Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=40894 
Melk, Benediktinerstift, Cod. 1221 (662, L 92)
SCHUL-/UNIVERSITÄTSHANDSCHRIFT MELK/WIEN ÜBERWIEGEND AUS DEM BEREICH DES TRIVIUMS
Papier   II, 282, I* Bl.   105×80   Melk / Wien, 1438
Handschrift aus 4 Teilen zusammengesetzt: 1  (II, 1-96) 1438; 2  (97-144) 1438; 3  (145-178); 4  (179-282)
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 6)

Foliierung des 15. Jh.

Teil 1II, 1-96   Papier   1438
Lagen: (VII)I,13 + (V+1)24 + 6.VI96
Ausstattung: Illuminiert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Teil 297-144   Papier   1438
Lagen: 4.VI144
Ausstattung: Illuminiert   Deckfarbeninitiale(n)   
Teil 3145-178   Papier   
Lagen: 3.VI178
Teil 4179-282   Papier   
Lagen: 9.VI282

Hs. enthält 2 Fragmente
VSI + I* (früher VDS + HDS)   Pergament   14. Jh.
NSI* + I (früher HDS + VDS)   Pergament   14. Jh.

Einband: Gotisch     Halbband        
Halbband: rotes Leder über Holz. (VD) Keine mittelalterlichen Schilder erhalten.


(1r) Melker Besitzvermerk des 16. Jh. ohne Signatur. – (1r, 13r, 260v, 279r, 281v) Rundstempel Bibliothek des Stiftes Melk (Melk Inventar I, Tafel XIV Abb. 39). – Handschrift im Katalog von 1483 bisher nicht nachweisbar, im Katalog von 1517 unter der Signatur N 2 (194r, Nachträge) genannt (Signatur nicht in der Handschrift). – Der Codex wurde im Jahr 2011 restauriert (VDS und HDS abgelöst, jetzt I und I*).
"Melk Inventar I", "Reichling 1893", "Walther, Initia", "Glorieux, RA", "Weijers 1994", "Henkel 1988", "Grammatici latini IV", "Holtz 1981", "Schwenke 1903", "Curtze 1897", "Thorndike-Kibre", "VL", "Martin 1992", "Frank 1966", "Kaeppeli", "Bursill-Hall"
alle Initien
(II + I* [früher VDS + HDS]) Breviarium-Fragment; 14. Jh.
Teil 1
(IIr-v) Leer.
(1r-88v) Alexander de Villa Dei Doctrinale (Ed.: Reichling 1893, 7-178. -- Walther, Initia 17375 [pars I], 7989 [pars II], 13699 [pars III]; Glorieux, RA, 23c; Weijers 1994, 57 f. – Lit.: Henkel 1988, 221). Nur Text, ganz vereinzelt Glossen, kein Kommentar. – (35r-36v) Leer.
   1
1r Tit.: [ohne Titel]
Scribere clericulis paro doctrinale novellis ... — ... Verborumque data sit declinatio quarta. – (34v Ende Teil I, Datierung) Finitur in crastino circumcisionis domini anno a nativitate 1438 [2.1.1438]. ... (51v Ende Teil II, Datierung) Finitur in octava epiphanie domini anno nativitatis eiusdem 1438 [13.1.1438]. – (88v Expl. Teil III) ... Quas tres personas in idem credo deitatis. – (Schreibervers, Schlussschrift rot) Laus tibi sit Christe quoniam liber explicit iste. Explicit tercia pars Allexandri.
(34v) Eigenhändiger Lebenslauf eines Melker Konventualen. Nahzeitiger Nachtrag zwischen Teil I und II des Doctrinale.
(88v) Schreibervers.
   1
88v Laus tibi sit Christe quoniam liber explicit iste.
(89r-93r) Tractatus de de constructione grammaticali.
   1
89r Circa materiam constructionum grammaticalium est notandum quod ille terminus constructio capitur tripliciter. Primo large ... — ... Ego sum hic causa legendi ad patrem de domo valde bono mane diliculo amator fui ipsius etc. Deo gratias. (Schreibervers) Qualiter ego gaudebam quando Deo gratias scribebam.
(93r) Schreibervers.
   1
93r Qualiter ego gaudebam quando Deo gratias scribebam.
(93r-v) De pausatione in legendo (secundum Alexandrum de Villa Dei). Nahzeitiger Nachtrag.
   1
93r Tit.: De pausacione in legendo secundum Allexandrum fo. 79
Media distinctio est pausa in fine orationis ... — ... plena distinctio est pausa in fine orationis.
(94r) Versus grammaticales (Merkverse zur grammatikalischen Konstruktion) (Parallelüberlieferung z. B.: Nürnberg StB, Cent. VII,53, 63rv [Neske 1997, 186]). Mit Glossen.
   1
94r Appo cum suppo facit ac [recte: hanc] intransitionem Adiec cum substans personarum facit intrans ... Trans ac obliquus cum post verbum situatur
(94v-96v) Leer.
Teil 2
(97r-124r) Donatus, Aelius De partibus orationis ars minor (Ed.: Grammatici latini IV, 355-366; Holtz 1981, 583-674 [Ed. der spätantiken Textform]; Schwenke 1903, 37-49 [spätmittelalterliche Gebrauchsform auf der Grundlage der Frühdrucke]. – Lit.: Henkel 1988, 237-239).
   1
97r Tit.: [ohne Titel]
Partes orationis quot sunt. Octo. Quae. Nomen pronomen verbum adverbium participium coniunctio praepositio interectio ... — ... unum participium quod est volens. – (124r Datierung) Finitur in die sancti Blasii anno domini 1438 [3.2.1438].
(124v-142v) Iohannes de Sacrobosco De algorismo (Ed.: Curtze 1897, 1-19. – Thorndike-Kibre 991.1. Lit.: VL IV [1983] Sp. 735 f. [F. B. Brévart, M. Folkerts]). Text diesen Incipits von Rossmann Iohannes Keck OSB zugewiesen (VL IV [1983] Sp. 1095).
   1
124v Omnia quae a primaeva rerum origine processerunt ratione numerorum formata sunt. Et quemadmodum sunt sic ... — ... Qui modus operandi idem est cum praedicto. Et haec de radicum extractionem dicta sufficiant tam in numeris cubicis quam quadratis. – (142v Schlusschrift, Datierung) Finitur anno domni 1438 decima septima die mensis Aprilis [17.4.1438].
(142v-143r) Verzeichnis der Jahrtage an Vigilia Bartholomaei (23. August) und Kunigunde (3. März). (142v) 23.8.: Leonardus [Straubinger] abbas Mellicensis; Iohannes plebanus olim in Dross; Georgius primissarius olim in Krembs [Krems]; Narcissus [Herz de Berching] doctor in theologia; omnes spirituales patres fratres et benefactores. – (143r) 3.3.: Christina amica uxoris Conradi in den Hofsteten; Barbara Pistat???; Conradus Glanast; Dorothea Glanastinn; Bernardus Glanast; omnes consanguinei et benefactores.
(143v-144v) Leer.
Teil 3
(145r-149r) Tractatus de arte liberali.
   1
145r Tit.: [ohne Titel]
Ars est recta ratio rerum factibilium id est: Est assensus vel habitus docens nos recte operari... Ars liberalis est ars dirigens suum subiectum ad operationem liberalem ... — ... congruus est constructio etcetera. Quod sit subiectum attributionis quaere circa materiam.
(149v-168r) Commentarius in Donatum minorem.
   1
149v Tit.: (Rot) Ad materiam Donati
Si bene vis scire librum prius ista require: Utilitas titulus intentio parsque sophiae quattuor et causas rem totam perficientes. Nota subiectum notitiae Donati est li pars orationis generalis ... — ... in conclusionibus praecedentibus.
(168v-178v) Leer.
Teil 4
(179r-183r) Tractatus de figuris grammaticalibus (aus Alexander de Villa Dei: Doctrinalis pars II).
   1
179r Tit.: [ohne Titel]
Item omne verbum est verbum similem vim habens
(183v-185v) Exempla de regimine generali, casus.
(185v-201r) Nicolaus Kempf de Argentina OCart Regulae grammaticales (entstanden vor 1442) (Lit.: Martin 1992, 273 f. Nr. 1.).
   1
186r Tit.: (Rot) Incipiunt regule grammaticales magistri Iohannis
Prima regula grammaticalis est ista: Adiectivum et suum subiectivum debent convenire in tribus ... — ... Et tantum de his dictis regulis 33bus etcetera.
(201r-212v) Exempla ad utilia secundae partis Alexandri.
   1
201r Tit.: (Rot) Secuntur postea exempla pauca et utilia secunde partis Allexandri et primo de genetivo et de omnibus aliis casibus
De regimine genitivi. Exempla notentur. Curia plebani ... — ... Iste rex sedit intus. Et sic est finis.
(213r-219v) Tractatus de verbis impersonalibus.
   1
213r Tit.: Tractatus de verbis impersonalibus
Item a quolibet verbo impersonali passivae vocis veniunt duo participa neutri generis unum praeteriti temporis in -tum aliud futuri temporis in -dum ... — ... Sed quos casus regunt patet ratione regiminis significationis eorum etcetera. Et sic est finis.
(219v-221r) Leonardus Huntpichler de Valle Brixinensi OP Quaestio grammaticalis (Frank 1966, 361, zu Nr. 17 [= Bearbeitung der Quaestio 13 in Wien OP, Cod. 213/179]; Kaeppeli 2857 [unter dem Sammeleintrag 'Scripta grammaticalia et philosophica']).
   1
219v Tit.: [ohne Titel]
Circa regulam quam ponit Alexander de generibus arborum nominis arborei etcetera moneo hanc dubitationem: An debeat dici cerusus pro arbore et cerusum pro fructu media producta ... — ... qui et me usque hodie exclusive seduxerunt. – (221r Schlussschrift) Hec magister Leonardus dictus est.
(221r-222r) Leonardus Huntpichler de Valle Brixinensi OP De formatione participiorum (Frank 1966, 360 f. Nr. 17.e; Kaeppeli 2857 [unter dem Sammeleintrag 'Scripta grammaticalia et philosophica']).
   1
221r Tit.: Sequitur de formacione participiorum
Notandum quod de participio praesentis temporis proponit P[etrus] H[elias] haec metra: Praeteriti primi persona prior generabit ... — ... addita -rus sit futurus. Et sic est finis.
(222r-225r) De gerundiis.
   1
222r Tit.: (Rot) De gerundiis
Circa materiam de gerundiis dubitatur utrum sint nomina vel verba vel alterius partes orationis. De hoc dubio sunt modi varii dicendi. Quidam enim dicunt quod sint participia ... — ... secundo quo ad modum construendi. De utrisque facile est exemplificare. Et sic est finis. – (225r Schlussschrift rot) Deo gracias in domino deo. Et sic est finis huius operis. Deo gratias sine qui ||| [bricht ab].
(225v-250r) Commentarius in Donatum minorem.
   1
225v Tit.: [ohne Titel]
Petrus quae pars est. Nomen. Quia est pars orationis cum casu corpus aut rem proprie coniunctive significans. Et illa diffinitio intelligitur sic: Nomen grammaticale communiter usitatum est pars orationis scilicet declinabilis cum casu ... — ... et diffinitur alia consimiliter sicut significatio laetitiae. Et sic est finis. Deo gratias. Amen. -- (Schlussschrift rot) Deo gracias. Finita est hec regula secunda feria post octavam apostolorum Petri et Pauli. Amen.
(250v) Leer.
(251r-253r) Regulae de constructione figurata.
   1
251r Figura locutionis est triplex in genere
(253v-260v, 271r-279r) Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB Glossula in tractatulum de quantitatibus syllabarum. Kommentar: 253v-260v, 271r-279r; Text: 261r-267r (eine eingeschobene Lage). 267v-270v leer. -- Über den Teil 3 wird nicht gehandelt, obwohl das Incipit dies ankündigt.
   1
253v Tit.: [ohne Titel]
Omnem diphthongon producas. Ille libellus duos continet tractatulos. Primus est de quantitatibus syllabarum, secundo vero de figuris grammaticalibus et incipit ibi: Doctrinalem figuras. Primus qui obscurior est indiget aliquali explanatione plus quam secundus. Dividitur itaque tractatulus primus in duas partes principales. In prima ponuntur regulae de quantitatibus syllabarum, in secunda ponuntur dictiones a regulis generalibus et specialibus excipiendae. Secunda pars est tabula quae post versus subiungitur ... — ... De aliis dictionibus univocis non fuit necesse aliquid dicere, similiter de aequivocis quae non variant quantitatem syllabarum in diversis suis sectionibus. – (Schlussschrift) Hec sunt brevissime dicta de capitulo [!] de intellectu huius tractatuli cum correccione. Deo gracias.
(261r-267r) Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB Tractatulus de quantitatibus syllabarum excerptus ex 'Doctrinali' Alexandri de Villa Dei (Walther, Initia 13213, anonym unter dem Titel 'De prosodia'; vgl. auch Walther, Initia 13195. -- Weitere Überlieferung s. Bursill-Hall. Parallelüberlieferung vgl. z. B.: Nürnberg GNM, Hs. 35087, 84r-92r). Eine eingeschobene Lage. 267v-270v leer.
   1
261r Tit.: (Rot) Capitulum primum de regulis generalibus
Omnem diphthongum producas et posituram ... — ... pes cum compositis plus corripitur.
(279v-282v) Leer.