Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40439 
Melk, Benediktinerstift, Cod. 625 (890, Q 27)
GREGORIUS MAGNUS. HENRICUS DE HASSIA. BERNARDUS AYGLERIUS. VARIA
Pergament und Papier   204 Bl.   220×147   Melk, um 1420/1425 (Wasserzeichenbefund)   
 Wasserzeichen:  Metadaten  |  Vorschau Bilder  |  Einzelbilder: fol. 1, 3, 13, 14, 15, 24, 33, 45, 46, 60, 63, 78, 91, 93, 115, 129, 169, 188, 197, 199.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 5)

Lagen: VIVDS,11 + (V-1)20 + 4.VI66 + V76 + 2.VI100 + (VI-1)111 + 2.VI135 + V145 + (V-1+2)154 + 3.V184 + VI196 + IX204.
Gegenblatt fehlt zu: 13, 107, 149. Foliierungsfehler: nach 26 und 41 jeweils ein Blatt nicht bezeichnet, nun 26a und 41a. Fol. 146 (Papier) auf umgeschlagenen Falz von fol. 154 (Pergament) aufgeklebt. – Kustoden: III - XVI für die Lagen 5-18 (fol. 43-196). -- Moderne Tintenfoliierung. – Die letzte Lage lose. – Pergamentblätter teilweise als inneres und/oder äußeres Doppelblatt verwendet.
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1Schriftraum: ca. 160-175 × ca. 100-105    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 30-40   
Schriftart: Bastarda cursiva
Mehrere Schreiber. Abmessungen und Zeilenzahl wechselnd.
Schrift 2Schriftart: Gotische Kursive
Mehrere Schreiber. Abmessungen und Zeilenzahl wechselnd.
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden. Zitate in roter Tinte. – (HDS) Federzeichnung eines bärtigen Kopfes.

Einband: Melk     2. Viertel 15. Jh.     Gotisch     Streicheisenlinien        
Spätgotischer Einband: Rauhleder über Holz. Melk, um 1430. Je fünf Buckel und zwei Langriemenschließen heute verloren. – Rücken: 3 Doppelbünde. – (VD) Signatur- und Titelschilder erhalten, Titelschild Bernardus Cassinensis super regulam sancti Benedicti, in papiro.


(VDS) Melker Besitzvermerk und Signatur des 16. Jh. – (1r) Melker Stempel: Melk Inventar I, Abb. 36, (1r, 196v, 197r, 197v) Melker Stempel: Melk Inventar I, Abb. 39. Fol. 198-203 befand sich in der Fragmentensammlung und wurde vorübergehend als Fragm. 84 bezeichnet, am 18.10.1995 wieder lose in den Codex eingelegt. – Handschrift im Katalog von 1483 unter der Signatur C 74 genannt (MBKÖ I, 181, Z. 31 f.), im Katalog von 1517 unter der Signatur E 9.
Christine Glaßner / Maria Stieglecker (Wasserzeichenbefund); Februar 2019
"Melk Inventar I", "MBKÖ I", "PL", "SC", "CPL", "CC", "Hohmann", "Bloomfield", "Schramb 1702", "Angerer 1987", "Caplet 1894"
alle Initien
(VDS, HDS) Excerpta patrum. Ezerpte aus Augustinus, Chrysostomus und Gregorius Magnus.
   1
VDS Augustinus: Ecclesiae caritas quae per Spiritum sanctum diffunditur in cordibus nostris ... — ... ab ipsis criminatoribus suis noverint perpetrata (Gregorius Magnus, Moraliba in Iob, lib. XIII).
(1r-v) Gregorius I. Magnus Dialogorum libri IV, Excerpta ex lib. IV, cap. 59-61 (PL 77, 149-429; SC 260 und 265. – CPL 1713).
   1
1r Tit.: In die sancti Stephani martyris et pontificis factum est istud A (?). In die resurreccionis mee dicit dominus. (Rot) Ave Maria gracia plena dominus tecum. Gregorius in fine dyalogi sui libro quarto
Sciendum est quia illis sacrae victimae mortuis prosunt, qui hic vivendo obtinuerunt ... — ... si ante mortem deo hostia ipsi fuerimus.
(2r-5v) Gregorius I. Magnus Moralia in Iob, Excerpta ex lib. XIV (PL 75, 515 ff.; CC 143, 143A, 143B. – CPL 1708).
   1
2r Tit.: [ohne Titel]
Sunt vero nonnulli qui considerantes quod spiritus a carne solvitur, quod caro in putredinem vertitur ... — ... tanto in iudicio districtius feriat quanto ante iudicium diutius exspectavit.
(6r-14r) Henricus de Langenstein (de Hassia) De proprietate (Hohmann 157; Bloomfield 4274).
   1
6r Tit.: (Rot) In nomine domini incipit tractatus de proprietariis editus per reverendum et egregium doctorem magistrum Henricum de Hassia
Pro salute eorum qui vitia fugere cupiunt cum ad veritatis viam fuerint reformati ... — ... Ergo praelatus debet esse dispensator rerum ut unicuique tribuat ex his quae habet quantum ei opus est in Christo Iesu domino nostro. Amen.
(14r) Nota de sacerdote a peccatis se cavende.
   1
Tit.: [ohne Titel]
Caveat autem sacderdos ne peccata confitentium aliis prodat ... — ... sacerdotem contemnere quod canones prohibunt.
(14v-16r) Casus episcopales (für Melk).
   1
14v Tit.: (Rot) Isti sunt casus episcopales
Primo peccatum clerici propter quod incurrisset irregularitatem, secundo de incendariis ... — ... nono de sortilegiis id est divinationibus.
(14v-15r) Casus papales. 14 Casus.
   1
14v Tit.: (Rot) Isti sunt casus pertinentes ad papam
Primo de eo qui verberat clericum, secundo de eo qui incendit vel frangit ecclesiam seu locum religiosum ... — ... vel impendunt consilium vel auxilium in dispendium terrae sanctae.
(15r-v) Exceptiones casuum papalium. 17 Exceptiones.
   1
15r Tit.: (Rot) Excepciones de eo qui verberat clericum quod non oporteat absolvi a papa
Primo de illo in quocumque periculo vicino morti, secundo de eo qui habet inimicitias capitales vel alias excusationes propter quas non potest se sedi apostolicae praesentare ... — ... 17. In his qui clericis non enormem sed modicam et levem irrogaverunt iniuriam. – In omnibus praedictis casibus possunt ab episcopo absolvi et si episcopus non possit haberi possunt absolvi a proprio sacerdote. Enormis iniuria in clericum dicitur quando ad mutilationem membri ... – ... ex circumstantiis locorum temporum et personarum.
(15v) De percussione regularum.
   1
15v Tit.: (Rot) De percussione regularum
Nota quod si excessus regulariter fuisset ... — ... in sola percussione etcetera.
(15v-16r) Casus reservati abbati in monasterio Mellicensi (Ausg.: Schramb 1702, 361).
   1
15v Tit.: (Rot) Casus reservati
Primo omnes casus papales ad solum papam pertinent. Item omnes casus episcopales pertinent ad abbatem. Item omnes proprietarii quibus datum non est aut permissum ... — ... Item defedationes immundae locorum sacrorum, quae si publica fuerint puniantur prout expedit.
(16v) Leer.
(17r-18r) Caerimoniae diversae monasterii Mellicensis (Vgl. Angerer 1987). Es handelt sich wohl nicht um die Endredaktion, Fassung noch nicht bestimmt.
   6
17r Tit.: (Rot) De discoopercionibus plenis
Primo omni tempore quo transeunt fratres altare manis ascendendo vel descendendo ... — ... trinam orationem et aspersorium.
17r Tit.: (Rot) De mediis discoopercionibus
Primo a 'Domine Deus in adiuctorium' usque 'Sicut erat' ... — ... Item quando pertransit altare maius extra officium divinum.
17v Tit.: (Rot) De inclinacionibus profundis
Primo quantumcumque pertransitur altare maius tempore quo divinum officium celebratur ... — ... Item ad 'Suscipe deprecationem nostram' in 'Gloria in excelsis'.
17v Tit.: (Rot) De inclinacionibus mediis
Primo generaliter quantumcumque pertranseuntur sacra altaria ... — ... Item quando iuvenes obviant senioribus.
18r Tit.: De stando sine appodiacione
Primo ad trinam orationem omni tempore ... — ... Item nullus sedere audeat infra responsorium ... tamen appodiare potest se usque ad inceptionem versus.
18r Tit.: (Rot) De sedendo aut appodiando
Sedemus in ecclesia infra lectiones et responsoria in matutinis ... — ... sacerdos se vertat et dicat: 'Orate pro me'. Item in sequentiis.
(18v-20v) Leer.
(21r-197v, 198r-200v = Fragm. 84) Bernardus Ayglerius OSB Expositio in regulam s. Benedicti (Ed.: Caplet 1894, 5-435).
   1
21r Tit.: (Rot) Incipit prologus dompni Bernardi venerabilis Cassinensis abbatis in exposicionem regule sancti Benedicti patris nostri (danach sind zwei Zeilen in roter Tinte getilgt)
Legitur in Proverbiis: Doctrina prudentum facilis ... (22r) Obsculta o fili praecepta magistri ... (22v) Obsculta. Aliqua littera habet absculta quod quidem dicunt esse rectius ... — ... ad culmen pervenientes virtutum cum sanctis suis ad gloriam regni sui perveniamus aeternam. Amen. – (200v Schlussschrift rot) Explicit exposicio regule beati Benedicti secundum Bernhardum venerabilem abbatem monasterii Cassinensis. Amen.
(201r-204r) Leer.
(204v) Pfingstantiphon.
   1
204v Spiritus domini replevit orbem terrarum, alleluia. Venite adoremus, alleluia.
(204v) Notizen zum Inhalt des Codex. Vom Schreiber des Katalogs von 1483.
(HDS) Excerpta.
   1
HDS Augustinus in quodam sermone ad eremitas: Melius estenim ut redarguamur de misericordia quam de crudelitate in die novissimo ... periisse audio.
(HDS) Versus de gradibus disciplinae.
   1
HDS Admonet increpat excommunicat abstinet orat [gestrichen: verberat expellit vel incarcerat abbas] verberat eiicit et incarcerat en gradus omnis.
(HDS) Historische Notiz. Von der Hand des Iohannes Schlitpacher.
   1
HDS Dominus Albertus rex Hungariae etcetera et dux Austriae etcetera assumpsit regnum Romanorum penultima Aprilis 1438 in Wienna ad Sanctum Stephanum et moritur sequenti anno in Hungaria.