Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=41289 
Melk, Benediktinerstift, Cod. 1648 (660, L 90)
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT MIT ASZETISCHEN TEXTEN
Papier   250 Bl.   110×75   Melk, 2. Viertel 15. Jh.
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-130) um 1430/1435; 2  (131-250) 4. Jahrzehnt 15. Jh.
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2  |  Einzelbilder: fol. 4, 18, 87, 133, 153, 135, 201, 220, 221, 245.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 5)

Moderne Bleistiftfoliierung; Fehler: nach 95 und 103 jeweils ein Blatt in der Zählung übersprungen, jetzt 95a, 103a. Von Bl. 103-107 am oberen Rand Beschädigung durch Brandeinwirkung. Reklamanten, meist weggeschnitten, faszikelübergreifende Kustoden.

Teil 11-130   Papier   um 1430/1435
Lagen: VI12 + 2.VII40 + VI52 + 3.VII94 + 2.VI116 + VII130
Datierung nach Wasserzeichenbefund.
Schrift:
Schriftraum: 80 × 54    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 24-25   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 2131-250   Papier   4. Jahrzehnt 15. Jh.
Lagen: VI142 + V152 + 4.VI200 + IX218 + 2.VI242 + IV250
Datierung nach Wasserzeichenbefund
Schrift:
Schriftraum: 90 × 55    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 30   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   

Einband: Gotisch     Streicheisenlinien        
Spätgotischer Einband: Rauhleder über Holz mit Streicheisenlinien und Blindstempeln. – Vorder- und Hinterdeckel mit je Beschlägen (alle verloren). – 1 Riemenschließe (verloren). – Rücken: 3 Doppelbünde. – (VD) Papiertitelschild teils stark beschädigt, teils mit modernem Signaturschild überklebt, Signaturschild aus dem Anfang des 16. Jh. verloren.


(VDS) Melker Besitzvermerk und Signatur des 16. Jh. – (1v, 2r, 241v, 248r, 250r) Rundstempel Bibliothek des Stiftes Melk (Melk Inventar I, Tafel XIV Abb. 39). – Handschrift im Katalog von 1483 bisher nicht nachweisbar, im Katalog von 1517 unter der Signatur L 20.
"Melk Inventar I", "PL", "CSEL", "CPL", "Walther, Initia", "Kropff 1747", "Knapp 2004", "Thoma 1962", "De Bruyne 1930", "Verheijen I", "GW", "Du Pin, Gerson III", "VL", "Pohl 1904", "Bloomfield", "Glorieux IX", "CCCM", "Goy", "Haimerl", "AH", "Mone I", "AH 36"
alle Initien
(1r-8r) Orationes (ad BMV, ad omnes angelos, etc.).
   1
1r Domine sancte pater qui unigenitum filium misisti in mundum ... miserere mei
(8v-12v) Leer.
(13r-57r) Benedictus de Nursia Regula (PL 66, 215-932; CSEL 75. – CPL 1852). (13r-14v) Tabula.
   2
13r Prologus regulae sancti Benedicti. De quattuor generibus monachorum. 1. ... — ... 73 De hoc quod non omnis observatio iustitiae in hac regula sit contenta. 73.
14v Tit.: (Rot) Incipit prologus in regulam sancti Benedicti abbatis
Ausculta o fili praecepta magistri et inclina aurem cordis tui ... (17r) Monachorum quattuor esse genera manifestum est ... — ... doctrinae virtutumque culmina Deo protegente pervenies. Amen. – (57r Schlussschrift) Explicit regula sancti Benedicti abbatis.
(57r) Petrus de Rosenheim OSB (?) Versus de septem gradibus disciplinae (Walther, Initia 4551. – Kropff 1747, 214).
   1
57r Tit.: Versus de septem gradibus discipline regularis
Disciplina gradus septem tibi dat monachorum / Primus fraternae monet obiurgatque secundus ... — ... Carcere nunc claudit pepulit quem septimum olim.
(57r-v) Petrus de Rosenheim OSB De duodecim gradibus humilitatis (Abdruck mit dt. Übersetzung [nach Melk, Cod. 1646, 4v-5r]: Knapp 2004, 249 f. – Walther, Initia 10015 [anonym]. – Lit.: Thoma 1962, 138 Nr. g).
   1
57r Tit.: Versus de duodecim gradibus humilitatis
Timor domini: Iustorum graduum primus timet omnipotentem ... — ... Compositio corporis: Spectat humum semper duodenus vertice flexo.
(57v-64r) Augustinus Informatio regularis (PL 32, 1377-1384; Ed.: De Bruyne 1930, 320-326; Verheijen I, 417-437. – CPL 1839b).
   1
58r Tit.: (57v, Rot) Incipit regula sancti Augustini episcopi
Haec sunt quae ut observetis praecipimus in monasteriis constituti. Primum propter quod in unum estis congregati ... — ... ut sibi et debitum dimittatur et in temptationem non inducatur ipso auxiliante, qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. – (64r, Schlussschrift) Explicit regula sancti Augustini episcopi.
(64r) Formula absolutionis.
   1
64r Tit.: [ohne Titel]
Dominus noster Iesus Christus dignetur te absolvere et ego auctoritate eiusdem et ea qua fungor in hac parte te absolvo a vinculo minoris excommunicationis ... — ... iuxta auctoritatem mihi specialiter commissam.
(64r) Nomina duodecim patriarchum.
   1
64r Tit.: Nomina 12im patriarcharum
Lia genuit primo Ruben, Ruben secundo Simeon ... — ... cum Laban praeter Beniamin etc.
(64v) Formula absolutionis.
   1
64v Tit.: [ohne Titel]
Dominus noster Iesus Christus dignetur te absolvere et ego auctoritate eiusdem et beatorum apostolorum Petri et Pauli nec non auctoritate in hac parte specialiter super hoc mihi concessa et omni qua valeo auctoritate absolvo te ab omnibus et singulis censuris ecclesiasticis et vinculis suspensionum et interdictorum atque excommunicationum sententiis ... — ... Insuper eadem auctoritate absolvo te ab omnibus peccatis tuis in nomine patris et filii et Spiritus sancti. Amen.
(64v) Narcissus Herz de Berching Forma absolutionis data monasterio Mellicensi a. 1439. Nahzeitiger Nachtrag (?).
   1
64v Tit.: Magister Narcissus doctor sacre theologie tradidit istam formam absolucionis
Ego absolvo te a vinculo excommunicationis suspensionis et interdicti si quo teneris et a peccatis tuis ... 20a die Mai anno domini 1439 [?] requisitus per duos fratres in nostro monasterio Mellicensi ... — ... ut dicatur a vinculo excommunicationis minoris.
(65r-66r) Leer.
(66v) Wiederholung des Titels von Bl. 67r in Rot Alphabetum divini amoris bonum legendum.
(67r-103av) Alphabetum divini amoris cuiusdam Carthusiani (GW 1554-1566. Druck: Du Pin, Gerson III, Sp. 769-800 [hier ausdrücklich als unechtes Werk Gersons bezeichnet]. Wird Iohannes Gerson, Nicolaus Kempf de Argentina und Iohannes Nider zugeschrieben. – Lit.: VL IV [1983] Sp. 1122 [D. D. Martin]: hier gegen die früher postulierte Verfasserschaft des Nicolaus Kempf de Argentina).
   1
67r Tit.: Alphabetum divini amoris. (Titel auch auf der gegenüberliegenden sonst unbeschriebenen Versoseite 66v rot) Alphabetum divini amoris bonum legendum
Ad honorem omnipotentis Dei aliquos modos et vias pro elevatione mentis in Deum propono conscribere ... (68r) A timore servili procedit filialis pluries [!, lies: plures] enim incipientes declinare a malo et facere bonum incipiunt a timore ... — ... Christo ut ei nihil praeponas. Ille sit adiutor tuus protector director et finis [= Expl. Druck]. – (Zusatz) Et quia presens scriptum quasi per singula capitula secundum ordinem alphabeti clausulas suas ponit ut facilius retineri possint in memoria et est de amore ideo placuit ut vocetur Alphabetum divini amoris. Qui hec legerit exoret pro ordine Carthusiensium ex quorum fonte hoc procedit. Item exoret et pro omni ordine et statu tocius matris ecclesie altissimum dominum qui pro institucione ordinis Carthusiensium in solitudine degencium et pro dono huius libelli sit nunc et semper in secula seculorum benedictus. Amen.
(104r-v) Leer.
(105r-130r) Thomas a Kempis CRSA Tractatus de imitatione Christi, lib. I (Ed.: Pohl 1904, Bd. II, 5-263; T. Lupo, De imitatione Christi libri quatuor [Storia e attualità 6]. Città del Vaticano 1982, 1-363. – Bloomfield 4633). Am Beginn ein Kapitelverzeichnis mit 25 Kapiteln, Kapitel im Text richtig numeriert. -- Anfangsblätter am oberen rechten Rand leicht von einem Brand beschädigt.
   1
105r Tit.: (Rot) [Durch Brandschäden teilweise zerstört] ... Capitulum primum de contemptu omnium vanitatum mundi
Qui sequitur me non ambulat in tenebris dicit dominus (Io 8,12). Haec sunt verba Christi quibus admonemur quatenus vitam eius et mores imitemur si velimus veraciter illuminari ... — ... Tantum proficies quantum tibi ipsi vim intuleris. Amen.
(130v) Leer.
(131r-133r) De gradibus humilitatis.
   1
131r Ergo his omnibus gradibus humilitatis ... Non de qualibet caritate
(133v-135r) Hugo Ripelin de Argentina OP Compendium theologicae veritatis, Exc.: Lib. V, cap. 39-41.
   1
133v Tit.: Ex libro quinto summe theologice veritatis
Timor ut ait Augustinus est fugamali. Species timoris sunt sex ... — ... timor filialis dicitur etiam sanctus et castus.
(135r) Excerpta.
   1
135r Notandum est quod aliquid dicitur esse alicubi tripliciter
(135r) Aetates mundi ab Adam usque ad Christum.
   1
135r Ab Adam usque ad diluvium 2242, a diluvium usque ad Abraham 1174 ... — ... a Moyse usque ad Christum 1639 anni. Summa totius 5500 anni.
(135v-140v) Nicolaus de Dinkelsbühl Lectura Mellicensis: De resurrectione mortuorum (d. 43-45).
   1
135v Tit.: Magister Nicolaus in scriptis suis super quarto Sentenciarum de corporum resurreccione questione 44a
Recolligenda quae dicta sunt de corporum resurrectione habemus quod in fine temporum omnipotens dominus resuscitabit corpora nostra ... (137r) Recolligamus aliquas poenas
(140v-141v) De institutione ordinis Carthusiensis (PL 152, 127 A-128 A).
   1
140v Tit.: Hec possunt videri in exemplo subscripto magistro sicut patres nostri narraverunt nobis
Fuit quidam magnus clericus regens actu Parisius in theologia ... — ... primam domum Carthusiensis quae domus Carthusia vero nomine nuncupatur.
(142r-v) Excerpta.
   2
142r O fidelis anima imagine Dei insignita ex praescriptorum exercitium festina ... — ... hoc est in cellae solitudine poteris invenire.
142r De cuius celle pulchritudine beatus Blasius episcopus pulcherrime sic inquit O cella spiritualis exercitii mirabilis officina ... — ... O cellica qui solitudinis fructum desideras caveas omnino ne tempora perdas quia dicitur tibi.
(142v) Versus (vgl. Walther, Initia 318 ['Ad claustrum quare venisti']).
   1
142v Carthusiam quare venisti praemeditare ... — ... Hoc sua messis erit cum dicitur ite venite.
(142v) Versus de origo Carthusiensium (Walther, Initia 1195).
   1
142v Tit.: [ohne Titel]
Anno milleno quartoque si bene penses ... — ... et tumulatus ibi cum summa pace quievit.
(143r-144r) Iohannes Gerson De modo confessionis et absolutionis sacramentalis (Ed.: Glorieux IX, 646-648, Nr. 469. – Bloomfield 896).
   1
143r Tit.: De modo confessionis et absolucionis sacramentalis responsio magistri Iohannis Gerson cancellarii Parisiensis super questione sibi facta de statuto ordinis Carthusiensis quo dicitur nullus absolvat a mortali certo sed remittat confitentem ad priorem suum etcetera in sensu
Confessio sacramentalis fundatur in solo iure divino et evangelico scilicet illo: Quodcumque ligaveris ... — ... prout fit circa peccata quae sacramentaliter et expresse sunt confessa.
(144r-146r) Iohannes Gerson De modo excommunicationum et irregularitatum (Ed.: Glorieux IX, 92–94, Nr. 433).
   1
144r Tit.: Sequitur magistralis et brevis distinccio eiusdem de modis excommunicacionum et irregularitatum et absolucionis ab eisdem
Excommunicationum tot sunt genera quot excommunicationum et consequenter iudicantur irregularitates quae dicuntur impedimenta ... — ... in quantum gratum in conspectu divinae maiestatis fuerit etcetera, nihil facit ad rem.
(146-248r) Excerpta varia et orationes.
(146r-148r) De suffragiis.
   1
146r Tit.: De suffragiis
Quaeritur utrum suffragia quae fiunt pro mortuis prosint vivis
(148v-152v) Hugo de Sancto Victore CRSA De tribus diebus, Exc. (CCCM 177. - Goy 98-115, Nr. 95).
   1
148v Tit.: Hugo
Invisibilia Dei a creatura mundi ... Tria sunt invisibilia Dei
(153r-186r) Hugo Ripelin de Argentina OP Compendium theologicae veritatis, Exc.
   1
153r Tit.: (Rot) Ex libro summe theoloice veritatis
Videndum est quando peccatum sit mortale vel veniale
(186r-188v) Bernardus Claraevallensis OCist Excerpta.
   1
186r Tit.: Bernardus in 5o libro de consideracione Deus est pena reproborum
Quid est Deus. Non minus poena perversorum
(189r-198v) Hugo de Sancto Victore CRSA De virtute orandi (PL 176, 977-988. – Goy 404-438).
   1
189r Tit.: Hugo de oracione
Quo studio et quo affectu a nobis orandus sit Deus ex nostra miseria simul et eius misericordia considerare possumus ... — ... et gratissimum Deo sacrificium in ara crucis adoletur.
(199r-v) Aureum Pater noster.
   1
199r Tit.: [ohne Titel]
Pater noster privilegio creationis, beneficio gubernationis ... — ... a malo. Amen. ... Iustitiam negligendo.
(199v-200v) Nicolaus de Lyra OFM Postilla in evangelium Iohannis, Exc.
   1
199v Tit.: (Rot) Magister Nicolaus de (schwarz) Lira super Iohannem capitulo nono
Sciendum quod caecitas mentis ad actum peccati potest se habere tripliciter
(201r-222v) Orationes. Mit Angaben (nahzeitiger Nachtrag) zu den Wochentagen, an denen die Gebete zu verrichten sind.
   1
201r Tit.: (Rot) Oracio ad petendum liberacionem a peccatis. (Schwarz, Nachtrag) Dominica die
Rogo te immensa pietas, Deus pater omnipotens ne perdas me creaturam tuam
(223r-225v) Iohannes Fiscamnensis OSBOratio 'Summe sacerdos' (PL 17, 751-755; Ed.: A. Wilmart, L'oratio sancti Ambrosii du missel romain. RBen 39 [1927] 329-338).
   1
223r Tit.: [ohne Titel]
Summe sacerdos et vere pontifex qui te obtulisti Deo patri hostiam immaculatam in ara crucis
(226r-227r) Ps. Ambrosius MediolanensisOratio de passione domini (Auch Augustinus zugeschrieben. – Haimerl 1952, 80 Anm. 456 und 95 Anm. 564).
   1
226r Tit.: (Rot) Oratio beati Ambrosii de passione domini. (Schwarz) Feria 6
Domine Iesu Christe fili Dei vivi creator et resuscitator humani generis gratias tibi referimus immensas et utinam tibi gratas quia pro nobis miseris peccatoribus de caelis descendisti ... — ... ad caelestem patriam feliciter perducamur per te Iesu Christe redempbor et salvator omnium cui est gloria cum patre et Spiritu sancto aequalis maiestatis in saecula saeculorum. Amen.
(227v-230r) Orationes (ad BMV, de corpore Christi, de proprio angelo, Stabat mater).
   1
227v Tit.: [ohne Titel]
Saluto te pia virgo Maria domina angelorum
(231r-240r) Orationes ante et post communionem.
   1
231r Tit.: (Rot) Iste oracionem sunt dicende ante communionem
Ecce omnipotens et misericors pater Deus accedo ad sacramentum unigeniti filii tui domini nostri accedo autem ego indignus peccator
(240r-242r) Bernardus Claraevallensis OCist Oratio et salutatio dominicae passionis (= Sertum Christi [Titel in AH]) (Ed.: Mone I [1853] 336-340; AH 36 [1901], 228-232, Nr. 5).
   2
240r Tit.: (Rot) Incipit oracio et salutacio dominice passionis sancti Bernhardi. (Schwarz) Feria 6a
Ave Iesu conditor veritas et vita / virtus gratia salus infinita ... — ... Ave rex regnantium merces beatorum / praesta te colentibus virtutem meritorum. Amen.
242r Domine Iesu Christe fili Dei vivi pone mortem et passionem et miseriam tuam inter corpus et animam
(242v-248r) Orationes.
   2
242v Tit.: De proprio angelo
Obsecro te sancte Spiritus angelice et custos meus cui ego peccator ad custodiam deputatus sum
242v
(248v) Federprobe.
(249r) Leer.
(249v) Guilelmus Alvernus De sacramentis (tractatus VIII), Exc.
   1
249v Tit.: Nota meditanda circa sacramentum eukaristie ex Wilhelmo Parisiensse [!] de sacramentis
Primum omnipotentis virtutis divinae
(HDS) Notae.