|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40514 |
Melk, Benediktinerstift, Cod. 748 (954, R 33)
BENEDICTUS DE NURSIA. IOHANNES GERSON. IOHANNES DE SPIRA. RICHARDUS DE SANCTO VICTORE. GODEFRIDUS HERILIACENSIS. PS. BONAVENTURA
Papier 250 Bl. 220×150 Melk, 14. bis 15. Jh. (Ende 14. Jh. - 1. Drittel 15. Jh.)
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 9)
"PL", "CSEL", "CPL", "Kaeppeli", "Bloomfield", "Walther, Initia"
alle Initien
| (VD-Spiegel+HD-Spiegel) | Tractatus scholasticus (Fragm.) . |
| (1r) | Tabula codicis (15. Jh.). |
| (1v) | leer. |
| (2r-23r) | Benedictus de Nursia
  : Regula (PL 66, 215-932; CSEL 75. – CPL 1852). 1 |
| 2r | Tit.: (Rot) Incipit prologus in regulam sanctissimi patris nostri Benedicti Ausculta, o fili, praecepta magistri et inclina aurem cordis tui ... — ... Deo protegente pervenies. Amen. |
| (24rv) | leer. |
| (25r-40v ) | Iohannes Gerson
: Opusculum tripartitum (Druck: L. E. Du Pin, Iohannes Gerson, Opera omnia I. Antwerpen 1706, 425-450. Ed. des Widmungsbriefs: Glorieux 1960/73, nur teilweise gedruckt: II 74 f., Nr. 18. Ed. der französischen Fassung: Glorieux 1960/73, VII 193-206, 393-400, 404-407. -- Bloomfield 734). 1 |
| 25r | Tit.: (Nachtrag 1. Drittel 18. Jh. durch Bernhard Pez) Joannes Gerson. Christianitati suus qualiscumque zelator prosperum ad virtutes vitiis depulsis incrementum ... — ... Sicut in domo Dei Parisius laudabiliter observatur. Amen. Amen. # (Schreiberverse) Finito libro sit laus et gloria Christo. Laus tibi Christe quia liber explicit iste. |
| (40v) | Schreibervers. |
| (41r-59v) | Iohannes (Wischler) de Spira OSB
: Libellus exhortans monachum ad studium lectionis regularis (Druck: BA IV [1724], 113-255). 1 |
| 41r | Tit.: (Rot) Incipit libellus exhortans monachum ad studium leccionis regularis et quedam impedimenta eius reprehendens periculosum est rudem docere scribendo. (Am oberen Freirand Nachtrag des Bernhard Pez, 1. Drittel 18. Jh.) + Joannis de Spira Religioso fratri Othmaro Hager monacho monasterii sanctae crucis in Werdea Augustensis diocesis .. (!) Cibari pane vitae et intellectus et potari aqua gratiae salutaris. Dilecte frater, post pleraque vestrae dilectionis obsequia recedente me de Werdea, ut huc regrederer pluries petistis ut interdum vobis rescriberem aliquem sermonem exhortatorium vos edificare valentem ... — ... ad non ieiunandum nisi cum sua licentia vel alterius prudentis cui eum comitteret regendum. |
| (60r-64v) | leer. |
| (65rv) | Federproben. |
| (65r (Hs.: Augustinus)) | Paulinus Aquileiensis
: Liber exhortationis, vulgo de salutaribus documentis ad quendam comitem (PL 40, 1047-1078; PL 99, 197-282; PLS 2, 1368). 1 |
| 65r | Tit.: (Rand) Sanctus Augustinus specialiter refert ad christianos malos Augustinus in epistola ad comitem de diabolo quomodo accusabit peccatorem apud iudicem omnipotentem sic dicit: Exspectatur enim dies iudicii, aderit ille aequissimus iudex ... — ... ut iuste cum diabolo deputetur. |
| (65r) | Excerpta. 1 |
| 65r | Sciendum quod cum virtutes animales intenduntur tunc naturales remittuntur ... — ... et carnis vitia non amabis. |
| (65v (Hs.: Hieronymus)) | : Epistola ad Claudiam de virginitate (Hieronymi Ep. supp. 13) (PL 18, 77-90; PL 30, 163-175; PL 103, 671-684. CSEL 1, 255-250. -- CPL 741; CPL 633.13; CPPM II 1387). 1 |
| 65v | Tit.: De castitate Hieronymus in epistola ad filiam Mauritii: Grande est enim et immortale paene ultra naturam corpoream sopire luxuriam et concupiscentiae flammam ... — ... Cupiens divinum implere consilium ante omnia serva mandatum. |
| (66r-67r) | Ps. Bernardus Claravallensis OCist
: Formula honestae vitae (PL 184, 1167-1170. -- Bloomfield 3897). 1 |
| 66r | Tit.: (Rot) Formula honeste vite S. Bernhardi abbatis Petis a me frater carissime quod numquam et nusquam a suo provisore audivi aliquem petivisse ... — ... nihil praeter ipsum aut non propter ipsum te amare memento. # (Schlußschrift) Explicit formula honeste vite. |
| (67r (Exc.)) | Gregorius I. Magnus
: Moralia in Iob (PL 75, 509-1102 lib. I-XVI); PL 76, 1-782 lib. XVII-XXXV); CC 143, 143 A, 143 B. - RB 2634; CPL 1708). 1 |
| 67r | Tit.: Gregorius in moralibus libro XI capitulo 33. (Am Rand) Nota haec Sunt nonulli qui quando ad mentem redeunt Dei iustitiam et rectitudinem contemplantur ... — ... et in occulto cogitationis recta Dei iudicia cognoscunt. |
| (67v-70v, 72r-82v) | Excerpta quaedam de virtutibus et vitiis (Vgl. Bloomfield 6485 und 1648). 1 |
| 67v | Tit.: (Kein Gesamttitel; Kapitelüberschriften rot) (67v) Descripcio virtutis... De commendacione virtutis... De gaudiis vertuosi... (68r) Quare stulti sapienciam despiciunt...(68v) De profectu leccionis... (69r) Smaragdus de leccione, (am Rand) Smaragdus abbas Cassinensis de leccione dicit. (69v) De diversis accepcionibus huius termini fides... (70r) De commendacione fidei... (70v) De diversitatibus fidei... (71rv) leer. (72r nach Schreiberinvokation: Iesus Maria virgo) De descripcione spei... De diversis speciebus spei... De commendacione spei... (72v) De rebus sperandis... (73v schwarz) De desperacione et remediis contra eum... (75r) De diffinicione caritatis... De commendacione caritatis... (76r) De incitamentis ut ametur Deus... (77r) De hiis que faciunt ad hoc ut quis ametur a Deo (77v) De superbia... Tribus modis insidiatur religiosis fratribus (?)... Tres species paupertatis. (78r) De malis pauperibus... De bonis pauperibus... Quattuor species infirmitatis. (78v) De timore... De paupertate... De humilitate... De obediencia... Hic moventur due pulchre questiones de hiis qui in spe peccant. (79r) De paciencia... De misericordia... De detestacione male societatis. (79v) De incitamentis dileccionis proximi. (80v) De modo amandi proximum. (81v) De dileccione inimicorum. Virtus describitur sic in libro de spiritu et anima: Est habitus mentis bene institutae et intellige mentem bene instantam ad similitudinem ... — ... Ecclesiastici 23: Gloria magna est sequi divinum, longitudo enim dierum assumetur ab eo. - (Schlußschrift rot) Hec ex summa virtutum. Explicit Deo gracias. |
| (82v) | Hugo Ripelin de Argentina OP
: Compendium theologicae veritatis, Excerpta (Ed.: P. Jammy, Alberti Magni opera XIII. Lyon 1651 [online]; A. et Ae. Borgnet, Alberti Magni opera XXXIV. Paris 1895, 1-270 [online]. – Kaeppeli 1982; Bloomfield 6399). 1 |
| 82v | Tit.: Ex summa theologice veritatis Melius est diligere quam diligi triplici ratione, primo quia diligimus scimus ... — ... cum autem diligimur alii merentur sibi etc. |
| (82v (Exc.)) | Bartholomaeus de Urbino OESA
: Milleloquium sancti Augustini (Druck: Lyon 1556). 1 |
| 82v | Tit.: Ex milleloquio S. Augustini in sermone de sancto Stephano primo Tu qui non diligis inimicum sigis genu ... — ... nisi pro tuis inimicis oraveris. |
| (82v) | Augustinus (?)
: Verse (Anthologia latina 487d; MGH.AA XV, 40. -- Walther, Initia 16148; Schaller--Könsgen 13763). 1 |
| 82v | Quisquis amat dictis absentum rodere vitam / Hanc mensam indignam noviter esse sibi. |
| (82v (Exc.)) | De detractoribus. 1 |
| 82v | Tit.: De detractoribus (Rot) Nota hec Glossa quaedam super isto verbo Proverbiorum 24[,9]: Abominatio hominum detractor sic dicit: Inter omnes stultissimus est detractor ... — ... omnia turbat et depravat. |
| (83r-86r (Exc.)) | Ps. Iohannes Chrysostomus
: Opus imperfectum in Matthaeum (PG 56, 611-946. -- CPL 707; RB 4350; CPG 4569). 1 |
| 83r | Tit.: Excerpta [oberhalb der Zeile ergänzt: ex libro] Chrisostomi super Mattheum. De confessione ca°. III Confessio peccatorum est testimonium conscientiae timentis Deum ... — ... qui proposito malo et non ignorantia peccat. Explicit. |
| (86r (Exc.)) | Petrus Lombardus
: Collectanea in epistolas Pauli: In epistolam ad Romanos (PL 191, 1301-1534. -- RB 6655). 1 |
| 86r | Tit.: ### Origenes: Et allegatur in gloria. Ad Romanos 4,[1-8]. Non tibi blandiaris de meritis, cum tibi reddi mercedem secundum debitus operis audis ... — ... vel proloqui, ipsius dono et largitione faciamus. |
| (86v-88v) | Iohannes Geuss de Teiningen
: Sermones de iudiciis et suspicionibus (Exc.) (Parallelüberlieferung: München BSB, Clm 4634, 202r-205r). 1 |
| 86v | Tit.: (Rot) De iudiciis et suspicionibus ex sermonibus Magistri Johannis Geus Nolite iudicare, ut non iudicamini (Matth. 7,1). Nota iudicium est firma sententia qua quis sententiat proximum suum vel opus suum vel finem suum bonum vel malum, id est iudicium est firma fides sive credulitas ... — ... quomodo hoc peccatum evadat. - (Schlußschrift) Explicit hoc. |
| (89rv (Hs.: Richardus de Sancto Victore)) | Galandus Regniacensis OCist
: Parabolarium: [1] De reparatione humani generis (Bloomfield 1437).
Lit.: J. Leclercq, Les paraboles de Galland de Rigny, in: Analecta monastica I Studia Anselmiana 20). Rom 1948, 167-180, hier 175, Nr. 1.). 1 |
| 89r | Tit.: (Rot) Richardus de S. Victore de reparacione humani generis Novimus primos parentes nostros a Deo bene conditos in paradiso ... — ... revelabo nec dimittam donec introducam in gaudium domini Dei tui. Qui vivit et regnat per omnia saecula saeculorum. Amen. |
| (89v-92r (Exc.)) | Richardus de Sancto Victore CRSA
: Beniamin maior (De gratia contemplationis) (PL 196, 63-202. Neuausg.: M. A. Aris, Contemplatio. Frankfurt 1996, 1-148 [gegenüber PL verbesserter Text]. -- RB 7324; Goy 2005, 251-268, Nr. 2.2.3.3). 1 |
| 89v | Tit.: (Rot) Incipiunt excerpta venerabilis Richardi canonici de sancto Vicotre doctoris eximii ex libris de contemplacione animi. De contemplationis proprietate vel in quo differat a meditacione vel cogitacione libro primo... Sciendum quod unam eandemque materiam aliter per cogitationem intuemur aliter per meditationem rimamur ... — ... et in his omnibus dilecto nostro cantamus canticum odiosum. Exspecta, reexspecta, modicum ibi, modicum ibi etc. Et tantum ex libris de contemplatione maiori. |
| (92r-93v (Exc.)) | Richardus de Sancto Victore CRSA
: De eruditione hominis interioris = Expositio in Danielem (PL 196, 1229-1366. -- RB 7338). 1 |
| 92r | Tit.: (Rot) Ex libro primo eiusdem de mistico sompno Nabuchodonosor. Quid per sapientes babilonis et sapientes iudeorum [am Rand ergänzt: mistice] intelligatur ca° VII° Quid igitur per sapientes Babyloniorum nisi scientias saeculares et quid per sapientes Iudaeorum intelligimus nisi doctrinas spirituales ... — ... pascitur et delectatur etc. |
| (93v-95r (Exc.)) | Richardus de Sancto Victore CRSA
: Liber Exceptionum, pars II = Allegoriae in Vetus et Novum Testamentum (PL 175, 633-924. Ed.: Chatillon 1958, 222-517. -- RB 7318-7318,3; RB 3847-3848 [Ps. Hugo de Sancto Victore]; Goy 2005, 26-81, Nr. 2.2.1.1). 1 |
| 93v | Tit.: (Rot) Ex eius libro [korrigiert aus: libro eius] secunda parte excerpcionum capitulo VI° Quid hoc sit quod chananeus efficitur tributarius Israel Quid enim tributarius quid Chananeus [oberhalb der Zeile eingefügt: gentilis videlicet populus] nisi vitium significat ... — ... Vox est grata chori, quando cor concinit ori (PL 177, 927 B). |
| (95rv (Exc.)) | Richardus de Sancto Victore CRSA
: Beniamin minor (De praeparatione animi ad contemplationem) (PL 196, 1-64. Ed.: Richard de Saint-Victor, Les Douze Patriarches ou Beniamin minor. Texte critique et traduction par J. Châtillon et M. Duchet-Suchaux. Introduction, notes et index par J. Long`ere. Paris 1997. -- RB 7325; Goy 2005, 207-251 Nr. 2.2.3.2). 1 |
| 95r | Tit.: (Rot) De divino officio in libro de XII patriarchis Saepe fit ut in oratione constituti, quasdam cogitationum phantasias ... — ... dum pro eis timeamus incurrere detrimenta verecundiae (PL 196, 39 D). |
| (95v-96r (Exc.)) | Richardus de Sancto Victore CRSA
: De trinitate (PL 196, 887-992. Ed.: J. Ribaillier. Paris 1958). 1 |
| 95v | Tit.: (Rot) Item de veri amoris plenitudine libro V° de trinitate capitulo XVI° Verae autem dilectionis plenitudo in solo constat amore summo ... — ... quando alternatim amando et gratis accipit et gratis impendit. |
| (96rv (Exc.)) | Richardus de Sancto Victore CRSA
: In Apocalypsim Iohannis libri septem (PL 196, 683-888. -- RB 7343). 1 |
| 96r | Tit.: (Rot) De amore quietis a strepitu mundi et carnalium desideriorum super Apokalipsim libro primo In eo quod beatus Iohannes in quiete revelationem accepit significatur nobis quod ille qui internam quietem diligunt ipsi de invisibilibus mira cognoscunt ... — ... et ad supernae civitatis bravium pertingere votis omnibus concupiscit (PL 196, 872 A). |
| (96v (Exc.)) | Richardus de Sancto Victore CRSA
: De statu interioris hominis = In Isaiam 1, 5-6 (PL 196, 1115-1160. Ed.: Ribaillier 1967, 7-128. -- RB 7333; Bloomfield 3605). 1 |
| 96v | Tit.: (Rot) Quod peccatum cogitacionis sit periculosius peccato accionis in libro de statu interioris hominis capitulo 22° Sciendum est quod quamvis peccatum actionis secundum aliquid sit maius peccatum ... — ... quam puella mortua quae adhuc intra domum invenitur. Explicit. |
| (97r (am Falz, quer zum normalen Zeilenverlauf)) | Notizen. |
| (97ra) | De temptationibus diaboli. 1 |
| 97ra | Tit.: Incipit opus ermonum super pater noster (Text vielleicht zum nachfolgenden Pater noster-Kommentar gehörig) Prima temptatio diaboli est timor ... — ... et spiritualiter unctio Spiritus sancti qui docet omnia. |
| (97va-108ra, 109ra-161vb, 166ra-215ra ) | Godefridus Heriliacensis OSB
: Expositio super orationem dominicam (Ed.: E. Bauer, Paternoster--Auslegung, zugeschrieben Jakob von Jüterborg, verdeutscht von Heinrich Haller [Lunder germanistische Forschungen 39]. Lund 1966, 84-260. -- Schneyer, Wegweiser 402; RB 2608; Bloomfield 8085
Lit.: B.-G. Guyot, A propos de quelques commentaires sur le Pater Noster. Revue des sciences philosophiques et théologiques 53 [1969] 245-255 und 56 [1972] 423-432. VL III 1981) 417 E. Bauer). 1 |
| 97va | Tit.: (97ra und 97va Rot) Incipit opus sermonum super pater noster Reverendo patri in Christo domino G. divina providentia Lausannensi episcopo frater G. humilis monachus Hilacensis (!) oboedientiam debitam et devotam. Reverende pater, cum ob preces et reverentiam vestram minister fratrum minorum in Burgundia post transmigrationem meam factam... (98ra) Pater noster (Matth. 6,9). Carissimi, vos debetis scire quod inter omnia opera quae possunt fieri in hac vita, nullum opus est honorabilius, nullum levius, nullum utilius quam orare Deum ... — ... (209vb) Sed sine fine notat, se post adverbia iactat [Ed. Bauer 260, Z. 2] ... et Christus in passione sua fuit vilipensus et despectui habitus ut leprosus, ita quod per suam humilitatem reduxit nos ad suam sublimitatem et ad aeternam felicitatem. Ad quam nos perducat ille, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. - (215ra Schlußschrift, Schreibername) Explicit opus sermonum super oracione dominica que dicitur Pater noster. (Rot) Qui me scribebat Hermannus nomen habebat. |
| (165v-168r (meist unterer Rand), 214v-217v) | Ritualia quaedam . 1 |
| 165v | Sacerdos ante altare necentis (?) manibus mediocriter elevatis dicit: Introibo ... — ... Sed undique additur Alleluia. |
| (218r-220v) | Bernardus Claravallensis OCist (?)
: Tractatulus de contemptu mundi (Bloomfield 3515). 1 |
| 218r | Tit.: Sanctus Bernhardus Benedicte o amabilis domine Iesu Christe, vita vitae meae, fons indeficiens, misericors corda reficiens ... — ... quorum mens in hac vita numquam noluit carere peccato et cetera. |
| (221rv) | De BMV iuxta crucem stantem et passione domini. 1 |
| 221r | Quicumque matrem nostram invenire desiderat pro certo iuxta crucem Iesu eam quaerat, quia dicit Iohannes: Stabat iuxta crucem Iesu mater eius... Ave Maria. Prima admonitio Christi passionis quod ipse dulcissimus ... — ... de morte et eius expiratione et spiritus traditione. |
| (221v-249r) | Ps. Bonaventura OFM
: Stimulus amoris maior Ia (forma intermedia) (Drucke: GW 4649, f. 129-158; Seraphici Doctoris ... Bonaventure ... Opuscula theologica II. Venedig 1584, 145-176; u.ö. -- Distelbrink 195 f., Nr. 218).
Lit.: VL IX 1995) 335-341 F. Eisermann). -- Eisermann 2001, bes. 236-241.). 1 |
| 221v | Tit.: Incipit liber de stimulo amoris [fehlt: in] dulcissimum et piissimum Iesum salvatorem nostrum [!] et habet tres partes in prima agitur de gloriosa domini passione in secunda de hiis que ad contemplacionem disponunt in 3a de contemplacionis quiete. Stimulus amoris Donaventure [!] Currite gentes undique et miramini erga vos caritatem Dei erga ipsum caecitatem et malitiam vestram. Si enim filius Dei voluit inseparabiliter coniungi naturae humanae ... — ... si ipse delet peccata tua et quantacumque poenarum afflictione affligeris in hoc mundo non ad hoc sufficienter sed infinitum misericors est Deus. Qui est benedictus et laudabilis et gloriosus in saecula saeculorum. Amen. Tu autem domine miserere nobis. Deo gratias. |
| (249v) | Text nicht identifiziert. |
| (250ra-vb (Fragm.)) | Commentarius in Boethii De consolatione philosophiae. |