|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=41037 |
Melk, Benediktinerstift, Cod. 1381 (280, E 71)
SAMMELHANDSCHRIFT MIT THEOLOGISCHEN TEXTEN (lateinisch/deutsch)
Papier I, 682 S., I* 145×110 Melk, 2. Viertel 15. Jh.
Abbildungen von
Vorderdeckel;
Ir;
Iv;
1;
10;
194;
195;
196;
235;
237;
239;
240;
267;
315;
337;
339;
431;
446;
449;
496;
497;
515;
519;
520;
521;
522;
523;
528;
530;
535;
592;
597;
604;
605;
611;
630;
632;
633;
637;
643;
644;
646;
659;
661;
669;
681;
Hinterdeckel
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 17)
"GW", "Hain", "Mahieu 1941", "Legrand 2006", "Bloomfield", "Rudolf"
alle Initien
| (Ir (Fragm.)) | Expositio in Pater noster (Derzeit unbestimmt). 1 |
| Ir | ] ... est petendo ne nos inducit... Septima petitio est: Sed libera nos a malo ... — ... dabit nobis. Item. |
| (Iv) | Tabula codicis (15. Jh.). |
| (p.1-194) | Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB
  : Claviger Psalterii (RB 4951Lit.: VL VIII 1992) 735 Nr. V.1.a F. J. Worstbrock). 1 |
| p.1 | Tit.: (Rot) Beatus vir qui non abiit. (Nachtrag von der Hand des Bernhard Pez, 1. Drittel 18. Jh.) Author Joannes Slitpacher Mellic[ensis] Claviger Psalterii. (Titel im Inhaltsverzeichnis Iv) Quedam explanacio titulorum aliquorum Psalmorum scilicet primarum et a Dixit domino etc. usque ad finem Circa librum Psalmorum est sciendum quod quamquam apud Hebraeos teste beato Hieronymo in prologo galeato non inter prophetas sed inter hagiographa numeretur... (p. 7) Venerabilis doctor Nicolaus de Lyra in fine prologi suae expositionis super libro Psalmorum dicit quod beatus Hieronymus ter transtulit Psalterium... (p. 10) Beatus vir (Ps. 1,1). Circa illum primum Psalmum sciendum quod ipse est sine titulo in hebraeo ut etiam dicit beatus Hieronymus ... — ... secundum illud Psalmi 83[,5]: Beati qui habitant in domo tua domine in saecula saeculorum laudabunt te. Ad quam laudem nos perducat qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. |
| (p.195 ) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio psalmorum: Prologus in Ps. 150 (PL 172, 305 f. -- RB 3568). 1 |
| p.195 | Tit.: [ohne Titel, vom vorhergehenden Text nicht abgetrennt, auch im Inhaltsverzeichnis Iv nicht getrennt bezeichnet] (Rot) Ego dixi [gestrichen: domine] in dimidio (Is. 38,9) Materia huius Psalmi novissimi sunt nuptiae agni (zu Ps. 150) ... — ... quia in eo festum angelorum et sanctorum denotatur. |
| (p.196-198) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris et Novi Testamenti: Prologus (RB 3569). 1 |
| p.196 | Tit.: [ohne Titel] Postquam de Psalmis quae dominus dedit diximus superest ut de canticis quae rursum inspiraverit edisseramus. Canticum est iocunditas mentis et laus spiritualis ... — ... hoc domino cantantis. |
| (p.198-200) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris et Novi Testamenti: 'Ego dixi' (RB 3569). 1 |
| p.198 | Tit.: [ohne Titel] Ego dixi in dimidio etc. Hoc canticum est gratiarum actionis pro munere receptae sanitatis ... — ... (p. 200a) post regum proiecit. |
| (p.200-201) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris et Novi Testamenti: 'Exsultavit cor' (RB 3569). 1 |
| p.200 | Tit.: [ohne Titel] Exsultavit cor meum etc. Superius canticum cecinit humani generis vivificationem ... — ... quae hoc carmen domino cecinit. |
| (p.201-204) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris et Novi Testamenti: 'Cantemus domino' (RB 3569). 1 |
| p.201 | Tit.: [ohne Titel] Cantemus domino gloriose enim etc. In praecedenti cantico plausit ecclesia de sua fecunditate ... — ... iusti de periculo erepti. |
| (p.204-205) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris et Novi Testamenti: 'Domine audivi' (RB 3569). 1 |
| p.204 | Tit.: [ohne Titel] Domine audivi etc. Praecedens canticum cecinit hebraici populi victoriam ... — ... quod canit istud carmen. |
| (p.205-207) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris et Novi Testamenti: 'Audite caeli' (RB 3569). 1 |
| p.205 | Tit.: [ohne Titel] Audite caeli quae loquitur etc. Hoc canticum ipse Deus composuit sed Moyses legislator scripsit ... — ... iudicium quod in ho carmine describitur. |
| (p.207-210) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris et Novi Testamenti: 'Benedicite' (RB 3569). 1 |
| p.207 | Tit.: [ohne Titel] Benedicite domino omnia opera etc. Praesens canticum est laudis de omnia [!] creatura Dei. Titulus eius est Hymnus trium puerorum ... — ... de laude aeternae pacis. Haec sunt edita a Luca evangelista. |
| (p.210-216) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris et Novi Testamenti: 'Benedictus' (RB 3569). 1 |
| p.210 | Tit.: [ohne Titel] Benedictus dominus Deus Israel. Huius cantici titulus est Canticum Zachariae prophetae. Zacharias dicitur memoria domini... (p.211) Benedictus dominus Deus Israel. Hoc est Christus Deus fidelium Deum mente videntium sit exaltatus quia visitavit et fecit redemptio plebis suae ... — ... liberata ex isto cantico exsultabit. |
| (p.216-221) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris et Novi Testamenti: 'Magnificat' (RB 3569). 1 |
| p.216 | Tit.: [ohne Titel] Magnificat anima mea dominum. Titulus huius cantici est Canticum Mariae. Maria dicitur illuminatrix... (p.217) Magnificat anima mea dominum. Hoc est tanto et tam inaudito munere me dominus sublimavit ... — ... in fine mundi dabit aeternam benedictionem et possessionem. |
| (p.221-223) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris ac Novi Testamenti: 'Nunc dimittis' (RB 3569). 1 |
| p.221 | Tit.: (Seitentitel) Nunc dimittis servum tuum domine Nunc dimittis. Huius cantici titulus est Canticum Simeonis. Simeon dicitur tristitiam audivit vel habitaculum... Nunc dimittis servum tuum domine. Hoc est diu desiderium habui dissolvi a vinculis corporis ... — ... et requiem aeternae vitae. Haec decem cantica praeferunt legis decalogum et praemii denarium. |
| (p.223-224) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris et Novi Testamenti: 'Te Deum' (RB 3569). 1 |
| p.223 | Tit.: [Oberer Seitenfreirand] Te Deum laudamus Te Deum laudamus. Hymnus est ab Hilario Pictaviensi episcopo editus sed ab Ambrosio et Augustino per ecclesiam divulgatus. Cuius materia est laus et oratio ... — ... quia in eo festum angelorum et sanctorum denotatur. |
| (p.224-227 ) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris et Novi Testamenti: 'Pater noster' (RB 3569; Bloomfield 8375). 1 |
| p.224 | Tit.: [vom vorhergehenden Text nicht abgetrennt] (Rot) Pater noster qui es in caelis Pater noster etc. Haec oratio ideo dicitur dominica quia ipse dominus eam docuit sed Matthaeus evangelista eam composuit. Huius materia est oratio corporis et animae... Pater noster. Secundum carnalem generationem habemus omnes unum patrem Adam ... — ... bona corporis et animae a Deo petenda. |
| (p.227-230) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris et Novi Testamenti: 'Credo' (RB 3569). 1 |
| p.227 | Tit.: (Rot) Credo in Deum Credo in Deum etc. Huius fidei titulus est symbolum apostolorum. Symbolum dicitur collatio vel signum vel confessio... (p.228) Credo in Deum. Aliud credere Deum aliud in Deum. Et daemones credunt esse Deum ... — ... Invocet ore quem credit corde. |
| (p.230-234) | Honorius Augustodunensis OSB
: Expositio Canticorum Veteris et Novi Testamenti: 'Quicumque' (RB 3569). 1 |
| p.230 | Tit.: (Rot) Quicumque wlt salvus esse Quicumque vult salvus esse. Titulus huius fidei est fides catholica. Hanc Athanasius Alexandrinae (!) episcopus contra Arianam haeresim edidit ... — ... Assumpsit corpus humanum ut corpora redimeret. Haec est fides catholica etc. et finis expositionis titulorum. |
| (p.234a-k) | Leer. |
| (p.235-237) | Augustinus
: Oratio de beata Maria virgine (Weber 1993, II 212 [zu Melk, Cod. 1381]). 1 |
| p.235 | Tit.: (Rot) Oracio beati Augustini episcopi de beata virgine Regina virginum dulcissima sancta Maria miserere peccatoris ad te clamantis et te toto corde desiderantis ... — ... a filio tuo unigenito domino nostro Iesu Christo cui cum aeterno patre et Spiritu sancto una est divinitas gloria virtus imperium et potestas in saecula saeculorum. Amen. (Rot) Amen. |
| (p.238) | Leer. |
| (p.239-266) | Expositio in Regulae Benedicti capitulum 49 'De quadragesimae observatione'. 1 |
| p.239 | Tit.: (Rot) Capitulum 49 De quadragesime observacione (Titel im Inhaltsverzeichnis Iv) Item exposicio capituli 49 de quadragesime observacione Licet omni tempore vita monachi debeat quadragesimae observationem habere... (p. 240 Kommentar) Quia inter cetera anni tempora tempus quadragesimae [am Rand eingefügt: speciali cultu et] devotione per universam Christi ecclesiam observatur et monachus ex statu suo plus quam saeculares divino cultui devotior ... — ... et aliis se possit absolvere sed et gradum gloriae non modicum apud Deum promereri [korrigiert aus: promeri]. |
| (p.267-337 ) | Nicolaus de Dinkelsbühl
: De tribus partibus paenitentiae (Tractatus octo IV) (Madre 180-187). 1 |
| p.267 | Tit.: De penitencie necessitate ex sermonibus magistri Nicolay Dinkelspühel Ecce nunc tempus acceptabile (2.Cor. 6,2). In praesenti est primo videndum de paenitentiae necessitate secundo de eius origine. Sacramentum paenitentiae quod principaliter consistit in absolutione confitentis facta a sacerdote sub certa forma verborum ... — ... contra triplex ius naturale ecclesiasticum et divinum. A quo nos custodiat qui sine fine vivit et regnat. Amen. |
| (p.337) | Bernardus Claravallensis OCist
: Zitat . 1 |
| p.337 | Tit.: Notabile Bernardus in quodam sermone: Qui perfecte senserit onus peccati et animae laesionem parum sentiet ... — ... et caveri futura. |
| (p.338) | Leer. |
| (p.339-496) | Michael de Massa OESA (?)
: Vita Iesu Christi (Drucke: HC 3662 u. 10302. -- Zumkeller 692
Lit.: VL VI 505 H. Fromm). 1 |
| p.339 | Tit.: (Rot) Vita salvatoris Circa virginem Mariam ex qua incarnatio facta est meditari possumus vitam ipsius. Unde scire debemus quod dum esset trium annorum fuit a parentibus oblata in templo ... — ... Et ut magis ad haec provoceris et hic liber in nomine Iesus qui est liber signatus conclaudatur et signatur [korrigiert aus: signatur !]. (Rot) Deo gracias. |
| (p.496a-d) | Leer. |
| (p.497-515) | Henricus de Langenstein (de Hassia)
: De proprietate (Hohmann 157; Bloomfield 4274). 1 |
| p.497 | Tit.: (Rot) De proprietatibus contra monachos. (Autorname von der Hand des Bernhard Pez, 1. Drittel 18. Jh. ergänzt) Henrici de Hassia. (Autorname in der Hs. sonst nicht genannt, Titel im Inhaltsverzeichnis Iv) Item quedam dicta contra proprietarios. (Invocatio) In nomine domini, Amen. Pro salute eorum qui vitia fugere cupiunt quando ad veritatis viam fuerint infirmati [!] ... — ... Ergo praelatus debet esse dispensator rerum et unicuique tribuat ex his quae habet quantum ei opus est in Christo Iesu domino nostro. Amen. Sequitur. |
| (p.515-518) | De proprietate monachorum. 1 |
| p.515 | Tit.: [ohne Titel, auch im Inhaltsverzeichnis Iv ohne Titel] Beatus Bernardus et beatus Gregorius dicunt: Monachus habens obolum intellige sine licentia et extra commune bonum ... — ... proiecit illi ante pedes. -- (p.518 Schlußschrift rot eingerahmt) Et sic est finis Deo gracias. Habeat proprium quis ibit ego nolo abba pater cogita quid sit proprium (rot) et considera bene. |
| (p.518a-b) | Leer. |
| (p.519-522) | 'Abstractum'-Glossar, lat./dt. (Ausgaben s. VL I (1978) Sp. 20 f. (K. Illing
Lit.: Grubmüller 49-52. -- Zu Konrad von Heinrichau als möglichem Verfasser siehe: VL V, Sp. 202-208 (V. Honemann). 1 |
| p.519 | Tit.: [ohne Titel] (Titel im Inhaltsverzeichnis Iv) Item [gestrichen: quoddam] vocabularius quidam abbreviatus et tewtunicus Abgezogen vel abgenommen [?] ... — ... vis apprehensiva begrewffende kraft. |
| (p.523-527) | De forma confessionis (Parallelüberlieferung: Vatikan, Cod. Pal. lat. 252, 172r-177r [Hs. muß wegen dt. Eintragungen aus dem dt.sprachigen Raum stammen]). 1 |
| p.523 | Tit.: (Rot eingerahmt) De forma confessionis Sciendum est confitenti quod si sine paenitentia de praeteritis vel sine propositio [!] de futuris peccatis cavendis confitetur non absolvitur ... — ... et plenam provocatur [?] confessionem. (Rot) Deo gracias. |
| (p.528-534) | Expositio brevis Summae naturalium. 1 |
| p.528 | Tit.: [ohne Titel, im Inhaltsverzeichnis Iv nicht genannt] Prohemialia secunde partis Si vis discere librum hunc tunc ista require utilitas titulus intentio partesque sophiae... Subordinatur philosophiae sermocionali ... [?] philosophia secundum Albertum primo [?]. Subiectum huius libri est dictio regibilis scilicet [?] summae naturalium. Est triplex ... Nota subiectum attributionis scientiae sic describitur ... — ... per vicos. -- (p. 534 Schlußschrift, nur teilweise leserlich) Explicit ... et partes dividentes sub propria forma ... hic bonus hic malus et est duplex ... locutionis [?] quando tota. |
| (p.534a-d) | Leer. |
| (p.535-592) | Expositio seu curtiloquium Regulae sancti Benedicti, cap. 1-27. 1 |
| p.535 | Tit.: (Rot) Incipit Exposicio sew curtiloquium Regule beati Benedicti Ausculta o fili etc. Attendite ad patrem vestrum Abraham (Is. 51,2). His verbis propheticis adhortamur ad diligentem auditionem et aure cordis perceptionem. Hanc regularem doctrinam quae nobis nunc proponitur ad legendum et discendum pro informatione morum virtutum atque instructione conversationis... (p. 536) Ausculta vel secundum alios obsculta o fili etc. In ista prima distinctione huius prooemii beatus pater noster Benedictus ad tria nos principaliter hortatur ... — ... De hoc etiam dicit Iacobus in canonica 5° capitulo: Orate pro invicem ut salvamini. Secundo docet abbatem exemplo pastoris diligentis cum dicit: Magnopere [Regula Benedicti 27,5]. |
| (p.592-595 (Fragm.)) | Henricus de Langenstein (de Hassia)
: De proprietate (Hohmann 157; Bloomfield 4274). 1 |
| p.592 | Tit.: De proprietatibus contra monachos. (Invocatio) In nomine domini, Amen. Pro salute eorum qui vitia fugere cupiunt quando ad veritatis viam fuerunt informati ... — ... Illi de quo scribitur: Qui vos audit me audit et quamquam [= p.501, Z. 8]. |
| (p.596-596d) | Leer. |
| (p.597-604) | Nicolaus Kempf de Argentina OCart
: De tribus essentialibus omnium religiosorum (VL IV [1983] 1119, Nr. 7 [D. D. Martin]). 1 |
| p.597 | Tit.: De tribus essencialibus (Titel im Inhaltsverzeichnis Iv) Item unum notabile de tribus essencialibus Tria sunt omnis religionis fundamenta ad quae quivis tenetur religiosus ex voto sive professione ... — ... sic angeli casti homines castos faciliarius diligunt. Et sic est finis, Deo gratias. |
| (p.605-609) | Ps. Augustinus
: Prologus in regulam beati Augustini episcopi (PL 105, 932-934 [unter dem Namen des Symphosius Amalarius, Forma institutionis canonicorum, lib. I, cap. 145]. Ed.: M. Fornasari, Collectio canonum in V libris [CC.CM 6]. Turnhout 1970, 185-188 [aus den Statuten Kaiser Heinrichs II. 1014-1023]). 1 |
| p.605 | Tit.: Prologus in regulam beati Augustini episcopi Quamquam a sanctis patribus in sequentibus huius libelli partibus satis sit dilucidatum ... — ... qui una veritas et vita est eo opitulante pervenitre mereamur. Amen. -- (Schlußschrift) Explicit prologus regule beati Augustini episcopi. |
| (p.610-610b) | Leer. |
| (p.611-629) | Gerardus Zerbolt de Zutphania
: De spiritualibus ascensionibus (Drucke: GW 10686-10695 [Hain 16294-16298]; Magna Bibliotheca Veterum Patrum ... XIV. Köln 1618, 200-228. Ed.: Mahieu 1941, 4-372 [lat. u. niederländ.]; Legrand 2006 [lat. u. franz.]. – Bloomfield 625. – Cap. 19 auch selbständig, vgl. Rudolf 1957, 19 f.). 1 |
| p.611 | Tit.: (Rot) De meditacione mortis Meditare igitur homo de morte et ab oculis tuis numquam recedat quod post modicum sis ex hac vita in aliam ignotam regionem transiturus ... — ... ne animum humanum turbulentis implicationibus involuta perturbent etc. |
| (p.630-632) | Augustinus
: Excerpta. 1 |
| p.630 | Tit.: Augustinus: Deus mala fieri non sinetur nisi meliora inde elicere scietur. (Im Inhaltsverzeichnis auf Iv nicht erwähnt) Sciendum nobis est cum cor evagationem patitur in orationibus aliquando accidit ex infirmitate [korrigiert aus: infirmitatibus] humana... (p. 632 Augustinus) Certissime scitote fratres carissimi quia qualis est caro ... — ... unde in aeternum sustentetur anima nostra. |
| (p.632a-b) | Leer. |
| (p.633-637) | De remediis contra peccata venialia. 1 |
| p.633 | Tit.: [ohne Titel] (Titel im Inhaltsverzeichnis Iv) Remedia contra venialia peccata Nota multa specialia remedia contra peccata venialia scilicet aspersio aquae benedictae unctio extrema omnis sacramentalis unctio ... — ... recogitando et amando modo praedicto. |
| (p.637-639) | De oratione. 1 |
| p.637 | Tit.: [ohne Titel, im Inhaltsverzeichnis Iv nicht erwähnt) Quid est Psallite sapienter. Quod est in omnibus cibis gustus quod unumquidque dinoscitur... (p. 638) Quomodo obtinebitur quis ut in oratione sensus eius non vagentur. Si certus sit assistere se ante oculos Dei ... — ... de nostro pectore debemus evellare. |
| (p.640-642h) | Leer. |
| (p.643-659) | : Tractatus utrum omnia quae continet regularis institutio sint praecepta. 1 |
| p.643 | Tit.: [ohne Titel] (Titel im Inhaltsverzeichnis Iv) Utrum omnia que continet regularis institucio sint precepta que sint limites obediencie Quaestio prima utrum omnia quae continet regularis institutio sint praecepta et ita transgredientibus damnosa vel an consilia tantum... Pro hac quaestione notandum quod spiritualis est caritas humilitas mansuetudo etcetera sermonis dominici in monte spiritualis traditio ... (p. 644) His ita praemissis responditur ad quaestionem quod non tantum tria regulae substantialia monacho sint praecepta... (p. 646) Quaeritur qui sunt limites oboedientiae non tam praelati praecipientis (?) quam publici obtemperantis. Respondetur breviter quod potestas abbatis se citra ultra et contra votum profitentis extendere non potest ... — ... quia caecus ille videt qui [ bricht ab? |
| (p.660-660d) | Leer. |
| (p.661-681, p.682 leer) | : Tractatus de indulgentiis monasterio Mellicensi concessis (pars 1-2) (Lit. zu Ablassverzeichnissen: VL XI [2004] Sp. 7-9 [F. Eisermann]). 1 |
| p.661 | Tit.: [ohne Titel] (Inhaltsverzeichnis Iv) Item de indulgenciis Honorabilis et religiose non frater sed pater, dilecte vicarie, post iuges orationes utinam Deo gratas sincerissimae caritatis affectum. Significato vestrae dilectioni quod nos fratres Conradus et Henricus de Maczen ex voluntate domini nostri abbatis perspeximus et legimus litteras indulgentiarum... (p.669) Paschalis papa 2us omnibus vere paenitentibus et confessis qui causa devotionis hoc monasterium visitaverint ... — ... Georgius episcopus Pataviensis ... et canonice impetratas datas pariter et concessas. Datum in Medlico XVIII° mensis Augusti anno et cetera 1391mo. |
| (p.682, I*rv (früher HD-Spiegel, abgelöst)) | Leer. |