|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40539 |
Melk, Benediktinerstift, Cod. 782 (184, D 21)
UNIVERSITÄTSHANDSCHRIFT WIEN: ALEXANDER DE VILLA DEI. IOHANNES DE BALBIS IANUENSIS. GUTOLFUS SANCRUCENSIS. UDALRICUS EBERHARDI DE NEUBURGA. ARS DICTANDI. REPERTORIUM AUCTORITATUM ARISTOTELIS ORDINE ALPHABETICO. IOHANNES DE FONTE (lateinisch/deutsch)
Papier I, 592 S. 213×153 Wien (?), 1. Hälfte 15. Jh. und 1490 (Druck)
Abbildungen von
Vorderdeckel;
Vorderdeckel-Spiegel;
Ir;
1;
92;
236;
237;
279;
281;
300;
301;
302;
303;
305;
307;
309;
425;
426;
446;
447;
523;
526;
528;
540;
Hinterdeckel-Spiegel;
Hinterdeckel
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 7)
"Walther, Initia", "Grammatici latini IV", "Holtz 1981", "Schwenke 1903", "Henkel 1988"
alle Initien
| (VD-Spiegel) | Brevier-Fragmente. 1. Hälfte 15. Jh.; rubriziert. |
| (Ir) | Federproben, lat./dt. |
| (Ir) | Gotische Choralnotation (Hufnagelnotation). |
| (Ir) | Federproben, dt. |
| (Iv) | leer. |
| (p.1-232 (cum comm. et glossa interlin.) ) | Alexander de Villa Dei
  : Doctrinale (Ed.: Reichling 1893, 7-178. -- Walther, Initia 17375 [pars I], 7989 [pars II], 13699 [pars III]; Glorieux RA, 23c; Weijers 1994, 57 f.).
Lit.: Henkel 1988, 221.). 1 |
| p.1 | Tit.: [ohne Titel] Scribere (Glossa: id est repraesentare) clericulis (scholaribus) paro (id est intendo scilicet ego magister) doctrinale (id est tale librum) novellis (id est parvulis)... (p. 3 Kommentarteil) Item notandum pro ista regula... (zu Cap. 1). Rectis as es a. Item Schrik [= Michael Puff de Schrick] dicit quod li rectis ponitur loco li recto (?) ... — ... (p. 232) ... Quas tres personas in idem credo deitatis. (Wiederholung) Quas tres personas. |
| (p.91) | Verse. 1 |
| p.91 | Per longas aures asinus cognoscit omnia |
| (p.92) | De religiosis ignaris. 1 |
| p.92 | Tit.: Hec infra nota sunt incongrue scripta Gaudeant ergo scientiarum ignari et specialiter religiosi qui in annis sex vel octo decem duodecim serpunt in claustra ... — ... qui non delirat a dictis Catholicon. |
| (p.93, p. 94) | Grammatikalische Notizen. |
| (p.232-233) | De metrica. 1 |
| p.232 | Tit.: [ohne Titel] Item notandum quod nos utimur sex pedibus in metris... Mansla delenstrue fluisdivirim... Omni syllabarum quantitate notandi sunt isti tres occulti versus qui secundum versificatores sunt melius auro |
| (p.234-235 ) | Grammatica: De nomine. 1 |
| p.234 | Tit.: De nomine possessivo Possessivum nomen est quod cum genitivo sui primitivi significat aliquid ex his quae possidentur ut populus Wiennensis id est populus Wiennae vel regius... (Tit.: De denominatione) Denominatum nomen est quod appellatur a voce primitivi hominis commune (?) vocabulum... (Tit.: De motione nominum) Sunt aliqua nomina quae minus usitatam habent motionem... (Tit.: De casu accidente nominis) Nota quod casus in nominibus declinabilibus duas habent scilicet optotam et monoptotam ... — ... ex aptotam est quod habet sex diversas terminationes per omnes casus ut unus ius i um e o. |
| (p.236) | Mandatum rectoris universitatis Viennensis (Aufruf zum Besuch einer Bittmesse für Herzog Albrecht V. [?] und seinen Kampf gegen Häretiker in der Dominikanerkirche zu Wien). 1 |
| p.236 | Tit.: [ohne Titel] Rector universitatis studii Viennensis mandat omnibus doctoribus nobilibus magistris licenciatis sacris cuiusdam quatenus cras mane interfuit missae publicae pro prospero successu triumpho ... — ... in ecclesia Praedicatorum sollemniter decantanda. |
| (p.236) | De polo arctico. 1 |
| p.236 | Tit.: In notula fratris Andree quod ad ursam maiorem stilus debet poni super a in Augustum sed quomodo ad minorem debet poni super octobrem Primo quo ad situm et altissima stella et quo ad motum est velocissima licet enim stella quae vulgo dicitur transmontana ... — ... quia est iuxta maiorem ursam. |
| (p.236) | Titulus Rudolphi quarti. 1 |
| p.236 | Tit.: Titulus domini ducis Rudolfi 4ti In nomine domini feliciter amen. Rudolphus quartus Dei gratia palatinus archidux Austriae Styriae et Carinthiae princeps ... — ... Anno domini etc. M°CCC°LIX° [1359] anno nostrae aetatis XX° regiminis primo. |
| (p.236-279) | Grammatikalische Exzerpte. |
| (p.236-238 (Exc.)) | Iohannes de Balbis Ianuensis OP
: Catholicon (Drucke: GW 3182-3205 u.ö. -- RB 4220; Kaeppeli 2199). 1 |
| p.236 | Tit.: De infinitivo verbis impersonalis passive vocis et infinitivo verbi passivi ... (p. 237) Item nota quod aliqua hic aliqua continentur quae dicit Iohannes Ianuensis in Katholicon... De gerundiis et supinis... De infinitivo iri... De generibus nominum Nota differentia est inter infinitivum verbi impersonalis passivae vocis et infinitivum passivi ... Haec Ianuensis in Catholicon |
| (p.239a-b (Exc.)) | Donatus, Aelius
: De partibus orationis ars minor (Ed.: Grammatici latini IV, 355-366; Holtz 1981, 583-674 [Ed. der spätantiken Textform]; Schwenke 1903, 37-49 [spätmittelalterliche Gebrauchsform auf der Grundlage der Frühdrucke]. – Lit.: Henkel 1988, 237-239). 1 |
| p.239a | Tit.: Donatus Sum verbum anormalum (!) in indicativo modo dictum temporis praesentis ... — ... quod est ens volens. |
| (p.240-241, p.242a-244b (Exc.)) | Iohannes de Balbis Ianuensis OP
: Catholicon (Drucke: GW 3182-3205 u.ö. -- RB 4220; Kaeppeli 2199). 1 |
| p.240 | Tit.: De formatione casuum in omni declinacione secundum Ianuensem sequitur in Katholicon et curavi solum notare horum casuum formacionem de quibus posset esse aliqua dubitatio quo ad hoc vel difficultas -- (p. 241) De formatione temporum Genitivus formatur a nominativo. Genitivus autem omnes alios obliquos se sequentes... (p. 241, De formatione temporum) Prima persona indicativi modi a nullo formatur ... — ... erunt per v et non per i vel fuerint. -- Hec de temporibus et modis verborum specialiter secundum Katholicon (Melk, P 396, [43rb,27]). |
| (p.245a-248b (cap. 18)) | Gutolfus Sancrucensis OCist
: Summa grammatica (Ed.: Schönbach 1905.1 [Auszüge]; Ausgabe in Vorbereitung durch V. Braach, Pretoria
Lit.: VL III 339f., Nr.1 W. Stelzer). 1 |
| p.245a | Tit.: [ohne Titel] Accentus est certa lex et regula ad deprimendum vel elevandum syllabam uniuscuiusque dictionis ... — ... quamvis in metro corripiatur. -- (Schlußschrift) Hec ex grammatica Gutolfi. |
| (p.248b-249a (Exc. De verbis impersonalibus)) | Iohannes de Balbis Ianuensis OP
: Catholicon (Drucke: GW 3182-3205 u.ö. -- RB 4220; Kaeppeli 2199). 1 |
| p.248b | Tit.: Ex Katholicon Impersonalia verba omnia sicut dicit Priscianus in VIII libro vel [ab] activis vel a neutris derivantur ... — ... itineris atque laboris etc. |
| (p.249a-250a (Exc. aus cap. 8)) | Gutolfus Sancrucensis OCist
: Summa grammatica (Ed.: Schönbach 1905.1 [Auszüge]; Ausgabe in Vorbereitung durch V. Braach, Pretoria
Lit.: VL III 339f., Nr.1 W. Stelzer). 1 |
| p.249a | Tit.: De verbis impersonalibus ex Gutolfo Nota verbum impersonale activae vocis declinatur sive coniugatur per omnes modos... (p. 249b De gerundiis secundum Gutolfum) Gerundia sunt tria primum desinit in 'di' et est genitivi casus ... — ... vel ubi visus sum. |
| (p.250a-b (Exc. De gerundiis et infinitivo)) | Iohannes de Balbis Ianuensis OP
: Catholicon (Drucke: GW 3182-3205 u.ö. -- RB 4220; Kaeppeli 2199). 1 |
| p.250a | Tit.: Ex katholicon Gerundia sive supina nascuntur a verbo activo passivo neutro impersonali deponentiali communi ... — ... (p.250a Ende Gerundium) ... a me dignum est curri. ... (p. 250b Ende Infinitiv) ... non oppressum iri. Notandum est [bricht ab]. |
| (p.250b-253b) | De adverbio. 1 |
| p.250b | Tit.: Nota aliqua de adverbio Adverbium sicut dicit Donatus est pars orationis quae adiecta verbo significationem eius explorat ... — ... ut maius maiuscule. Nota etiam quod adverbia (Fortsetzung am unteren Freirand) sunt tribus modis ... -- ... sed in significatione. |
| (p.254a-259a) | De praepositione. 1 |
| p.254a | Tit.: [ohne Titel] Praepositio est pars orationis indeclinabilis quae praeponitur aliis partibus per appositionem vel postpositionem ... — ... et non desuper positae nisi per figuram. |
| (p.259a-260a) | De coniunctione. 1 |
| p.259a | Tit.: [ohne Titel] Coniunctio secundum Donatum est pars orationis annectens ordinansque sententiam ... — ... neque verbo est copulatum. |
| (p.260a-b (cap. 13: De interiectione)) | Gutolfus Sancrucensis OCist
: Summa grammatica (Ed.: Schönbach 1905.1 [Auszüge]; Ausgabe in Vorbereitung durch V. Braach, Pretoria
Lit.: VL III 339f., Nr.1 W. Stelzer). 1 |
| p.260a | Tit.: [ohne Titel] Interiectio est pars orationis secundum causas mentis affectuum voce incognita secundum Donatum. Dicitur autem interectio ab interiacendo ... — ... videatur habere compositionem. (Dazu am unteren Freirand) Hic est secundum Ianuensem quod pro dolor non potest esse una pars immo sunt duae scilicet heu oe (?) sunt duae interectiones. |
| (p.260b, 261-262 (cap. 9: De participio)) | Gutolfus Sancrucensis OCist
: Summa grammatica (Ed.: Schönbach 1905.1 [Auszüge]; Ausgabe in Vorbereitung durch V. Braach, Pretoria
Lit.: VL III 339f., Nr.1 W. Stelzer). 1 |
| p.260b | Tit.: De participio secundum Gutolfum Nota participium pro verbo ponitur propter quandam commoditatem ... — ... in participio non invenitur. |
| (p.262-266 (cap. 10 = De pronomine)) | Gutolfus Sancrucensis OCist
: Summa grammatica (Ed.: Schönbach 1905.1 [Auszüge]; Ausgabe in Vorbereitung durch V. Braach, Pretoria
Lit.: VL III 339f., Nr.1 W. Stelzer). 1 |
| p.262 | Tit.: De pronomine secundum Gutolfum Nota quod pronomen loco proprii nominis poni dicitur quia certitudinem quam ex nominatione proprii nominis accipimus ... — ... praeeminet possessori. |
| (p.266-267 (Exc.: De nominibus possessivis)) | Iohannes de Balbis Ianuensis OP
: Catholicon (Drucke: GW 3182-3205 u.ö. -- RB 4220; Kaeppeli 2199). 1 |
| p.266 | Tit.: De nominibus possessivis Possessivum nomen est ut dicit Priscianus in secundo Maioris quod cum genitivo sui primitivi significat aliquid ex his quae possidentur ... — ... ut similis hostilis lunaris castrensis equester predester. |
| (p.267-269 (Exc.: De nominibus diminutivis)) | Iohannes de Balbis Ianuensis OP
: Catholicon (Drucke: GW 3182-3205 u.ö. -- RB 4220; Kaeppeli 2199). 1 |
| p.267 | Tit.: De nominibus diminutivis Nota nomen diminutivum est quod diminitivum sui primitivi absolute demonstrat ... — ... hic beltaceus (!) malvaceus. |
| (p.269-271 (Exc.: De nomine denominativo)) | Iohannes de Balbis Ianuensis OP
: Catholicon (Drucke: GW 3182-3205 u.ö. -- RB 4220; Kaeppeli 2199). 1 |
| p.269 | Tit.: De nomine denominativo Denominativum nomen est illud quod a nomine derivatur ut iustus (!, Druck: iustitia) ab hoc nomine iustus ... — ... ut coniungo coniunx arceo arx etc. |
| (p.271-276 (Exc.: De compositione)) | Iohannes de Balbis Ianuensis OP
: Catholicon (Drucke: GW 3182-3205 u.ö. -- RB 4220; Kaeppeli 2199). 1 |
| p.271 | Tit.: De composicione [korrigiert aus: De numero] Nota secundum Ianuensem in Catholicon nomen cuiuscumque modi secundum Priscianum est compositum ex quattuor et licet cum per se non possit venire ... — ... et dictio per se et ponitur pro 'an'. |
| (p.276-279 (Exc. De orthographia)) | Iohannes Marchesinus OFM
: Mammotrectus (Drucke: Hain 10551-10574. -- RB 4776-4777). 1 |
| p.276 | Tit.: Nota aliqua de orthographia secundum Mammotrectum Propter scriptorum imperitiam de orthographia sunt aliqua breviter notanda. Sciendum ergo quod b transit in litteras sequentes in certis compositionibus ... — ... non debeo praebeo tamen. |
| (p.280) | leer. |
| (p.281-299) | Franciscus Petrarca
: De viris illustribus (alphabetisch nach Stichworten angeordnete Sachverweise). |
| (p.281-299) | Florilegium. 2 |
| p.281 | Tit.: [ohne Titel] Agricola (= Lemma): Frustratur agricola si antequam desudavit serere ambiat triturare ... De avaritia: Tantum potuerat auri cupido dira ... (p. 283) B. De bonitate ... — ... (p. 298) Virgula: Si virgula ... in eodem obliquitate perdurat. -- (p. 299) Lacrima: Lacrimantes eiusdem oculi diabolum ... undique ventorum effugiat tempestatem. |
| p.281 | Tit.: [ohne Titel] Agricola (= Lemma): Frustratur agricola si antequam desudavit serere ambiat triturare ... De avaritia: Tantum potuerat auri cupido dira ... (p. 283) B. De bonitate ... — ... (p. 298) Virgula: Si virgula ... in eodem obliquitate perdurat. -- (p. 299) Lacrima: Lacrimantes eiusdem oculi diabolum ... undique ventorum effugiat tempestatem. |
| (p.300-303) | Vocabularius latino-germanicus. 1 |
| p.300 | Tit.: Nota habes diccio alphabetica si in uno non invenies quere in alio Allidere id est ad aliquid laedere. Actus ein tatt id est werich (oberhalb der Zeile: id est ein getat). Accusare versagen ... — ... (p. 302) Z. Zelus secundum aliquos antt [verblasst: oder lieb]. ... (p. 303) V. Victito. |
| (p.304) | Notabilia grammatica. 1 |
| p.304 | Tit.: [ohne Titel] Omnia post unum numerorum nomina praeter... (Kommentar:) De nominibus qui carent numero singulari... (Tit.: De nominibus quarte declinacionis...) Usus adhuc privat plurali nomina |
| (p.304) | Ordo archiepiscoporum et episcoporum Germaniae. 1 |
| p.304 | Tit.: [ohne Titel] Item inveni ordinem archiepiscoporum et episcoporum in Germania in quodam processu cuiusdam indulti ... — ... de Winden Hachenwerger [Hohenberger] Rorer Starchenwerger [Starhemberger]. |
| (p.305) | Grammatik: Nota de nominibus propriis, mit dt. Wörtern. |
| (p.306) | Grammatikalische Notizen. |
| (p.307-422 (Druck, 60 Bll.) ) | Udalricus Eberhardi (Ebrardi) de Neuburga
: Modus latinitatis. [Passau: Johann Petri] 1490 (GW 9193; Hain 6536
Lit.: VL II 1980) Sp. 287 f. F. J. Worstbrock). 1 |
| p.309 | Tit.: (Rot) Modus latinitatis Cum ego animadvertissem vos in communi et familiari sermone nimium oberrare ... — ... fieretis promptiores. -- (p. 422 Kolophon) Grammatice nove sinonima latina vulgari lo||cucioni quam accomodantis cum variis || verborum et sentenciarum flosculis ac differenciis no||tatu dignis editum per venerabilem ac acri inge=||nio virum magistrum Udalricum Eberhar||di Annexis quibusdam quam strictum de arte di||cendi regulis Finis anno domini Millesimo || quadringentesimononagesimo. Laus deo. |
| (p.422-424) | Regulae rhetoricales. [Passau: Johann Petri. 1490 = GW 9193] (GW 9186-9209 als Anhang zum Modus latinitatis des Udalricus Eberhardi de Neuburga. -- Parallelüberlieferung: Kremsmünster, Cod. 134, 304; München BSB, Cgm 690, 68v ff.). 1 |
| p.422 | Tit.: [ohne Titel] Maximopere vitandum est ne coniunctionem quod velut no=|stra exprimamus eloquentia ut Therencius [Terentius] in Andria ... — ... ut te longe demiror etc. | (Kolophon) Hec itaque de arte dicendi aggregatum memorie si || mandaveris te doctum et facundum efficient. |
| (p.424a-b) | leer. |
| (p.425-446) | Ars dictandi (Tractatus de conscribendis epistolis), mit dt. Einsprengseln. 1 |
| p.425 | Tit.: [ohne Titel] (Am oberen Freirand vermutlich eine Invocatio, diese jedoch großteils weggeschnitten) Rhetorica sic dicitur: Est scientia tractandi de sermone ornato vel non ornato vel de eloquio... Epistolae sive dictamen ideo sunt inventae... Dictamen sic dicitur: Est litteralis editio venustorum verborum ornatibus ... — ... Herumb czu ewch erbirdiger vater ich czufluch hab. Vobis gratiarium actiones reformare per immensam supplicationem vestrae dilectioni. |
| (zwischen p. 428 und 429) | Ablaßzettel. |
| (p.447a-522b) | 'Repertorium auctoritatum Aristotelis et aliorum philosophorum ordine alphabetico' (GW 3757-3758. Ähnliche Fassung: PL 90, 965-1054 [Ps. Beda]. -- Lohr 1967, 377 Nr. 1 [Ps. Beda]
Lit.: Raffaella Tomadini, Il 'Repertorium auctoritatum Aristotelis ordine alphabetico'. Bulletin de philosophie médiévale 33 1991) 177-205 mit Überlieferungs- und Drucknachweisen). 1 |
| p.447a | Tit.: (Invocatio) Veni sancte Spiritus reple tuorum Circa initium auctoritatum philosophi A Deo (Initialenumschrift). 'A Deo dependet caelum et tota natura'. Duodecimo Metaphysicae. Illa auctoritas habet sic intelligi quod caelum et tota natura dependent a Deo id est conservari et non in fieri... 'Arguendo ab esse ad posse est bona...' ... — ... movebatur et movebitur. 'Unum et idem eundem est naturale' ||| [bricht ab, weil mehrere Blätter herausgeschnitten wurden]. |
| (p.523a-590a) | Iohannes de Fonte OFM
: Flores parvi philosophiae (Auctoritates Aristotelis et aliorum philosophorum) (GW 2806-2838; Ed.: J. Hamesse, Les 'Auctoritates Aristotelis'. Un floril`ege médiéval. Étude historique et édition critique [Philosophes médiévaux 17]. Louvain 1974; Wortkonkordanz: J. Hamesse, Auctoritates Aristotelis, Senecae, Boethii, Platonis, Apulei et quorundam aliorum I-II [Travaux publiés par le Centre de Traitement Electronique des Documents de l'Université Catholique de Louvain, Informatique et étude de textes 2,1-2]. Louvain 1972-74. <-- Parallelüberlieferung: Graz UB, Cod. 506, 180r-207r; Salzburg, St. Peter, Cod. a VI 11, 252v-306v; ebda. Cod. b VIII 14, 160r-184r>).
Lit.: zum Kompilator) Jacqueline Hamesse: Johannes de Fonte, compilateur des 'Parvi flores'. Le témoignage de plusieurs manuscrits de la Biblioth`eque Vaticane. AFH 88 1995) 515-531.). 1 |
| p.523a | Tit.: [ohne Titel] Circa initium auctoritatum philosophi (Initialenumschrift). Cum omne nostrum appetitum movere debens rationem boni habere debeat liquet scientiam quae omnium hominum naturaliter movet appetitum bonum ... — ... De exemplo non requiritur verificatio [korrigiert aus: manifestatio] [gestrichen: secundum veri] ||| [bricht ab]. |
| (p.590b, 591-592) | leer. |
| (HD-Spiegel) | Brevier-Fragment. Melk, 1. Hälfte 13. Jh. |