.; CC 103, 180 ff. – CPL 1008).
   1
128r Tit.: (Rot) Augustinus de fuga mulierum
Nemo dicat, fratres, quod temporibus nostris martyrium certamina esse non possint ... — ... mediatore dei et hominum largiente cuius misericordia plena est terra etc.
(130r-131v) Caesarius Arelatensis Sermo 43: De continentia (= Augustini Sermo app. 289) (CC 103, 189-194; Weber VI/2, S. 256).
   1
130r Tit.: (Rot) Tractatus beati Augustini de continencia
Quando castitatis bonum, fratres carissimi, secundum quod decet et expedit commendamus forte aliqui adolescentes ... — ... ut ad aeterna mereantur felicitatem unanimiter pervenire praestante domino nostro Iesum Christum cui est honor et gloria in perpetuum et in saecula saeculorum. Amen.
(131v-134v) Ps. AugustinusDe contemptu mundi (= sermo 59 fr. er.) (PL 40, 1215-1218).
   1
131v Tit.: (Rot) Tractatus beati Augustini de contemptu mundi
Audite, fratres carissimi, salutiferam Patris nostri doctrinam, qui non terrenam, sed aeternam concupiscitis haereditatem ... — ... sed ut filios haereditandos inveniat, secumque introducat ad nuptias, ut de suis beneficiis perennes sibi reddamus gratias Iesu Christo domino nostro qui cum patre et spiritu sancto vivit et regnat Deus in saecula saeculorum. Amen.
(134v-141v) Bernardinus Senensis OFM (?) Speculum amatorum mundi (Druck: S. Bernardini Senensi Opera III. Venedig 1745, 437-440. – Madre 297; Mohan 489/1.8 [Bernardinus Senensis ?]; Hohmann 266 [Ps. Henricus de Hassia]; Bloomfield 6443 [Henricus de Hassia ?, Bernardinus Senensis ?, Dionysius Carthusianus ?, Iacobus de Paradiso ?]; Schneyer, RepSpätMA, H.T. Nr. 35 [Henricus Totting de Oyta]. –
Lit.: Rudolf 1957, 31 u. Anm. 35 [Überlieferung]; VL I [1978] 791 f. [K. Ruh]; Emery 1991, 584-588 [über die Verfasserdiskussion]; VL X [1999] 801 [F. J. Worstbrock, A. Hausmann])
.
   1
134v Tit.: (Rot) Tractatus de amatoribus mundi magistri Nicolai de Dinchelspüchel
Videte quomodo caute ambuletis... (Eph 5,15-17). Apostolus Paulus conscius consiliorum Dei, sciens quod infinite sunt deliciae celestis patriae ... — ... et regnum caelorum amoenum et iocundum cum sanctis et electis eorum precibus ac meritis possideat. Quod nobis praestare dignetur filius qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saeculorum saecula. Benedictus. Amen.
(141v-149r) Sermo in I Cor 11,24 (De corpore Christi).
   1
141v Tit.: (Rot) Sermo de corpore Cristi
Hoc est corpus meum (I Cor 11,24; Mk 14,22; Mt 26,26; Lc 22,19). Scribitur in evangeliis Marci 14, Lucae 22, Matthaei 26 capitulis et habetur prima ad Corinthios undecimo. Venerabiles patres ac domini mei in Christo Iesu praestantissimi, quacumque opus ne dum ... — ... per se universis gloriam quam nobis concedat qui cum patre et sancto spiritum in aeternum vivit et regnat. Amen.
(149r-153r) Quaestiones de corpore Christi.
   1
149r Tit.: [ohne Titel]
Bernardus in sermone de corpore Christi dicit: Quod homo, cum in honore esset, non intellexit, comparatus est iumentis, insipientibus, et similis factus est illis (Ps 49(48)). Comparatus est iumentis vilitate ... (150r) Quare sumptio corporis Christi sit instituta. Respondetur, quod multis de causis ... — ... montem Dei conscendere valeat. Quod nobis praestare dignetur Iesus Christus Mariae virginis filius qui etc.
(153r-155v) De quadruplici modo manducandi corpus domini.
   1
153r Tit.: (Rot) Sequitur de quadruplici modo manducandi
Panem angelorum manducavit homo (Ps 77,25). Item cibavit eos ex adipe frumenti (Ps 80,17). Nota, quod quattuor modis contingit recipi sacramentum ... — ... ante confessionem vel in confessione vel peccatus.
(155v-164r) De modo dignae dispositionis ad communionem.
   1
155v Tit.: (Rot) Sequitur modus preparandi et disponendi se digne ad communionem
Probet autem seipsum homo (I Cor 11,28). Primo debet seipsum homo probare illud cibum sumpturus ... — ... datum est nobis corpus domini nostri Iesu Christi qui cum patrem et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per immensa saeculorum saecula benedictus. Amen.
(164r-176v) Sermo in Mt 26,38 (De passione domini).
   1
164r Tit.: (Rot) Commemoracio dominice passionis
Tristis est anima mea... (Mt 26,38). Dilectissimi hodie fideles et sancta mater ecclesia lugubri ac devoto animo innocentissimae passionis ac mortis sponsi suae Iesu Christi memoria agit ... — ... redempti sumus mirifice de virgine sanctissima concepit et fabricavit.
(176v-180v) Quaestio de passione domini.
   1
176v Tit.: [ohne Titel]
Utrum passio Christi fuerit acerbissima et maxima inter omnes passiones huius vitae (Tabula codicis). Carissimi, quia tempus passionis Christi iam ab ecclesia celebratur sicut licet in die paschae ... — ... et haec de isto nunc sufficiat. Rogemus ita quod dominum.
(180v-183v) Sermo de passione domini.
   1
180v Tit.: [ohne Titel]
Quia hodie ut scitis non habemus breviter evangelium secundum textum recitandum sed solet legi passio ... — ... perseverantia tollerare. Ista pro nunc sufficiat etc.
(183v-195r) Sermo de commemoratione dominicae passionis.
   1
183v Tit.: (Rot) Sequitur alia commemoracio dominice passionis
Quotiescumque hoc facite (Lc 22,19 [Cor 11,25]). Pro quo nota quod anima devota intenta contemplatione circa communionem sacramentalem ... — ... resurgere valeas. Qui cum Deo patrem in unitate spiritu sancto vivit et regnat Deus etcetera.
(195r-199r) Tractatus de compassione BMV eiusque doloribus in passione filii.
   1
195r Tit.: (Rot) Sequitur de compassione beate Marie virginis
Stabat autem iuxta crucem mater Ihesu (Io 19,25). Notandum quod inter omnes passiones et compassiones quas ... — ... natus de virgine passus pro nostra salute. Qui cum patrem et spiritu sancto vivit et regnat deus per infinita saecula benedictus. Amen.
(199r-201v) Sermo de gaudio patrum in limbo ob descensum Christi ad inferos.
   1
199r Tit.: (Rot) Post tristicias sequitur consolacio gaudiorum
Gaudere oportebat (Lc 15,32). Et quanta putamus gaudia habuerunt animae sanctorum ... — ... tradidit semetipsum oblationem et hostiam in odorem suavitatis etcetera.
(202r-205v) Leer.
(HDS) Hebräisches Fragment (Abklatsch). Heute Fragm. hebr. XVII.