|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=453 |
Klosterneuburg, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 306
FLORETUM EX LIBRIS SACRAE SCRIPTURAE RECEPTUM. ENGELBERTUS ADMONTENSIS. PS. REINERIUS. HUGO DE NOVO CASTRO. PHILIPPUS BRUSSERIUS SAVONENSIS. SERMONES
Pergament und Papier I, 333 Bl. 290×220 Klosterneuburg (?), 9. Jahrzehnt 14. Jh. (nach Wasserzeichenbefund)
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1 (1-264) 9. Jahrzehnt 14. Jh.; 2 (265-333) um 1390
Abbildungen von
Ir;
Iv;
4v;
5r;
5v;
6r;
6v;
7r;
7v;
13r;
13v;
14r;
14v;
15r;
15v;
16r;
16v;
17r;
17v;
18r;
18v;
131v;
132r;
139r;
164r;
165v;
179r;
181v;
191v;
197r;
201r;
201v;
208v;
209r;
209v;
235v;
236r;
236v;
237r;
237v;
257v;
258r;
264r;
265r;
265v;
284v;
285r;
285v;
324r;
324v;
329v
Wasserzeichen: Metadaten zu Teil 1, Teil 2 | Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2 | Einzelbilder: fol. 10, 57, 59, 129, 130, 172, 280, 287, 311, 321, 333.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 31)
Bl. 1-325: Außen- und Innenblätter der Lagen Pergament.
| Teil 1 | 1-264 Papier 9. Jahrzehnt 14. Jh. |
| Lagen: 22.VI264 | |
| Teil 2 | 265-333 Papier um 1390 |
| Lagen: 5.VI324 + (IV+1)333 |
Hs. enthält 1 Fragment
| V | I Pergament Klosterneuburg, 13. Jh. |
| Lagen: 1I |
--------------- Addenda/Corrigenda bitte melden! 
---------------
"RB", "CALMA", "Nickson 1967", "Patschovsky–Selge 1973", "Lhotsky, Quellenkunde", "Hain", "Sharpe", "DBI"
alle Initien
| (Irv) | Breviarium. Fragment, Commune apostolorum (?) (12. Jh.). |
| (1ra-4rb) | Tabula alphabetica zum Floretum ex libris sacrae Scripturae receptum. 2 |
| 1ra | In hoc praesenti opusculo, ubi ponitur alphabeti assignatio, ibi intellegenda est correspondentia dualitatis. Nam sequens alphabetum in qualibet assignatione eiusdem semper correspondet et aequivalet praecedenti... - ...de prelo meracissimum cum gaudio reportare. |
| 1rb | Abraham immolavit filium. Abstinere. Actio et passio est duplex. Affectio animae... - ...Christus eiecit ementes et vendentes de templo. Christus operabatur miracula in semetipso quadrupliciter. Christus tribus virtutibus praecellebat. |
| (4vab) | Nota super Pater clarifica filium tuum ut filius tuus clarificet te. 1 |
| 4va | Clarificatum a patre filium secundum formam servi quam pater suscitavit a mortuis et ad suam dexteram collocavit... — ...tamquam diceret: Resuscita me ut innotescas toti orbi per me. |
| (4vb-5rb) | Nota. 1 |
| 4vb | Notandum quod ordo a quo dicitur (?) dei potentia ordinata vel potest referri ad ordinem voluntarium... — ...praesertim cum nihil sit in eo inordinatum ac irrationabile. |
| (5rb-7vb) | Sermo de sancto Aegidio. 1 |
| 5rb | Tit.: Sermo de sancto Egidio. Fecit illum dominus crescere in plebem suam (Sir 44,22 [?]). Occurrit memoriae verbum Hieronymi ad Nepotianum, quod quidem nihilominus est verbum beati Augustini loquentis ad deum in libello suo qui dicitur eius Speculum... - ...ut in eo crescamus in salutem. Quam nobis concedat Iesus Christus Mariae filius qui cum deo patre et spiritu sancto vivit et regnat per infinita saecula saeculorum. Amen. |
| (7vb-11ra) | Sermo de sancto Aegidio. 1 |
| 7vb | Tit.: Item sermo de sancto Egidio. Oculus fui caeco et pes claudo (Iob 29,15). Beati oculi qui vident quae vos videtis (Lc 10,23). Pro divina gratia impetranda secure possumus recurrere ad fontem misericordiae verbum videlicet incarnatum, qui conversus ad discipulos suos dixit verba secundo proposita... - ...qualiter autem iste venerandus pater exercuit sive exhibuit bene scitis. Et sic post hoc sermo subtiliter concludatur. Amen. Deo gratias. |
| (13ra-129va) | Floretum ex libris Sacrae Scripturae receptum, pars I-III (RB 9605). 4 |
| 13ra | (Prolog) Colligite quae superaverunt fragmenta ne pereant (Io 6,12). Increata sapientia ordinatissima dispositione a mundi principio non desiit gestis patriarchalibus praemonstrare... — ...ad intenti operis perfectionem ac laborem alacriter accedamus. |
| 17ra | Circa principium huius libri nota quod modus procedendi instructivus in theologia est quadruplex videlicet historicus, allegoricus, tropologicus et anagogicus...... |
| 49rb | Incipit secunda pars huius tractatus. Capitulum primum. Ex praedictis ergo quaestionibus et solutionibus earum ad capiendam intellegentiam circa causam necessitatis et congruitatis incarnationis et passionis filii dei notanda sunt ista quattuor...... |
| 101va | Incipit tertia pars. Capitulum primum. In tertia parte huius tractatus videndum est de causis convenientiae qualitatis, id est generis mortis Christi, quae erat mors crucis... - ...faciat nos tales effectos praesentari ad suam dexteram cum electis, ut sibi congaudeamus aeternaliter cum eisdem in caelis. Quod ipse praestare dignetur etc. |
| (129vb-131vb) | Notae diversae. Insgesamt 15 Notae. 3 |
| 129vb | Tria incredibilia hominibus mundi ponuntur circa fidem christianam, primum est quod Christus resurrexerit et in caelum ascenderit...... |
| 130ra | Mors plus ceteris penis formidatur...... |
| 131vb | Nota quod prima immortalitas quam Adam perdidit fuit posse non mori... - ...sed suam substantiam cum illud semper sit idem utpote voluntas et intellectus, sed secundum dispositionem qua est confirmatum vel non confirmatum. |
| (131vb-136va) | Engelbertus Admontensis
  : Quaestiones de sanctissima trinitate personarum divinarum (CALMA III 222, Nr. 33). 1 |
| 131vb | Tit. auf dem Freirand: Incipiunt questiones de trinitate personarum divinarum. Roter Tit.: Incipiunt questiones de trinitate personarum. De quaestione quadam a quodam familiari meo simpliciter interrogatus sum, de qua duxi quantum mihi visum fuit ut potui respondere... - ...nihil extra se aliunde habeat nihil recipiat. |
| (136va-139rb) | Engelbertus Admontensis
: De duodecim quaestionibus specialibus sive de rebus ad fidem spectantibus (CALMA III 221, Nr. 14). 1 |
| 136va | Quaestiones subscriptas quidam vir bonus et amicus meus in scriptura sancta pro suo modo studiosus et scrutabundus a me quaesivit et petivit... - ...iuxta illud psalmi: Superbia eorum qui te oderunt ascendit semper. |
| (139rb-164vb) | Engelbertus Admontensis
: De miraculis Christi (Ed. des Prologs: M. E. Goodich, A Chapter in the History of Christian Theology of Miracle. Engelbert of Admont's [Ca. 1250–1331] Expositio super Psamlmum 118 and De miraculis Christi, in: Essays Presented to Aryeh Grabois on his Sixty-Fifth Birthday. Ed. M. Goodich, S. Menache and S. Schein. New York 1995, 89–110; mit identischen Seitenzahlen abgedruckt in: M. E. Goodich, Lives and Miracles of the Saints. Studies in Medieval Latin Hagiography. Aldershot 2004, Nr. XVII, Ed. auf S. 106–109. CALMA III 221, Nr. 19). 2 |
| 139rb | (Prolog) Mirabilia testimonia tua domine (Ps 118,129). Quia sicut Augustinus de verbis domini XLIIIIo dicit opera Christi ita sunt mirabilia intuentibus... — ...est cum humilitate et gratiarum actionibus tribuendum. |
| 140ra | Quia sicut dicit Augustinus super Psalmum CII qui negant aut ignorant suam aegritudinem... — ...tamen a subiecto potest procedere perversus actus quia mutabile est etc. Amen. |
| (165ra-179ra) | Engelbertus Admontensis OSB
: Tractatus de fascinatione (Ed. G. B. Fowler, Engelberti Admontensis Tractatus de fascinatione. Recherches de théologie ancienne et médiévale 37 (1970) 187–231, die Ed. auf 195–231. CALMA III 221, Nr. 15). 1 |
| 165ra | Nomine igitur fascinationis solet significari et intellegi impressio quaedam et passio facta in homine... — ...possit dici cum psalmo: Mirabilis deus in sanctis suis etc. Sequitur: Benedictus deus qui vivit et regnat in saecula etc. |
| (165ra) | Prolog. 1 |
| 165ra | Cum secundum philosophum in primo Posteriorum demonstrationis et scientiae principium sit scire quid significetur per nomen... — ...fuerit convenientius assentiendum. |
| (179ra-181va) | Sermo de sancto Hugone. 1 |
| 179ra | Tit.: Sermo de sancto Hugone. Implebit dominus splendoribus animam tuam (Is 58,11). Venerabiles domini et patres, recordor dicti almifici patris nostri Augustini dicentis quod ad hoc quod aliquis in dictis suis venustatem teneat et decorem tria sunt necessaria... - ...recipiatis fructum dignissimum aeterne retributionis denarium. Quem nobis dignetur concedere unigenitus dei filius qui vivit in saecula benedictus. Amen. |
| (181va-191va) | Engelbertus Admontensis
: Tractatus de libero arbitrio (Ed. B. Pez, Thesaurus anecdotorum IV/2 [Augsburg-Graz 1723], 119-148. CALMA III 221, Nr. 18). 1 |
| 181vb | Primum sic declaratur quia cum natura rationali ab eo dicatur quod per se ratione uti possit... — ...sed ut adveniens et consequens primum motum ipsius. De praescientia et praedestinatione, de libero arbitrio et gratia require in libro de praedestinatione, qui sic incipit: Dixisse quidem apostolum scimus in epistola ad Philippenses: eadem scribere vobis mihi quidem non pigrum vobis aut tutum est etc. |
| (181vab) | Prolog. 1 |
| 181va | Inter plures ceteras quaestiones quae circa liberum arbitrium inveniuntur a pluribus esse motae hoc quoque dubitatum et quaesitum esse reperitur... — ...ad huius autem dubii declarationem et dissolutionem praemittenda sunt tria. |
| (191va-197rb) | Sermo de nativitate domini. 1 |
| 191va | Tit.: Sermo de nativitate domini. Liber generationis Iesu Christi (Mt 1,1). Liber iste clausus est nescio quid est in eo (Is 29,12 [?]). Quia secundum praeclaram doctrinam praeconis dulcissimi et praedicatoris egregii apostoli... Liber generationis... Ut opposita iuxta se posita magis elucescant, domini mei et patres reverendi, mentis oculo limpidius contemplemur... — ...ipsum verbum caro factum nos reficiat. Quod cum patre et santo spiritu aeternaliter vivit et regnat. Amen. |
| (197rb-200vb) | Sermo de epiphania. 1 |
| 197rb | Tit. auf dem Freirand: Prothema de apparicione domini. Roter Tit.: In epyphania. Vidimus stellam eius in oriente (Mt 2,2). Iohannis decimo quarto scribitur: Ego in patre et pater in me est. Ut actui, domini et patres carissimi, virtuoso, laudifluo et morali insit expedientia bonitatis decentia... Vidimus stellam... Patres et domini eximii merito insignes atque laudabiles, secundum quod dicit beatus Augustinus super psalmos, finis propositi nostri Christus est... ...unde Isa. 68 (!): Tunc videntes et affluentes (?). Cuius visionis beatitudinem nobis concedat Christus rex angelorum, qui cum patre et spiritu sancto unus est deus in saecula saeculorum. Amen.... |
| (201ra-208vb) | Ars praedicandi (H. Caplan, Mediaeval Artes Praedicandi. A Hand–List (Cornell Studies in Classical Philology 24). Ithaca/New York 1934, 18, Nr. 102; H. Caplan, A Supplementary Hand–List (Cornell Studies in Classical Philology 25). Ithaca/New York 1936, 15, Nr. 102 mit weiterer Überlieferung). 2 |
| 201ra | Tit.: Incipit compendium de modo sermocinandi. Notifico thema subdivido comprobo pono auctorem votum do coniuga methaphoramque exaequor expono variaeque causa vel ad quid. Ad dilatandum thema et inveniendas diversas vias in themata notandum quod haec quattuor inquirenda sunt... ... |
| 201rb | Octo sunt modi dilatandi materiam. Primus modus est cum ponitur oratio pro oratione... - ...isti duo modi ultimi plus expediunt ad litteratos, praecedentes vero ad simplices et illiteratos etc. Amen. Explicit compendium de modo sermocinandi. |
| (209ra-212va) | De gradibus perfectionis. 1 |
| 209ra | Si vis scire scilicet quod puritas cordis distinctis gradibus adeatur et de timore domini initio salutis ac distinctione affectionis naturalis acquisitae et gratuitae... ...tertia suavis et pinguis quae gustat quomodo suavis est dominus.... |
| (212va-217ra) | Sermo in visitatione praelati. 1 |
| 212va | Stellae dederunt lumen in custodiis suis (Bar 3,34). Reverendi patres, divina bonitas, quae nobis diversimode innotescit, in opere nostrae creationis et in mysterio nostrae reparationis... - ...neque splendor lunae illuminabit te, sed erit tibi dominus in lucem sempiternam et deus tuus in gloriam tuam. Quod nobis praestare dignetur. |
| (217ra-218vb) | Sermo de sancto Michaele. 1 |
| 217ra | Quia si hi tacuerint lapides clamabunt (Lc 19,40). Magnum et admirabile dominicae dispositionis mysterium cuius maiestatis altitudo infinita et potita gloriose... Pro memoriali perpetuo quod hodie multorum angelorum recolitur excellentia gratiali nobis ad memoriam revocans magister Iohannes Lemovicensis sic inquit... ...humiliter respondeamus: Raboni, ut videamus, id est ad gaudia aeternalia pervenire valeamus. Amen.... |
| (218vb-221vb) | Sermo in dnca 2 post paschae. 1 |
| 218vb | Misericordia domini plena est terra (Ps 32,5 [?]). Terra terra terra audi sermonem domini (Ier 22,29). Nomine terrae convenienter homo designatur, quia a terra habet ortum, in terra situm, de terra victum... His sic pro spiritus sancti gratia impetranda aliqualiter sub compendio introductis ad sermonem neum securus accedo praelibatum thema in eisdem verbis resumendo sic inquiens: Misericodia domini etc. Domini et patres amantissimi, doctor egregius Augustinus in sermone de purificatione adversus Manichaeum disputans longe lateque sic inquit... - ...quod lex nuda et cruda ad litteram per Moysen data facere non potuit. |
| (221vb-223va) | Sermo de corpore Christi. 1 |
| 221vb | Caro mea vere est cibus (Io 6,55). Hic sermo debetur auribus et mentibus vestris et hodierno diei non importunus est. Est enim de copore domini, quod dicebat se dare ad manducandum... - ...spiritus ergo est qui vivificat, caro autem non prodest quidquam. |
| (223va-226rb) | Sermo in die resurrectionis dni. 1 |
| 223va | Tit.: Sermo de resurreccione domini. O quam gloriosus apparuit rex hodie (II Sm 6,20). Doctor venerabilis pater noster Augustinus de dignitate festivitatis hodiernae in libro de cathechizandis rudibus sic inquit... - ...ad gloriam prae omnibus aliis contulit iste modus. Ad quam gloriam nos perducat idem dei filius Iesus Christus qui cum patre et spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum benedictus. Amen. |
| (226rb-229ra) | Sermo in dnca 4 adventus. 1 |
| 226rb | Tit. (?): XLa dies indulgenciarum. Tu quis es (Io 1,19). Beatus Augustinus de doctrina christiana libro quarto capitulo quinto dicit: Sermo doctoris non aedificat nisi sapiat, pateat et doceat... Tu quis es etc. Venerandi domini et patres, beatus Gregorius in homilia istius dominicae de commendatione sancti Iohannis Baptistae, ad quem ista interrogatio directa fuit, dicit... - ...hanc gloriam mediantibus sancti Iohannis Baptistae meritis et precibus nobis concedere dignetur qui cum patre et spiritu sancto vivit et regnat per omnia saecula saeculorum. Amen. |
| (229ra-231vb) | Engelbertus Admontensis
: De quaestionibus super antiphonam "Cum rex gloriae" (Ed.: K. Amon, Die Verteidigungsschrift des Abtes Engelbert von Admont für das österliche Canticum triumphale "Cum rex gloriae", in: Festschrift Franz Loidl zum 65. Geburtstag II. Wien 1970, 9–30, die Ed. auf S. 24–30. <span class='citshort'>CALMA</span> III 222, Nr. 29. 1 |
| 229ra | De illo glorioso et laetabili cantu illius antiphonae quae incipit Cum rex gloriae etc. et in die resurrectionis dominicae sollemniter secundum antiquam consuetudinem ad processionem decantatur... - ...et sicut alia dicta sua et scripta sunt venerabiliter acceptanda. |
| (231vb-233vb) | Sermo de sancto Iohanne Baptista. 1 |
| 231vb | Tit.: Sermo de s. Iohanne Baptista. Magnus es tu et faciens mirabilia (Ps 85,10). Tu es deus solus (Ps 85,10). Pauper non sufficiens sibi parum comedit et parum reservat. Sic et ego divisi ista verba, ultimum pro oratione, primum servans pro praedicatione... - ...ideo clamemus ad dominum ut per intercessionem istius praecursoris etc. |
| (233vb-236rb) | Sermo de sancta Maria Magdalena. 1 |
| 233vb | Tit.: Incipit sermo de sancta Maria Magdalena. Surgam et circuibo civitatem quaerens quem diligit anima mea (Ct 3,2). Res naturales secundum aliam et aliam formam diversitatem motuum sortiuntur, quia qui dedit formam dedit et locum... - ...quae sine sapientia non habetur, quae sobrietatem docet, pro quibus nihil utilius est in vita. Conclude. |
| (235v, unterer Freirand) | : Epistola ad Alexandrum. unvollständig. 1 |
| 235v, unterer Freirand | O doctor egregie, rector iustitiae, significo tuae prudentiae me invenisse in terra Persarum quosdam habentes abundantem rationem... - ...dominaberisque in eis pacifice cum triumpho. |
| (236rb-258ra) | Notae zu alphabetisch geordneten theologischen Begriffen. 5 |
| 236rb | Abstinere. Notandum super illud abstinere a cibis, quod abstinendum est de peccatis multiplici de causa sicut subditus ab interdictis propter timorem superioris... ... |
| 236vb | Accuso, excuso, recuso. Notandum super illud excusemus nos, quod quodam accusant, quidam excusant, quidam recusant, quae possunt fieri et bene et male...... |
| 257va | Virtus. Notandum quod virtus necessaria septem generibus hominum, primo praesidentibus...... |
| 257va | Christus. Notandum quod Christus ostensus est esse filius dei per spiritum sanctificationis septem modis...... |
| 257vb | Christus traditus est multipliciter. Notandum quod Christus traditus fuit a patre, Rom. 8: Qui proprio filio suo non pepercit... - ...a Pilato iudicante et reddente, a diabolo suggerente. Amen. |
| (258rb-260vb) | Sermo de sancto Iohanne Baptista. 1 |
| 258rb | Priusquam te formarem in utero (Ier 1,5). Formarum naturalium gradus et excellentia dicitur (?) humano sensui occultari sed consuevit trifaria investigatione inveniri... - ...ut sicut de Baptistae dominici hodie nativitate gaudemus ita de dei nostri reconciliatione laetemur. Cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen. |
| (260vb) | Prothema de sancto Iohanne Baptista. 1 |
| 260vb | Tit.: Prothema. Vidi alterum angelum ascendere ab oriente (Apc 7,2). Sicut lux sensibilis tamquam pulcherrima creaturarum corporalium in principio veteris testamenti ante omnem creaturam corpoream in esse fuit distincte producta... - ...pauca utiliter loqui valeam. Pro impetranda gratia salutemus virginem benedictam dicentes: Ave gratia etc. |
| (261ra-264ra) | Sermo de sancta Maria Magdalena. 1 |
| 261ra | Tit.: Sermo de sancta Maria Magdalena. Sicut lux meridiana clara est (Is 18,4). Beatus Iacobus Apostolus in catholica sua capitulo primo ostendens quod praedicanti et audienti verbum dei oratio est necessaria dicit: Si quis indiget sapientia... Sicut lux... Quoniam, ut ait Alanus, lumen gignitur a luce secundum triplicem radium, radium directum, radium reflexum, radium deflexum sive fractum... - ...qua unctione spiritus nos per intercessionem sanctae et sacratissimae Mariae Magdalenae misericorditer perungat dominus noster Iesus Christus. Qui cum patre et eodem spiritu sancto vivit et regnat in saeculorum saecula benedictus. Amen. |
| (265ra-284va) | : Liber contra Waldenses haereticos, 36-Kapitel-Fassung (Teiledition verschiedener Absätze bei Nickson 1967, 255–314, die edierten Stücke auf 274, 291–303 und bei Patschovsky–Selge 1973, 70–77. Lhotsky, Quellenkunde, 239.). 2 |
| 265ra | Audistis quia antichristus venit, nunc autem multi antichristi sunt, unde scimus quia hora novissima est. Iohannis quinto dicit Glossa: Antichristi sunt omnes haeretici... |
| 265rv | Fidem romanae ecclesiae probant et recommendant multa. Primum est quod est rationabilior... - ...dicere quod mater quinque puerorum virgo possit esse haeresis est Ioviniani. |
| (284vb-324ra) | Hugo de Novo Castro OFM
: De victoria Christi contra Antichristum, lib. I–II,35 (Druck: Hain 8993. Sharpe 190, Nr. 524). Vgl. V. Heynck, Der Skotist Hugo de Novo Castro OFM. Ein Bericht über den Stand der Forschung zu seinem Leben und zu seinem Schrifttum. Franziskanische Studien. Vierteljahrschrift 43 (1961) 244-270, nennt die Hs. S. 261. 2 |
| 284vb | Non sum propheta neque filiuis prophetae. Amos septimo capitulo. Humilis ille propheta considerans quod erat ex infirmitate generis humani quoniam pastor armentarius... |
| 285va | Quia vero omnis notitia incipit a congregatione (!) signati nominis... |
| (324ra-329vb) | : Descriptio terrae sanctae (Ed. W. A. Neumann, Drei mittelalterliche Pilgerschriften. III. Philippi descriptio terrae sanctae. Österreichische Vierteljahresschrift für katholische Theologie 11 (1872) 1–78, 165–174, die Ed. auf 28-78, 165-174. DBI XV 556.). 1 |
| 324ra | Tit.: Iste sunt peregrinaciones Ierusalem et tocius terre sancte. Gloriosae ac sanctae civitatis Ierusalem scire cupientes nec non et totius terrae sanctae oportet prius sicut mihi videtur Nazareth pergere... - ...dicta sufficiunt quae s. (?) Philippus ad honorem dei omnipotentis et ad utilitatem peregrinorum breviter memoriter (?) commendam (!). Amen dicant omnia et laudent deum. |