|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40469 |
Melk, Benediktinerstift, Cod. 669 (901, Q 38)
CAESARIUS ARELATENSIS. AMBROSIUS AUTPERTUS. IOHANNES HOMO DEI. EPHRAEM SYRUS. IOHANNES DE TAMBACO. SPECULUM ARTIS BENE MORIENDI. ORATIONES (lateinisch/deutsch)
Pergament und Papier 194 Bl. 215×155 Melk, um 1435/1440 (nach Wasserzeichenbefund)
Abbildungen von
Vorderdeckel;
Vorderdeckel-Spiegel;
1r;
18v;
60v;
82v;
88v;
169v;
171r;
182v;
183r;
194r;
194v;
Hinterdeckel-Spiegel;
Hinterdeckel
Wasserzeichen: Metadaten | Vorschau Bilder | Einzelbilder: fol. 24, 33, 47, 55, 73, 88, 125, 174, 188.
Wasserzeichen: Metadaten | Vorschau Bilder | Einzelbilder: fol. 24, 33, 47, 55, 73, 88, 125, 174, 188.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 4)
| Lagen: 2.V20 + VII34 + 3.VIII66 + VII96 + 5.VI156 + VII170 + VI182 + (VI-8)194. | |
| Die ersten beiden Lagen sowie die äußeren und inneren Doppelblätter von 21-108 Pergament. In der letzten Lage fehlen die inneren vier Doppelblätter. |
"Walther, Proverbia"
alle Initien
| (VD- und HD-Spiegel) | Tractatus theologicus (Fragm.). |
| (VD-Spiegel) | Tabula codicis (15. Jh.). |
| (VD-Spiegel) | Federproben, lat./dt. |
| (1r-2v) | Caesarius Arelatensis
  : Sermo 4 (= Ps. Augustini serm. app. 299; = Collectio Clichtovea, Nr. 1, Caesarius, Homilia I ad monachos) (PL 39, 2317-2319; CC 103, 21-25; SC 175, 292-302. -- CPL 1008; CPPMA I, 1084). |
| (1r-18v) | Caesarius Arelatensis
: Homiliae IX ad monachos = Collectio Clichtovea Nr. 1-9 (Lit.: CPPMA I, S. 1065. -- R. Etaix, La Collectio Clichtovea des sermons de saint Césaire d'Arles. Bulletin de littérature ecclésiastique 78 (1977) 139-146.). 2 |
| 1r | Tit.: (Rot) Incipit omelia prima Cesarii ad monachos confratres Inter reliquas beatitudines quas in evangelio dominus et salvator noster enumerare dignatus est etiam hoc addidit dicens: Beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam quoniam ipsi saturabuntur (Matth. 5,6). Felices sunt illi ... — ... (2v) ut simul ad aeterna praemia mereamur pervenire ipso adiuvante qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. |
| 1r | Tit.: (Rot) Incipit omelia prima Cesarii ad monachos confratres Inter reliquas beatitudines quas in evangelio dominus et salvator noster enumerare dignatus est etiam hoc addidit dicens: Beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam quoniam ipsi saturabuntur (Matth. 5,6). Felices sunt illi ... — ... (2v) ut simul ad aeterna praemia mereamur pervenire ipso adiuvante qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. |
| (2v-4v) | Ps. Eusebius Emesenus (Eusebius 'Gallicanus')
: Sermo 39 = Ad monachos IV {= Melk: Caesarius, Homilia II ad monachos} = Ps. Caesarius Arelatensis, Sermo 6 (PL 67, 1056-1059; CC 101 A, 455-464. -- CCPMA I 4379, 4401, 4594, 4656 und 4763).
). 1 |
| 2v | Tit.: (Rot) Omelia 2a Sicut a nobis dominus pro suscepti officii necessitate loquendi deposcit officium ... — ... ut quod nobis contulit iudicatus integrum in nobis inveniat iudicaturus ipso iuvante qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. |
| (5r-6v) | Ps. Eusebius Emesenus (Eusebius 'Gallicanus')
: Sermo extravagans 6 {= Melk: Caesarius, Homilia III ad monachos} = Ps. Caesarius Arelatensis, Sermo 7 (PL 67, 1059-1062; CSEL 21, 314-318; CC 101 B, 861-868. -- CPL 971; CPPMA I, 4380, 4401, 4699, 4731 und 4741). 1 |
| 5r | Tit.: [ohne Titel] Ad locum hunc carissimi non ad quietem non ad securitatem sed ad pugnam atque certamen convenimus ... — ... haec possidentes apparebimus esse filii Dei qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. |
| (6v-9v) | Ps. Eusebius Emesenus (Eusebius 'Gallicanus')
: Sermo 40 = Ad monachos V {= Melk: Caesarius, Homilia IV ad monachos} = Ps. Caesarius Arelatensis, Sermo 8 (PL 50, 844-848; PL 67, 1062-1066; CC 101 A, 469-482. -- CPPMA I, 4381, 4395 und 4657). 1 |
| 6v | Tit.: (Titelvorschreibung) 4 Scimus quidem fratres carissimi spiritali militiae cui nos mancipavimus magnam esse in futuro repositam remunerationem ... — ... qui ad palmam consummationis perseverando pervenerit ipso auxiliante qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. |
| (9v-10v) | Ps. Eusebius Emesenus (Eusebius 'Gallicanus')
: Sermo 41 = Ad monachos VI {= Melk: Caesarius, Homilia V ad monachos} = Ps. Caesarius Arelatensis, Sermo 9 (PL 50, 848-849; PL 67, 1066-1067; CC 101 A, 487-492. -- CPPMA I, 4658). 1 |
| 9v | Tit.: (Titelvorschreibung) Va Ad hoc fratres carissimi ad istum locum convenimus ut domino nostro vacare possimus ... — ... ut cum tali gaudio ad munera aeterna pervenire mereamur adiuvante Iesu Christo domino nostro qui cum patre et sancto Spiritu vivit et regnat in saecula saeculorum. |
| (10v-12r) | Ps. Eusebius Emesenus (Eusebius 'Gallicanus')
: Sermo 44 = Ad monachos IX {= Melk: Caesarius, Homilia VI ad monachos} = Ps. Caesarius Arelatensis, Sermo 10 + Sermo 23 (PL 50, 855-856; PL 67, 1067-1069; CC 101 A, 521-530. -- CPPMA I, 4661). 1 |
| 10v | Tit.: (Titelvorschreibung) O[melia] 6 Videte vocationem vestram fratres carissimi venire quidem ad monasterium summa perfectio est non perfecte autem in monasterio vivere summa damnatio est ... — ... sed vos de acquisita salute gaudebitis adiuvante domino nostro Iesu Christo qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. |
| (12r-14v) | Ps. Caesarius Arelatensis
: Homilia (VII) ad monachos. 1 |
| 12r | Tit.: (Titelvorschreibung) Omelia 7 Quid nos vobis dicturi sumus fratres carissimi exhortationis verbo quod vos iam glorioso impletis exemplo ... — ... Et sicut dicit apostolus cum metu et tremore vestram salutem operemini adiuvante Deo nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen. |
| (14v-16v) | Ps. Caesarius Arelatensis
: Sermo 235 = Homilia VIII ad monachos = Collectio Clichtovea, Nr. 8 (PL 58, 872-875; PL 67, 1069-1072; CSEL 21, 318-322; CC 104, 936-939. -- CPPMA I, 4384). 1 |
| 14v | Tit.: (Titelvorschreibung) 8 Quod fraternitati vestrae carissimi qualemcumque sermonem profero facio hoc non ex aliqua praesumptione ... — ... ut quantumcumque ex nobis non merentur gloriam et coronam saltem venia tribuatur peccatorum praestante domino nostro Iesu Christo qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. |
| (16v-18v) | Ps. Caesarius Arelatensis
: Homilia (IX) ad monachos. 1 |
| 16v | Tit.: (Titelvorschreibung) 9 Sancta caritas ac sollicitudo fratres carissimi cogit ut ad fraternitatem vestram exhortatorium debeam proferre sermonem sed ex hoc timeo temeritatis incurrere notam ... — ... (18v) ut cum in illa aeterna beatitudine vobis data fuerit gloria nobis vel peccatorum concedatur venia. Praestante domino nostro Iesu Christo cui est honor et pietas in saecula saeculorum. Amen. -- (In 8 Zeilen der Beginn von Sermo 7 in veränderter Fassung) Dominis sanctis et in Christo desiderandis fratribus in Blandiacensi monasterio constitutis Caesarius episcopus. Sanctus et venerabilis pater vester Arrigius religiosa quidem humilitate sed prope indiscreta suggestione postulat... -- ... glorioso impletis exemplo etcetera ut supra. (Getilgt) Ex (?) sermone septima omelia vide alibi. -- (18v, unterer Freirand, Schreibername ?) Frater Iohannes de Carniola. |
| (19r-20v) | leer. |
| (21r-34v) | Ambrosius Autpertus OSB
: De conflictu vitiorum et virtutum (PL 17, 1057-1074; PL 40, 1091-1103; PL 83, 1131-1144; PL 143, 559-575; CC.CM 27 B [R. Weber, 1979], 909-931. -- Bloomfield 455). 1 |
| 21r | Tit.: (Rot) Incipit libellus Autperti presbiteri de conflictu viciorum et virtutum missus Landfredo abbati Apostolica vox clamat per orbem atque in procinctu fidei positis ne securitate torpeant dicens: Omnes qui pie volunt vivere in Christo Iesu ... — ... hunc legendum et aliis tradere debes ad laudem Dei et emendationem aliorum. Amen. -- (Schlußschrift) Explicit libellus de conflictu viciorum et virtutum Autperti abbatis. |
| (34v-41v) | Iohannes Homo Dei OSB
: Liber de vitae ordine et morum institutione (PL 184, 559-586; Ed.: Wilmart 1971, 94-98 [Teiled.]. -- Bloomfield 2431). 1 |
| 34v | Tit.: (rot) Sermo S. Bernardi abbatis de moribus infantum Hortatur quidem mentis meae timidam imperitiam quam saepe fraterna caritas ut de vitae et ordine et morum institutione seu instructione breviter loqui debeam ... — ... totisque viribus sibi diripiunt illud. Quod nobis concedat Iesus Christus oboediens etc. (PL 184, 582 D). |
| (42r-88r) | : Opuscula latina (Drucke: GW 9334; J. S. Assemanus [Ed.], Ephraem Syri opera omnia III. Rom 1746, 553-560, 579-581. -- CPL 1143). Lit.: DS IV,1 1960) Sp. 815 f.). |
| (42r-46v) | : De die iudicii et de resurrectione (Drucke: GW 9334; J. S. Assemanus [Ed.], Ephraem Syri opera omnia III. Rom 1746, 553-557. -- CPL 1143.1).
Lit.: DS IV,1 1960) Sp. 815 f.). 1 |
| 42r | Tit.: (Rot) Incipit liber sancti Effrem dyaconi de iudicio dei et resurreccione de regno celorum et mundicia anime Gloria omnipotenti Deo qui os nostrum superno nutu aperuit ad enarrandum de illis terribilibus miraculis ... — ... quia rectae viae domini et iusti ambulabunt per eas impii autem infirmabuntur in eis. Gloria patri et filio et Spiritu sancto etcetera et nunc et semper et in saecula saeculorum. Amen. -- (Schlußschrift) Explicit liber primus sancti Efrem. |
| (46v-49v) | : De beatitudine animae (Drucke: GW 9334. -- CPL 1143.2).
Lit.: DS IV,1 1960) Sp. 815 f.). 1 |
| 46v | Tit.: Incipit liber secundus eiusdem (rot) de beatitudine anime Beatus qui odio habuerit hunc mundum et solummodo meditatio eius in Deo fuerit ... — ... ipsa via vitae factus est omnibus qui desideraverint ad patrem luminis pervenire etcetera. -- (Schlußschrift) Explicit liber 2us (rot) Sancti Effrem dyaconi. |
| (49v-53v) | : De patientia (aliter: De paenitentia) (Drucke: GW 9334. -- CPL 1143.3).
Lit.: DS IV,1 1960) Sp. 815 f.). 1 |
| 49v | Tit.: (Rot) Incipit liber tercius de penitencia Dominus noster Iesus Christus qui descendit de sinu patris et effectus est nobis via salutis ... — ... qui tibi a saeculo placuerunt quoniam tibi debetur omnis adoratio et gloria in saecula saeculorum. Amen. -- (Schlußschrift) Explicit liber 3us (rot) sancti Effrem dyaconi. |
| (53v-57r) | : In luctaminibus (Drucke: GW 9334; J. S. Assemanus [Ed.], Ephraem Syri opera omnia III. Rom 1746, 557-560. -- CPL 1143.4).
Lit.: DS IV,1 1960) Sp. 815 f.). 1 |
| 53v | Tit.: (Rot) Incipit liber quartus de luctaminibus In luctaminibus huius saeculi nullus sine agone seu certamine coronatur ... — ... cum sanctis angelis omnibus dicam gloria patri immortali gloria filio immortali gloria Spiritui sancto immortali in saecula saeculorum. Amen. -- (Schlußschrift rot) Explicit liber quartus sancti Effrem dyaconi. |
| (57r-62v) | : De die iudicii (Drucke: GW 9334. -- CPL 1143.5).
Lit.: DS IV,1 1960) Sp. 815 f.). 1 |
| 57r | Tit.: (Rot) Incipit liber quintus. (Am Rand in kleinerer Schrift) Sermo de die iudicii sancti Effrem Venite dilectissimi fratres exhortationem meam suscipite et semper mementote consilii mei peccatoris ... — ... qui haec meditatur trahatur ad vitam aeternam. Per dominum nostrum Iesum Christum cui est honor et gloria et imperium et potestas in saecula saeculorum. Amen. -- (Schlußschrift rot) Explicit liber quintus. |
| (62v-82v) | : De compunctione cordis (Drucke: GW 9334. -- CPL 1143.6).
Lit.: DS IV,1 1960) Sp. 815 f.). 1 |
| 62v | Tit.: (Rot) Incipit liber sextus sancti Effrem dyaconi Dolor me compellit dicere et iniquitas et impietas mea comminatur mihi ut sileam ... — ... orationem servi tui precibus sanctorum tuorum rogatus. Qui es uper omnia Deus benedictus in saecula saeculorum. Amen. -- (Schlußschrift rot) Explicit sextus liber. |
| (82v-88r) | : Liber VII (Drucke: GW 9334. -- Nicht in CPL).
Lit.: DS IV,1 1960) Sp. 815 f.). 1 |
| 82v | Tit.: (Rot) Incipit liber septimus sancti Effrem dyaconi Venite carissimi mi venite patres et fratres grex salvatoris dilecti ... — ... (88r) Gloria patri qui fecit nos gloria filio qui sanavit nos gloria Spiritui sancto qui renovavit nos per infinita saecula saeculorum. Amen. (Danach ein Buchstabe [?] übermalt). |
| (88v-169v (183r Tabulafragm.)) | Iohannes de Tambaco OP
: De consolatione theologiae libri XV, Exzerptfassung Typ I 'Accingi' (Druck der Exzerptfassung: Hain 15237, u.ö. -- Kaeppeli 2256 [ohne Handschriftenverzeichnis, hinsichtlich der Überlieferung wird auf Auer 1928 verwiesen]; Bloomfield 5015).
Lit.: VL IV 1983) Sp. 571-577, bes. 573-576 F. J. Worstbrock). -- Zur vorliegenden Exzerptfassung) Auer 1928, 189-203.
). 1 |
| 88v | Tit.: (Rot) Incipit prologus in librum de consolacione theologie Quoniam secundum apostolum quaecumque scripta sunt ad nostram doctrinam scripta sunt (Rom. 15,4) ... (89v, Primus liber) Primo ergo ut de his quae opponuntur mundanae felicitati non turberis sed potius gaudeas ... — ... per accidentem sibi ruinam admoniti sunt sollertius erga sui custodiam contra omnes antiqui hostis insidias accingi. Amen. Lege. -- (Schlußschrift) Explicit liber de consolacione theologie Gersonis [Name gestrichen, von anderer Hand hinzugefügt:] Non est editus iste liber per Iohannem Gerson inequalis (?) est eius stilus sed magis magistralem sequitur alium de consolacione theologie artis simpliciter valde. |
| (169v) | Verse (Bei Walther nicht nachgewiesen). 1 |
| 169v | Tit.: Nota effectus boni angeli Ducit confortat solat docet increpat arcet Impedit absolvit servit revelat et orat Mitigat inflammat bona confert angelus ista. |
| (170rv) | leer. |
| (171r-182v) | Speculum artis bene moriendi (Drucke: GW 592, 592a, 2597-2614. -- Rudolf 75-82; Madre 292-295; Bloomfield 1076
Lit.: VL IX 1995) 40-49 K. Schneider). 1 |
| 171r | Tit.: (Rot) Incipit tractatus de arte moriendi perutilis prologus eius [anonym auch im zeitnahen Inhaltsverzeichnis auf VD-Spiegel] Cum de praesentis exilii miseria mortis transitus propter moriendi imperitiam multis non solum laicis verum etiam religiosis... Cum omnium terribilium mors corporis sit terribilissima sicut ait philosophus in 3°Ethicorum mors tamen animae est ... — ... (181r) adiuvent te orationes omnium sacerdotum et levitarum et omnium ecclesiae catholicae graduum ut in pace sit locus tuus et habitatio in Ierusalem caelesti. |
| (181r-182v) | Exemplum de papa et capellano, cum orationibus (Auch als Teil des 'Speculum artis bene moriendi' überliefert). 1 |
| 181r | Tit.: (Rot) Aliud modus agonisancium Fuit quidam papa qui dum ad extrema pervenisset interrogabat capellanum suum virum idoneum et devotum quem plurimum diligebat quibus suffragiis post mortem eius eum vellet apud Deum adiuvare ... — ... (182v, Ende des Exempels) ... qui tibi placuerunt ab initio mundi et concede ei ut eum his omnibus in tuo conspectu gaudeat in aeternum. Qui vivis etc. Amen id est vere duo sunt adverbia vere etc. |
| (182v (Nachtrag)) | Versus (Walther, Proverbia 24944). 1 |
| 182v | Tit.: [ohne Titel] Qui vult eloquio vindictam reddere cunctis Indiget hic gladio sub omni tempore nudo. ... — ... (182v Datierung des Nachtrags ?) 87 [1487]. |
| (182v (Nachtrag von der selben Hand wie Verse vorher)) | Versus (Walther, Proverbia 8945a). 1 |
| 182v | Tit.: [ohne Titel] Felix mater ave qua mundus solvitur a vae Quae genetricis Evae vae facis omne breve. |
| (182v (Nachtrag)) | Oratio. 1 |
| 182v | Tit.: Pro defunctis Da requiem cunctis hic et ubique sepultis Ut sint in requie propter tua vulnera quinque. ... — ... (182v Datierung) 1498. (Darunter ein Wappen mit den Initialen E. G.). |
| (182v (Nachtrag)) | Vaterunser, dt. 1 |
| 182v | Tit.: [ohne Titel] Vater unser der du pist in den himeln geheiligt werd dein nam ... — ... aber erloess uns vom uebel. Amen. |
| (182v (Nachtrag)) | Ave Maria, dt. 1 |
| 182v | Tit.: [ohne Titel] Begruest seystu Maria vol genaden der her mit dir ... — ... und gebenedeyt ist die frucht deins leibs Ihesus Christus. Amen. |
| (183r (zu 88v-169v) (Tabulafragm.)) | Iohannes de Tambaco OP
: De consolatione theologiae libri XV, Exzerptfassung Typ I 'Accingi' (Druck der Exzerptfassung: Hain 15237, u.ö. -- Kaeppeli 2256 [ohne Handschriftenverzeichnis, hinsichtlich der Überlieferung wird auf Auer 1928 verwiesen]; Bloomfield 5015).
Lit.: VL IV 1983) Sp. 571-577, bes. 573-576 F. J. Worstbrock). -- Zur vorliegenden Exzerptfassung) Auer 1928, 189-203.
). |
| (183v, 188r-189v) | leer. |
| (194r) | Gebet 'ad dandam fraternitatem', dt. 1 |
| 194r | Tit.: Domini est terra et plenitudo eius Unser lieber herre Ihesus Christus enpfach euch hewt in dy geselschafft seiner außerwelten und wir durch sein unterweisung enphahen euch in seinen namen in dy samung unser bruderschafft ... — ... und enpfacht das reich das euch von anvang der welt beraytt ist. Das verleyh uns got der vater got der su/en gott der haylig gaist. Amen etcetera. |
| (194rv) | Caerimoniae (Orationes) ad dandam fraternitatem religiosis ordinis sancti Benedicti. 1 |
| 194r | Tit.: Post ea imago crucifixi detur ad osculandum primo abbati deinde persone ad fraternitatem recepte et nunc ceteris fratrum de ordine etc. Et iniungere eis cottidiana oratio videlicet duo pater noster unum proximis secundum pro defunctis in fraternitate etcetera. Dando fraternitatem religiosis nec non alis personis et litteratis Ex parte omnipotentis Dei et beatae Mariae perpetuae virginis et pii patris nostri sancti etc. Benedicti confessoris et omnium sanctorum iuxta devotionem vestri desiderii quantum adeo possumus promereri... Psalmus: Ecce quam bonum etc. Gloria patri etc. ... Versus: Salvum fac servum vel servos tuos Deus meus. Versus: Converte domine usque quo... Praetende domine famulis tuis dextera caelestis auxilii... Super famulos tuos quaesumus domine benedictio copiosa descendat... Domine Iesu Christe qui dixisti apostolis tuis ubi fuerint congregati ... — ... et ad aeternam beatitudinem valeamus pervenire. Qui cum Deo patri. ... (Fortsetzung mit Verweiszeichen auf dem HD-Spiegel) ... Qui cum patre. Amen. |
| (HD-Spiegel) | Tractatus theologicus (Fragm.). |
| (HD-Spiegel) | Federproben. |