Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=41397 
Melk, Benediktinerstift, Cod. 1776 (412, H 27)
Papier   317 Bl.   145×110   Melk, 2. Viertel 15. Jh. (1431, 1432, 1437, 1451)   
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 11)

"Walther, Initia"
alle Initien
(VD-Spiegel (Abklatsch) + HD-Spiegel) Brevier-Fragmente; Italien (?), um 1300; rubriziert.
(1r) Tabula codicis (15. Jh.).
(1v) Exordia quorundam ordinum religiosorum .
   1
1v 412 incipit ordo Cluniacensis
(2r) Leer.
(2v) Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB De nominibus BMV (Salutatio alphabetica et mystica metrica de BMV) (AH 15 [1893], 63 f., Nr. 50 [mit Hinweis auf den Verfassernamen 'Iohannes Schliffer' in München BSB, Clm 19819, f. 315, 'nicht Schlitpacher wie der Handschriftenkatalog liest' AH 15, S. 64)]. -- Walther, Initia 1980 [anonym]; Chevalier 23837. -- Überlieferung vgl. Huemer 1887, 62, 82, 83).
   1
2v Tit.: (Datierung) 1451.
Ave sancta Dei genitrix o virgo Maria Botrus Cypri fragrans balsamus alma Maria ... — ... Zelo depromo misero miserere Maria Ave salve vale spes mea virgo Maria.
(3r-10r (cum praefatione)) Petrus de Rosenheim OSB Memoriale capitulorum regulae s. Benedicti (Walther, Initia 156). Lit.: Thoma 1962, 136 f.).
   1
3r Tit.: (4r) Sequitur Memoriale capitulorum regule sancti Benedicti per fratrem Petrum editum
In regulam sancti Benedicti memoriale capitulorum mente tenendorum ... Abbati monachos Benedictus dans eremitas
(10v) Petrus de Rosenheim OSB (?) Versus de duodecim gradibus humilitatis (Walther, Initia 4529 [nach Kropff 1747, 214, Petrus de Rosenheim zugewiesen]).
   1
10v Tit.: (Rot) Duodecim gradus humilitatis
Disce gradus humilis prior est honor omnipotentis ... — ... Spectet humum semper duodenus vertice flexo.
(10v) Petrus de Rosenheim OSB (?) Versus de septem gradibus disciplinae (Walther, Initia 4551. -- Kropff 1747, 214).
   1
10v Tit.: (Rot) Septem sunt discipline regulares
Disciplina gradus monachorum dat tibi septem ... — ... pepulit quam septimum olim.
(11rv) Smaragdus OSB Carmen 2 (PL 139, 865; MGH.PL I, 616; Ed.: A. Spannagel--P. Engelbert, Smaragdi abbatis Expositio in regulam S. Benedicti [Corpus consuetudinum monasticarum 8]. Siegburg 1974, 3-5. -- Schaller-Könsgen 13739).
   1
11r Quisquis ad aeternum mavult conscendere regnum
(12r) De vita religiosa.
   1
12r Exemplum patris usus vestis mediocris
(12v) Humilitatis duodecim gradus.
   1
12v Corde et corpore semper humilitatem
(12v) Superbiae duodecim gradus .
   1
12v Curiositas cum oculis ceterisque sensibus vagatur
(13r-15r) Regula fratrum minorum .
   1
13r Honorius episcopus ... Regula et vita fratrum Minorum
(15r-16v) Regula Carmelitarum (Druck: L. Holstenius-M. Brockie, Codex regularum monasticarum et canonicarum III. Augsburg 1759, 19 f. -- Lit.: Carlo Cicconetti, La regola del Carmelo. Origine, natura, significato Textus et studia historica carmelitana 12). Rom 1973, 33 f. zur Ausgabe).
   1
15r Innocentius episcopus ... Hierosolymitanae ecclesiae vocatus patriarcha
(17r-19r) Ps. Bernardus Claravallensis OCist Formula honestae vitae (PL 184, 1167-1170. -- Bloomfield 3897).
   1
17r Petis a me mi frater
(19v) Excerpta.
(20r-24v) Leer.
(25r) Nicht identifizierter Text.
(25r) Kreiszeichnung.
(25v) Leer.
(26r-55v) Alphabetum divini amoris cuiusdam Carthusiani (GW 1554-1566. Druck: L. E. Du Pin [Ed.], Iohannes Gerson, Opera omnia III. Antwerpen 1706 [= Hagae Comitum 1728], Sp. 769-800 [hier ausdrücklich als unechtes Werk Gersons bezeichnet]. Wird Iohannes Gerson, Nicolaus Kempf de Argentina und Iohannes Nider zugeschrieben). Lit.: VL IV 1983) Sp. 1122 D. D. Martin): hier gegen die früher postulierte Verfasserschaft des Nicolaus Kempf de Argentina.).
   1
26r Tit.: (Rot) Incipit alphabetum [oberhalb der Zeile korrigiert zu: alphabetarium] divini amoris. Amen.
Ad honorem omnipotentis Dei aliquos modos et vias pro elevatione mentis in Deum propono conscribere... (27r) A timore servili procedit filialis pluries [!, lies: plures] enim incipientes declinare a malo et facere bonum incipiunt a timore ... — ... Christo ut ei nihil praeponas. Ille sit adiutor tuus protector director et finis [= Expl. Druck]. -- (Zusatz) Et quia presens scriptum per singula capitula secundum ordinem alphabeti clausulas suas ponit ut facilius retineri possint in memoria et est de amore ideo placuit ut vocetur Alphabetum divini amoris. Amen. Qui hec legerit exoret pro ordine Carthusiensium ex quorum fonte hoc [oberhalb der Zeile korrigiert zu: hec] procedunt. Item exoret et pro omni ordine et statu tocius [oberhalb der Zeile korrigiert zu: sancte] matris ecclesie [am Rand ergänzt: universalis] altissimum [oberhalb der Zeile korrigiert zu: Christum] dominum qui pro institucione ordinis Carthusiensium in solitudine degencium et pro dono huius libelli sit nunc et semper in secula seculorum benedictus. Amen. -- (55v Schlußschrift, Schreibername rot) Explicit tractatulus sive alphabetarium divini amoris editur per quendam de ordine Carthusiensium. Amen. I. Spicz. (Am Rand in kleinerer Schrift eine Vorschreibung für den Rubrikator, dieser Text folgt jedoch nicht, folgte aber eventuell in der Vorlage) Sequitur tractatulus bonus de imitacione Christi scilicet Qui sequitur me etcetera.
(56r-59v) Leer.
(60r-79v ) Hugo de Sancto Caro OP Tractatus super missam sive Speculum ecclesiae (Kaeppeli 1990; Hohmann Nr. 107 [unter den Dubia des Henricus de Hassia]; Bloomfield 1589).
   1
60r Dicit apostolus ad Ephesios sexto capitulo: Induite vos armaturam Dei. Haec armatura est vestis sacerdotalis
(80rv) Ps. Bonaventura OFM Tabula de considerandis a missa celebraturis (Druck: Sancti Bonaventurae ... operum Sixti V Pont. Max. D. Ord. iussu editorum supplementum III. Trient 1774, 256-259 [online]. -- Franz, Messe 463 Anm. 1; Distelbrink 200 f., Nr. 225).
   1
80r Hoc opus frater Bonaventura cardinalis dicitur composuisse in quo informat ac admonet quosdam sacerdotes minus caute et circumspecte celebrantes. Unde docet haec servanda fore a quolibet sacerdote celebraturo. Primo intentionis discussio. Ne scilicet propter vanam gloriam celebret
(81r-82v) Leer.
(83r-112v) Ps. Bonaventura OFM Expositio missae (Ed. Vat. VII, 78-88. -- Distelbrink 140 f., Nr. 137).
   1
83r Christus assistens pontifex... Haec verba scribit apostolus in Epistola ad Hebraeos capitulo nono. De domino nostro Iesu Christo summo et vero pontifice
(113r-114v) Leer.
(115r-130r) Richardus de Sancto Victore CRSA De eruditione hominis interioris = Expositio in Danielem, liber III (PL 196, 1347-1366. -- RB 7338).
   1
115r Videbam in visione mea (Dan. 7,2). Videamus nunc quid sit hoc mare magnum ... — ... vitiorum tyrannide sopita, regnum peccati destruitur (RB).
(130v-136v) Leer.
(137r-160v) Petrus de Alliaco Meditatio super septem Psalmos paenitentiales (Druck z. B. [unter dem Namen des Iohannes Gerson]: L. E. Du Pin [Ed.], Joannis Gersonii Opera omnia IV. Antwerpen 1706, 1-26. -- RB 6408).
   1
137r Tit.: [ohne Titel] (Titel und Standortangabe im zeitgleichen Inhaltsverzeichnis, 1r) Item quedam meditacio bona super septem Psalmos penicentiales 137
Vera paenitentia velut scala quaedam est qua homo peccator qui secundum evangelicam parabolam descendit de Ierusalem in Iericho... Primus igitur gradus est timor poenae a quo primus Psalmus incipit... (138r Oracio) Domine Iesu Christe future iudex saeculi qui bonos in caeleste [korrigiert aus: caelum] regnum tuum malso vero in ignem aeternum missurus ... — ... quo me finaliter deduci et finaliter ascendere et tecum habitare perenniterque regnare tu misericorditer praestare digneris qui vivis et regnas in saecula saeculorum benedictus. Amen. -- (160v am Rand eine Schlußschrift als Vorschrift für den Rubrikator, die jedoch nicht ausgeführt wurde) Explicit brevis exposicio sive explicacio per modum oracionis super 7tem psalmos penitenciales.
(161r-164r) Ps. Bernardus Claravallensis OCist Fasciculus myrrhae dominicae passionis (Vgl. Haimerl 1952, 69).
   1
161r Adoramus te domine Iesu Christe
(164r-168v) Orationes ad horas canonicas.
   1
164r Omnipotens et misericors Deus da
(169r-177v) Urbanus V. papa Orationes pro neglegentia septem horarum canonicarum .
   1
169r Domine Deus omnipotens sancta atque individua nobilissima trinitas
(178r-187v) Orationes plures cum rubrica dicendi cursum BMV.
   1
178r Per beatissimum diem pretiosissimae mortis tuae
(188r-189r (Zuweisung von Pez)) Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB Formula vitae christianae (56 Verse. -- Walther, Initia 667).
   1
188r Affectu diligere velle bonum reor esse ... — ... (Datierung) 1431.
(189r-v) Metra de Ladislao rege.
(190rv) Leer.
(191r-198v) Contritionem et confessionem, Solutio quorumdam dubiorum circa .
   1
191r Quaereret aliquis quare quid homo debet aeternaliter proveniri pro peccato mortali si decedit
(198v) Sacerdote, De .
(199r-202v ) Nicolaus de Dinkelsbühl Casus missae (Madre 267 f. Nr. 9).
   1
199r Si contingit quod sacerdos ante consecrationem vel post moritur
(203r-v) Henricus de Langenstein (de Hassia) (?) Excerpta .
(204r-205r) Sermo de cena domini.
   2
204r Tit.: Incipit sermo primus de cena domini. Amen.
Probet autem seipsum homo (Cor. 12). Duo tanguntur in verbo isto scilicet communicantis et accedentis ad sacramentum eucharistiae devota praeparatio ... — ... ut fructum cibi assumpti sum accepti numquam perdat. Hoc nobis concedat Deus pater, filius et Spiritus sanctus. Amen.
204r Tit.: Incipit sermo primus de cena domini. Amen.
Probet autem seipsum homo (Cor. 12). Duo tanguntur in verbo isto scilicet communicantis et accedentis ad sacramentum eucharistiae devota praeparatio ... — ... ut fructum cibi assumpti sum accepti numquam perdat. Hoc nobis concedat Deus pater, filius et Spiritus sanctus. Amen.
(204r-212v) Sermones quinque de cena domini.
(205r-206v) Sermo de corpore Christi.
   1
205r Tit.: Item sermo 2us de corpore Christi etc.
Praecepit Ioseph dispensator domus suae ponere panes. Unde Genesis. De tribus dicere propono quae in his verbis ponuntur. Primo de institutione [korrigiert aus: ???] huius expcellentissimi sacramenti scilicet corporis Christi ... — ... ut minus cognoscat bona et mala. Rogemus Mariam virginem etc.
(206v-209r) Sermo de corpore Christi.
   1
206v Tit.: Sermo de eodem (rot) 3us
Qui manducat carnem meam (Io). Nota quadruplicem panem, naturalem, doctrinalem, moralem et spiritualem. Primus panis scilicet naturalis scilicet ablata ... — ... Ideo cantat ecclesia: Praestet fides supplementum.
(209r-210v) Sermo de corpore Christi.
   1
209r Tit.: Sermo de eodem (rot) 4tus
Dum sedit ad mensam ut comedas (). Verba ista sunt sapientis. Et auia hodie et omni tempore invitati sumus ad ad [!] mensam principis, ideo praeposita doctrina nobis est vobis attendamus si cibus nobis sit utilis ... — ... et diaboli ... ad inferos adduxerit etc.
(210v-212v) Sermo de corpore Christi.
   1
210v Tit.: Sermo de eodem 5us
Exemplum dedi [korrigiert aus: dedit] vobis (Io). Salvator noster Iesus Christus hodie nobis duplex relinquit exemplum, primum humilitatis, aliud puritatis ... — ... Augustinus: Fortitudo est amor facile omnia tolleras praeter illud quod amatur. -- (212v Schreiberspruch, Daterierung, Schreibername) Orate pro scriptore unum Ave Maria etcetera. Amen. Expliciunt brevia collecta bona sermonum de cena domini finita die tercio post festum exaltacionis sancte crucis etcetera 32° [17.9.1432] [in kleinerer Schrift angefügt] per Io[hannem] de Spicz protunc studens Wiennensis.
(212v) Nota de adventu domini.
   1
212v Tit.: De adventu domini etcetera
Ut horum meditatio nos excitet ad amorem tanti benefactoris ... — ... idem dominus et salvatur nostri Iesus Christus, qui cum patre et Spiritu sancto vivit et regnat unus Deus in saecula benedictus etc. Amen. et. Deo gratias. -- (Datierung) 31° anno etc.
(213r-214v) Sermo de confessione .
   1
213r Tit.: Item in confessione de circumstanciis etcetera
Solent autem huiusmodi circumstantiae iam [korrigiert aus: sic] dictae in materia de confessione scilicet peccatum aggravantes
(215r-220v) Bonaventura OFM Tractatus de praeparatione ad missam (Drucke: GW 4648 u.ö.; Ed.: S. Bonaventurae Opera omnia VIII. Quaracchi 1898, 99-106. -- Distelbrink 29 f., Nr. 24).
   1
215r Ad honorem gloriosae et individuae trinitatis et ad honorem excellentissimique sacramenti scilicet pretiosi corporis et sanguinis Iesu Christi... Primo accedendo ad mensam caelestis convivii
(221r-223r) Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB Praeparatio brevis sacerdotis ad missam (Lit.: VL VIII (1992) 734 Nr. III (F. J. Worstbrock).
   1
221r Fidelis doctrinae christianae seminator scribens Corinthiis ... — ... (223r Datierung [ev. Vorlagendatierung]) Explicit 1437° (rot) 14mo die Maii [14.5.1437].
(223v-224r) Narcissus Herz de Berching Forma absolutionis data monasterio Mellicensi a. 1439.
   1
223v Tit.: Consilium et informacio magistri Narcissi doctoris theologie eximii circa formam absolucionis sacramentalis monasterio Medlicensi traditam
Si placet praemittatur oratio 'Misereatur tui omnipotens Deus etc.' et oratio 'Indulgentiam et remissiorum omnium peccatorum tuorum etc.' Deinde subiungatur absolutio sacramentalis subsripta. Absolutio: Dominus noster Iesus Christus dignetur te absolvere et ego absolvo te a vinculo excommunicationis suspensionis et interdicti
(224r) Narcissus Herz de Berching (?) Forma absolutionis data monasterio Scotorum Viennae.
   1
224r Tit.: Item absolucio Scotorum
Dominus noster Iesus Christus te absolvat et ego auctoritate eius qua fungor absolvo te ab omni vinculo exommunicationis, suspensionis seu interdicti si teneris
(224v (Exc.)) Iohannes Nider OP Manuale confessorum (Drucke: Hain 11834-11845; Paris 1513 f. -- Kaeppeli 2539; Bloomfield 4967).
   1
224v Tit.: Ex manuali confessorum Iohannis Nider in fine ultimi capituli 2e partis
Ultimo dicit Humbertus: Confessor sit secretus ne umquam directe vel indirecte
(225r-230v) Tractatus de sacramento eucharistiae principium .
   1
225r Ante omnia autem scire volo tuam caritatem, quod si linguis loquerer angelorum
(231r) Excerpta.
(231v-232v) Leer.
(233r-246r ) Nicolaus de Dinkelsbühl De septem peccatis capitalibus (Confessionale) (Tractatus octo VII) (Druck: Straßburg 1516. -- Madre 199-202).
   1
233r Tit.: (Rot) Confessionale collectum per M. Nico. de Dynckchelspuchel
Secundum magistrum et doctores in quarto distinctione 16a [korrigiert aus: secunda] tres sunt partes verae paenitentiae quae rite peracte purgant a peccatis ... — ... Quia isti sunt casus maiores et episcopis reservati. Item parentibus suis aut aliis benefactoribus vivis et defunctis preces fundere neglexerit. - (Schlußschrift rot) Explicit confessionale magistri Nicolai etcetera. (Schwarz) Explcit confessionale magistri Nicolaii etc.
(246r) Modi duo faciendi confessionem cottidanam.
   1
246r Tit.: De certo modo confitendi
In Christi nomine. Confiteor Deo patri genito cum proveniente sancto Amen. Reverendissime in domini, quia post vestras petitiones nobiscum contuli et meam sententiam in medium prout sensi protunc protuli
(246v) Modi duo faciendi confessionem cottidanam.
   1
246v Tit.: (Rot) Sequitur modus confitendi et admonicio aliquorum peccatorum communiter occurencium pro confessione sacramentali facienda brevia etc.
Confiteor Deo omnipotenti et vobis pater quod a proxima confessione
(247r-267r) Henricus de Langenstein (de Hassia) (?) De proprietate religiosorum (Hohmann Nr. 120).
   1
247r Tit.: (Invocatio) In nomine patris et filii etc. Incipit tractatus cuiusdam de proprietate etcetera
Manifestum videtur esse quod personae religiosae viri ac feminae ordinem approbatum professae ... — ... Non est obligatorium in novella super librum Sextum etc. Deo gratias. -- (267r Schlußschrift, Datierung) Explicit hoc opus sub anno domini M° CCCC° XXXII° mensis Octobris etc. [Oktober 1432]. Ecce ad finem usque depinxi. (Schreiberverse) Principium lauda siconseqitur bona cauda. Sis humilis castus, parvoque cibarie pastus.
(267r-268v) Nicht identifizierter Text.
   1
267r Tit.: Item unum bonum nota etc. [Am Rand] ... de adventu domini
Si tanta eius operam, tantam eius misericordiam
(269r-296v (mit Kommentar des Conradus de Chülsenheim u. Glossen)) Iohannes de Garlandia Paeniteas cito (Zum Text: PL 207, 1153-1156 [unter dem Namen des Petrus Blesensis]; Ed.: Goering 1992, 116-138. -- Walther, Initia 13564; Bloomfield 3812; Sharpe 793. Vgl. VL IV 619-622 [F. J. Worstbrock]). -- Lit.: Henkel 1988, 268 f., u.ö.).
   1
269r Tit.: (Invocatio) Assit in principio sancta Maria mecum. (Rot) Impleat inceptum sancta Maria mecum
Circa materiam huius libelli nota quod quattuor sunt causae huius scientiae libri. Causa efficiens fuit quidem de ordine fratrum minorum nomine Bonaventura... Paeniteas cito peccator cum sit miserator... [Interlinearglossen zu Paeniteas] Paenitentiam subito agas ... — ... ut quia non propter Deum et ex caritate non propter hoc salvabitur ... compendii. -- (Schlußschrift rot) Explicit summa penitencie reportata de magistro arcium Chonrado de Chülsenhaim.
(293r (unterer Freirand)) Metra de septem peccatis mortalibus et de peccatis in caelum clamantibus.
(297rv) Metra: VIII beatitudines, etc.
   1
293r Sunt sensus quinque quorum peccata relinque
(298r-301v) Tractatus de confessione, incompletus .
   1
298r O tu peccator qui semel confiteri soles in anno maxima necessarium est
(302r) Confessio cottidiana: Alius modus de .
   1
302r Confiteor omnipotenti Deo, beatae Mariae, beato Benedicto, omnibus sanctis
(302v-303v) Narcissus Herz de Berching (?) Peccata capitalia septem secundum ordinem .
   1
302v Tit.: Saligia
Nota septem peccata capitalia secundum ordinem. Primum est superbia. Sunt autem huius superbiae quattuor filiae
(303v) Narcissus Herz de Berching Excerpta de missa.
   1
303v Tit.: [ohne Titel]
In missa possunt duo considerari, unum quia ipsa est laboriosa et sic est missa satisfactoria pro poenis ... — ... ... domini doctoris magistri Narcissi cum ... in collocatio...
(303*rv (eingelegter loser Zettel)) Pro indulgentiis adipiscendis.
   1
303*r Tit.: Pro indulgenciis adipiscendis
Reverende pater peto humiliter quatenus pro praesenti velitis audire confessionem meam
(304r) Oratio ad BMV.
   1
304r Maria stella maris illuminatrix totius saeculi
(304r-306v) Absolutiones et cautelae aliquae .
   1
304r Tit.: [ohne Titel]
Domine Iesu Christe redemptor mundi qui propter peccatorem de caelo descendisti et carnem de immaculata virgine Maria misericorditer suscepisti
(307r-310v) Bernardus Claravallensis OCist (?) Tractatulus de contemptu mundi (Bloomfield 3515).
   1
307r Tit.: Sanctus Bernhardus
O benedicte amabilis domine Iesu Christe, vita vitae meae, fons indeficiens, miserorum corda reficies
(311r-316v) Andreas de Escobar OSB Modus confitendi (Drucke: GW 1769-1814, 1816-1855a. -- Bloomfield 4989).
   1
311r Tit.: (Rot) Incipit confessio generalis magistri Andree episcopi de Hispania episcopus ordinis sancti Benedicti etc.
Quoniam omni confitenti generalem confessionem necessarium est dicere cuius tanta est virtus ... — ... nec cum devotione recepi sacramentum unctionis, cum fui inirmus petere distuli et recipere non curavi. Qualitercumque ergo in sacramentis peccavi dicto unam culpam.
(316v-317v) Virtutes tres theologicae et quattuor capitales .
   1
316v Tit.: Tres virtutes theoloiice et IIII cardinales
Etiam peccavi obmissione quia tres virtutes theologicas et IIIIor cardinales facere neglexi. In me non est vera fides
(HD-Spiegel) Historische Notizen, Melk betreffend.