![]() |
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=41508 |
VDS | VDS + HDS Papier 2. Viertel 15. Jh. |
VS | I + I* Pergament 2. Hälfte 13. Jh. |
Einband: Melk Mitte 15. Jh. Gotisch Streicheisenlinien |
Spätgotischer Einband: Rauhleder über Holz mit Streicheisenlinien. Melk, Mitte 15. Jh. – Eine Langriemenschließe (Riemen und Schließennagel verloren). – Rücken: drei Doppelbünde. – (VD) Titel- und Signaturschild erhalten; Titelschild: Item Sermones sancti Ambrosii de sacramentis. Item plura notabilia de auctoritate conciliorum et stabilitate sacri Concilii Basiliensis. Et quedam alia que vide signata in fine libri. |
(VDS) Melker Besitzvermerk um 1600 ohne Signatur. – Handschrift im Katalog von 1483 unter der Signatur D 144 genannt (MBKÖ I, 222, Z. 14-35), im Katalog von 1517 unter der Signatur C 43. – (Beilage [1]r, Ir, 1r, 253v) Rundstempel Bibliothek des Stiftes Melk (Melk Inventar I, Tafel XIV Abb. 39). |
(VD+HD-Spiegel) | Expositio sequentiarum (Fragment). 1 ![]() | |
VDS | Dixit dominus: Ex Basan convertam, convertam in profundo maris ... (AH 50, 348 Nr. 269: In conversione s. Pauli). Ista sequentia quae de conversione sancti Pauli canitur | |
(I+I*) | Sermones (Fragment). | |
(Beilage [1 Doppelblatt]) | Inhaltsverzeichnis der Handschrift (18. Jh.). | |
(1r-6v) | De mysteriis (CSEL 73 [1955], 87-116. – CPL 155). 1 ![]() | : |
1r | Tit.: (Rot) Incipiunt sermones sancti Ambrosii episcopi de sacramentis De moralibus cottidianum sermonem habuimus cum vel patriarcharum gesta vel proverbiorum legerentur praecepta ... — ... quod superveniens in fontem vel super eum qui baptismum consequitur veritatem regenerationis cooperetur. | |
(6v-19r) | De sacramentis (CSEL 73 [1955], 13-85. – CPL 154). (8v) Sermo II, (11r) Sermo III, (12v) Sermo IV (hier roter Zwischentitel De sacramento ewkaristie), (14v) Sermo V, (17r) Sermo VI. 1 ![]() | : |
6v | Tit.: [ohne Titel, nur durch zweizeilige Lombarde vom vorhergehenden Text abgehoben] De sacramentis quae accepistis sermonem adordior [!, ed.: adorior] cuius rationem non oportuit ante praemitti ... — ... et in vobis semper suum signaculum recognoscat ut et ipsi ad gratiam et ad praemia pervenire possetis per dominum nostrum Iesum Christum cui est gloria honor laus perpetuitas a saeculis et nunc et semper et in omnia saecula saeculorum. Amen. | |
(19r-37v) | De paenitentia (CSEL 73 [1955], 117-206; SC 129. – CPL 156). (19r) Lib. I; (30r) Lib. II. 1 ![]() | : |
19r | Tit.: >De penitencia< Si virtutum finis ille est maximus qui plurimorum exspectat profectum moderatio prope omnium pulcherrima est quae ne ipsos quidem quos damnat offendit ... — ... quanto magis nos animae nostrae pedes exuere vinculis corporalibus et gressus omnes mundi istius nexu ligatos debemus absolvere. Amen. – (37r Schlussschrift am Rand von nahzeitiger Hand nachgetragen) Explicit Ambrosius. | |
(37v-42r) | In librum beati patris Tobiae allegorica expositio (PL 91, 923-938; CC 119 B [1983], 3-19. – CPL 1350; RB 1608). RB ohne diese Handschrift. 1 ![]() | : |
37v | Tit.: (Am unteren Seitenrand von nahzeitiger Hand nachgetragen) Expositio Bede super Thobiam Liber sancti patris nostri Tobiae et in superficie litterae salubris patet legentibus ... — ... bona domini in terra viventium (Ps 26,13). – (42r Schlussschrift gestrichen) >Expliciunt sermones beati Ambrosii episcopi Mediolanensis dyocesis valde boni de sacramentis ecclesie sancte.< (Am Rand von zeitnaher Hand nachgetragen) Explicit Beda super Thobiam. | |
(42v) | Leer. | |
(43r-64r) | Synonymorum de lamentatione animae peccatricis libri duo (PL 83, 825-868. – CPL 1203; Díaz y Díaz 105; Bloomfield 417). (43r) Lib. I, (52ar) Lib. II. – (52v) Unbeschrieben (ohne Textverlust) bis auf Notiz Hic non est defectus sed contigit ex scriptoris inadvertentia ...-. 2 ![]() | : |
43r | Tit.: [ohne Titel, Liber I] In nomine domini summi. In sequenti hoc libro qui nuncupatur Synonyma, id est, multa verba in unam significationem coeuntia ... Venit nuper ad manus meas cedula Ciceronis, quam synonyma dicunt ... Anima mea in angustiis est, spiritus meus aestuat, cor meum fluctuat ... — ... Qui enim perseverat usque in finem, hic salvus erit (Mt 10,22). | |
52ar | Tit.: [Liber II] Ratio: Quaeso te anima, obsecro te, deprecor te, imploro te, ne quid ultra leviter agas, ne quid inconsulte geras, ne temere aliquid facias, ne repetatur malum ... — ... Nihil mihi te carius, nihil mihi te dulcius, tu mihi supra vitam meam places. Deo gratias. Semper domino meo Iesu Christe gratias in omnia saecula saeculorum. Amen. – (64r Schlussschrift) Et sic est finis illius tractatus cilicet synanimorum Ysidori maioris etc. | |
(64v-65v) | Leer. | |
(66r-77ar) | De oblatione puerorum (Druck: Iohannes Mabillon, Annales Ordinis Sancti Benedicti [...]. T. 2. Paris 1704, 716-736 Nr. LI, vgl. auch S. 523; 2. Auflage Lucca 1739, 677-685 Nr. LI, vgl. S. 488 [online]; PL 107, 419-439 [nach Mabillon]). Mabillon: "Ex cod. Mellicensi in Austria" (aus dieser Handschrift oder Cod. 557 [heute: Oxford, Bodleian Library, Lyell MS 60]). Kottje 2012 ohne diese Hs. 1 ![]() | : |
66r | Tit.: Incipit opusculum Rabani Mauri contra eos qui repugnant institutis beati patris Benedicti Si quis scripturam sacram quam per homines probos divinitus inspiratos superna sapientia humano generi contulerat rite inspexerit ... — ... et ut credo a nostro praesenti hoc opusculo eorum sensum non discrepare videbit. Explicit. | |
(78r-125r) | De consolatione theologiae (Ed.: Glorieux IX, 185-245, Nr. 449. – Bloomfield 4471). (78r-80r) Tabula. 3 ![]() | : |
78r | Tit.: Tabula brevis in libro de consolacione theologie In prooemio nominantur quattuor causae theologiae consolationis | |
80r | Volucer est intellectus discursivus ... simul et activus. Nota quod iste liber praesupponit quod lecturus ipsum utiliter fuerit iam per memoralem (recte: moralem ?) philosophiae consolationem instructus et imbutus hominem praeterea requirit otiosum non otiose. | |
80v | Tit.: >Prohemium in librum de consolacione theologie< Quaecumque scripta sunt, ait ille magnus discipulus theologiae Paulus, ad nostram doctrinam scripta sunt ... — ... et patientia Christi ut per patientiam et consolationem scripturarum spem habeamus. Amen. Deo gratias. – (125r Schlussschrift) >Explicit tractatus de consolacione theologie clare memorie magistri Iohannis Gerson Cancellarius Parisiensis.< | |
(125v) | Leer. | |
(126r-135v) | Apologia concilii Pisani contra tractatum domini Bonifatii Ferrarii prioris Carthusiae (Tractatus pro concilio generali et pro unione ecclesiae) (Teildruck: Tschackert 1877, Anhang [31]-[41] Nr. XII [online]). 1 ![]() | : |
126r | Tit.: Incipit tractatus magistri Petri quondam cancellarii Parisiensis post episcopi Cameracensis nunc cardinalis pro concilio generali et pro unione ecclesie Reverendis ac religiosis patribus et in Christo fratribus carissimis, priori magnae Carthusiae ceterisque eiusdem ordinis in generali capitulo congregandis Petrus ecclesiae Cameracensis indignus minister, salutem et pacem ac religiosam eorum unitatem adversus seminatorem zizaniae illibatam conservare. Noverit caritas vestra vestri ordinis zelatorem quendam vidisse tractatum a domino Bonifatio quondam priore Carthusiae compositum ... — ... ut his temporibus nvoissimis pessimis seminatoris zizaniae astutas superare nequitias valeatis. Amen. – (129v Werkdatierung) Datum Avinione decima die Ianuarii anno domini Mo CCCCo XIImo [10.1.1412] et cetera. | |
(136r-137v) | Leer. | |
(138r-147r) | Epistola de tribus votis substantialibus religiosorum (Ed.: J. J. Berthier, B. Humberti de Romanis Opera de vita regulari I. Turin 1956, 1-41. – Kaeppeli 2021). 1 ![]() | : |
138r | Tit.: (Rot) Incipit epistola Humberti ad omnes religiosos in caritate conscripta Filiis gratiae et coheredibus gloriae fratribus carissimis religiosis universis vitam ducere Deo gratam sibi fructuosam angelis iocundam daemonibus terribilem hominibus exemplarem ... — ... Illic inquam vita sine morte certum sine forte dies sine nocte libertas sine timore gaudium sine maerore requies sine labore regalis dominatio sine fine. Haec nobis praestare dignetur qui est principium et finis omnium sine fine. Amen etc. | |
(147v-148v) | Formula honestae vitae (PL 184, 1167-1170. – Bloomfield 3897). Gegenüber dem Druck in PL leicht gekürzt und vor allem in letzten Textdrittel abweichend. 1 ![]() | : |
147v | Tit.: (Rot) Beatus Bernardus ad instanciam cuiusdam adolescentis novicii formam vite honeste brevi [!] conscripsit eloquio ad summam tendentem perfeccionem. Prologus in libellum de formula honeste vite Petis a me, mi frater carissime, quod numquam et nusquam a suo provisore aliquem petiisse audivi ... Ut ergo ab interiori incipiens ... — ... stude omnia opera tua coram Deo facere et ad eum referre. (Am Rand) Finis. | |
(148v-149r) | Doctrina pro novitio. 1 ![]() | |
148v | Tit.: [ohne Titel] Studeat novitius habere cordis puritatem, carnis munditiam, silentium vel verbum discretum, oculos stabiles ... — ... facit numquam impediat boni operis dietam. – (Rot) Explicit. | |
(149r) | Sententiae Hugonis. 1 ![]() | |
149r | Tit.: Sententie Hugonis In omni actione tua de temetipso considera et ante actionem tuam intellige temetipsum ... Monachus qui sui negligens alios curiose circumspicit ... — ... requirere proponat tamen illud per patientiam exspectare. | |
(149v) | Leer. | |
(150r-158v) | De mystica theologia practica (Ed.: Glorieux VIII, 18-47, Nr. 402). 1 ![]() | : |
150r | Tit.: (Rot) Tractatus magistri Iohannis Gerson cancellarii Parisiensis de duodecim industriis in theologiam misticam incipit Tractantes in lectionibus nostris iam a multo quamvis interrupto tempore de theologia mystica ... — ... subinde dic: O anima gratulabunda. Dilectus meus mihi et ego illi. Explicit. Laus Deo. – (158v Schlussschrift, Werkdatierung nach einer Leerzeile) Explicit de duodecim industriis tractatus ad contemplacionem recensitus ab actore [!] anno Mo CCCCo vicesimo secundo in novembri in civitate Lugdunensi. | |
(159r-161r) | De probatione spirituum (Ed.: Glorieux IX, 177-185, Nr. 448). 1 ![]() | : |
159r | Tit.: (Rot) Sequitur alius tractatulus specialis de probatione spirituum editus per supra nominatum artium et sacre theologie professorem eximium magistrum Iohannem Gersonium in concilio Constantiensi Probare spiritus si ex Deo sunt. Iubet ille discipulus quem diligebat Iesus ... ... — ... et practiare omnia quae dicta sunt. – Explicit. Laus Deo. | |
(161v) | Leer. | |
(162r-171r) | Probatio stabilitatis concilii Basiliensis, pars II (Druck: Franciscus Fontani, Novae eruditorum deliciae [...]. Bd. II. Florenz 1788, 256-319.). 1 ![]() | |
162r | Tit.: [ohne Titel] Iam in hac parte ostendendum est quod concilium nullo modo est dissolutum nec translatum de suo consensu ... — ... in quibus etiam ipse papa tenetur oboedire concilio ut haec ex supradictis manifeste nota sunt. | |
(171v-173v) | Leer. | |
(174r-198v) | Libellus dialogorum de generalis concilii autoritate et gestis Basiliensium (Druck: Kollar II, Sp. 689-790. – Bertalot II/1, Nr. 8943 und 10103 ['Ita est']). 1 ![]() | : |
174r | Tit.: Incipit dyalogus venerabilis et egregii viri domini Enee Sylvii Senensis sanctissimi domini nostri felicis divina providencia pape quinti secretarii de rebus conciliaribus. Prohemium Aeneas Silvius secretarius apostolicus rectori et universitati studii Coloniensis salutem dicit ... Homini christiano qui vere christianus vult dici nullam magis cordi rem esse convenit ... (174v) Martinus: Ita est ut dicis Aenea versari sedulo rebus publicis ... — ... Sed praecurro ad portam ne postquam clausa fuerit, pecunia coemamus ingressum. Finis. – (198v nach einer Leerzeile Schlussschrift, Datierung, Lokalisierung) Explicit dyalogus venerabilis et egregii viri domini Enee Sylvii Senensis sanctissimi domini nostri felicis divina providencia pape quinti secretarii de rebus conciliaribus. Scripta sunt hec raptim in monasterio Tegernseensi mensis maii die sexta inchoata completa vero mensis eiusdem luce decima anno XLIIIo [6.-10.5.1443]. | |
(198v) | Epistola rectoris et universitatis Parisiensis ad Dionysium de Sabranciis et Nicolaum Amici, oratores in concilio Basiliensi (1443 I 22) (Auch in Augsburg SStB, 4° Cod. 24, 52v; München BSB, Cgm 1586 [aus Tegernsee], 102r; München BSB, Clm 18412 [aus Tegernsee], 279r). 1 ![]() | |
198v | Tit.: [ohne Titel] Venerabilibus et circumspectis viris dominis et magistris Dionysio de Sabranciis et Nicolai Amici in sacro Basiliensi concilio oratoribus nostris carissimis. Plurima vobis gratia scribere convenit ... — ... Anno domini Mo CCCCo XLIIIo die vero XXII Ianuarii [22.1.1442]. Rector et universitas studii Parisiensis Hebert. | |
(199r-v) | Epistola rectoris et universitatis Parisiensis ad patres concilii Basiliensis (1443 I 22) (Auch in Augsburg SStB, 4° Cod. 24, 51v-52r; München BSB, Cgm 1586 [aus Tegernsee], 101r-102r; München BSB, Clm 18412 [aus Tegernsee], 272r-v). 1 ![]() | |
198v | Tit.: [ohne Titel] Reverendissimis reverendisque in Christo patribus et dominis, dominis sacrosanctae synodi Basiliensis universalem ecclesiam repraesentantibus, dominis et patribus nostris dignissimis ... Deflenda unitatis ecclesiasticae scissura ... — ... Datum Parisius in nostra congregatione generali apud sanctum Maturinum sollemniter celebrata die XXII mensis Ianuarii annno domini Mo CCCCo XLIIIo. E. v. r. p. [= Eiusdem vestrae reverendissimae paternitati] humiles et devoti ecclesiae filii rector et universitas studii Parisiensis Hebert. | |
(199v-201v) | Epistola cuiusdam Carthusiensis ad episcopum Bononiensem cardinalem Sanctae Crucis [Nicolaum de Albergatis, 1375-1443] (Auch in Augsburg SStB, 4° Cod. 24, 49r-51v; München BSB, Clm 18412 [aus Tegernsee], 273r-v, 278r). 1 ![]() | |
199v | Tit.: Epistola responsalis cuiusdam Cartusiensis ad episcopum Bononiensem cardinalem Sancte Crucis Reverentiam tam debitam quam honestatem. Si mecum sentitis catholice ... — ... maior laus et gloria sequetur. Datum etc. | |
(202r-225v) | Determinatio universitatis Cracoviensis de auctoritate et potestate concilii Basiliensis (Druck: Bulaeus V, 479-517). 1 ![]() | |
202r | Tit.: [ohne Titel] In nomine domini nostri Iesu Christi qui est via veritas et vita. Reverendissimo in Christo patri nostro Sbigneo [Swigneo] episcopo Cracoviensi almae universitatis studii Cracoviensis cancellario dignissimo ... Deliberantibus nobis quid super instanti requisitione ... — ... tenet universalis ecclesia in qua error subesse non potest. Deo gratias. – (225v Schreiberinitialen, Datierung) Scripta per me F. N. et finita in die sancti Pauli primi heremite etcetera anno 1442 [10.2.1442]. (Schlussschrift) Explicit tractatus summe perutilis tractans de auctoritate sacrorum generalium conciliorum et de potestate eorum super papam et alios questionibus editus per alme universitatis Cracoviensis doctores incliti regni Polonie de anno domini 1441 ad concilium Basiliensem presentatus. | |
(226r-231r) | Determinatio universitatis Erfordiensis de auctoritate et potestate concilii Basiliensis (Druck: Bulaeus V, 462-471.). 1 ![]() | |
226r | Tit.: (Invocatio und Datierung am oberen Seitenrand) Christi in nomine Erhardi 42 [8.1.(?)1442]. (Titel) Consilium universitatis studii Erdfordensis (!) ad dominum archiepiscopum Maguntinum pro sacro concilio Basiliensi transmissum contra olim Eugenium et contra neutralitatenses principum electorum ad concilium provinciale in Schaffenburgis [Aschaffenburg] nuper in crastino assumpcionis virginis gloriose in sessione presenti anno M CCCC XLo [16.8.1440] In nomine Spiritus sancti paracliti. Amen. Reverendo in Christo patri ac domino domino Theodorico Dei gratia sanctae Maguntinae ecclesiae archiepiscopo ... Nedum per organum venerabilis magistri Henrici Lebing legum doctoris ... — ... quam ipsis et nobis et omni populo Christiano Christus ipse pacis auctor concedat qui cum patre et Spiritu sancto perpetue vivit et regnat. Amen. Deo gratias Erhard. | |
(231v-232v) | Determinatio universitatis Coloniensis de auctoritate et potestate concilii Basiliensis (Druck: Bulaeus V, 460-462). 1 ![]() | |
231v | Tit.: Ad requestam reverendissimi in Christo patris et domini domini Theoderici archiepiscopi Coloniensis ... Propositio prima: Ecclesia synodo congregata habet supremam iurisdictionem in terris in omne membrum ecclesiae ... — ... qui provocant iram Dei. Deo gratias. – (232v Schlussschrift) Hec copia collacionata est per me Sebastianum de Vi... bedellum universitatis ... | |
(233r-237v) | Informatio seu consilium in materia dispensationis pro concilio Basiliensi (zwischen 1439 XII 6 und 1440 I 25) (Druck: Bulaeus V, 471-479; Ed.: RTA 14 [1935], 430-439, Nr. 229. -- Parallelüberlieferung z.B.: Wien ÖNB, Cod. 4748, 142r-150v; Cod. 4957, 109r-112v; Cod. 5253, 177r-185r). Edition mit dieser Handschrift (vgl. RTA 14, 431). 1 ![]() | : |
233r | Tit.: Scripta magistri Narcissi Hercz de Perching doctoris sacre theologie solemnissime universitatis studii Wiennensis que ... ad respondendum domino archiepiscopo dictam universitatem consulenti super unionem ... dominorum electorum imperii Romani etcetera Circa materiam unionis quam inierunt reverendissimi patres ac illustrissimi principes sacri imperii electores ... — ... in quo et ipsi noscuntur Christum ducem imitari. -- (237v, Datierung) Deo laus 1442. | |
(238r-243r) | Bulla concilii Basiliensis ad archiepiscopos de reformatione ordinis Benedicti (Basel, 1436 V 27) (Ed.: Helmrath 1994, 114-117.). Mit zahlreichen inhaltserläuternden Randnotizen. Edition mit dieser Handschrift. 1 ![]() | |
238r | Tit.: [ohne Titel] Venerabilibus Magdeburgensi Maguntiensi Coloniensi ... archiepiscopis eorumque suffraganeis salutem etc. Inter curas innumeras quibus in unum divina providentia congregati ... — ... Datum Basileae VI Kalendis Iunii anno a nativitate domini Mo CCCCo XXXVIo [27.5.1436]. (Nach einer Leerzeile) Ego abbas Virziliacensis. Superiores articuli sunt per patres ordinis ita pro refomatione ipsius ordinis concepti et per eos in quantum eos concernit conclusi. (Vermerk nach einer weiteren Leerzeile) Non sub illa simili data similis littera super nostram reformationem expedita pro monasteriis in diocesi Hildesemensi situatis etc. | |
(243v) | Leer. | |
(244r-248r) | Collatio de humilitate habita in vigilia nativitatis domini 1435 (Parallelüberlieferung: München BSB, Clm 18638, 139v-142v mit dem Titel Sermo in vigilia nativitatis domini in capitulo Mellicensi de mane 1435o). 1 ![]() | |
244r | Tit.: In nomine domini Iesu Christi. Amen. Cum illa incomprehensibilis et superbenedicta trinitas una et individua deitas pater filius et Spiritus sanctus ineffabili cognitione amore et gaudio ab aeterno in se ipsa extitisset ... (244v) Circa hucusque dicta, fratres carissimi, placeat rogo saepius et diligenter advertere et pensare ... — ... debitas laudes et gratiarum actiones sibi agentes qui est super omnia Deus benedictus in saecula. Amen. – (248r Schlussschrift, Werkdatierung) Collacio de humilitate habita in vigilia nativitatis domini anno 1435. Gracias Deo qui hec largiri dignatus est ut fierent etc. | |
(248v) | Leer. | |
(249r-252v) | Epistola ad monachum quendam fugitivum, quam ad monasterium suum reducere satagit (Druck: Pez TA VI/3, 201-209, Nr. CIV,5). Druck nach Melk, Cod. 627. 1 ![]() | : |
249r | Tit.: (Von anderer Hand rot) Epistola pulchri patris Iohannis de Spira ad quendam monachum pro revocacione ipsius ad monasterium suum Effici pauperem spiritu et humilem Iesum per veram humilitatem libenter imitari ad gloriam. Si cernerem in corpore amici tumorem laetiferum ... — ... congaudebo vestro profectui eroque vobis benevolentior. In orationibus vestris mementote mei peccatoris. | |
(252v) | Notae. An den Sermo anschließend. 1 ![]() | |
252v | Si diligendus est amicus qui indigentis corpori subvenit ... — ... ultra haec quid ego monachus vobis retribuam non habeo. | |
(253r) | Leer. | |
(253v) | Tabula codicis (15. Jh.). Mit Folioangaben. |