![]() |
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40547 |
VS | I + I* Pergament 9. Jh. |
NS | I* + I Pergament 9. Jh. |
Einband: Melk 2. Viertel 15. Jh. Gotisch Schmucklos |
Spätgotischer Einband: Rauhleder über Holz. Melk, Mitte 15. Jh. – Eine Riemenschließe (Riemen verloren). – Rücken: drei Doppelbünde. – (VD) Titel- und Signaturschild erhalten; Text des Titelschildes gegenüber dem Katalog von 1483 gekürzt, unleserlich. |
(VDS) Melker Besitzvermerk und Signatur um 1600. – Handschrift im Katalog von 1483 unter der Signatur C 98 genannt (MBKÖ I, 187, Z. 27 - 188, Z. 12), im Katalog von 1517 unter der Signatur E 20. – (1r) Kleiner Rundstempel Bibliotheca Mellicensis (Melk Inventar I, Tafel XIV Abb. 36); (1r, 389v, 390v, 393v) Rundstempel Bibliothek des Stiftes Melk (Melk Inventar I, Tafel XIV Abb. 39). |
(I + 394) | Homiliarium-Fragment (9. Jh.). | |
(1r-17r) | Summa de virtutibus, Exc. (Drucke: Hain 12383-12392. – Kaeppeli 1622 B; Bloomfield 4046, 1066 und 5601). 1 ![]() | : |
1r | Tit.: (Rot) De virtute. (393v, Titel und Standortangabe im zeitgenössischen Inhaltsverzeichnis) fo 1. Item extracta quedam pauca ex summa virtutum specialiter tamen capitulum de obediencia Seneca ait: Magna pars bonitatis est velle fieri bonum. Item Augustinus: Socratis est sententia quibus hominibus satis persuasum esset ut nihil mallent se esse quam bonos viros his reliquam de virtuosa vita facilem esse doctrinam. Nomen virtutis in canone sacrae scripturae frequentius sumitur pro fortitudine ... — ... Gratias tibi ago domine quia hostia tua effici merui. | |
(17v-22v) | Leer. | |
(23r-71v) | Excerpta super Psalmos. 1 ![]() | : |
23r | Tit.: (393v, Titel und Standortangabe im zeitgenössischen Inhaltsverzeichnis) Item excerpta aliqua ex Augustino super Psalterio. 23 Divites spiritu, id est, superbi non pertinent ad populum Dei, id est, sunt extra statum salutis. Unde Augustinus super Psalmo 71 versu illo: Iudicare populum tuum in iustitia ... — ... non in his quae habetis spem ponatis. | |
(72r-v) | Leer. | |
(73r-94v) | Expositio epistolae s. Pauli ad Romanos, cap. 8,6-13. 1 ![]() | : |
73r | Tit.: (Rot) De prudencia carnis Qui secundum carnem sunt quae carnis sunt ... Qui secundum carnem sunt, id est, qui mente carni consentiunt ... — ... a quo habes ipse quae confers. | |
(95r-96v) | Leer. | |
(97r-118r, 119r-v) | Moralia in Iob, Exc. (PL 75, 509-1102 [lib. I-XVI]; PL 76, 1-782 lib. XVII-XXXV); CC 143, 143 A, 143 B. – RB 2634; CPL 1708). 1 ![]() | : |
97r | Tit.: (Rot) Peccatorum defensio Gregorius in quarto Moralium super primo verbo Iob: Sit nox illa solitaria nec laude digna sic scribit: Sunt nonnulli qui non solum nequaquam deflent quid faciunt ... — ... sicut fistulae eris. | |
(120r-122v) | Homiliae in Ezechielem, Exc. (PL 76, 785-1072; CC 142. – RB 2643; CPL 1710). 1 ![]() | : |
120r | Tit.: (Rot) Quare deus diem mortis nostre voluit nobis esse incognitum Conditor noster incognitum nobis voluit esse diem mortis ... — ... quae illic quasi media dicitur apud Ezechielem non cubitus sed palmus appellatur. | |
(123r-135v) | Leer. | |
(136r-139v) | Sermo de cena domini factus ad conventum Mellicensem. Autograph. 1 ![]() | : |
136r | Tit.: [ohne Titel] (393v, Standortangabe, Titel und Autor im zeitgenössischen Inhaltsverzeichnis) 136 Item sermo fratris Iohannis de Spira de cena domini factus ad conventum Mellicensem in collacione diei precedentis Si lavi vestros pedes ego dominus et magister ... (Io 13,14). Haec verba originaliter scripta sunt Iohannis 13 capitulo et nunc per lectionem evangelii insonuerunt in auribus vestris. Quae quidem verba possunt habere duplicem sensum, unum litteralem, alium tropologicum ... — ... ut pariter verae humilitatis ad caelestem regni gloriam perveniamus adiuvet nos sua gratia Deus trinus et unus. Amen. | |
(140r-143r, 144r-v) | Tractatus de diversis rebus ad ascesim et vitae sanctimoniam spectantibus. (143v) Leer. 1 ![]() | |
140r | Tit.: Utrum quam homo credat se perfecte iustum Gregorius nono Moralium quasi in medio eiusdem libri: Sanctus Iob illa opera semper exhibuit ... — ... iustitiam quaerere. | |
(148r-157v) | Tractatus de diversis rebus ad ascesim et vitae sanctimoniam spectantibus. 1 ![]() | |
148r | Tit.: [ohne Titel] Quadruplex est superbia scilicet cordis oris operis habitus ... — ... frustra nititur si non innititur. | |
(168r-177r) | Sermones (Exc. de diversis materiis). 1 ![]() | : |
168r | Tit.: (Rot) Excerpta ex sermonibus sancti Bernhardi de diversis materiis. Contra superfluam curam carnis in sermone de triplici adventu domini Ipsa inaestimabilis dignationis memoria dominici adentus in carnem ... — ... merito plane qui nunc [bricht am Ende einer Rectoseite ab]. | |
(177v-180v) | Leer. | |
(181r-182r) | Epistola ad decanum Spirensem in qua illius vocationem ad monasterium Mellicense urget (Pez: Ad quendam praelatum cui statum religiosae disciplinae in monasterio Mellicensi exponit illumque ad eum amplectendum impellit) (Druck: Pez TA VI/3, 192-195, Nr. CIV,1). Autograph. Druck nach dieser Handschrift. 1 ![]() | : |
181r | Tit.: (Von der Hand des Bernhard Pez, 1. Drittel 18. Jh.) Joannis de Spira Mellic. Epistola ad Decanum ut videtur Spirensem qua illius vocationem ad Monasterium Mellicensem urget [Danach 7 Zeilen eines anderen Textes am Seitenanfang, gestrichen]. Praemisso sincerae caritatis affectu, venerabilis domine in Christo praecare. Orationes nostrae congregationis vobis impetratae sunt, quemadmodum in littera vestra mihi nuper directa rogastis ... — ... quod hoc solum deberet vobis ingerere displicentiam et formidinem [Druck: 'Videntur quaedam deesse']. | |
(182v-183v) | Epistola ad fratrem, quem propositis vitae clericalis et mundanae periculis ad sanctiorem statum amplectendum, dum adhuc tempus est, exhortatur (Druck: Pez TA VI/3, 195-197, Nr. CIV,2). Autograph. Druck nach dieser Handschrift. 1 ![]() | : |
182v | Tit.: [ohne Titel] Sinceram in domino caritatem. Dilecte in Christo frater. Dum meam ignaviam retroacti temporis recenseo inter alia mihi occurrit qualiter vos dudum mundo adduxi ... — ... non solum prompto, sed et laeto animo occurrerem. Valete in domino et hanc exhortationem gratanter suscipite. | |
(184r-185v) | Sermo de observatione monasticorum votorum. Autograph. 1 ![]() | : |
184r | Tit.: (Von der Hand des Bernhard Pez, 1. Drittel 18. Jh.) Sermo Joannis de Spira Mellic. Vovete et reddite domino Deo vestro (Ps 75,12). Scribitur Psalmo 75o. Haec verba tractans glossa ordinaria distinguit duo genera votorum. Unum quod fit de aliquo bono quod est de necessitate salutis ut vovere fidem in baptismo et abrenuntiare diabolo et pompis eius ... — ... id est timor servilis in perfectam caritatem. | |
(186r-187v) | Sermo de 'Nemo mittens manum suam ad aratrum' (Lc 9,62) (pro reformatione monasterii S. Benedicti ?) (Lit.: Kropff 1747, 292 Nr. III). Autograph (?). 1 ![]() | : |
186r | Tit.: (Von der Hand des Bernhard Pez, 1. Drittel 18. Jh.) Eiusdem Sermo Nemo mittens manum suam ad aratrum ... (Lc 9,62). Verba sunt salvatoris nostri Lucae nono capitulo. Quae quidem verba tractans sanctus Thomas Secunda Secundae quaestione CLXXXIXa articulo primo et ipsius solutione dicit in sententia ... — ... quis illas ei ita annexuit nisi ecclesia sicut dixi. | |
(188r-189v) | Leer. | |
(190r-216r) | Expositio regulae S. Augustini, Exc. (Ed.: Berthier 1889, I 43-633. – Kaeppeli 2016. – Lit.: Creytens 1963). 1 ![]() | : |
190r | Tit.: [ohne Titel] (Titel im zeitgenössischen Inhaltsverzeichnis 393v) 190 Item Excerpta ex Humberto super regula sancti Augustini et item ea includuntur aliqua de casibus reservatis Inter omnia quae magis sunt necessaria praelato est bonum exemplum sine hoc enim carent fructu et efficacia quaecumque facit ... — ... (216v) tertio quod impudicitia est magis contraria honestati quam alia vitia [Ed. S. 268, Z. 3 von unten]. | |
(216v-220v) | Leer. | |
(221r-222r) | Casus episcopales. 1 ![]() | |
221r | Tit.: (Rot) Casus episcopales Sciendum quod triplex est paenitentia quaedam publica quaedam sollemnis alia privata. Publica est ut cum alicui iniungitur peregrinatio cum baculo cubicali ... — ... sed alii hic positi eliciuntur ex eis et colliguntur ex corpore iuris hinc inde. | |
(222r-v) | Casus papales. Mit Korrekturen am Rand. 1 ![]() | |
222r | Tit.: (Rot) Casus papales Primus qui verberat clericum hic tamen habet multas exceptiones. Secundus de eo qui incendit vel frangit ecclesiam vel locum religiosum ... — ... excommunicatus est ipso iure de quo plenius in Extravagante Bonifacii qui incipit 'Excommunicamus'. | |
(222v-223r) | Casus excommunicationis. 1 ![]() | |
222v | Tit.: (Rot) Quibus prohibetur corpus Christi Corpus Christi prohibetur omnibus haereticis et fidem catholicam non habentibus, item omnibus incantatricibus et eis fidem adhibentibus ... — ... Item omnibus cum Iudaeis consortia in usura habentibus. | |
(223r-237r) | Expositio regulae S. Augustini, Exc. (Ed.: Berthier 1889, I 43-633. – Kaeppeli 2016. – Lit.: Creytens 1963). 1 ![]() | : |
223r | Tit.: (Rot) De litibus cavendis in monasterio sumpta ex glosa Humberti super regula beati Augustini cuius quidem regule capitulo V sic incipit Lites autem aut nullas habeatis aut quam celerrime finiatis ne ira crescat in odium... Ita incipit capitulum quintum regulae praedictae in quo agitur de his quae pertinent ad religionem ... — ... quantum cavendum est nobis ne oboedientiae bonum perdamus [= Ed. S. 539 Z. 12]. | |
(237r-238v) | Excerpta. 1 ![]() | |
237r | Tit.: [ohne Titel] Dicitur in Psalmo: Iustitia et iudicium praeparatio sedis tuae (Ps 88,15). Sicut magnis iuristis sedis praeparatur sic praeparanda est sedes tribunalis Deo ... — ... laetitias carnales. | |
(238v) | Remediarium abiecti prioris, Exc. (Druck: Pez BA II [1723], 229-468). 1 ![]() | : |
238v | Tit.: (Rot) Ex libro qui vocatur remediarius abiecti prioris. Ambicio sic alloquitur hominem Te dudum virtute fulgentem nostro dignum favore amice iudicavimus ... — ... nostri ergo numeris ascende sedem. | |
(239r-243v) | Leer. | |
(244r-247r) | Sermo in principio reformationis de 'Ecce nos reliquimus omnia' (Mt 19,27) (Madre 1965, 329 f. Nr. 9. – Lit.: Kropff 1747, 292 Nr. II unter dem Namen Iohannes de Spira, jedoch fraglich. Pez TA I weist diesen Sermo Henricus de Hassia zu. – Girgensohn 1964, 174 Nr. 36). 1 ![]() | : |
244r | Tit.: (Titel und Standortangaben im zeitgenössischen Inhaltsverzeichnis, 393v) Item duo sermones alii ut puto fratris Iohannis de Spira, (von anderer Hand) Ecce nos reliquimus omnia 244, Hora est iam nos etc. 247. [Titel von der Hand des Bernhard Pez, 1. Drittel 18. Jh.] Sermo Johannis de Spira Mellic. Ecce nos reliquimus omnia (Mt 19,27). Haec sunt verba apostolici coetus per os beati Petri principis apostolorum dominum alloquentis et dicentis 'Ecce nos reliquimus omnia' ... — ... quod erat eis cor unum et anima una. | |
(247v-249v) | Sermo de 'Hora est iam nos de somno surgere' (Rm 13,11). 1 ![]() | : |
247v | Tit.: (Titel von der Hand des Bernhard Pez, 1. Drittel 18. Jh.) Sermo eiusdem [= Iohannis de Spira] Hora est iam nos de somno surgere (Rm 13,11). Scribit apostolus ad Romanos secundo et alligat beatus pater Benedictus in principio regulae. Quamvis somnus proprie dictus ... — ... in certa exspectatione futurae gloriae quam nobis omnibus concedere dignetur dominus noster Iesus Christus qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat unus Deus in saecula benedictus. Amen. | |
(249v-258v) | Expositio in caput 33 et 34 regulae s. Benedicti et in caput 13 regulae s. Augustini cum variis quaestionibus de proprietate et communitate bonorum monachorum. 1 ![]() | : |
249v | Tit.: (Rot) Ut nichil proprii habeat monachus capitulum XXXIII regulae sancti Benedicti. (Titel und Standortangaben im zeitgenössischen Inhaltsverzeichnis, 393v) Item exposicio brevis capituli 33 regule sancti Benedicti annexis quibusdam dictis Humberti super regula sancti Augustini Praecipue hoc vitium [id es proprietatis vel proprietarium] radicitus amputandum est de monasterio ... Quod dicit praecipue intelligendum est: ante omnia et maxime ... (250v Si omnes aequaliter debeant necessaria accipere capitulum XXXIIII) Sicut scriptum est: Dividebatur singulis prout cuique opus erat. Sicut enim perfectio paupertatis ... — ... et iusto Pharisaeo ieiunium. | |
(258ar-264v) | Leer. | |
(265r-293v) | Expositio in caput 33 regulae s. Benedicti de vitio proprietatis monachorum. 1 ![]() | : |
265r | Tit.: (Rot) Exposicio capituli XXXIII regule sancti Benedicti. (Titel und Standortangaben im zeitgenössischen Inhaltsverzeichnis, 393v) 251 [recte: 265] Item exposicio longa fratris Iohannis de Spira super capitulo 33o regule sancti Benedicti et nichil proprii habeat monachus Praecipue hoc vitium radicitus amputandum est de monasterio ne quis praesumat aliquid dare aut accipere sine iussione abbatis ... Hoc est capitulum 33 regulae beati Benedicti quod potest dividi in tres partes. In prima prohibetur monachis ne res temporales debeant habere ... — ... sed delectatur nequissimo vitio proprietatis. | |
(293v-310v, 333r) | De proprietate monachorum. 1 ![]() | : |
293v | Tit.: (Rot) Incipit tractatus de proprietate. (Titel und Standortangaben im zeitgenössischen Inhaltsverzeichnis, 393v) 294 Item Tractatus duo fratris Iohannis de Spira primus de proprietate secundus de communitate Praecipue hoc vitium radicitus amputandum est de monasterio etcetera. Quia in hoc capitulo regulae XXXIIIo prohibetur monachus ne habeat proprium cum dicitur 'Nullus praesumat habere aliquod proprium' ... — ... qui tale quid sacrilege commisit in Deum. – (310v Schlussschrift) Et in hiis ita sit finis huius primi tractatus. | |
(310v-332v) | De communitate. 1 ![]() | : |
310v | Tit.: (Rot) Incipit tractatus de communitate Praecipue hoc vitium radicitus amputandum est de monasterio. Quia in hoc capitulo regulae proprium accipitur prout secundum similitudinem sumptum opponitur communi capitulum primum. Cum in initio praecedentis tractatus dictum sit quod hoc nomen proprium dupliciter accipiatur uno modo per oppositum ad alienum alio modo per oppositum ad commune ... — ... in aliquo administrationis officio constitutus. | |
(333v) | Siehe Bl. 293r. | |
(333v-335v) | Epistola de examine tractatuum de proprietate et communitate cum responsione. 1 ![]() | : |
333v | Tit.: [ohne Titel] Venerabilis magister ac domine. Pro examine tractatuum de proprietate et communitate vobis oblatorum per fratrem magistrum Chonradum [Conradum] quem dominus noster abbas de studio noviter ad nos revocavit vobis magnas refero grates ... Obtulit etiam mihi idem frater quaedam vestra argumenta quorundam dictorum in tractatu de communitate ... (334v Replicationes contra solutiones argumentorum) Ad intelligendum infra dicendorum ... — ... (Kommentar) Plura in hac replicationem posita fuit quae autoris eius ignorantiam manifeste ostenunt ... praesumpsit falsificare. | |
(336r-v) | Leer. | |
(337r-339v) | De esu carnium (Madre 275). 1 ![]() | : |
337r | Tit.: (Rot) Prima scriptura magistri Nicolai Dinckelspuel. (Titel und Standortangaben im zeitgenössischen Inhaltsverzeichnis, 393v) 337 Item duplex scriptum magistri Nicolai de Dinchelspühel de abstinencia a carnibus nigrorum monachorum Utrum liceat nigris monachis sanis et fortibus comedere carnes. Videtur quod sic per capitulum 'Cum ad monasterium' quod aliqui doctores sic intelligunt et per constitutionem benedictinam etiam de hoc loquentem. In oppositum arguitur per capitulum 'Carnem' ... — ... et sint uniti per mutuum consensum et per caritatem mutuam sicut nos sumus unum per naturam. | |
(339v-346r) | De esu carnium. 1 ![]() | : |
339v | Tit.: (Rot) Secunda scriptura de esu et abstinencia carnium magistri Nicolai Dinckelspuhel Utrum liceat nigris monachis sanis et fortibus comedere carnes. Arguitur quod sic per capitulum 'Cum ad monasterium' quod aliqui doctores sic intelligunt. Et specialiter Bernardus glossator Decretalium hoc dicit in glossa eius dicti capituli super verbo 'Indulgentia' ... — ... Nec aliqua huiusmodi laxa observantia est ipsis per apostolicos concessa ut claret ex supradictis. | |
(346v-348v, 387r-390r) | Remediarium abiecti prioris, Exc. (Druck: Pez BA II [1723], 229-468). 1 ![]() | : |
346v | Tit.: (Rot) Tam monstruose et miserabiliter administrantur nunc dignitates, quod spirituali viro gaudendum est si a talibus sit liber. Ex remediario abiecti prioris [Kap. 12]. (Titel und Standortangaben im zeitgenössischen Inhaltsverzeichnis, 393v) 346 Item excerpta quedam brevia ex tractatulo qui dicitur remediarius abiecti prioris cuius complementum vide in fine libri Praelationis statum hodie in Christi ecclesia multa miserabiliter monstruositate deformatur ... — ... (390r) ... infirmo placeat haec pro se evasisse. | |
(349r) | Constitutio 'Cum pro reformatione' (1228 VII 1) (= Narbonner Statuten), cap. 15 (Druck: C. Cocquelines [Ed.], Magnum Bullarium Romanum III,1. Rom 1740, 254-256; Ed.: L. Auvray, Les Registres de Grégoire IX. II [Bibliothèque des Écoles Françaises d'Athènes et de Rome 2e série, 9]. Paris 1907, 319-332. – Potthast 8225). 1 ![]() | : |
349r | Tit.: (Rot) Statutum capituli Narbonensis Statuimus ut omnes monachi ab esu carnium abstineant ... — ... Abbates vero si circa correctionem et observationem huiusmodi sunt negligentes poena simili procellantur. | |
(349r-350r) | Quaestio de ingressione in monasterium dissolutum (Parallelüberlieferung: Oxford, Bodleian Library, Ms. Lyell 63, 375rb [Melk, Cod. olim 494, I. 10]). 1 ![]() | |
349r | Tit.: (Rot) Questio cuiusdam tractatuli Utrum ingrediens monasterium dissolutum ubi regula debita ordinis non servatur et profitens ibidem possit postea compelli ad asperitatem ordinis observandam. Et videtur quod non ... — ... non obstante quod plures in conventu reluctarentur. | |
(350r-v) | Littera concilii Constantiensis ad Nicolaum (Seyringer de Matzen) priorem Sanctae Annae de Rocha Mandragonis OSB (1415 XI 9, Konstanz) (Druck: Kropff 1747, 159-160). 1 ![]() | |
350r | Tit.: (Rot) Littera sacri concilii Constanciensis Sacrosancta et generalis synodus Constantiensis dilecto ecclesiae filio Nicolao priori monasterii sanctae Annae de Rocha Mandragonis ordinis sancti Benedicti salutem et Dei omnipotentis benedictionem. Inter cetera quae nos pro reformatione ecclesiasticae disciplinae singulariter affectamus ... — ... ad maximam complacentiam revocabimus. Datum Constantiae V Idus Novembris anno a nativitate domini Millesimo quadringentesimo apostolica sede vacante. | |
(351r-376v) | Expositio capituli 'Cum ad monasterium Sublacense' de statu monachorum Innocentii III. papae. 1 ![]() | |
351r | Tit.: Exposicio domini Hostiensis. (393v, Titel und Standortangabe im zeitgenössischen Inhaltsverzeichnis) Item Exposicio capituli Cum ad monasterium de statu monachorum 351 Cum ad monasterium Sublacense et prima lineis quibus tamen utuntur canonici regulares. Nam et regulae inserviunt laxiori ... — ... igitur possibile est nullum futurum esse futuri. | |
(377r-380v) | Leer. | |
(381r-v) | Expositio regulae s. Benedicti capituli primi. 1 ![]() | |
381r | Tit.: [ohne Titel] (393v, Titel und Standortangabe im zeitgenössischen Inhaltsverzeichnis) Item de 4 generibus monachorum 381 Monachorum quattuor esse genera manifestum est. Ab hoc capitulo incipit regula beati Benedicti quam sanctus Bernardus in De praecepto et dispensatione dividit in duos partes ... — ... qui apparent esse religiosi et non sunt. | |
(382r-386v) | Quaestiones circam finem primi libri Sententiarum. 1 ![]() | |
382r | Tit.: De malo et bono modo providendi de vestibus. (393v, Titel ohne Standortangabe im zeitgenössischen Inhaltsverzeichnis) Item quedam questiones circa finem primi libri sentenciarum In quibusdam ... maxime possessiones habentibus providetur canonicis hoc modo quod cuilibet datur aliqua certa summa pecunae ... — ... necessaria mendicaret. | |
(387r-390r) | Siehe Bl. 346v. | |
(390v-392v) | Leer. | |
(393rv) | Tabula codicis (15. Jh.). |