Beschreibung ausdrucken Permalink: https://manuscripta.at/?ID=451
Klosterneuburg, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 304
THESAURUS PAUPERUM. PETRUS DE TARANTASIA. HENRICUS TOTTING DE OYTA. IOHANNES KLENKOK. PETRUS REMENSIS. HENRICUS DE LANGENSTEIN (?)
Pergament und Papier   289 Bl.   306×210   Wien (?), um 1370/1390 (nach Wasserzeichenbefund)   
Handschrift aus 5 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-30, 32-61) 9. Jahrzehnt 14. Jh.; 2  (62-67) um 1390; 3  (68-195) um 1390; 4  (196-257) um 1374; 5  (258-289) um 1390
 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5  |  Einzelbilder: fol. 40, 41, 62, 64, 67, 73, 82, 90, 94, 108, 111, 115, 147, 154, 158, 167, 168, 177, 178, 196, 198, 201, 203, 212, 213, 221, 225, 253, 261, 270, 276.
Literatur zur Handschrift: D. Trapp, Augustinian Theology of the 14th Century. Notes on Editions, Marginalia, Opinions and Book-Lore. Augustiniana 6 (1956) 146–274, besonders 227, 232, 233, 238. – D. Trapp, Notes on John Klenkok O.S.A. († 1374). Augustinanum 4 (1964) 358–404, besonders 365, 367, 381–402.
Kustoden: 1o - 18o am Ende der Lagen 1-18 (Bl. 1-195), 19o - 27o am Ende der Lagen 20-28 (Bl. 200-277), 4o - VIII zu Beginn der Lagen 1-5 (Bl. 1-61), 14-21 am Ende der Lagen 19-26 (Bl. 196-257), 3-8 zu Beginn der Lagen 21-26 (Bl. 204-257). Reklamanten. Zeitgenössische Foliierung: 1-260, falsche Zählung: 31 übersprungen. Fragmente in den Fälzen. Verschmutzte Außenbögen: 67/68, 195/196, 257/258. Mehrere Schreiber.

Teil 11-30, 32-61   Papier   9. Jahrzehnt 14. Jh.
Lagen: 5.VI61. Bei Zählung übersprungen: 31
Außenblätter Pergament.
Teil 262-67   Papier   um 1390
Lagen: II65 + I67
Teil 368-195   Papier   um 1390
Lagen: Lagenzusammensetzung unklar
Teil 4196-257   Papier   um 1374
Lagen: 2.II203 + IV211 + II215 + VI227 + V237 + VI249 + IV257
Teil 5258-289   Papier   um 1390
Lagen: IV265 + + 2.VI289

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"RS", "Kaeppeli", "Zumkeller", "Sharpe", "Schneyer", "Fill I"
alle Initien
(1ra-55vb) Thesaurus pauperum, littera R.
   1
1ra Ratio. Nota, quod in scriptura invenitur ratio sequenda, docenda, reddenda, discenda. Dico sequenda et sic ratio accipitur pro superiori portione animae... - ...et devoravit eum (IV Rg 1,12). Sufficit. Vide ubi iterum et ubi revertere et supra de retro et retrorsum et similia. Exxplicit littera R, sequitur littera S....
(62r-65r) Petrus de TarantasiaCommentarius in librum I Sententiarum: pars prologi (RS 690 I und 1048 [hier die Hs. genannt]; Kaeppeli 3340).
   1
62r Utrum theologia sit scientia. Arguitur quod non. Ad primum sic proceditur. Omnis scientia est de solis intellegibilibus. Theologia non est de solis intellegibilibus. Ergo non est scientia... - ...Littera penuria. Penuria dicit defectum.
(65r-67v) Henricus Totting de Oyta Commentarius in librum I Sententiarum: prologus, excerpt. (RS 334 I [nennt die Hs.]).
   1
65r Cupientes. Huic totali libro magister praemittit prologum in quo tangit causas suscepti operis. Et principaliter tria facit. Primo reddit auditores benivolos, secundo dociles causas huius operis assignando, ibi: Horum... - ...quia singulis libris praemittit capitula ad faciliorem quaestionum inventionem. Et in hoc terminatur summa prologi.
(68r-195r) Iohannes Klenkok Expositio litteralis super quattuor libros Sententiarum (Teiledition von Lib. I, dist 17, Lib. IV, dist. 14 in: A. Zumkeller, Erbsünde, Gnade, Rechtfertigung und Verdienst nach der Lehre der Erfurter Augustinertheologen des Spätmittelalters [ 35]. Würzburg 1984, 531–536. RS 413 [nennt die Hs.]; Zumkeller 532 [nennt die Hs.]; Sharpe 271, Nr. 763).
(68r) Marginalglosse; entspricht dem Beginn Henricus Totting de Oyta: Commentarius in librum I Sententiarum, prologus auf 65r. (RS 334 I).
   1
68r Huic totali libro Magister praeponit prologum in quo tangit causas suscepti operis et principaliter tria facit, primo reddit auditores benevolos......
(196r-228v) Petrus de Remis Sermones de tempore: pars aestivalis (Schneyer IV 727, Nr. 43, 730–731, Nr. 83–102; Kaeppeli 3326). Teilweise bearbeitet; dieselbe (vollständige) Bearbeitung der Sermones in Kremsmünster, Stiftsbibliothek, Cod. 280, 245vb–280vb, vgl. Fill I 322–324.
   12
196r Christus passus est pro nobis (I Pt 2,21). Passus est autem pro nobis ut tria tolleret timenda, tria daret retinenda, tria doceret imitanda... - ...nam si me milies rependeret (?).
197v Spiritu ambulate (Gal 5,16). Spiritus de superius est, caro autem de terra et ideo ad illa trahit quae inferius sunt... — ...stipendia enim petere mors, sicut dicit apostolus Ro. 8....
199r Cum iret Iesus in Ierusalem (Lc 17,11). Iesus intrans Ierusalem trans per mediam Samariam et Galilaeam (sic !). Ita quicumque vult ad pacem supernae visionis pertingere... - ...dixit: Nos sumus fratres sed parabsides non sunt sorores.
200v Cum iret Iesus in Ierusalem (Lc 17,11). Iesus Ieusalem iens, id est praesentem (sic !) mundum pro nostra salute veniens transibat per mediam Samariam... - ...Sit simplex humilis confessio pura fidelis vera frequens nuda discreta volens verecunda integra secreta lacrimabilis accelerata fortis et accusans.
202r Alter alterius onera portate (Gal 6,2). Sunt autem quinque onera, scilicet culpae, poenae, morum incompositorum, necessitatum, sollicitudinum......
204r In caritate radicati (Eph 3,17). Est caritas increata, data. Caritas increata est deus, id est Io. 4: Deus caritas est. Caritas creata est virtus......
210v Diliges dominum deum tuum (Mt 22,37). Tria hic notantur, primo quia datur mandatum de diligendo unum deum......
212r Renovamini spiritu mentis vestrae (Eph 4,23). Notabiliter autem dicitur spiritu mentis non carne. Circa istam renovationem carnis frustra laboratur......
214v Videte quomodo caute ambuletis (Eph 5,15). Primo caute ambulandum (?) est ne erretis, ne cadatis, ne deficiatis, ne periculum incidatis......
216v Ligatis pedibus et manibus (Mt 22,13). Hoc iussit rex ministris... - ...impaenitentes per superbiam eiciuntur in tenebras exteriores etc. .
223r Hoc oro ut caritas vestra (Phil 1,9). Abundet caritas in deum ei adhaerendo, in proximum ei subveniendo, in se ipsum poenas paenitens patienter sustinedo... — ...et sine offensa in proximis in diem Christi....
225v Nostra conversatio in caelis est (Phil 3,20). Et merito quia ibi est dominus noster thesaurus noster patria nostra...
(228v-256r) Hugo de S. CaroSermones de epistolis dominicalibus, in teilweiser Bearbeitung, zumeist offensichtlich stark gekürzt (Schneyer II 766-769, Nr. 128-187).
   59
228v Hora est (Rm 13,11). Cum sit brevis vita, Iob: Breves dives (!) hominis etc... — ...quia cecidi consurgam. Item de eodem epistola.... (vgl. Schneyer, Nr. 128)
229r Abiciamus opera tenebrarum (Rm 13,12). Peccata debemus abicere, quia gravia, primo grave (!) gravitate sunt... - ...ac ille obmutuit.
229v Quaecumque scripta sunt (Rm 15,4). Tria, scilicet de deo, de proximo, de se ipso ad nostram doctrinam scripta sunt... - ...homo est vadens scilicet per se et non rediens scilicet per se. (vgl. Schneyer, Nr. 129)
230r Gaudete in domino semper (Phil 4,4). Quasi dicit (?): Non ad horam. Is. LXX: Gaudens gaudebo in domino... - ...nolite timere pusillus grex. Mt: Venite benedicti etc.
230v Apparuit gratia cum et salvatoris nostri (sic !) (Tit 2,11). Nota quod gratia cum et salvatoris (?) nostri (sic !) apparuit. Magna cum dedit... - ...et adventum gloriae magni, dicitur Phi III: Salvatorem exspectamus.
230v Apparuit benignitas (Tit 3,4). Scilicet in passione. Marci VIII: Misereor super turbam, quia et Lu. XIX: Videns Iesus civitatem... - ...et faciatis eius voluntatem.
231r Apparuit benignitas (Tit 3,4). Nota quod benignitas salvatoris nostri apparuit in peccatore, quod recepit eum misericorditer... - ...Qui autem perseveraverit usque in finem etc. (vgl. Schneyer, Nr. 136)
231v Multifariam multisque modis olim loquens patribus in prophetis (Hbr 1,1). Scilicet de futura conversatione consolatione, Is. LI: Ego ipse consolabor... - ...Matthaei VI: Primum quaerite regnum dei.
231v At ubi venit plenitudo temporis (Gal 4,4). Tempus gratiae dicitur plenitudo temporis propter gratiae plenitudinem... - ...Is 19: Clamabunt ad deum a facie tribulantis et mittet eis salvatorem et propugnatorem qui liberet. (vgl. Schneyer, Nr. 135)
232r Ambulabunt gentes (Apc 21,24). Id est peccatores gentiliter viventes. In lumine tuo, scilciet lumine fidei... - ...Amos 6: Nihil compatiebatur super contritione Ioseph. (vgl. Schneyer, Nr. 137)
232r Obsecro vos per misericordiam dei fratres (Rm 12,1). Idem (!) oboediendum est apostolo quia dulciter obsecrat, unde: Obsecro vos... — ...Ps: Ego dixi in abundantia mea. Sequitur: Avertisti faciem tuam.... (vgl. Rudbertus, Schneyer–Hödl, Nr. 27)
233v Providentes bona (Rm 12,17). Supple non sitis tantum coram domino etc. Nota quod tantum coram domino debemus providere bona... - ...esto exemplum fidelium in verbo in conversatione in fide et in castitate. (vgl. Schneyer, Nr. 140)
234r Plenitudo legis est dilectio (Rm 13,10). Quasi dicat: Qui diligit legem adimplevit. Ubi enim est caritas quid est quod possit deesse... - ...Can. 8: Veni de Libano, qui candidatio interpretatur, ...veni coronaberis. (vgl. Schneyer, Nr. 141)
236v Libenter gloriabor etc. (II Cor 12,9). Nota quod boni gloriantur in conscientiae puritate... — Expl.: ...qui propter unam escam vendidit primogenita. Ecce IIIIm (?).... (vgl. Rudbertus, Schneyer–Hödl, Nr. 37)
238r Nunc autem manet fides spes et caritas tria haec (I Cor 13,13). Ista tria sunt quasi tres milites quibus tres animae hostes superantur... — Expl.: ...Si linguis hominum loquar et angelorum.... (vgl. Schneyer, Nr. 144)
238v Hortamur vos (II Cor 6,1). Scilicet qui peccare non erubescitis. Ie. 3: Frons mulieris meretricis facta est tibi et noluisti erubescere... - ...Tren. 1: Dederunt quaeque pro cibo ad refocilandam animam. (vgl. Schneyer, Nr. 145)
239v Haec est voluntas dei sanctificatio vestra (I Th 4,3). Quantum multipliciter (?) postulatis. Mc 7: Fiat voluntas tua... - ...humiles vero receptibiles in camino humiliationis.
239v Haec est voluntas dei sanctificatio vestra (I Th 4,3). Nota quod multiplex est voluntas dei... ...I Cor 3 et XI: Imitatores mei etc.... (vgl. Schneyer, Nr. 146)
240r Estote imitatores mei sicut et ego Christi (I Cor 11,1). Estote imitatores dei in humilitatis perfectione. Mc XI: Discite a me quia... - ...Ps: Dominus pars hereditatis mee. Idem: Dedisti hereditatem etc.
240r Eice ancillam et filium eius (Gal 4,30). Narrata historia quam habes in Geneseos 21. Nota quod caro et (?) carnis voluptas vel sensualitas ancilla dicitur... - ...I Cor 5: Caro et sanguis regnum dei possidere non possunt etc. (vgl. Schneyer, Nr. 148)
241r Christus assistens pontifex futurorum bonorum (Hbr 9,11). Nota quod pontifex tria magna facit. In populo orat sicut Christus oravit. Oravit enim pro amicis... - ...Propheta: Beatus populus cuius dominus deus eius. (vgl. Schneyer, Nr. 149)
241v Hoc enim sentite in vobis etc. (Phil 2,5). Quasi dicat: Cum sitis membra Christi sentite experimento scilicet eius flagella libenter patientiam faciendo... - ...bonorum laborum gloriosus est fructus. (vgl. Schneyer, Nr. 150)
241v Pascha nostrum immolatus est Christus (I Cor 5,7). Nota quod antiquitus agnus paschalis comedebatur, nunc autem Christus immolatus est pascha nostrum et agnus noster paschalis... - ...Cavete a fermento Pharisaeorum et Saducaeorum ... intellexerunt quod non dixit a fermento pa(nis) (?) sed a fermento Pharisaeorum. (vgl. Schneyer, Nr. 151)
242v Tres sunt qui testimonium dant in caelo (I Io 5,7). Quasi dicat: Tres sunt in caelo qui testimonium deitatis dant... - ...I Cor 9: Castigo corpus meum etc. (vgl. Schneyer, Nr. 152)
243r Christus passus est pro nobis etc. (I Pt 2,21). Cum ecclesia repraesentet gaudium resurrectionis, cur hodie memoria passionis agitur? Ut Christum imitari studeamus... - ...Ruben effusus es sicut aqua non crescas. De his tribus Prov. 13: Tria sunt difficilia mihi etc. (vgl. Schneyer, Nr. 153)
243v Obsecro vos tamquam advenas (I Pt 2,11). Advena est quae (!) in terra aliena commoratur peregrinus qui de loco ad locum transiit... - ...Ioel 1: Computruerunt iumenta etc. Apo. 18: Hi sunt etc. (vgl. Schneyer, Nr. 154)
244v Sit omnis homo velox ad audiendum etc. (Iac 1,19). Scilicet praedicationem, ut adimpleat Ia 1: Estote factores verbi etc... - ...Ps: In pace factus est locus etc. (vgl. Schneyer, Nr. 155)
245r Estote factores verbi et non auditores (Iac 1,22). In hac epistola docet nos beatus Iacobus ut verbum dei approbemus quod facere debemus, ne a deo reprobemur... - ...multum enim valet deprecatio iusti assidua. Require supra. (vgl. Schneyer, Nr. 156)
245v Ascendens in altum (Eph 4,8). Nota quod Christus ascendit in altum ut se filium altissimi comprobaret, Lu 1: Hic erit magnus et filius altissimi vocabitur... - ...Ps: Gratiam et gloriam dabit dominus. Gratiam in praesenti et gloriam in futuro. (vgl. Schneyer, Nr. 158)
245v Videntibus illis elevatus (Act 1,9). Sed quare videntibus illis, ut ascensionis eius testes essent... - ...Mt X: Qui vos recipit etc. (vgl. Schneyer, Nr. 159)
246r Apparuerunt illis dispertitae linguae tamquam ignis (Act 2,3). Sed quo tempore? Post Pascha, id est post transitum de vitiis ad virtutem... ...modesta suadibilis bonis consentiens plena misericordiae (!) etc.... (vgl. Schneyer, Nr. 161)
247r Gratia domini nostri Iesu Christi etc. (II Cor 13,13). Iohannis X (?): Gratia et veritas per Iesum Christum facta... - ...leo fortis (!) est. Ia. 2: Nonne divites (?). Requiem habebant animalia. Apoc. 4. (vgl. Schneyer, Nr. 163)
247v Requiem non habebant animalia (Apc 4,8). Ista quattuor animalia quattuor genera hominum designant... - ...unus est altissimus. (vgl. Schneyer, Nr. 164)
248r Si diligamus invicem (I Io 4,7). Quod facere debemus quia fratres sumus... - ...deus caritas est. (vgl. Schneyer, Nr. 165)
248r Nolite mirari fratres si odit vos mundus (I Io 3,13). Id est mundi amatores, I Io 3, quia caeci lucem fugiunt... ...Oseae VIII: Argentum suum et aurum fecerunt.... (vgl. Schneyer, Nr. 166)
248v Humiliamini sub potenti manu dei (I Pt 5,6). Scilicet corde, quia sicut dicit Ps: Cor contritum... - ...Is. LX: Ponam visitationem tuam pacem. (vgl. Schneyer, Nr. 167)
249r Non sunt condignae passiones huius temporis ad futuram etc. (Rm 8,18). Quasi dicat: In afflictione non desiniatis (!), quia non sunt condignae, id est sufficientes... - ...quae immittitur, ad futuram gloriam quae promittitur 1 Pe. 3.
249v In hoc vocati estis (I Pt 3,9). Nota quod vocati sumus. Abraham ad temporale gaudium perveniens, Gn 22... - ...Luc: Eduxit autem foras in Bethaniam et elevatis oculis (!) benedixit. (vgl. Schneyer, Nr. 168)
249v Christus resurgens ex mortuis (Rm 6,9). Nota quod Christus resurrexit velociter, quoniam post tres dies. Mc 16: Surgens autem... - ...potestatem daemonum allegando Ia 4: Resistite diabolo etc.
249v Stipendia peccati mors (Rm 6,23). Glossa: Peccatum est rex. Ro VI: Non regnet peccatum... - ...Ps: Mors depascit eos. (vgl. Schneyer, Nr. 169)
250r Debitores sumus (Rm 8,12). Debitores sumus scilicet deo, cui debemus quattuor: Gloriam... - ...I Pe II: Novit dominus iustos de temptatione eripere. (vgl. Schneyer, Nr. 170)
250r Qui se existimat stare etc. (I Cor 10,12). Scilicet de conversatione confidendo... - ...Visitabo super viros. (vgl. Schneyer, Nr. 171)
250v Nemo potest dicere (I Cor 12,3). Non est vere dominus Iesus nisi in spiritu sancto. Legitur enim dixisse Iesus scilicet filius Sirach... - ...Quod bonis operibus eum ornet. Iob 27: Spiritus domini etc. (vgl. Schneyer, Nr. 172)
250v Gratia dei sum id quod sum (I Cor 15,10). Hic monet apostolus peccatores ut non de venia desperent sicut fecit Cayn... - ...Mulier gratiosa. Ro 6: Gratia dei vita aeterna. (vgl. Schneyer, Nr. 173)
251r Sufficientia nostra (II Cor 3,5). Scilicet quam habemus in temporali substantia... - ...Gloriam sapientes possidebunt. (vgl. Schneyer, Nr. 174)
251v Deus unus est (Gal 3,20). 2 Cor 8: Securus quia nullus nisi unus (!)... - ...Non ex operibus iustitiae quae fecerimus nos. (vgl. Schneyer, Nr. 175)
252r Qui sunt Christi carnem suam crucifixerunt (Gal 5,24). Supple: Qui sunt Christi recogitatores. Tren 4: Recordare pauperis... - ...Eze. 2: Fili hominis etc. (vgl. Schneyer, Nr. 176)
252r Bonum autem facientes etc. (Gal 6,9). Scilicet humiliter, ut deo placeamus... ...Gn XV: Deus Abraham ego protector tuus.... (vgl. Schneyer, Nr. 177)
252v Huius rei gratia (Eph 3,14). Ne deficiatis a fide et bona operatione. Flecto genua mea etc. Sciendum quod a multis diversimode oratur. Quidam genua flectendo... - ...Ecc. 25: Ne despicias. (vgl. Schneyer, Nr. 178)
253r Unus deus (Eph 4,6). Unus deus, supple: Qui unitatem vult et concordiam... - ...Mt 21: Venite benedicti patris mei etc. (vgl. Schneyer, Nr. 179)
253r Gratias ago tibi domine (I Cor 1,4). Cum cordis humilitate. E contra Lu. 18... - ...II Pe. I: Gratias debemus semper agere pro vobis. (vgl. Schneyer, Nr. 180)
253v Nolite locum dare diabolo (Eph 4,27). Scilicet a bono cessando. Huius exemplum habetis... ...Pe.: Sobrii estote.... (vgl. Schneyer, Nr. 181)
253v Videte quomodo caute ambuletis (Eph 5,15). Can 3 et q (sic !) ambulat qui diligenter ad pedes respicit... - ...Luc. ultimo: Qui sunt hi sermones. (vgl. Schneyer, Nr. 182)
254r Confortamini in domino (Eph 6,10). Nota quod tria genera hominum praecipue solent a domino confortari... - ...I Io 1: Si confiteamur peccata, fidelis et iustus est deus etc. (vgl. Schneyer, Nr. 183)
254r Confidimus in domino Iesu etc. (Phil 1,6). Confidendum est in domino qui nos instruit ad resistendum... - ...1 Cor 12: Libenter gloriabor in infirmitatibus et ita complaceo mihi. (vgl. Schneyer, Nr. 184)
254v In omni tempore (!) bono fructificantes etc. (Col 1,10). Supple: Sitis. De hac fructificatione bonorum operum hominis... - ...quae post se dimittunt benedictionem. (vgl. Schneyer, Nr. 186)
255r Hoc est nomen quod vocabunt eum (Ier 23,6). Dominus vocatur contra delinquentes ut timeant et se corrigant... — ...Phil 3: Salvatorem exspectamus.... (vgl. Schneyer, Nr. 187)
255v Date et dabitur vobis (Lc 6,38). Tria debemus domino: cor ad amandum, os ad laudandum, aures ad oboediendum. De 1o Eccelsiasticus: In omni veritate dilige eum... - ...quia super merita et super omnium sensuum remunerabit. Ascendam in palmam et. Can. 2.
255v Ascendam etc. (Ct 7,8). Fit autem ... gradus ascensus, primus gradus humilitatis qua mundus contemnitur. Hanc Christi crux operatur... - ...et deficit spiritus meus, id est voluntas etc.
(258r-289r) Henricus de Langenstein (de Hassia) (?) Quaestiones in secundum librum Sententiarum (RS 331 II). Unvollständig, gekürzte Bearbeitung (?), nur die beiden ersten Quaestionen in der Formulierung mit der Parallelüberlieferung in München, BSB, 11591, 227ra ff. übereinstimmend.
   11
258r Circa principium secundi libri Sententiarum quaero istam quaestionem: Utrum deus summe necesse (?) esse nullam ad intra admittens contingentiam cuiuslibet causabilis (recte: creabilis) entitatis sit producturus per propriam sufficientiam. Et arguitur primo quod quaestio sit falsa......
261r Circa primam distinctionem huius secundi libri quaero secundo: Utrum in qualibet actione rerum mundi a deo de non esse producti in esse divinum agere coeffetive concurrere sit necesse. Et arguitur primo quod quaestio sit falsa... ...
267r Utrum spiritus angelici sint in loco. Arguitur primo quod non......
269r Utrum spiritus angelicus in primo instanti sui potuerit peccare. Arguitur quod non......
273r An spiritus hierarchici sint localiter mobiles. Arguitur quod non......
275r An actualis cognitio angelorum ipsarum .... specierum...
276v Utrum unus spiritus apprehendat intellectualiter mentem (?) alterius. Arguitur quod non......
276v An spiritus superiores intellectualiter illustrent inferiores...
278v An primi parentes fuerint temptationi serpentis mortaliter (?!) consentientes. Arguit quod non......
280r An peccatum primorum parentum fuerit finitum. Arguitur primo quod non......
281r An primi parentes peccaverint peccato remissibili. Arguitur quod non... - ...alias non obligaretur ad fugendum eam sigillatim. Igitur pari ratione.