Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=41344 
Melk, Benediktinerstift, Cod. 1716 (104, B 74)
BENEDICTUS DE NURSIA. PS. AUGUSTINUS. PS. BERNARDUS CLARAEVALLENSIS. IOHANNES FISCAMNENSIS. HUGO DE SANCTO VICTORE. PETRUS DE ROSENHEIM
Pergament   II, 263; I* Bl.   170×125   Melk, Mitte 15. Jh.
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-49a) Mitte 15. Jh.; 2  (50-231) Mitte 15. Jh.
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift (Anzahl: 5)

Wie sich aus den Kustoden feststellen lässt, ist die Abfolge der Teile vertauscht worden (Teil 1 sollte auf Teil 2 folgen). Foliierung des 15. Jh., korrigiert und fortgesetzt mit moderner Bleistiftfoliierung, in Teil II eine mit 1 beginnende Foliierung des 15. Jh. (1-231).

Teil 11-49a   Pergament   Mitte 15. Jh.
Lagen: 5.V49,49a.
Kustoden: 24 (10v) - 27 (40v). Reklamanten. Blattsignaturen.
Schrift:
(1r-49v) Schriftraum: 108 × 75    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 22   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Deckfarbeninitiale(n)   Goldverwendung   
(1r, 5v) Deckfarbeninitiale in Gold und Blau bzw. in Gold und Rosa. – Lombarden in Rot und Blau.
Teil 250-231   Pergament   Mitte 15. Jh.
Lagen: 23.V263
Bei Bleistiftfoliierung nicht gezählte Blätter: 76a-c, 175a, 189a-f, 215a-d, 239a, 241a und 243a. Kustoden: 1 (59v) - 23 (262v) sowie 28 (263v). Reklamanten. Blattsignaturen. Foliierung des 15. Jh.: 1 (50r) - 231 (263r).
Schrift:
(50r-258v) Schriftraum: 105-110 × 75    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 22   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Rubrizierungen und Lombarden in Rot und Blau. (107r) Einfaches Fleuronée. Teilweise Raum für Initialen ausgespart, aber nicht ausgeführt.

Einband: Gotisch     Streicheisenlinien        
Spätgotischer Einband: Rindleder über Holz mit Streicheisenlinien. Zwei Riemenschließen (Riemen bei Restaurierung erneuert). (VD) Titel- und Signaturschild erhalten (Titelschild unleserlich).


(1r) Melker Besitzvermerk und Signatur des 16. Jh. – (1r, 258v) Rundstempel Bibliothek des Stiftes Melk (Melk Inventar I, Tafel XIV Abb. 39). – Handschrift restauriert (VDS und HDS abgelöst, jetzt I und I*, neue Riemenschließen angebracht). – Handschrift im Katalog von 1483 unter der Signatur F 184 genannt (MBKÖ I, 258, Z. 5-10), im Katalog von 1517 unter der Signatur I 76.
Christine Glaßner, Maria Stieglecker / April 2022
"Melk Inventar I", "MBKÖ I", "PL", "CSEL", "CPL", "Bloomfield", "Franz, Messe", "Distelbrink", "Walther, Initia", "Haimerl", "PLS", "CPPM", "RB", "Goy", "SBO", "Knapp 2004"
alle Initien
(Ir [früher VDS Innenseite]) Leer.
(Iv [früher VDS Innenseite]) Hinweis auf Tabula codicis am Ende des Bandes (15. Jh.).
(IIr) Moderner Bleistifteintrag mit Olim-Signaturen.
(IIv) Hinweis auf alphabetisches Register der Regula Benedicti am Ende des Textes (15. Jh.).
(1r-49v) Benedictus de Nursia Regula (PL 66, 215-932; CSEL 75. – CPL 1852).
   1
1r Tit.: (Rot) Incipit prologus in regulam sanctissimi patris nostri Benedici abbis.
Ausculta o fili praecepta magistri et inclina aurem cordis tui et admonitionem pii patris libenter excipe ... (3v) Explicit praefatio, incipiunt capitula ... (5v) Incipit regula sancti Benedicti. De generibus monachorum. Monachorum quattuor esse genera manifestum est ... — ... (47r) doctrinae virtutumque culmina, Deo protegente, pervenies. Amen. Facientibus haec regna patebunt aeterna. Amen. (47v) [Alphabetisches Register] Abbatis ordinatio 64 ... Zelus fratrum bonus 72.
(49ar-v) Leer.
(50r-76v) Ps. Augustinus Suspiria (= Meditationum excerpta) (Exzerpte aus Ps. Augustinus, Meditationes: PL 40, 909 ff. mit Interpolationen. Auch Iohannes Fiscamnensis zugeschrieben, vgl. J. Leclercq, Écrits spirituels de l'école de Jean de Fécamp, in: Ders., Analecta monastica I [Studia Anselmiana 20]. Città del Vaticano 1948, 91-114, hier: 108-114; Glorieux, Pour révaloriser Migne, 28. – CPL 386).
   1
50r Tit.: (Rot) Incipiunt suspiria sancti Augustini etcetera.
Summa trinitas virtus una et indiscreta Deus noster Deus omnipotens confiteor ego tibi ultimus servorum tuorum et exiguum membrum ecclesiae tuae ... — ... atque in aeterna beatitudine una cum sanctis tuis aeternaliter regnare concedis, quia est tibi cum aeterno patre et Spiritu sancto una divinitas gloria virtus imperium et potestas in saecula saeculorum. Amen.
(76ar-76cv) Leer.
(77r-104r) Ps. Bernardus Claraevallensis OCistMeditationes (PL 184, 485-508. – Bloomfield 3126 [Multi multa sciunt]).
   1
77r Tit.: (Rot) Incipiunt meditaciones sancti Bernhardi verbaque sunt mentis langwentis amore divino capitulum primum de ignorancia hominis
Dies hominis sunt sicut umbra super terram et nulla mora est... (78v) Multi multa sciunt et semetipsos nesciunt ... — ... (103v) tanto propius et clarius eum videbit [PL 184, 506]. (Zusatz) Ibi quippe sunt bona corporis et animae ... crescat hic amor tuus in meum et ibi fiat plenus ut gaudium meum hic in spe ibi in re plenum fiat sine fine. Amen. [Schlussschrift in Rot] Expliciunt meditaciones beati Bernhardi etcetera.]
(104v-106v) Leer.
(107r-119v) Ps. Bernardus Claraevallensis OCistSoliloquium (PL 184, 1157-1168).
   1
107r Tit.: (Rot) Incipit soliloquium beati Berenhardi abbatis.
Cor meum rogo te ne sis cor fatui, quod est corpus confractum ... — ... ab eius devies voluntate per infinita saecula saeculorum. Amen.
(120r-121v) Ps. Bonaventura OFMTabula de considerandis a missa celebraturis (Druck: Sancti Bonaventurae ... operum Sixti V Pont. Max. D. Ord. iussu editorum supplementum III. Trient 1774, 256-259 [online]. – Franz, Messe 463 Anm. 1; Distelbrink 200 f., Nr. 225).
   1
120r Tit.: (Rot) Hoc opus Bonaventura cardinalis dicitur compilasse (!) informat et admonet quosdam sacerdotes minus caute et in circumspecte missam celebrantes. Unde docet hec servanda a quolibet sacerdote celebraturo etcetera.
Intentionis discussio ne propter vanam gloriam celebret ... — ... Propter continentiam scilicet excellentissimae divinitatis Christi.
(121v) Versus (Walther, Initia 17901). 4 Verse.
   1
121v Tit.: [ohne Titel]
Si quis ad altare digne cupis accedere [korrigiert aus celebrare] ... — ... Vivere sive mori confert quid porriges ori.
(122r-136v) Ps. Bernardus Claraevallensis OCistContemplatio passionis Christi (Haimerl 1952, 69 und Anm. 363).
   1
122r Tit.: (Rot) Incipit contemplacio passionis Christi Sancti Bernhardi qui et alio nomine Fasciculus mirre appellatur
Adoramus te Christe Iesu pretiosum nostrae redemptionis pretium hostia pacifica quae sola inaestimabili suavitate Deum patrem placans ... — ... permanentiam de morte meriti copiam et convertentium ad te gloriam. Amen et sic est finis.
(136v) Iohannes Chrysostomus De detractoribus (Parallelüberlieferung: Herzogenburg, Cod. 4, 165r; München BSB, Cgm 644, 282va-b).
   1
136v Tit.: Chrisostomus de detractoribus sic dicit
Sunt quidam perversi homines similes Pharisaeis qui de omni re quam vident malum iudicant ... — ... Si habet gratiam aliorum adulator est si non habet inutilis est. Haec ille.
(137r-165v) Ps. AugustinusSpeculum liber I (PL 40, 967-984; PL 101, 1027-1048 [Ps. Alcuinus, Confessio fidei, pars I – PLS 2, 1366; CPPM II 3075).
   1
137r Tit.: (Rot) Incipit manuale sancti Augustini quod alio nomine dicitur Floriger. (Schwarz) Prima pars.
Adesto mihi verum lumen Deus pater omnipotens ... — ... et est tibi laus perennis in aeterna gloria summa potestas et singularis honor perpetuum regnum et sine fine imperium per infinita et indefessa et immortalia saecula saeculorum. Amen
(165v-175v) Iohannes Fiscamnensis OSB Confessio fidei (pars II) (PL 101, 1047-1054. – RB 1482; Clavis Auct.Gall. 2, ALCPs 4 [Ps. Alcuinus, Confessio fidei, pars II]).
   1
165v Tit.: [ohne Titel]
Superiori sermunculo confessionis fidei meae omnipotens trinitas Deus unus cordis mei inspector et scrutator ... — ... et ille tecum in unitate sancti Spiritus aeternaliter vivis et regnas Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.
(175ar/v) Leer.
(176r-188v) Hugo de Sancto Victore CRSA Soliloquium de arra animae (PL 176, 951-970; PL 40, 851-856; Ed.: K. Müller, Hugo de Sancto Victore, Soliloquium de arrha animae [Kleine Texte für Vorlesungen und Übungen 123]. Bonn 1913, 1-26. – Goy 277-329).
   1
176r Tit.: (Rot) Sequitur solloquiun [!] Hugonis
Ut discamus, ubi nos oporteat verum amorem quaerere ... — ... Hoc opto, hoc desidero, hoc totis praecordiis concupisco, mihi autem adhaerere Deo bonum est.
(188v) Bernardus Claraevallensis OCist De praecepto et dispensatione (PL 182, 859-894; Ed.: SBO III [1963], 253-294). Exc.
   1
188v Tit.: [ohne Titel]
Si iubente seniore ut sileam, verbum mihi forte per oblivionem elabitur ... — ... peccavi et damnabiliter. - (Schlussschrift rot) Hec Bernhardus in libro de dispensacione et precepto.
(189r) Petrus de Rosenheim OSB De duodecim gradibus humilitatis (Abdruck mit dt. Übersetzung [nach Melk, Cod. 1646, 4v-5r]: Knapp 2004, 249 f. – Walther, Initia 10015 [anonym]).
Lit.: Thoma 1962, 138 Nr. g.)
.
   1
189r Tit.: [ohne Titel]
Iustorum graduum primus timet omnipotentem ... — ... Spectet humum semper duodenus vertice flexo. (Es folgen drei Verse in Rot, vgl. Melk, Cod. 177, VD-Spiegel) Construe latinum sic construe theotunicumque, ni caput ledetur per te nil inde feretur, vix tua mens osa intelligit hec sine glosa.
(189v-189fv) Leer.
(190r-215r) Ps. AugustinusManuale (PL 40, 951-962; PL 177, 171-190. – Bloomfield 4957; CPPM II 3074).
   1
190r Tit.: (Rot) Sequitur manuale sancti Augustini de ymagine Dei.
Quoniam in medio laqueorum positi sumus facile a caelesti desiderio ... — ... quam terrestrium occupatione delectari. Amen.
(215v-215dv) Leer.
(216r-258v) Ps. AugustinusSuspiria (= Meditationum excerpta) (Exzerpte aus Ps. Augustinus, Meditationes: PL 40, 909 ff. mit Interpolationen. Auch Iohannes Fiscamnensis zugeschrieben, vgl. J. Leclercq, Écrits spirituels de l'école de Jean de Fécamp, in: Ders., Analecta monastica I [Studia Anselmiana 20]. Città del Vaticano 1948, 91-114, hier: 108-114; Glorieux, Pour révaloriser Migne, 28. – CPL 386). Der Text hier zum zweiten Mal in dieser Handschrift überliefert.
   1
216r Tit.: Incipit liber suppirracionum (!) beati Augustini episcopi de divinis scripturis collectus ad eorum presertim utilitatem qui contemplative vite sunt amatores
In primis dicendus est psalmus Deus misereatur (Ps. 66,2) ... Summa trinitas virtus una et indiscreta maiestas Deus noster Deus omnipotens confiteor tibi ego ultimus servorum tuorum ... — ... tota caritate amplexatus sum toto amore inhaesi ipsum laudo benedico atque adoro qui vivit et regnat Deus per omnia in saecula saeculorum. Amen.
(259r-263v) Leer.
(I*r [früher HDS]) Versus. (aus Disticha Catonis).
   1
I*r [früher HDS] [Cum] recte vivas, ne cures verba malorum: Arbitrii nostri non est, quid quisque loquatur
(I*r [früher HDS]) Tabula codicis (15. Jh.). Mit Folioangaben.