Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40637 
Melk, Benediktinerstift, Cod. 927 (945, R 26)
IOHANNES NIDER. PETRUS DE ALLIACO. IOHANNES GERSON. IOHANNES DE TAMBACO. MARTINUS DE SENGING. CYPRIANUS CARTHAGINENSIS. AMBROSIUS MEDIOLANENSIS. AUGUSTINUS. EUCHERIUS LUGDUNENSIS
Papier   I, 221, I* Bl.   215×150   Melk (?) und Basel, 2. Viertel 15. Jh. (1440)   
Handschrift aus 7 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-72) Melk (?), 1440; 2  (73-119) Melk (?), um 1438/1439; 3  (120-174) Basel (?), um 1434; 4  (175-186) Basel (?), um 1434/1437; 5  (187-197) Basel (?), 1434; 6  (198-209) Melk (?), um 1438/1440; 7  (210-221) 1. Hälfte 15. Jh.
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6, Teil 7  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil 6, Teil 7  |  Einzelbilder: fol. 17, 41, 62, 64, 80, 88, 121, 147, 160, 174, 179, 188, 190, 201, 214.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 7)

Starke Wasserschäden (Text z.T. unleserlich). – Mittelalterliche Foliierung von 1-220 für die Blätter 1-220. Moderne Bleistiftfoliierung.

Teil 11-72   Papier   Melk (?), 1440
Lagen: 6.VI72. Auf 10 folgt 10a, 71 bei Zählung übersprungen. – Reklamanten.
Datierung auf 71v.
Schrift:
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   Einfacher Dekor   
Teil 273-119   Papier   Melk (?), um 1438/1439
Lagen: 4.VI119. Auf 75 folgt 75a.
(Datierung nach Wasserzeichenbefund). Auch die Wasserzeichen entsprechen Cod. 1802, Teil 1.
Schrift:
Schriftart: Bastarda
Schreiber identisch mit jenem in Melk, Cod. 1802, Teil 1 (Bl. 1-80).
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
(73r, 73v) stark verwaschene Fleuronnéeinitialen, (112r).
Teil 3120-174   Papier   Basel (?), um 1434
Lagen: 4.VI166 + (VI-2)174. Auf 123 folgt 123a. – Reklamanten.
(Datierung nach Wasserzeichenbefund)
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(120r-173v) Schriftart: Bastarda
Schrift 2(174r) Schriftart: Bastarda
Letztes Blatt ergänzt, Text von anderer Hand beendet.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 4175-186   Papier   Basel (?), um 1434/1437
Lagen: VI186
(Datierung nach Wasserzeichenbefund)
Schrift:
Schreiber: Martinus de Senging OSB   Schriftart: Bastarda
Schreiber ist vermutlich Martin von Senging, der Text wäre dann ein Autograph.
Ausstattung:
Keine Rubrizierung.
Teil 5187-197   Papier   Basel (?), 1434
Lagen: (VI-1)197. Gegenblatt zu 197 fehlt.
Schrift:
Schreiber: Matheus (Mathias, Matthaeus) Saffer de Landshuet (Landshut) – Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Schreibername, Lokalisierung und Datierung (Basel, 1434) auf 197v.
Ausstattung:
Keine Rubrizierung.
Teil 6198-209   Papier   Melk (?), um 1438/1440
Lagen: VI209
(Datierung nach Wasserzeichenbefund)
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(198r-209r) Schriftart: Bastarda
Schrift 2(209v) Schriftart: Bastarda
Nachtragshand wie 220v-221v. Nach dem Wortlaut der Schlusschrift (209v) von einem Frater Wolfgangus in Gaming auf Wunsch eines Martinus de ? (Martinus de Senging ?) geschrieben.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 7210-221   Papier   1. Hälfte 15. Jh.
Lagen: VI221
(Datierung nach Wasserzeichenbefund)
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(210r-220v) Schriftart: Schlaufenlose Bastarda
Schrift 2(220v-221v, 209v) Schriftart: Bastarda
Schreiber vgl. Teil 6, Hand 2.
Ausstattung: Rubriziert   

Hs. enthält 2 Fragmente
VSI + I*   Pergament   Anfang 14. Jh.
Schrift:
Ausstattung: Rubriziert   
NSI* + I   Pergament   Anfang 14. Jh.
Ausstattung: Rubriziert   

Einband: Gotisch     
Türkis gefärbtes Rauhleder über Holz. – (VD) Titelschild (abgerieben und unleserlich), Signaturschild verloren. – Zwei Langriemenschließen (ein Riemen und beide Schließennägel verloren). Leder aus zwei Stücken am Rücken zusammengenäht, Naht aufgebrochen.


(175r) Vorbesitzer (zumindest von Teil 4): Domini Martini Mellicensis (Martinus de Senging OSB); (I*v) Weiterer Vorbesitzer oder Benützer: Andreas de Beireut (Bayreuth). -- (1r) Melker Besitzvermerk und Signatur des 16. Jh.; Melker Besitzanzeige des Sigismund Haeringshauser, dat. 1657 (?). -- (1r, 221v) Rundstempel Bibliothek des Stiftes Melk (Melk Inventar I, Tafel XIV Abb. 39). – Handschrift im Katalog von 1483 unter der Signatur D 130 genannt (MBKÖ I, 220, Z. 20-32), im Katalog von 1517 unter der Signatur K 10.
Vorbesitzer 1: Martinus de Senging OSB
Vorbesitzer 2: Andreas de Beireut (Bayreuth)
Christine Glaßner, Maria Stieglecker / September 2020
"Melk Inventar I", "MBKÖ I", "GW", "Kaeppeli", "RB", "Glorieux III", "Auer 1928", "Bloomfield", "VL", "Pez BA VIII", "PL", "CC", "CPL", "CSEL", "Verbraken 1964", "Glorieux II", "Glorieux VI"
alle Initien
(I + I*) Breviarium (Fragm.); Anfang 14. Jh.
(Ir) Notizen zum Inhalt der Handschrift (von der Hand des Schreibers des Katalogs von 1483).
Teil 1
(1r-71v) Iohannes Nider OP Consolatorium timoratae conscientiae (Druck: GW M26810 u.ö. -- Kaeppeli 2535).
   1
1r Tit.: Consolatorium timorate consciencie
Apud disciplinas reperimus physicas diversis morbis medicos tradidisse antidota varia ... (2v) Primo igitur animadvertendum quod conscientia uno modo sumitur pro re conscita ... — ... causat aliquo modo involuntarium. Haec ille. Tantum de consolatione timoratae conscientiae dixisse sufficiat. A cuiusmodi compilatione si quisque quod suum est recipere velit nihil autem modicum auctori manebit. -- (71v Schlussschrift, Autorname, Datierung) Et sic est finis huius opusculi quod dicitur consolatorium consciencie editum a magistro sacre theologie Iohanne Nyder ordinis predicatorum in Concilio Basilense etcetera. Anno domini M. CCCCo 40 (Nachtrag: scripta sunt hec) aliqua recepit de Gersone et inseruit huic opusculo. Amen.
(72r-v) Leer.
Teil 2
(73r-90r) Petrus de Alliaco Speculum considerationis (Druck: GW M32028).
   1
73r Tit.: (Nachtrag von der Hand des Bernhard Pez, 1. Drittel 18. Jh.) Petri de Alliaco Speculum Considerationis
Tractatus sequens qui speculum considerationis intitulatur tres partes secundum tres considerationes continet ... (73v, Prologus) Quisquis es qui a mundi sollicitudine elongasti fugiens ... Inprimis igitur consideratione principaliter ad tria ad quae omnis humanae vitae tendere debet intentio ... — ... qui est via, veritas et vita, via dirigens, veritas erudiens, vita reficiens, unus Deus benedictus in saecula saeculorum. Amen.
(90v-111v) Petrus de Alliaco Compendium contemplationis (Druck: GW M32028. – RB 6406).
   1
90v Tit.: (Rot) Compendium contemplacionis tractatus eiusdem
Quoniam multi sapientes ultra de sapientiae contemplatione scripserunt quae omnia habere aut habita legere difficile est ... Secundum Gregorium super Ezechielem duo sunt vitae in quibus nos omnipotens Deus per sacrum eloquium erudit ... (100r, pars II) Vitae activae et contemplativae mutuam habitudinem atque ordinem generationis virtutum pertinentium ad utramque ... (106v, pars III) Ad contemplationis apicem et perfectionis eius culmen cum mens humana ... — ... signatum est super nos lumen vultus tui, domine. Delectationes tuae in corde meo (Ps 4,7). Quod nobis praestare dignetur ipse Dei sapientia quae est benedicta in saecula saeculorum. Amen. -- (111v Schlussschrift rot) Tractatus solemnis doctoris domini N. cardinalis sancti Marci Cameracensis wlgo nuncupati olim cancellarius Parisiensis cui successit inmediate egregius doctor magister Iohannes de Gersona in cancellariatu amboque fuere in [gestrichen: concilio] generali sacro Constantiensi concilio expliciunt.
(112r-116v) Iohannes Gerson De auferibilitate sponsi ab ecclesia (Ed.: Glorieux III, 294-313, Nr. 102).
   1
112r Tit.: (Rot) Tractatus magistri Iohannis de Gersona cancellarii Parisiensis de aufferibilitate sponsi
Venient autem dies cum auferetur ab eis sponsus (Mc 2,20). Circa quem textum pro materia nunc currente quaeritur si auferibilis sit sponsus ecclesiae a filiis suis ... — ... [wegen Wasserschadens unleserlich].
(117r-119v) Leer.
Teil 3
(120r-174r) Iohannes de Tambaco OP De consolatione theologiae libri XV, Exzerptfassung Typ I 'Accingi' (Druck der Exzerptfassung: GW M14751 = Hain 15237, u.ö. – Kaeppeli 2256 [ohne Handschriftenverzeichnis, hinsichtlich der Überlieferung wird auf Auer 1928 verwiesen]; Bloomfield 5015). – Lit.: VL IV [1983] Sp. 571-577, bes. 573-576 [F. J. Worstbrock]. – Zur vorliegenden Exzerptfassung) Auer 1928, 189-203.). Im Catalogus Mellicensis (um 1889) als Werk des Iohannes Gerson verzeichnet, daher bisher unbekannte Überlieferung dieses Textes.
   1
120r Tit.: (Zeitgleicher Nachtrag) Consolaciones theologie
Quoniam secundum apostolum quaecumque scripta sunt ad nostram doctrinam scripta sunt ut per [fehlt: patientiam et] consolationem scripturarum spem habeamus ... (120v) Primo ergo de his quae opponuntur mundanae felicitati non turberis sed potius gaudeas ... — ... per accidentem sibi ruinam admoniti sunt sollertius erga sui custodiam contra omnes antiqui hostis insidias accincti. Explicit [Das Explicit auf einem nachträglich hinzugefügten Blatt, auf dem der Schluss des Textes eingetragen ist].
(174v) Leer.
Teil 4
(175r) Besitzvermerk (?). Domini Martini Mellicensis.
(175v) Leer.
(176r-186v) Martinus de Senging OSB Tuitiones pro observatione regulae sancti Benedicti ex concilio Basiliensi (Druck: Pez BA VIII [1725], 505-550. – Geschichtsquellen des deutschen Mittelalters, Werk 3446).
   1
176r Tit.: [ohne Titel]
Reverendissimi ac reverendi patres dominique praestantissimi. Dignentur dominationes vestrae vigilanter intendere reformationi ordinis sancti Benedicti. Non enim sufficit supplicia (?) monasteriorum eiusdem ordinis in regulari observantia collapsa praeformando reducere ad sola tria substantialia ... — ... et etiam extra monasteria quae multiplices sunt.
Teil 5
(187r-197v) Cyprianus Carthaginensis De dominica oratione (PL 4, 519-544; CC 3 A [1976], 90-113. – CPL 43; RB 2029).
   1
187r Tit.: Incipit Epistola beati Cypriani Cecily de oracione dominica
Evangelica praecepta, fratres dilectissimi, nihil sunt aliud quam magisteria divina ... — ... oraturi semper et acturi gratias domino hic quoque orare et gratias agere non desinamus etcetera. Amen. – (197v Schlussschrift, Schreiber, Lokalisierung, Datierung) Explicit epistola Cipriani super Pater noster per manus Mathei Saffer de Lanczhueta scripta in sacrosancta synodo Basiliensi etcetera 34o [1434].
Teil 6
(198r-202r) Ambrosius Mediolanensis De sacramentis, sermo IV-VI: De sacramento eucharistiae et de dominica oratione (CSEL 73 [1955], 46-85. – CPL 154). (198r) Sermo IV, (199r) Sermo V, (200v) Sermo VI.
   1
198r Tit.: (Rot) Tractatus sancti Ambrosii episcopi de sacramento ewkaristie et de dominica oracione
In Veteri Testamento sacerdotes frequenter in primum tabernaculum intrare consueverant ... — ... et in vobis semper suum signaculum recognoscat ut et ipsi ad gratiam et ad praemia pervenire possetis per dominum nostrum Iesum Christum cui est gloria honor laus perpetuitas a saeculis et nunc et semper et in omnia saecula saeculorum. Amen. – (Rot) Explicit.
(202r-206v) Augustinus Sermo 52 (Ed.: Verbraken 1964, 15-35; CC 41Aa, 58-80. – CPL 284).
   1
202r Tit.: (Rot) Sermo LXIIIus sancti Augustini episcopi ex libro eiusdem de verbis domini de una trinitate trinaque unitate [gestrichen: verte folium et videbis eum]
Evangelica lectio proposuit nobis unde loquamur ad caritatem vestram quam Domini imperio ... — ... cetera quae addenda sunt, ut perficiatur vester sensus a domino quaerite.
(206v-209r) Eucherius Lugdunensis Formulae spiritalis intelligentiae (= Ps. Augustinus: Liber de essentia Dei, = De anthropomorphismis).
   1
206v Tit.: (Rot) Tractatus quomodo deus dicatur habere caput oculos manus et reliqua membra corporis
Omnipotens Seus pater et filius et Spiritus sanctus unus atque trinus, unus videlicet in natura exstat ... — ... in defensione electorum suorum se manifestum demonstrare. – (Rot) Explicit. Danach drei Zeilen in Rot gestrichen.
(209v) Fortsetzung von Bl. 221v.
Teil 7
(210r-220v) Iohannes Gerson De non esu carnium (Marc. 1,6) (cum epistola ad Iohannem de Gonnant) (Ed.: Glorieux II, 44 Nr. 8 [epistola]; Glorieux III, 77-95 [opus] Nr. 93).
   1
210r Tit.: (Rot) Incipit tractatus pro ordine Carthusiensi super non esu carnium compositus per sacre theologie professorem magistrum Iohannem cancellarium Parisiensem anno domini Mo CCCC primo [1401]
Egregio viro Iohanni de Gonnant qui olim in saeculo miles nunc in Christi servitute cum praeclara Carthusiensium familia militans ... Tua sicut opinor meminit prudentia ... Grandis et mira est Iohannis abstinentia et sobrietas cum dictum est: Locustas et mel silvestre edebat ... — ... qui iussit ne gravarentur corda nostra in crapula et ebrietate dominum nostrum Iesum Christum qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen. - (Schlussschrift rot) Explicit.
(220v-221v, 209v) Iohannes Gerson De modo se habendi tempore schismatis (Ed.: Glorieux VI, 29-34 Nr. 256). Nahzeitiger Nachtrag von anderer Hand.
   1
220v Tit.: Opusculum consolatur in tempore schismatis. Magister Iohannes Gerson
Ad tollendum quorundam in schismate praesenti pertinatiam improbitatemque nimiam ... — ... communiter loquendo est potestas devoluta etcetera. Deo gratias. – (209v Schlussschrift, Schreibername) Hec facta sunt per reverendum magistrum Iohannem de Gerson cancellarium ecclesie Parysiensis doctorem in theologia virum magne facundie et bone consciencie ... Scripta per fratrem Wolfgangum in Gemnico vestrum servitorem ad instanciam et peticionem patris Martini de ? (unleserlich) (Setzt in kleinerer Schrift fort) Et quod dominus abbas ...
(HDS) Notae.