|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=41509 |
Melk, Benediktinerstift, Cod. 1916 (552, K 24 [2])
LATEINISCH-DEUTSCHE SAMMELHANDSCHRIFT ZUM PERSÖNLICHEN GEBRAUCH ANGELEGT VON WOLFGANGUS DE STIRA (lateinisch/deutsch)
Papier [I], 448 S., [I*] 215×147 Melk, 3. Viertel 15. Jh.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 46)
"Wattenbach 1884.2", "Thorndike-Kibre", "Zinner", "Walther, Initia", "Kaltenbrunner 1876", "GW", "HC", "RB", "Hain", "Schulte GQ II", "Coing", "Thomson 1976", "Glorieux, RA", "Niederkorn-Bruck 1994", "Acta Cusana I/3a", "Angerer 1987", "Glorieux, RT", "RS", "Bloomfield", "Wattenbach 1884", "VL", "Knust 1886", "Stigall 1957", "Prelog 1983", "Thiele 1910", "Dicke, Grubmüller 1987", "Boas 1952", "Schaller-Könsgen", "PL", "Schaller-Könsge", "Öberg 1999", "CPL", "Schetter 1970", "", "CSEL", "Kaeppeli", "Schmitt 1983", "Walther, Proverbia", "Kropff 1747", "Holzer 1896", "Keiblinger I", "Lhotsky, Quellenkunde", "Garrigues 1986", "Stintzing"
alle Initien
| (Ir-v) | Tabula codicis (von der Hand des Bibliothekars Theodor Mayer). |
| (1-3, 6-22) | Hermannus de Soest OCist
 : De correctione calendarii (Phaselexis) (Ed. von Prolog und Schlussversen: Wattenbach 1884.2, 107 f. bzw. 99. – Thorndike-Kibre 579.6 und 1682.13). Hier Cap. 2-3 (verglichen mit Cod. 800). 1 |
| 1 | Tit.: (Rot) Ex tractatu de correctione kalendarii cognominato phaselexis [korrigiert aus: phalex] quem composuit quidam monachus in Concilio basiliensi dictus frater Hermannus de Münster ordinis Cisterciensis. Capitulum 2m eiusdem tractatus de die et anno passionis domini et de opinionibus doctorum circa eadem Dies occidit et accedit crepusculum. De quo quidem [fehlt: die] beatus Maximus in quodam paschali sermone sic inquit: Hic est dies quem fecit dominus ... — ... secundum naturae cursum fuerit naturalis. – (Schlussschrift) Hec dictus frater Hermannus. Sequitur nunc eius tractatus capitulum 4um [folgt hier jedoch nicht]. |
| (3-5) | Nicolaus de Lyra OFM
: Excerpta de aetate Christi. 1 |
| 3 | Tit.: (Rot) De etate Christi Nicolaus de Lyra super illud Lucae IIIo (Lc 3,23): Et ipse Iesus erat quasi incipiens annorum triginta dicit sic: Secundum Augustinum et Chrysostomum Christus tunc habebat triginta annos completos ... — ... ne impedirentur a comestione. – (Schlussschrift) Hec Nicolaus de Lira. |
| (5-6) | Nicolaus de Lyra OFM
: Excerpta de eclipsi solis quae in tempore passionis Christi facta est. 1 |
| 5 | Tit.: (Rot) De eclipsi autem solis que tempore passionis Christi facta est ita scribit Nicolaus de Lira illo in loco Matthei 27o A sexta hora tenebrae factae sunt etc. (Mt 27,45). Hieronymus dicit super istum locum quod istae tenebrae fuerunt factae per retractionem radiorum solis divina virtute ... — ... luna continue moritur sub sole. – Hec ille Nicolaus de Lira loco et capitulo quibus supra. |
| (6-23) | Hermannus de Soest OCist
: De correctione calendarii (Phaselexis) (Ed. von Prolog und Schlussversen: Wattenbach 1884.2, 107 f. bzw. 99. – Thorndike-Kibre 579.6 und 1682.13). Hier Cap. 5-10, Divisio capituli. Zinner Nr. 12366. 1 |
| 6 | Tit.: (Rot) Sequitur hic capitulum Vtum tractatus dicti fratris Hermanni. Capitulum de moderna errore circa observacionem pasce et inconvenienciis ipsum sequentibus ... (p. 9, Titel Cap. 7 mit Datierung) Capitulum VIIm de causis scandali errroris moderni nunc ablati. Hec autor. Sed adhuc non ablati anno 1467o adhuc auferendi Prima noctis vigilia iam pertransiit et secunda quae intempestum dicitur appropinquabit ... — ... (22) ... qui dat omnibus affluenter et non improperat, Iacobi primo (Iac 1,5). Cui laus et honor et gloria per infinita saecula saeculorum. Amen. – (22 Schlussschrift rot) Explicit tractatus de correccione kalendarii per venerabilem et religiosum virum dominum Hermannum Zoest de monasterio Münster ordinis Cisterciensium una cum forma decreti sinodi Basiliensis desuper concepti et in generali congregacione conclusi. Quod decretum sequitur infra in forma sua folio sequenti post videlicet tabulam terminorum. |
| (22) | Verse (Druck: Wattenbach 1884.2, 99. – Walther, Initia 7727). 1 |
| 22 | Tit.: (Rot) Secuntur versus de auctore qui composuit precedentem hunc tractatum etcetera Herman conflavit opus hoc erronea stravit / De Münster natus sed religione renatus ... — ... Sic ducas Christe ne poenas sentiat iste. – (Schlussschrift) Et sic est finis. |
| (22-23) | Tabula terminorum paschae (für einen 19jährigen Zyklus) . 1 |
| 22 | Tit.: (Rot) Canon in tabulam sequentem Nota ubicumque luna XIIIIa sive in aequinoctio sive post occurrerit ibi fit pascha Iudaeorum ... — ... a veritate recedat. Sequitur tabula [folgt 23]. |
| (23-25) | Forma decreti Basiliensis synodi super correctione calendarii (1437 ?) (Ed.: Kaltenbrunner 1876, 412-414. – Lit.: Kaltenbrunner 1876, 341 f.). Zinner Nr. 12343. Druck nach dieser Hs. (Signatur: K 24). 1 |
| 23 | Tit.: (Rot) Sequitur forma decreti [gestrichen: sup] basiliensis sinodi super correctione kalendarii Sacrosancta generalis synodus Basiliensis ... Saluberrimas ordinationes quas patres nostri multo studio ad omnipotentis Dei gloriam observare studuerunt ... — ... donec octava dies post ipsum diem pro solutione statutum advenerit. Datum etc. – (25 Schlussschrift, Datierung ?) Hoc premissum decretum de correccione kalendarii nec adhuc hoc tempore cum a nativitate domini numeratur anno 1467° publicatum ac executioni traditum est. |
| (25-34) | Paulus de Burgos
: Additiones 1-1100 ad Postillam Nicolai de Lyra, Genesis - Apocalypsim (Drucke: GW 4290, u.ö. = HC 3163-3172. – RB 6329). Hier Exc.: Super Mt 26 und Lc 1. 1 |
| 25 | Tit.: (Rot) Declaracio temporis cene domini ex addicionibus domini Pauli de sancta Maria magistri in theologia et episcopi Burgensis ac archicancellarii serenissimi principis domini Iohannis regis Castelle ac legionis qui dominus Paulus de iudaismo conversus est ad christianismum legisque veteris expertissimus. Et hec declaracio habetur in dicto libro addicionum super Mattheo capitulo 26to etcetera ubi dicitur Ad declarationem temporis cenae domini: Prima autem die azymorum (Mt 26,17). Circa quod non solum inter graecos et latinos sed etiam inter sanctos doctores diversitas non modica invenitur ... — ... et quaecumque mea scripta sacrosanctae sedis apostolicae determinationi et correctioni et cuiuscumque verius sentientis. – (Notiz zur Werkdatierung, rot) Hunc autem librum ex quo hoc excerpsi finivit dictus dominus Paulus anno 1429o. |
| (35-36) | Leer. |
| (37-38) | Nicolaus de Tudeschis OSB
: Lectura in Clementinas, exc.: In Clem. 3.9.1 ('De regularibus et transeuntibus ad religionem') (Drucke: GW M48041 u.ö. = Hain 12336-12342. – Schulte GQ II, 313, Nr. 3 mit Anm. 7; Coing I, 381). 1 |
| 37 | Tit.: (Rot) Dominus Nicolaus Panormitanus in Clementinis titulo De regularibus et transeuntibus ad religionem capitulum ita scribit Ut professores etc. Dispositio huius Clementinae habet locum etiam in illo qui fecerunt professionem infra XVm annum suae aetatis ... — ... et tantum de isto. – (Schlussschrift) Hec predicta Panormitanus. |
| (38) | Osterterminberechnung nach Beda Venerabilis. 1 |
| 38 | Tit.: (Rot) Quando Christus passus sit etc. Beda de temporibus dicit quod Christus quinta feria VIIIo Kalendas aprilis 14a luna ... — ... quare VIIo Kalendas Aprilis passus esset. |
| (39-43) | De aberrationibus calendarii de a. 1456 (Thorndike-Kibre 802.1. – Lit.: Kaltenbrunner 1876, 354 f. Anm. 2 mit kurzer Inhaltsangabe). 1 |
| 39 | Tit.: [ohne Titel] Iulius Caesar quinque circiter annis imperavit et successit Octavianus qui LVI annis imperavit ... — ... anno XVIIIo imperii Tiberii dominus sua passione mundum redemit. |
| (43-44) | De mensibus. 1 |
| 43 | Tit.: [ohne Titel] Mensis lunaris 29 et semis dies habet sed facilius computandi ... — ... quod toti sint a Martio qui imbrium atque veris numerosus sit. |
| (44-50) | Iohannes de Muris
: Musica speculativa, glossierte Kurzfassung (Ed. der Musica speculativa: Christoph Falkenroth, Die Musica speculativa des Johannes de Muris. [Beihefte zum Archiv für Musikwissenschaft 34]. Stuttgart 1992, 70-284 [Fassung A]; Susan Fast, Johannis de Muris musica 1 |
| 44 | Tit.: [ohne Titel] Pythagoras artem nobis tradidisse sonorum. Hic Pythagoras antiquus princeps numerorum et proportionum magister cui a toto tempore vitae numerus oboedivit ... — ... licet sit possibile ulterius augmentari. |
| (50) | Komputistik: Über den 19jährigen Mondzyklus (Thorndike-Kibre 797.12). Zinner Nr. 12119. 1 |
| 50 | Tit.: [ohne Titel] Item cyclus decemnovenalis redit post 19 annos et cyclus lunaris etiam post 19 annos redit ... — ... et ideo fortiora sunt ligna (?). |
| (50-51) | Algorismus (Iordanus Nemorarius oder Gernardus magister zugewiesen) (Thorndike-Kibre 431.2. – Lit.: Thomson 1976, 111 f.). Hier nur der Beginn = Wien ÖNB, Cod. 5203, 148r-148v Z. 11. 1 |
| 50 | Tit.: [ohne Titel] Digitus est omnis numerus minor decem. Articulus est omnis numerus qui digitum deplucat [!, lies: decuplat] ... — ... quae ciffra sive circulus sive figura nihil dicitur. |
| (51) | Notizen über komputistische Angaben in der Bibel. 1 |
| 51 | Tit.: [ohne Titel] Item in sacra scriptura sive in lege sive ante legem quotiens quota die mensis quid faciendum sit indicatur ... — ... ergo anno solis integro scilicet 365 dies in archa fuit. |
| (52-56) | Franciscus Petrarca
: De viris illustribus (Ed.: L. Razzolini, Francisci Petrarchae de viris illustribus vitae nunc primo ex codicibus editae. Le vite egli uomini illustri volgarizzate da Donato degli Albanzani per la prima volta messe in luce. 2 Bde. [Collezione di opere inedite o rare 26,1-2]. Bologna 1874-1879 [lat./italien. Synopse]; Guido Martellotti, Francesco Petrarca, De viris illustribus I [Edizione Nazionale delle Opere di Francesco Petrarca 2]. Florenz 1964 [Liber I]). Hier Exc. aus dem Kapitel zu Publius Cornelius Scipio Africanus (beginnt S. 456) = Bd. I, S. 532 Z. 10 - 548 Z. 2. – Kritische Ed. Martellotti 1964 S. 226,360 - 235,574. 1 |
| 52 | Tit.: Franciscus Petrarcha poeta laureatus in libro de viris illustribus de Publio Scipione Cornelio Affricano maiore et et (!) de Syphace rege Cartaginensium atque Massinissa rege Numidie et consequenter de libidine et castitate in hec verba Masinissa ex stimulis martiae virtutis qua pollebat plurimum et victoriae captique hostis ac recuperati regni gaudio erectus quo eum diu ille privaverat Laelium alloquitur dicens ... — ... ut quantum fieri posset pateretur eum fidem quam captivae dederat implere etcetera. Reliqua vide in libro dicto de Publio Scipione etcetera. |
| (56-62) | Iohannes Boccaccius
: De claris mulieribus (Ed.: Vittorio Zaccaria, De mulieribus claris. 2. ed. [Tutte le opere di Giovanni Boccaccio. A cura di Vittore Branca 10 = I classici Mondadori]. Mailand 1970 [lat./italien. Synopse]). Hier verschieden lange Auszüge in der Abfolge des Textes, jeweils unter in Tugendmotiv gestellt. Beginn aus Kap. 9: De Europa Cretensium regina (Ed. S. 60,3); Cap. 13 (S. 70,13 - 14,3); Cap. 14 (S. 74,8,1 - 11,1); (p. 57) Cap. 16 (S. 82,6,1 - 7,2); Cap. 17 (S. 84,11,1 - 14,7 [= Ende]); (p. 58) Cap. 22 (S. 98,8,1 - 11); Cap. 23 (S. 102,8 - 104,7 [= Ende]); (p. 59) Cap. 27 (S. 116,9 - 118,7 [= Ende]); (p. 60) Cap. 39 (S. 167,7 = letzter Absatz); (p. 61) Cap. 44 recte 45 (De Rhea Ilia, S. 186,5 - 190,9 [= Ende]); Cap. 61 (S. 208,11 - 212,15 [= Ende]); (p. 62) Cap. 58 (S. 240,12 - 242,14,1; bricht wegen Blattverlusts ab). 1 |
| 56 | Tit.: Iohannes Boccacius de Certaldo ut non permittantur virgines vagari Vagari licentia nimia virginibus et aures faciles cuiuscumque verbis philosophiae minime laudandum reor ... — ... et fere in discrimen res omnes poneretur Romana. O praeses incli[tus et legum lator egregius!] (bricht am Ende der Seite ab, dann 2 Blätter Verlust). |
| (63-67) | Boethius, Anicius Manlius Severinus
: Philosophiae consolatio: Carmina: De 39 generibus metrorum in Boethii libro 'De consolatione philosophiae' = Kommentar zu den Carmina in 'Boethius' 'De consolatione philosophiae'. 1 |
| 63 | Tit.: (Rot) De 39 generibus metrorum que ponit Boetius in libro consolacionis philosophie Circa genera metrorum quae ponit Boethius in libro consolationis philosophiae est praemittendum primo quod sit metrum et unde dicatur. Metrum igitur secundum Iohannem Ianuensem in suo Catholicon ... Ambulat in tenebris errando clericus omnis ... — ... in 2o versu ... – Et tantum de isto. |
| (67-75) | Eberhardus Alemannus
: Laborinthus (Ed.: E. Faral, Les arts poétiques du XIIe et du XIIIe si`ecle [Biblioth`eque de l'École des Hautes Études 238]. Paris 1923, 336-377. – Glorieux, RA, Nr. 96.a). Hier lib. III, cap. 2 mit Kommentar. 1 |
| 67 | Tit.: (Rot) Ex Pigerio qui alias dicitur Laborinthus capitulo 2o tractatus 3ii eiusdem libri ubi genera tractat de diversis modis metrorum tam hexametrorum quam penthametrorum et primo de metris penthametris Circa hanc materiam notandum primo quid est metrum deinde quot modis metrum dicatur 3o quot sint species metrorum secundum hanc praesentem materiam... (68) Sunt quae praemissis reddant sua singula verba ... — ... nam unum vel largius duo exilius proferri debent. |
| (75-79) | Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB (?)
: Modus procedendi in visitatione seu reformatione monasteriorum OSB (Ausg. der Fassung B nach Melk, Cod. 959, 189v-190v: Niederkorn-Bruck 1994, 214-217. – Lit.: Niederkorn-Bruck 1994, 46 mit Zuschreibung an Iohannes Schlitpacher). Fassung A. 1 |
| 75 | Tit.: (Rot) Forma modusque procedendi in visitacione monasteriorum Congregatis praelato et toto conventu monasterii visitandi in loco videlicet capitulari dicant visitatores sui causam adventus legentes super hoc bullam sive litteram suae commissionis ... — ... et indulgentiam. Surgant omnes et visitatores abscessuri conventui valedicant. |
| (79-86) | Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB (?)
: Copia brevis pro danda charta monasteriis visitandis de 1452 (Vgl. Acta Cusana I/3a, 1026-1028, Nr. 1545, Formular I für Männerklöster b). 1 |
| 79 | Tit.: (Rot) Copia [gestrichen: data] carte date monasteriis visitatis [gestrichen: anno domini] in visitacione generali anno domini 1452 et dande pro monasteriis adhuc in futurum [oberhalb der Zeile eingefügt: visitandis] In nomine beatissimae ac individuae trinitatis. Amen. Redemptor humani generis visitans nos oriens ex alto ... — ... In praemissorum omnium evidens testimonium praesentem nostrae visitationis cartam nos fratres N. et N. abbates praenominati cum fratris N. nostri cooperatoris assensu proprium sigillum non habentis munire curavimus nostrorum appensione sigillorum. Datum in praedicto monasterio etcetera anno 1452 etcetera. |
| (86-88) | Casus deponendi praelatum monasterii. 1 |
| 86 | Tit.: (Rot) Casus in quibus prelatus monasticus est deponendus Praelatus monasticus in pluribus casibus est deponendus quorum primus est si sit dilapidator substantiae monasterii de quo habetur Extra 'De statu monachorum' capitulum 'Monachi' § 'Priores' (X 3.35.2) ... — ... et qui impediunt visitatores monachorum vel canonicorum regularium nisi moniti destiterint excommunicationem incurrunt. Extra 'De statu monachorum' (X 3.35) 'Attendentes' in Clementina (Clem. 3.10.2). |
| (88-92) | De tribus formis eligendi praelatum (vgl. Breviarium caerimoniarum monasterii Mellicensis, pars III cap. 21) (Ed. der Fassung des Breviarium: Angerer 1987, 188-191). 1 |
| 88 | Tit.: (Rot) De tribus formis eligendi prelatum ut hic consequenter sequitur Tres sunt formae eligendi praelatum quarum prima optima est quae fit per communem inspirationem et debet recto ordine primo attemptari per devotas ad Deum orationes ... — ... omnium et singulorum praemissorum. – (Schlussschrift rot) Et hec predicta forma decreti facta et data est in monasterio Mellicensi [gestrichen: anno] exempto anno ut supra. |
| (92-95) | Forma decreti dandi super electione novi praelati facta in monasteriis non exemptis. 1 |
| 92 | Tit.: (Rot) Sequitur alia forma decreti dandi super eleccione novi prelati facta in loco non exempto Reverendo in Christo patri ac domino domino N. ecclesiae N. episcopo domino nostro gratioso. Humiles et devoti filii et oratores fratres N. prior ac totus conventus fratres et professi ... Sacris canonibus provida deliberatione novimus cautum ut ultra tres menses ... — ... vocatis specialiter et rogatis. Si electio fieret per scrutinium ... -- ... et addendo quae addenda fuerint. |
| (95) | Forma protestationis facienda ante electionem vel in actu electionis praelati. 1 |
| 95 | Tit.: Forma protestacionis faciende ante electionem vel ante actum electionis Coram vobis notario et testibus praesentibus ego N. prior huius monasterii N. de voluntate et consensu fratrum meorum et totius conventus requiro et admoneo omnes et singulos excommunicatos suspensos vel et interdictos ... — ... sed prorsus pro non receptis habeantur. |
| (95) | Forma iuramenti praestandi ab electoribus abbatis. 1 |
| 95 | Tit.: Forma iuramenti prestandi ab electoribus ante actum eligendi Ego frater N. in manibus vestris venerabilis pater iuro et promitto omnipotenti Deo etc. ut supra in decretis praemissis continetur. Et nota hic quod in electione domini Stephani de Spannwerg [Spanberg] pro tunc prioris huius monasterii Mellicensis formam iuramenti in cartula descriptaque ... — ... Item compromissarii similiter sibi invicem. Et ita factum est anno 1452. |
| (95-96) | Petrus Boerius OSB
: Glossa (Commentarius) in regulam s. Benedicti, exc. Cap. 64: De ordinatione abbatis. 1 |
| 95 | Tit.: Petrus Boeri (!) capitulo 64o de ordinando abbate quod electus in abbatem ante consensum [p. 96] non debet installari in sede abbatiali. Ita in exposicione sua super dicto capitulo regule sancti Benedicti inquiens Electus autem suscipiatur a maioribus personis monasterii et in ecclesiam sollemniter decantando 'Te Deum laudamus' campanis pulsatis ianisque apertis deportetur ... — ... Ibique cum debita gravitate requiratur electionis consensus. Cetera vide in dicto Petri Boerii capitulo et loco ut supra. |
| (96-108) | Guilelmus Alvernus
: Summa de vitiis et virtutibus, Exc. (Druck: Guilelmi Alverni Opera omnia I. Paris 1674, 102-328. – Glorieux, RT 141.j; RS 284,3; Bloomfield 3982). 1 |
| 96 | Tit.: (Rot) Wilhelmus Parisiensis. Quit sit zelus sanctus et zelus rectitudinis qui ab ipsis sanctis et potissimum a beato Gregorio nominatur in libro suo de virtutibus et viciis parte 2a capitulo de zelo... (p. 106 rot) De fraterno odio idem Wilhelmus capitulo Io Dicimus quod iste zelus sanctus vel zelus rectitudinis sit sive ira [gestrichen: Dei] ad vindicandum Dei iniuriam sive sit odium sive inimicitia... (p. 106) De fraterno odio quod fraternae caritati contrarium et inimicissimum est aliqua in sugillationem ipsius dicemus ... — ... Haec sunt quibus claustrales viri religiosi invicem compugnant de quibus diligentissime et inprimis interrogant hospites adventantes de quibus avidissime eos audiunt. Haec sunt qui studiosissime perscrutantur et inobliviscibiliter retinent. Nec mirum cum ea repetant incessanter. – (Schlussschrift) Et tantum hic de zelo sancto zelatoribus veris animarum et de zelatoribus falsis atque odio fraterno secundum Gwilhelmum Parisiensem. |
| (109-121) | Lombardus de Serico
: Epitome virorum illustrium Francisci Petrarcae (Lit.: Giuseppina Ferrante, Lombardo della Seta umanista Padovano [? - 1390] [Atti del Reale Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti 9e serie, 93]. Venedig 1934, 466-474.). Exc. 'De Hierosolymitanae urbis excidio'. 1 |
| 109 | Tit.: (Rot) Lombardus a Serico Patavinus in suo supplemento de excidio urbis Hyerosolime per Titum Flavium Vespasianum filium facto Titus Flavius Caesar Vespasiani filius merito pio patri pii filii arma obtemperatura esse censebit. Si quis clementiam utriusque militiam (!) inspexerit cum prorsus aequanimitas huic unicae aequanimitati moribus pariter et factis poterit coaequari ... — ... laude cumulata infinitas ei gratias egit. Viro illustri sublimi et praeclaro vel decentius vel acceptabilius animo propitio placabili. |
| (122-123) | : Epistola ad Clementem V. papam (Ausg.: Wattenbach 1884, 299f. – Lit.: M. Steinschneider, Polemische und apologetische Literatur in arabischer Sprache zwischen Muslimen, Christen und Juden. Abhandlungen für die Kunde des Morgenlandes 6,3 Leipzig 1877, 237 f. – VL XI [2004] Sp. 1463 f. [B. Wagner]). 1 |
| 122 | Tit.: (Rot) Epistola quedam explorativa Soldani ad Clementem papam Soldanus archos Babyloniorum Assyrorum Sarracenorum Aegyptorum Alexandrinorum ... Orthodoxae fidei fundamentum Christianorum robur ... — ... et coram potentia sua rationem permanebis redditurus. Datum in Babylonia civitate nostra opulentissima anno nativitatis nostrae XLVo regni autem nostri anno nono. |
| (123-125) | : Epistola ad Soldanum (Ausg.: Wattenbach 1884, 301-303). 1 |
| 123 | Tit.: (Rot) Epistola invectiva Clementis contra dictum Soldanum Clemens episcopus servus servorum Dei cultor omnipotentis et alumnus Iesu Christi Soldano Babyloniorum salutem. Si desiderat veniam. Si sperat ante tribunal Iesu Christi discreti iudicis misericordiam invenire ... — ... aut aeterni supplicii interminabili poena demerita puniantur. Datum in Aviona anno domini CCCo Vto pontificatus nostri anno octavo. |
| (126-177) | : De vita et moribus philosophorum, Exc. (Drucke: GW 5781-5792. Ed.: Knust 1886 [lat./span. Synopse]. – Bloomfield 3111 und 6006 und 1475. – Lit: (zur Überlieferung) Stigall 1957; Prelog 1983). (p. 126-127) Kapitelverzeichnis mit Zahlenangaben. Mit zahlreichen Randnotizen, meist Textstichwörter zur Erschließung. Nur Exzerpte (Text gekürzt). 1 |
| 126 | Tit.: (Rot) Tractatulus quidam de philosophis et poetis antiquis Multa quae ab antiquis auctoribus in diversis libris de ipsorum gestis sparsim repperi in unum colligere curavi... (p. 127) Accius poeta: Narrat Valerius Magnus libro 3o capitulo 4o de fiducia sui... Thales philosophus Asianus primus sapiens appellatus est secundum quem septem sapientes vocati sunt ... — ... patriam defectu alimentorum laborantem periculosum est inhabitare crudele et impium deserere. – (Schlussschrift rot) Expliciunt excerpta ex Laercio de vita philosophorum LXXIX. |
| (177-196) | Aesopus
: Fabulae (Romulus) (Ed.: Thiele 1910). Abfolge nach Dicke, Grubmüller 1987, S. LXXI: Prolog; Lib. II 27, 28, 35, 40, 42, 29, 30, 49, 54, 61, 62, 66, 73, 74, 23, 98, 75-79, 87, 88, 90, 95, Romulus-Extravagante, 4, 12, 15, 22, 3, 1, 6, 8, 11, 13, 14, 16, 17, 19-21, 31, 33, 39, 43, 45, 46, 50-53, 56, 57, 63, 64, 67, 68, 65, 71, 94, 92, 83, 24, 69, 70, 55, Romulus-Extravagante, 2 selbständige Fabeln; Text nach der 'Recensio vetus'. 1 |
| 177 | Tit.: (Rot) De fabulis poetarum Omne genus fabularum probatur editum contra homines. Quis enim malus nisi homo. Et quis bonus nisi homo... Ranae vagantes in solitis ac liberis paludibus et stagnis clamore magno ad Iovem facto ... — ... qui sumentes absorbebunt adhuc reliqua bona vestra. Explicit. – (Darauf folgt eine Notiz von acht Zeilen über den Nutzen von 'fabulae' und den Unterschied zwischen 'fabulae' und 'parabolae':) Sunt autem fabulae contionales sunt enim utiles ad hoc ut adducantur in consiliis ... -- ... Amator fabularum quodammodo philosophus est. |
| (183, 193-195) | Aesopus
: Fabulae (Romulus-Extravaganten) (Lit.: VL XI [2004] Sp. 152 f. [G. Dicke]). |
| (196-203) | Sentenzensammlung. 1 |
| 196 | Tit.: [ohne Titel] Arsides: Lingua iurare potest mendacia sensus vero minime ... — ... (Versus in coronatione regis Franciae exarati [Walther, Initia 18160]) Sicut in omne quod est mensura ponere prodet / Sic sine mensura peribit regia cura. |
| (203) | Versus in coronatione regis Franciae. 1 |
| 203 | Tit.: Versus in coronacione regis Francie exarati Sicut in omne quod est mensuram ponere prodest / Sic sine mensura peribit regia cura. |
| (203a-204b) | : Disticha Catonis (Ed.: Boas 1952. – Walther, Initia 20605; Bloomfield 6497; Schaller-Könsgen 17367). Exc. 1 |
| 203a | Tit.: (Rot) Excerpta ex Kathone. (Schwarz) De taciturnitate et linguae refrenacione Virtutem primam puto compescere linguam / Proximus iste Deo est qui scit ratione tacere ... — ... Cum quid peccaris castiga te ipse subinde / Vulnera dum sanas dolor est medicina doloris (Dist. IV,40). |
| (204b) | Eugenius Toletanus
: Carmen 6 (De ebrietate, 16 Verse) (PL 87, 360; MGH.Auct. XIV, 236 f. – Walther, Initia 15441; Schaller-Könsgen 13218. – Auch unter Ps. Cato [Ed.: Boas 1952, 266 f.]). 1 |
| 204b | Tit.: De ebrietate Qui cupis esse et vis dinoscere verum / Ut mortis socium sic mordax effuge vinum ... — ... Quod tenuis miseros suppungit anhelitus artus. |
| (205-207) | Iohannes de Palomar
: Responsio super quaestione Iohannis de Ochsenhausen abbatis ad Scotos de excommunicatione monachorum (Parallelüberlieferung: München BSB, Clm 18553b, 238r-239v). 1 |
| 205 | Tit.: (Rot) Responsio egregii doctoris Iohannis Polomayr (!) auditoris curarum sedis apostolice super questione sibi facta a reverendo in Christo patre domino Iohanne de Achsenhausen (!) abbate ad Scotos Wyenne de monachorum excommunicacione Quaesivit a me paternitas vestra qualiter abbas posset et deberet in monachum suum excommunicationis ferre sententiam. Respondi quod canonica monitione praemissa et in scriptis inserta ex causa rectoque animo dixistis in regula beati Benedictu haberi ... — ... idcirco ipsius inoboedientia et contumacia exigente in eum excommunicationis sententiam proferimus in his scriptis. (Darauf folgt: Absolutio ab excommunicatio maiori) Cum autem excommunicatus fuerit absolvendus iurabit et promittet ad manum praelati quod parebit mandatis et stabit flexis genibus... – ... et sanctae ecclesiae Dei sacramentis. In nomine patris et filii et Spiritus sancti. Amen. – (Schlussschrift rot) Hec predictus doctor. |
| (207-208) | : De excommunicatione monachorum. 1 |
| 207 | Tit.: (Rot) Propter turbacionem monasteriorum factam propter discordiam iuristarum quorum quidam affirmant abbatem non exemptum suos monachos posse sua auctoritate absolvere ab excommunicacione maiori in casibus pape non reservatis alii autem hec negant. Quidam edidit et scripsit hec quae secuntur. (Am Rand von der Schreiberhand) Hec edita fuit frater Iohannes de Campidona monachus professus Celle Marie in Austria baccalarius ... in theologia Prima propositio: Abbas non exemptus a nulla excommunicatione absolvere potest cum religiosus iniicit manum in clericum ... — ... superflue adderetur et praecipue interdicti superflue adderetur. |
| (209-215) | Iohannes (Wischler) de Spira OSB
: Epistola de excommunicatione monachorum. 1 |
| 209 | Tit.: (Rot) Postquam quidam alter perlegit hec scripta precedencia scripsit et ille ea que secuntur (nach 'alter' oberhalb der Zeile von der Schreiberhand eingefügt: videlicet Iohannes Spirensis (?) eiusdem monasterii dicti monachus stabilitus qui ... fuit monachus professus Mellicensis) Contra ea quae scripta sint ante oppositum pro ipso opposito videntur mihi facere sequentia et praesertim contra primam propositionem. Contra quam primo arguo sic: Abbas non exemptus potest monachum suum excommunicare excommunicatione maiori utique in Summa Pisana ... — ... potest fratrum meorum aedificationi consulere. Haec solum mea novit epistola redolere. |
| (215a-216a) | Verse zur guten Lebensführung. 1 |
| 215a | Tit.: Moralis (?) De invocando Deum: Cum nihil absque Deo sit proficii vel honoris ... — ... De hospitio Rufi: Hospitio Rufi numquam capias tibi pausam / Namque maligrandi gerit in se denique causam. |
| (216a-218a) | Maximianus Etruscus
: Elegiae (Ed.: Öberg 1999, 92-137 [lat./dt. Synopse]. – CPL 1519; Walther, Initia 578; Schaller-Könsgen 355). Hier Elegia I (Ed. S. 92-110) mit Lücken: es fehlen V. 9-54, 59-108, 129-130, 175-178 und 181-194, 229 (Feststellung des Bestandes schon durch Schetter 1970, 122; Hs. mit näherer Beziehung zu Wien ÖNB, Cod. 303). Mit textkritischen Randglossen Wolfgangs von Steyr, z. B. p. 218a (alternative Lesarten). Ed. ohne diese Hs. 1 |
| 216a | Tit.: Maximinianus poeta [korrigiert aus: propheta] Aemula quid cessas finem properare senectus ... — ... et gravius summo culmina mersa ruunt. |
| (218a) | Iohannes Chrysostomus
: Zitat. 1 |
| 218a | Tit.: De inani gloria Chrysostomus Dicit Chrysostomus quod illi qui dicunt se a mundo resiluisse frequenter inani gloria aegrotant |
| (218b-253b) | Freidank
: Bescheidenheit, lat./dt. (Walther, Initia 9168). Corpus-Sammlung mit Titelspruch 1,1-4 (Autornennung), lat./dt., lat. Fassung vorangestellt. Verse abgesetzt, jedem lat./dt. Doppelverspaar jeweils ein lat. Titel vorangestellt. Fassung ähnlich jener der Görlitzer Hs. (heute Breslau, ed. Joachim), mit Textumstellungen: V. 1-673, 1608-2001, 1295-1607, Plusverse, 674-1294. Ed.: Robert Joachim, Freidanks Bescheidenheit lateinisch und deutsch nach der Görlitzer Handschrift. «Neues Lausitzisches Magazin0 (1863) 217-334. 1 |
| 218b | Tit.: Freydancus [korrigiert aus: Freydanus] Incepto nomen operi discretio donat / virtutes alias quae summa laude / coronat / Ich pin genant beschaydenhait / dy aller tugent chrone trayt ... — ... Gott ist als ich main / Aller ding regyerer allain. / Das puech volschriben ist / Nun hellf üns der heylig christ. – (Schlussschrift rot) Explicit Freydancus. Amen. |
| (253b-254!) | Iohannes Cassianus
: De institutis coenobiorum, Auszüge (PL 49, 53-476; CSEL 17, 1-231. – CPL 513). Lib. II cap. 10, Ed. S. 25, Z. 10 - gesamtes Kap. 10. 1 |
| 253b | Tit.: (Rot) Ex libro 2o institucionum patrum capitulum 8m de disciplina habenda in divino cultu Cum ergo praedictas sollemnitates quas illi synaxis vocant celebraturi conveniunt tantum praebetur a cunctis silentium ... — ... quae infligere nobis tunc praecipue cum oramus insistit succincta brevitate vitemus. |
| (254) | Exordia epistolarum. 1 |
| 254 | Tit.: (Rot) Exordia quedam epistolaria In expeditionis exercitio constituti digne non possumus eisdem manibus et stili succurentis articulum texere ... — ... ad peragendas excubias vigilantiores servant. |
| (254-262) | Iohannes Nider OP
: Praeceptorium divinae legis (Expositio decalogi) (GW M26916 u.ö. = Hain 11780-11796, u.ö. – Kaeppeli 2540; Bloomfield 1488). 1 |
| 254 | Tit.: (Rot) Item Iohannes Nider in tractatu suo qui intitulatur [-Platz für ein Wort freigelassen-] divine legis parte de decem preceptis ita de 3o precepto scribit Tertium praeceptum sic ponitur Exodi 20: Memento ut diem sabbati sancti sanctifices... (Ex 20,8-10). Ubi tria tanguntur de quibus principaliter videndum est. Primo prohibentur opera quaedam per quae festum frangi potest ... — ... Exemplum vide paulo supra Gregorium Io Dialogorum praesenti praecepto capitulo 1o ff. Sequitur tertio ad hoc mandatum etcetera. |
| (262-264) | Expositio in Valerii Maximi 'Factorum et dictorum memorabilium lib. I, cap. 1-5. 1 |
| 262 | Tit.: Ex Valerio Maximo libro primo capitulo primo de religione §o 6o Metellus pontifex summus fuit hic valde senex sacerdotum pontifex creatus est ... — ... quod est carmen reprehensionum. |
| (264-268) | Expositio in Valerii Maximi 'De somniis' (= Factorum et dictorum memorabilium libri novem lib. I, cap. 6) (Wohl ein Kommentar zu Valerius Maximus [Lib. I, cap. 6], jedoch nicht Conradus de Waldhausen). 1 |
| 264 | Tit.: Capitulo 6o de somniis in fine capituli Quia in praecedenti capitulo varia et multa de somniis narrata sunt ideo ad somniorum evidentiam tria declaranda occurrunt. Primo quid sit somnium secundo a quo generetur somnium et unde tertio quid significet somnium ... — ... prout expedit et est conveniens sicut verus rector et ipsius providus gubernator. |
| (268-274) | Expositio in Valerii Maximi 'Factorum et dictorum memorabilium libri novem'. 1 |
| 268 | Tit.: [ohne Titel] (Am Rand) Quid est historia Historia proprie est res gesta a memoria hominum propter vetustatem remota... De sacrilegiis Dionysii regis ut quidam volunt ... — ... Eadem hesitatione. Post finem capituli eiusdem. |
| (275a-352b) | Liber ordinis rerum; Vocabularius 'Esse - essentia', lat./dt. (Ed.: Schmitt 1983, I 1-753). (275a-277a) Alphabetisches Register der Kapitelüberschriften mit Verweis auf rot numerierte Spalten. 1 |
| 277a | Tit.: (Rot) Rubrice secundum quottam columnarum vocabularii precedentis [korrigiert zu: sequentis] ... (p. 276a) Incipit vocabularius quidam continens vocabula rerum secundum universum mundi quedam que secundum huius mundi cursum res ipse habent inter se et quibus nominatur et primo sunt vocabula de dei essencia et eius nominibus Esse sein. Essentia wesen. Deus got. Deitas gothait. Trinus driveltig ... — ... et tunc est indeclinabile nomen. – (352b Datierung) Explicit anno domini 1460 in profesto Alexii [16.7.1460]. |
| (352b-362b) | Vocabularius, lat./dt. 1 |
| 352b | Tit.: (Rot) Secuntur vocabula excerpta de vocabulario communi quodam secundum ordinem alphabeti Acalvaster calvus ab anteriori parte capitis sicut recalvaster retro ... — ... Zelare id est invidere odire amare sequi. |
| (363a) | Regimen sanitatis. 1 |
| 363a | Tit.: Reym [lies: regimen?] in dextra manu imaginis Hepar est membrum calidum concavum et gibbosum in dextero latere situm et stomacho suppositum ... — ... ad loquendum attrahimus. |
| (363a) | Versus (Walther, Proverbia 3428; Thorndike-Kibre 265.2). 1 |
| 363a | Tit.: Reym [?, lies: regimen ?] in sinistra manu ymaginis Cor sapit pulmo loquitur fel commovet iram ... — ... Vernorum cerebrum suscepere principium. |
| (363a-364b) | Regimen tempore pestilentiae, lat./dt. 1 |
| 363a | Tit.: (Rot) Regimen tempore pestilencie Nota quod in quolibet homine sunt tria principalia sive capitalia membra scilicet cor cerebrum et iecur... (p. 364a) Auch ist zemerken das vergifftiger mit platern oder mit druezen schol nemen terakkers und senifsam ... — ... Item ob yemant dye czeit ain besundrew krankchayt anchäm der nemm pillen von masstigt und aloe wenn er wil slaffen gen und dy sind an allen schaden. |
| (364b) | Breve chronicon rerum Austriacarum (= Obitus quorundam virorum ab anno 1415 usque ad annum 1457) (Textabdruck: Kropff 1747, 312; Holzer 1896, 48 f., Anhang II. – Lit.: Keiblinger I, 532 Anm. 1; Lhotsky, Quellenkunde, 354). 1 |
| 364b | Tit.: [ohne Titel] Item anno 1415 magister Iohannes Hus combustus est in Constantia in die octava Petri et Pauli ... — ... Mel in ore verba lactis fraus in corde fraus in factis. |
| (365a-373a) | Nomina propria gentilium antiquorum secundum litteras alphabeti. 1 |
| 365a | Tit.: (Rot) Nomina propria gentilium antiquorum secundum litteras alphabeti Acerius Rufus. Acer. Atilius Amola. Aceron. Acinus poeta ... — ... Zensis pictor. Zaleucus Lotrensis. |
| (373a-393b) | Honorius Augustodunensis OSB
: De luminaribus ecclesiae sive de scriptoribus ecclesiasticis (PL 172, 197-234. – Lit.: Garrigues 1986, 41.). Text bearbeitet, die Autoren erscheinen in alphabetischer Reihenfolge (nicht so in PL). |
| (373a-393b) | Wolfgangus de Stira OSB (?)
: Bearbeitung des Werks 'De luminaribus ecclesiae' des Honorius Augustodunensis. 1 |
| 373a | Tit.: (Rot) Incipit libellus Honorii Augustudunensis ecclesie presbyteri de luminaribus ecclesie in quo videlicet libello omnes ecclesiasticos scriptores a tempore Christi usque ad sua tempora nominatim tempore Honorius expressit quos ex Hyeronimo et ex Genadio Ysidoro et ex Beda et ex aliis cognoscere potuit. Cui etiam sectas diversarum heresum annectit ibi: Quoniam eos summatim etcetera Agrippa cognomento pastoris vir valde doctus ... — ... quo Ephrem diaconus Nicomediae lapsum sub Leone claruit. – (393 Schlussschrift rot) Explicit de luminaribus ecclesie. |
| (393b-398a) | Honorius Augustodunensis OSB
: De haeresibus (PL 172, 233-240). 1 |
| 393b | Tit.: (Rot) Incipit de hereticis Quoniam eos summatim notavimus qui claro lumine doctrinae catholicae ecclesiam illustraverunt restat ut etiam illos strictim notemus... De haereticis Iudaeorum. Apud Iudaeos fuerunt hae octo haereses: Esseni quidam sunt Iudaeorum haeretici qui dicunt hunc esse Christum qui docuit illos omnem abstinentiam... (p.394a) De haereticis paganorum. Academici a villa Platonis academia dicti... (p.394b) De haereticis Christianorum. In ecclesia Christi fuerunt hi sequentes haeretici. Acephali sine capite dicti ... — ... quas omnes catholica ecclesia damnat. |
| (398a-400b) | Nomina auctorum antiquorum et magis famosorum qui carmina composuerunt (Autorenkatalog). 1 |
| 398a | Tit.: (Rot) Secuntur modo autores antiqui et magis famosi qui carmina composuerunt Nota diversos fuisse auctores qui carmina composuerunt... Alanus in Anticlaudiano docet de virtutibus septem liberalium artium ... — ... Virgilius composuit libros secundum triplicem materiam ... sufficiat tamen poetas posuisse magis autenticos et famosiores. |
| (401-448) | Astesanus de Asti OFM
: Summa de casibus, lib. VIII tit. 41 = De significatione verborum (Drucke: GW 2749-2758. – Lit.: Stintzing 519-523; Schulte GQ II, 425-427; Seckel 281-289). 1 |
| 401 | Tit.: [ohne Titel] Quia in aliquibus capitulis sine titulo iuris tam civilis quam canonici nonnulla quandoque reperiuntur vocabula quae lectoribus eorum ... Abigens dicitur proprie qui pecora a pascuis et armentis subducit ... — ... de hac materia vide melius in Summa Astensi libro 3o titulo XIo de usura. Et tantum de his vocabulis praedictis et hic positis. -- (p. 448 Schlussschrift rot) Explicit tabula de exposicione seu declaracione vocabulorum et terminorum cum suis notabilibus in corpore iuris tam canonici quam civili contentorum que maximam difficultatem in iure studentibus atque tedium conferunt propter eorum raritatem seu obscuritatem quam edidit frater Astexanus de civitate Astensi ordinis minorum. |