Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40507 
Melk, Benediktinerstift, Cod. 737 (23, A 26)
GUILELMUS PERALDUS. HUGO DE SANCTO VICTORE. HUGO DE FOLIETO. SMARAGDUS. PETRUS DAMIANUS
Pergament und Papier   145 Bl.   295×225   Österreich (?), 1435
 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten  |  Vorschau Bilder  |  Einzelbilder: fol. 4, 23, 51, 109, 119.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 8)

Lagen: 7.VI83 + (VI-2)93 + VI107 + 2.VII135 + (V-1)145. Reklamanten; abgesehen von einem unbeschriebenen Falz in der letzten Lage keine Fälze. -- Äußeres und inneres Doppelblatt fast jeder Lage aus Pergament; Foliierung des 15. Jh.; Fehler: nach 63 ein Blatt nicht signiert, jetzt 63a; 94, 95 und 144 in der Zählung übersprungen oder entfernt (vgl. Lagenformel), wohl ohne Textverlust. -- Blattsignaturen meist auf Recto-Seite am unteren, teilweise auch am oberen Blattrand; aber auch kopfstehend auf den Verso-Seiten der zweiten Hälfte einiger Lagen.
Datierung 1435 auf 79vb und 138ra.
Schrift: 4 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(2ra-93ra) Schriftraum: 200-210 × 160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 46-51   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Schrift 2(96ra-138ra) Schriftraum: 200 × 160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: ca. 40   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Schrift 3(138rb-140ra) Schriftraum: 200 × 160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 42   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Schrift 4(140va-141va) Schriftraum: 200 × ca. 160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 38   
Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   Deckfarbeninitiale(n)   Ranke(n)/Bordüre(n)   Figürlicher Buchschmuck   Federzeichnung(en)   
An den Text- und Buchanfängen Fleuronnéeinitialen bzw. Initialen mit Ranken im Buchstabenkörper; Zeigehände. -- (96r) Nicht vollständig ausgeführte Deckfarbeninitiale mit Blattranken. -- (42rb) Initiale (Mönch mit Rute); (105v) Randzeichnung (betender Mönch). -- Zwei ganzseitige Miniaturen (Mönchsräder) zum Text 'De rota verae et falsae religionis' des Hugo de Folieto: (96v) Rad des guten Mönchs; (100r) Rad des schlechten Mönchs (Vorbilder etwa in den romanischen Handschriften Heiligenkreuz, Cod. 226 und Zwettl, Cod. 253; vgl. zu diesen Handschriften Fingernagel 1985, 289-294).

Hs. enthält 3 Fragmente
VDSVDS   Pergament   1. Hälfte 14. Jh.
Notiert.
NSf. 145   Pergament   um 1435
HDSHDS   Pergament   1. Hälfte 14. Jh.
Notiert.

Einband: Mitte 15. Jh.     Gotisch     Schmucklos        
Leder über Holz. Mitte 15. Jh. (VD) Titelschild verloren; Signaturschild mit Signatur C 93 erhalten. -- Zwei Riemenschließen (ein Riemen verloren).


(1r) Besitzvermerk des 15. Jh. ausgekratzt (unter UV-Licht lesbar: Iste liber est ... ); (HDS) Melker Besitzvermerk aus der 2. Hälfte des 15. Jh.: Iste liber est monasterii Mellicensis; (1r) Melker Besitzvermerk um 1500: Iste liber est monasterii Melli[censis]; (1r, 2r) Melker Besitzvermerk und Signatur des 16. Jh.; (142v) Benützername (?) des 16. Jh.: Frater Eustachius (ein Profess Eustachius ist in Melk um 1515 nachgewiesen); (1r) Besitzanzeige des Sigismundus Haeringshauser mit (unleserlicher) Datierung. -- (1r, 2r, 141v) Rundstempel Bibliothek des Stiftes Melk. -- Alte Signaturen: C 66 (MBKÖ I, 181 Z. 7-10), C 93 (Katalog von 1517). Bereits auch im Katalogfragment aus der Mitte des 15. Jh., das noch keine Signaturen kennt, genannt (MBKÖ I, 149 Z. 8-12).
Kodikologie und Inhalt: Christine Glaßner / 3.2.2017; Wasserzeichen: Maria Stieglecker 22.8.2017
"Fingernagel 1985", "MBKÖ I", "Kaeppeli", "Schönberger", "PL", "Goy", "De Clercq 1959-1960", "Bloomfield"
alle Initien
(VDS+HDS) Graduale-Fragment. 1. Hälfte 14. Jh.; mit gotischer Choralnotation.
(VDS+HDS) Gotische Choralnotation (Hufnagelnotation).
(VDS) Federproben.
(1r) Tabula codicis. Eine zeitgleiche Tabula des 15. Jh.; unterhalb davon eine Tabula des 16. Jh., jeweils mit Standortangaben.
(1r) Notizen zum Inhalt des Codex. Zum Katalog von 1483 gehörig.
(1r) Federproben, Verse. In Textualis: Dominus tecum und Verse aus Carmina burana Nr. 147 (siehe Incipit).
   1
1r Flos in pictura non est flos immo figura / Qui pingit florem non pingit floris odorem.
(1v) Notizen. 1) Verweis auf die Tabula des ersten Textes am Ende des Codex (vom Schreiber der Tabula). 2) Der erste Traktat der Handschrift (Liber eruditionis religiosorum) werde von Iohannes Nider einem Humbertus zugeschrieben.
(2ra-79vb) Guilelmus Peraldus OP De eruditione religiosorum libri VI (Druck: Maxima Bibliotheca veterum patrum et antiquorum scriptorum ecclesiasticorum XXV. Lyon 1677, 665-753 [online]. -- Kaeppeli 1625 [mit Angaben von Drucken]; Schönberger G3260-20. -- Der Text wird oft Humbertus de Romanis zugeschrieben). (140v-141v) Tabula zu diesem Text.
   7
2ra Tit.: (Rot) Incipit prologus in librum eruditionis religiosorum
Erudire Ierusalem ne forte recedat anima mea a te ne forte ponam te desertam terram et inhabitabilem (Ier 6,8). Ierusalem secundum nominis interpretationem quae est pacifica vel visio pacis ... — ... sit valde detestabile.
3rb Tit.: (Rot) Incipit liber eruditionis religiosorum. Prima pars huius libri de gratia in eductione de seculo facta
Qui gratiam acceptam non agnoscit de ea gratias non agit et eius amissione dignum se reddit ... — ... primo commendavit Matthaeo quinto.
10rb Tit.: (Rot) Incipit liber secundus. Prima pars est quod corpus nostrum sit diciplinabile
In parte praecedenti ostensum est quomodo ille qui mundum reliquit et ad religionem venit debeat se habere ... — ... tangitur de tempttione pusillanimitatis.
21vb Tit.: (Rot) Incipit liber tercius. Prima pars huius libri quod multum temptentur seculum relinquentes
Ostenso quomodo qui in religione est se debeat habere ad mundum ... — ... utilis est contra hanc temptationem oratio.
27vb Tit.: (Rot) Incipit liber quartus. Prima pars huius libri
In praecedentibus ostensum est quomdo is qui in religione est se debeat habere ad mundum ... — ... in partem se ponunt.
42rb Tit.: (Rot) Incipit liber quintus. Prima pars huius libri
Dictum est in praecedenti libro quomodo is qui in religione est debeat ordinare animum ... — ... quos necessitas levarat infirmos.
61va Tit.: (Rot) Divisio libri sexti ... Prima pars huius libri
Ultimo in hoc opere agendume est de quiete mentis in Deo ... — ... O quam gloriosa dicta de te civitas Dei. -- (79vb nach mehreren Leerzeilen Schlussschrift, Datierung) Explicit liber eruditionis religiosorum. (Darunter in Schwarz) Styra. (Rot) Anno 1435o septimo Iduum Marcii [9.3.1435].
(80ra-93ra) Hugo de Sancto Victore CRSA Expositio in regulam Augustini (PL 176, 881-924. -- Goy 457-478).
   1
80ra Tit.: (Rot) Incipit exposicio magistri Hugonis de Sancto Victore super regulam sancti Augustini episcopi
Haec praecepta quae subscripta sunt ideo regula appellantur ... — ... orans ut et debitum sibi dimittatur et in temptationem non inducatur. Ipso auxiliante qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. -- (Rot) Explicit.
(93rb-vb) Leer.
(96ra-103vb) Hugo de Folieto CRSA De rota verae et falsae religionis (Teiled.: De Clercq 1959-1960. -- Bloomfield 6471). 96v und 100r je eine ganzseitige Illustration (Mönchsräder).
(96ra-b) Prolog und Kapitelverzeichnis zu Teil I (endet mit dem Hinweis Sequitur figura rote primus cantus puritas est etc., nicht von der Schreiberhand; zwei Drittel der Spalte leer), (96v) Rad des guten Mönchs, (97ra) Prolog, (99va) Prolog zu Teil II, (99vb) Kapitelverzeichnis zu Teil II, (100r) Rad des schlechten Mönchs, (100v) Teil II.
   4
96ra Tit.: (Rot) Incipit prologus prime partis de volucione rotarum [Titel im zeitnahen Inhaltsverzeichnis, 1r] Rota monachorum
Sicut comperi frater non est tibi onerosum diu fuisse discipulum
97ra Tit.: (Rot) Capitulum primum de pictura rote sequitur. Incipit prologus in librum qui intitulatur de volucione rotarum
Viri religiosi vita sicut rota volvitur. Quandoque enim vir religiosus magistro subicitur, quandoque vero per electionem ad hominem praelationis sublimatur
99va Tit.: (Rot) Prologus in secundam partem de voucione rotarum
Post rotam verae religionis locuturi sumus frater de rota simulationis. Haec rota est hypocritae vita
100va Tit.: (Rot) De pictura rote capitulum I
Statura rotae similitudinem designat hypocritae. Sicut enim rota de imis ad alta sustollitur ... — ... dum praeest illis qui ab humore carnalium desideriorum omnino desiccantur. Et hoc interim de praedictis rotis sufficiat donec de his aliquis potiora dicat etcetera. -- (Rot) Explicit.
(104ra-138ra) Smaragdus OSB Diadema monachorum (PL 102, 593-690 [online]. -- Bloomfield 2456). 100 Kapitel.
   2
104ra Tit.: (Rot) Hunc libellum Smaragdus de diversis virtutibus collegit et ei nomen dyademum monachorum imposuit quia sicut dyadema gemmis ita et hic libellus fulget virtutibus Sequitur eius prologus
Hunc modicum operis nostri libellum de multorum dictis orthodoxorum opitulante Christo collegimus patrum
104vb Tit.: (Rot) De oracione caput primum
Hoc est remedium eius qui vitiorum temptamentis exaestuat ut quotiens quolibet vitio tangitur totiens ad orationem se subdat ... — ... de corporis castiate et animi puritate spirituale gaudium habere mereamur sine fine. Amen. -- (138ra Schlussschrift, Datierung) Finitus anno domini MoCCCCo35o in die exaltacionis sancte crucis [14.9.1435] hec labor obediencie pro quo deo gracias.
(138rb-140ra) Petrus Damianus OSB Laus eremiticae vitae (= Liber 'Dominus vobiscum', cap. 19-20) (PL 145, 246-252).
   1
138rb Tit.: (Rot) Sermo Petri Damiani de commendatione vite heremitice< [Gestrichen] >Incipit libellus de vita solitaria sancti Ambrosii
Libet de singularis vitae meritis pauca perstringere et quid de praefatae vitae culmine sentiam laudando potius quam disputando breviter intimare ... — ... egressus ad domum perveniet non manufactam aeternam in caelis. -- (Schlussschrift) (Rot) Explicit [gestrichen bzw. radiert: >libellus de vita solitaria] (Rot) sermo.
(140rb) Leer.
(140va-141va) Siehe Bl. 2ra-79vb.
   1
140v Tit.: Tabula in libros erudicionis religiosorum
(141vb-142r) Leer.
(142v) Benutzername des 16. Jh. (?). Frater Eustachius.
(143r) Leer.
(143v) Sententia, lateinisch/deutsch, dat. 1536. Mit brauner Farbe übermalt.
   1
143v Anno 1536. Ille vir laudatur qui se moderate noverit tenere. Der man wird gelobt der sich khann mäßnigen (!).
(144rv) Guilelmus Peraldus OP De eruditione religiosorum libri VI, Fragment (lib. I, cap. 3-7). Vermutlich ein verworfenes Blatt, der Text entspricht der vorliegenden Handschrift, 5va-6va, von der selben Hand wie der vollständige Text.
(145v) Federproben. Darunter Zängel und Hammerl, Datierung (?) 1452°, Melk.
(HDS) Siehe VDS.
(HDS) Federproben.