|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=472 |
Klosterneuburg, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 323
THOMAS DE CANTIMPRATO. AMBROSIUS MEDIOLANENSIS. THYMO. IOHANNES MARCHESINUS. SERMONES
Pergament 98 Bl. 335×215 Niederösterreich, 1. Hälfte 14. Jh. (bis Mitte 14. Jh.)
Abbildungen von
1r;
1v;
2r;
2v;
3r;
3v;
4r;
4v;
5r;
5v;
6r;
6v;
7r;
7v;
8r;
8v;
12r;
12v;
13r;
22v;
23r;
23v;
41v;
42r;
42v;
43r;
43v;
62v;
63r;
63v;
64r;
98v
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 7)
--------------- Addenda/Corrigenda bitte melden! 
---------------
"Boese", "Kaeppeli", "Abramov", "PL", "Wright", "CPL", "CSEL", "Schneyer", "RS", "Schönberger", "Distelbrink", "Bloomfield", "Bloomfield, Suppl.", "BL"
alle Initien
| (1ra-3va) | Thomas de Cantimprato OP
  : De naturis rerum (ed. Boese, passim. Kaeppeli 3772). Geringfügig bearbeitete Exzerpte; vereinzelt auch kurze Exzerpte aus Alexander Neckam und Honorius Augustodunensis und anderen Quellen. 23 |
| 1ra | De talpa. Thomas de Cantimprato 4, 103, Z. 9–12 Talpa combusta in pulvere et sparsa cum albigine ovi super faciem... - ...sanguis occisi super nudatum pilis caput delinitus pilos redire cogit, ut dicitur. (Boese 167) |
| 1ra | De oleo iuniperi. Thomas de Cantimprato 10, 22, Z. 7–15 Ex lignis iuniperi oleum fit hoc modo: Lutea ponitur olla vacua et super ipsam ollam alia ponitur... - ...sucus iuniperi, ut dicit Platearius, instillatus valet dolori aurium et surditati (Boese 320) |
| 1ra | De Oxydracibus sive gymnosophistis. Thomas de Cantimprato 3, 3. Sunt quos Oxydraces sive Gymnosophistas appellant, id est nudos sapientes... – ...si ergo mortalem te cognoscis, quare tot mala agens vagabundus in mundo discurris. (Boese 98) |
| 1rb | De lauro. Thomas de Cantimprato 10, 23, Z. 5-14. Folia lauri siccentur in loco umbroso non fumoso. Quae per annum servantur in multa efficacia medicinae... – ...hoc idem de foliis eius recentibus fit. Folia lauri virida nausiam faciunt et stomachum subvertunt. Valent dolori aurium et surditati. (Boese 320) |
| 1va | De populo nigra. Thomas de Cantimprato 10, 39, Z. 5–14. Populus autem nigra in summitate virgulti resinam generat odoriferam... – ...vulnera extrinsecus inflicta corpori efficacissime curat. (Boese 325) |
| 1va | De cinnamomo. Thomas de Cantimprato 11, 9, Z. 7–11. Cinnamomum ex aromaticitate vim habet cerebrum confortandi, ex caliditate debilitatem stomachi confortat... – ...os foetidum aromaticum reddit si saepius comasticetur, quod raro fit ex aliis aromaticis speciebus. (Boese 334) |
| 1va | De macis flore. Thomas de Cantimprato 11, 25, Z. 4–6. Macis vim confortandi cerebrum habet, dissolvendi et consumendi humores. Masticatum in ore teneatur diutius ut sua virtute petat cerebrum et superflua spergat. (Boese 334) |
| 1vb | De nuce muscata. Thomas de Cantimprato 11, 26, Z. 4–5, 9–13. Muscatae eligendae sunt ponderosae et sapore acutae. Nux applicata naribus cerebrum valde confortat... – ...contra frigidatem stomachi et indigestionem et discolerationem multum valet. (Boese 338–339) |
| 1vb | De onicha. Thomas de Cantimprato 11, 27, Z. 5–9. Hoc etiam de onicha mirabile fertur. Oculo infirmo appositus sponte sua quasi res sensata intrat sine laesione... – ...quia nihil ita exiguum est quod non laedat oculum si intraverit. (Boese 339) |
| 1vb | De absinthio. Thomas de Cantimprato 12, 2, Z. 6–11. Contra lumbricos et opilationem splenis et hepatis, contra dolorem capitis ex fumositate ... optimum remedium est absinthium... – ...ad digestionem et stomachum confortandum multum valet. Dann der bei Thomas Cantimpratensis nicht mehr enthaltene Zusatz: Absinthium si in oleo coquatur et ungatur corpora humana praeservant eam a morsu et molestia pulicum (sic !). (Boese 343) |
| 2ra | De alcanna. Alcanna frigida et sicca est. Herba est cum qua si inungatur post ablutionem balnei corpus... – ...corpus attenuat et reddit ipsum mundissimum et nitidissimum. (Text sehr ähnlich demjenigen bei Abramov 231, Nr. 1285, Z. 1–3) |
| 2ra | De feniculo. Thomas de Cantimprato 12, 12, Z. 8–10. Sucus radicis feniculi in vase aeneo suspendatur quindecim diebus et more collyrii ponatur in oculis et tollit quasdam obumbrationes oculorum. (Boese 345) |
| 2ra | De iusquiamo (hyoscyamo). Thomas de Cantimprato 12, 13, Z. 1–7. Iusquiami est herba frigidissima cuius semen competit medicinae, vim habet infrigandi... – ...ut aves manu capi possunt. (Boese 345) |
| 2ra | De beryllo. Thomas de Cantimprato 14, 11, Z. 6–17. Si beryllus rotundae formae fuerit velut pomum umectatus aqua... – ...magnificat etiam gestantem, infirmis oculis medetur. (Boese 358) |
| 2rb | De chelidonio. Thomas de Cantimprato 14, 17, Z. 1–7. Si rufus quidem lapis videlicet chelidonius in ventre hirundinis reperitur lunaticos sedat... – ...lineo panno debet involvi hic lapis et in sinistra portari. (Boese 359–360) |
| 2rb | De sculpturis lapidum et virtutibus eorundem. Thomas de Cantimprato 14, 69, in der Reihung Nr. 2–4, 1, 5–7. In quocumque lapide inveneris taurum insculptum vel virginem vel capricornum, hic lapis frigidus est et tutum facit gestantem... – ...consecrationis signum est in lauro (!) et liberat a casibus adversis. (Boese 370) |
| 2va | De sculpturis secundum quendam Techel philosophum Iudaeorum. Thomas de Cantimprato 14, 70, in der Reihung Nr. 17 und 29. Quando invenitur in lapide taurus et aries, hic valet ad facundiam et contra hydropisim. Quando invenitur turtur in lapide cum duobus pullis, hic valet ad obtinendam gratiam et honores. (Boese 372 und 373) |
| 2va | De electro. Thomas de Cantimprato 15, 3, Z. 5–7. Vas ex vero et naturali electro venenum prodit. Cum si venenum infunditur stridet quasi violentiam passum et perdit colorem usque dum igne purgetur. (Boese 376) |
| 3ra | De aliis hominibus et moribus eorum. Thomas de Cantimprato 3, 4 (Einleitungssatz) und 3, 5 in der Reihung Nr. 1–17, 22–23. Homines sunt valde mirabiles ultra Gangem fluvium habitantes, qui amore alterius vitae in ignem se mittere non formidant sicut et homines alii qui parentes suos nimio senio confectos mactare soliti sunt ... Sunt homines silvestres sex manus per singulos habentes. Quaedam etiam speciossimae mulieres sunt in flumine quodam Indiae... – ...qui tertio anno pariunt, octavo senescunt. (Boese 98–99) |
| 3rab | De Oxydracibus sive Gymnosophistis. Thomas Cantimpratensis 3, 3 (Boese 98). Sunt quos Oxydrates sive Gymnosophistas appellant, id est nudos sapientes... – ...si ergo mortalem te cognoscis, quare tot mala agens vagabundus in mundo discurris. |
| 3rb, Z. 12 v. u. | De Cyclopibus, unmittelbar an den vorangehenden Text anschließend. Thomas de Cantimprato 3, 5, Nr. 32. Hominum quoddam genus in Sicilia est, ubi Aetnae montis incendium legitur, qui unum oculum sub asperrima fronte habent... – ...resupinus iacens duos viros tenens crudos manducavit. (Boese 100, Z. 59–64) |
| 3va, Z. 3 | De Amazonibus. Thomas de Cantimprato 3, 2. Unmittelbar an den vorausgehenden Text anschließend. Homines sunt ut dicit Iacobus in quibusdam partibus (?) (dann subpunktiert: insulae) orientalis ab aliis valde dissimiles, sunt enim Amazones egregiae in armis et proeliis mulieres... – ...quanto rarius coeunt tanto praefatae viragines fortiores et magis idoneae ad pugnandum. (Boese 97–98) |
| 3va | De Cumanis. Thomas de Cantimprato 3, 5, Nr. 31. Cumani carnes semicrudas comedunt et equorum bibunt (sic !). (Boese 100, Z. 57–58) |
| (1ra) | Honorius Augustodunensis
: Imago mundi, lib. I, cap. 13, excerp. (PL 172, 124D–125A). Mit geringfügigen Abweichungen. 1 |
| 1ra | Notandum quod in India est manticora bestia facie homo, triplex in dentibus ordo ... humanas habens in usu (!). Ibi sunt etiam boves tricornes pedes equinos habentes. Ibi quoque [sc. monoceros] cuius corpus equi ... captum potest perimi. In gremio virginis capitur, sic potest domari. In Gange quoque sunt anguillae 30 pedum longae. |
| (1vb-2ra) | Alexander Neckam
: Liber de naturis rerum II 63, Exzerpt "De artemisia" (Ed. Wright I 168; vgl. auch Abramov 232 f., Nr. 1288, Z. 2-3). 1 |
| 1vb | Artemisia si quis iterando portaverit non sentiet dolorem laboris iterando (sic !). Secundo calida et sicca est. |
| (2ra) | : Liber de naturis rerum II 61, Exzerpt "De betonica" (Ed. Wright I 167). 1 |
| 2ra | Betonica a ieiunio bibita aut etiam comesta aciem oculorum reddit meliorem et lacrimas aufert, caliginem extenuat et claritatem procreat. |
| (2ra) | : Liber de naturis rerum II 60, Exzerpt "De raphano" (Ed. Wright I 166). Text sehr ähnlich Isidorus Hispalensis, Etymologiae 17, 5, 10. 1 |
| 2ra | Ex radice etiam raphani ebur albescit. In cibis quoque venenis resistit. Qui ipsam radicem comederit serpentem non timet. |
| (3vb-7va) | : Hexameron, lib. 3, 5 et 6 excerp. (CPL 123). 25 |
| 3vb | De palma. Exameron 3, 13, 55. Palma quae dactylicos generat plerumque inclinantem ramos suos et subicientem... - ...et expetiti concubitus gratia repraesentatur. (PL 14, 179C–D; CSEL 32/1, 97, Z. 17–98, Z. 1) |
| 3vb | De palma. Exameron 3, 17, 71. Palma virens semper manet conservacione et diurnitate non inmutacione foliorum... – ...et folium tuum non defluat. (PL 14, 186B; CSEL 32/1, 108, Z. 14–22) |
| 4ra, Z. 1 | Unmittelbar an den vorigen Text anschließend: Exameron 3, 16, 67. Magna enim virtus patientia, magna virtus providentia. Indigni etenim erant... – ...nefas tantae impietatis ulciscitur. (PL 14, 185B; CSEL 32/1, 106, Z. 22–107, Z. 2) |
| 4ra | De ceto. Exameron 5, 11, 35. Quid de Iona dignum loquar quem cetus excepit... – ...qui merebat in terris. (PL 14, 222A; CSEL 32/1, 168, Z. 18–21) |
| 4ra | De avium cantu. Exameron 5, 12, 36. Quis enim sensum hominis gerens non erubescat... – ...ortus dierum ac noctium prosequantur. (PL 14, 223A; CSEL 32/1, 170, Z. 6–10) |
| 4ra | De alcyone. Exameron 5, 13, 40–41). Ab alcyone sermonem adoriamur. Alcyo est avis maritima quae in litoribus fetus suos edere solet... – ...si tamen aviculae istius fidem studio devotionis imiteris. Illa tempestates videns etc. (PL 14, 224A–C; CSEL 32/1, 172, Z. 7–173, Z. 9) |
| 4va | De anseribus. Exameron 5, 13, 44. Anserum nocturnas quis non miretur excubias, qui vigilias suas etiam cantus assiduitate testantur... – ...dii tui dormiebant, vigilabant anseres. (PL 14, 225B–C; CSEL 32/1, 174, Z. 18–22) |
| 4va | Tit.: De cyconia. Exameron, 5, 16, 55. Ciconia depositi patris artus per longaevum senectutis plumarum tegmine alarumque remigio nudatus... – ...non est onerosum quod solvitur naturae debito. (PL 14, 229B–C; CSEL 32,1, 181, Z. 16–182, Z. 5) |
| 4vb | De cornice. Exameron, 5, 18, 58. Discant homines amare filios ex usu et pietate cornicum quae etiam volantes filios comitatu sedulo prosequuntur... – ...pauperiores vero abiciunt parvulos et exponunt et deprehensos abnegant. (PL 14, 231A; CSEL 32/1, 184, Z. 12–18) |
| 4vb | De aquila. Exameron, 5, 18, 60. Aquilam puto non avaritia nutriendi inclementem fieri sed examine iudicandi. Semper enim fertur probare quos genuit... – ...nec aestimatur educatione dignus qui fuit indignus susceptione. (PL 14, 232A–B; CSEL 32/1, 186, Z. 8–19) |
| 5ra | De vulture. Exameron, 5, 20, 64. Negantur vultures indulgere concubitu et coniugali quodam usu nuptialisque copulae sorte misceri... – ...et quia desponsata Maria viro peperit, pudori eius faciunt quaestionem. (PL 14, 233C–D; CSEL 32/1, 188, Z. 16–189, Z. 2) |
| 5rb | De apibus. Exameron, 5, 21, 67–68. Quae solae in omni genere animantium communem omnibus habent sobolem, unam omnes incolunt mansionem... – ...et licet positae sub lege sint tamen liberae. (PL 14, 234B; CSEL 32/1, 189, Z. 16–190, Z. 5) |
| 5rb | De apibus. Exameron, 5, 21, 68–69. Apes nullae e domibus exire audeant, non in aliquos prodire pastus nisi rex fuerit egressus... – ...et raptu vitam quaerere atque utinam raptorum insidias non timerent. (PL 14, 235A–B; CSEL 32/1, 191, Z. 6–192, Z. 7) |
| 5vb | De apibus. Exameron, 5, 21, 70. Audis quae dicat propheta? Mittit utique te ut apiculae illius sequaris exemplum... – ...apis valida est vigore sapientiae et amore virtutis. (PL 14, 235C–236A; CSEL 32/1, 192, Z. 18–193, Z. 2) |
| 5vb | De Phoenice. Exameron, 5, 23, 79–80. Phoenix avis in locis Arabiae perhibetur degere atque ea usque ad annos quingentos longaeva procedere... – ...et sint sicut hortus ebrius cuius scito semina suscitantur (sic !). (PL 14, 238B–D; CSEL 32/1, 197, Z. 1–198, Z. 7) |
| 6rb | De galli cantu. Exameron, 5, 24, 88. Galli cantus est suavis in noctibus et nec solum suavis sed etiam utilis... – ...revertitur fides lapsi, Iesus titubantes respicit, errantes corrigit. (PL 14, 240C–241A; CSEL 32/1, 201, Z. 12–202, Z. 3) |
| 6rb | De galli cantu. Exameron, 5, 24, 89. Respice nos quoque domine Iesu Christe, ut et nos propria recognoscamus errata, solvamus piis fletibus culpam... – ...et meruit ut aliorum aboleret errores. (PL 14, 241C–242A; CSEL 32/1, 202, Z. 15–203, Z. 3) |
| 6va | Tit.: De formica. Exameron, 6, 4, 16. Confer te ad formicam, o piger, et aemulare vias eius et esto illa sapientior... – ...spectat haec dominus messis et erubescit tam parca piae industriae negare compendia. (PL 14, 247D–248A; CSEL 32/1, 213, Z. 4–16) |
| 6vb | De canibus. Exameron, 6, 4, 17. Quid autem de canibus loquar quibus insitum est natura quadam referre gratiam... – ...ut Asmodaeum fugaret, firmaret copulam coniugalem. (PL 14, 248A–B; CSEL 32/1, 213, Z. 16–214, Z. 3) |
| 6vb | De ursa. Exameron, 6, 4, 18–19. )Ursa insidians licet ut scriptura ait est enim plena fraude fera tamen informes fertur utero edere partus... – ...quid quod etiam medendi industriam non praetermittitur. (PL 14, 248B–C; CSEL 32/1, 214, Z. 11–17) |
| 7ra | De serpente. Exameron, 6, 4, 19. )Serpens quoque pastum feniculi caecitatem repellit exceptam... - ...nota remedia petit nec fraudatur effectu. (PL 14, 248C; CSEL 32/1, 214, Z. 20–215, Z. 1) |
| 7ra | De formica. Exameron, 6, 4, 20. )Cum formica adverterit madidatos imbre fructus suos humescere explorato diligentius aere... – ...nisi cum fruges suas horreis propriis formica revocaverit. (PL 14, 249A; CSEL 32/1, 215, Z. 14–20) |
| 7ra | De ove. Exameron, 6, 4, 20. Ovis sub adventu hiemis inexplebilis ad escam insatiabiliter herbam rapit... – ...quam gelu adurente omnis herba deficiat. (PL 14, 249A–B; CSEL 32/1, 216, Z. 2–6) |
| 7rb | De echino. Exameron, 6, 4, 20–21. Echinus iste terrenus quem vulgo iricium vocat (!) si quid insidiarum praesenserit... – idque locupletius ex irrationabilium disputatione colligitur. (PL 14, 249B–C; CSEL 32/1, 216, Z. 6–18) |
| 7rb | De variis animalibus. Exameron, 6, 4, 26. Lupus si prior hominem viderit vocem eripit et despicit eum... – ...ursus aeger formicas vorat, cervus oleae ramusculos mandit. (PL 14, 252B; CSEL 32/1, 222, Z. 5–13) |
| (7va-8va) | Sermo de confessoribus (Schneyer VII 266, Nr. 32). 1 |
| 7va | Tit.: Item de confessoribus. Estote parati quia qua hora non putatis filius hominis venit (Lc 12,40). Quanta incertitudo, qua hora non putatis. Adventus est incertus in infusione gratiae, in morte, in extremo examine. Primo per gratiam quae habetur hic in via... - ...plangent eum propter poenam quae ei infligetur. A qua nos Christus etc. |
| (8va-11rb) | Sermo de virginibus (Schneyer VII 268, Nr. 54). 1 |
| 8va | Tit.: Sermo de virginibus. Adducentur regi virgines post eam (Ps 45,15). Circa spiritualem desponsationem quattuor personae introducuntur sub distinctis officiis. Paranymphi adducunt sponso regi sponsam virginem... - ...felix haec desponsatio domine, ubi tu meus et ego tuus. Quod nobis praestare dignetur. |
| (12ra-23ra) | Thymo Polonus
: Tractatus super librum IV Sententiarum (RS 917 [nennt die Hs.]; Kaeppeli 3904 [nennt die Hs.]). 1 |
| 12ra | Tit.: Incipit tractatus de VII sacramentis. Ad evidentiam sacramentorum novae legis primo videndum est quis ea instituit, secundo quid sit signum eius, tertio quid sit sacramentum... Samaritanus appropiavit vulnerato, alligavit vulnera eius infundens oleum et vinum... - ...tertium quid sit res et sacramentum. Si vis requirere plura de matrimonio in Summa matrimonii magistri Remundi. Amen. |
| (23ra-41va) | Iohannes Marchesinus de Regio Lepidi (?)
: Confessionale (Gedruckt unter dem Namen des Bonaventura: Schönberger I3390-20/5 und I3390-20/10; weiters der verglichene Druck: S. Bonaventurae ... Opera omnia VII. Lugduni 1668, 46–66 [nicht bei Schönberger]. Distelbrink 105, Nr. 77 [mit Zweifel an der Autorschaft des Iohannes Marchesinus]; Bloomfield 2537; Bloomfield, Suppl. 2537 [nennt die Hs.];BL 2537; BL 5782). Der Text der Hs. vom verglichenen Druck teilweise abweichend. 2 |
| 23ra | Tit.: Incipit prologus in Summa confessionum. In dei tabernaculo id est in ecclesia positus et si per doctrinae sapientiam fialas exuberantis doctrinae ad inebriandum mentes legentium... - ...scribentis tribue partim brevitatis. Explicit prologus. |
| 23va | Quia facit veritatem venit ad lucem ut manifestantur opera eius quia in deo facta sunt. Ioh. III. (Io 3,21). Ex hoc verbo qui Malachiae IIo angelis domini exercituum dicitur intelligatur ut non tenebrarum sed lucis angelum se ostendat... - ...contra quam non potest episcopus nec aliquis alius a papa dispensare. |
| (41vb-98vb) | Collectio sermonum anonymorum de sanctis, de BMV, de sancto spiritu, de dedicatione ecclesiae. Einige aus den Sermones de sanctis des Conradus Holtnicker entnommen. |
| (41vb-42vb) | : Sermo de s. Andrea (Schneyer I 765, Nr. 257). 1 |
| 41vb | Tit. auf 41va: De sancto Andrea. Inc.: Cum egressus fuero ab urbe extendam palmas meas ad dominum (Ex 9,29). Licet verba ista fuerunt Moysi possunt tamen beato Andrea coaptari. Quia vero natalitia beati Andreae celebramus debemus imitari quod colimus... - ...item ad deum defendendum sicut ipse pro te. Ps.: Super iram inimicorum meorum. |
| (42vb-43va) | : Sermo de s. Andrea (Schneyer I 765, Nr. 258). 1 |
| 42vb | Tit.: Item de sancto Andrea. Suspendium elegit anima mea (Iob 7,15). Dixit Andreas: O bona crux diu desiderata, sollicite amata, sine intermissione quaesita. Quod ergo amavit desideravit... - ...de tuis miseriis doleo quia paratus te exspectat aeternus interritus. |
| (43vb-44va) | Sermo de adventu. 1 |
| 43vb | Tit.: De adventu. Misit de summo et accepit me (Ps 17,17). Circa verba proposita quattuor possunt notari, scilicet quis misit, quem misit, unde misit, ad quid misit. Circa primum nota quod misit summus, scilicet summa bonitas... - ...et sic in lumine transivit ad Christum. Ps.: Domine in lumine vultus tui ambulabunt. |
| (44va-45rb) | : Sermo de purificatione BMV (Schneyer I 766, Nr. 269). Vgl. denselben Sermo auch bei Aldobrandinus de Cavalcantibus Schneyer I 206, Nr. 758. 1 |
| 44va | Tit.: In purificacione Marie. Venite ambulemus in lumine domini dei nostri (Is 2,5). Carissimi, quia festum hodiernum dicitur festum luminum et quia hodie cum luminibus ad honorem veri luminis Christi processio fit, ideo cum propheta dicere possumus: Venite... ...Amos VIII: Occidet sol in meridie et tenebrescere faciam terram in die luminis. |
| (45rb-46rb) | : Sermo de sancto Matthia (Schneyer I 766, Nr. 274). 1 |
| 45rb | Tit.: Sancti Mathie. Episcopatum eius accipiat alter (Ps 108,8). Ista prophetia impleta est in beato Matthia qui Iudae (!) traditore abiecto eius episcopatum, id est apostolatum, accepit. Considerandum autem est quod homo accipit animam... - ...et accipiamus coronam vitae in caelo, coronator noster spinis coronatus est in mundo. |
| (46rb-47rb) | : Sermo de sancto Marco (Schneyer I 766, Nr. 279). 1 |
| 46rb | Tit.: De ewangelistis. Ecce examen apum in ore leonis erat et favus mellis (Idc 14,8). In figura quattuor evangelistarum vidit Iohannes in Apocalypsi quattuor animalia quae etiam vidit Ezechiel. Ex quibus homo Mattaheum, leo Marcum, vitulus Lucam, aquila Iohannem significant... - ...de isto gladio require in sermone: tuam ipsius animam pertransibit gladius in secundo membro. |
| (47rb-48rb) | : Sermo de sancto Matthaeo (Schneyer I 769, Nr. 336). 1 |
| 47rb | Tit.: De sancto Matheo. Ostendit mihi dominus quattuor fabros (Za 1,20). Glossa: Quattuor fabri quattuor evangelistae sunt. Quia hodie illius evangelistae Matthaei festum colimus, ideo aliquid de sanctis quattuor evangelistis volumus loqui... - ...Bernardus: Subtrahe oleum et lampas non lucet, subtrahe caritatem nec castitas placet. |
| (48va-49rb) | Sermo de sanctis Philippo et Iacobo. Vgl. Schneyer IV 32, Nr. 245, mit problematischer Zuschreibung an Leo Cicsterciensis. 1 |
| 48va | Tit. auf 48rb: Sanctorum Philippi et Iacobi apostolorum. Philippe qui videt me videt et patrem meum (Io 14,9). Videtur dominus per fidem in mundo, videtur per speciem in caelo, hic obscure, ibi clare. Videmus quidem dominum per fidem, sed cum Philippo vellemus eum videre per speciem... - ...ipsi in proficiendo ferventissimi, ipsi in regendo potentissimi, ipsi in contemplando lucidissimi fuerunt. |
| (49rb-50rb) | : Sermo de sanctis Petro et Paulo (Schneyer I 767, Nr. 299). 1 |
| 49rb | Tit.: Sanctorum Petri et Pauli. Interfecit Ioab duos viros iustos melioresque se (III Rg 2,32). Ioab inimicus interpretatur. Inimicus autem magnus Christi et ecclesiae fuit Nero qui duos iustos viros Petrum et Paulum hodie interfecit... - ...portaverunt, inquam, docendo, bene vivendo, regendo, patiendo. |
| (50rb-51rb) | : Sermo de sancta Maria Magdalena (Schneyer I 768, Nr. 305). 1 |
| 50rb | Tit.: De Maria Magdalena. Remittuntur ei peccata multa quoniam dilexit multum (Lc 7,47). Olim conquerebatur propheta Ieremiae 1: Lacrimae eius in maxillis eius et non est qui consoletur eam... - ...Ecclesiasti X: Muscae morientes perdunt suavitatem ungenti. |
| (51rb-52rb) | : Sermo de sancto Francisco (Schneyer I 770, Nr. 343). Vgl. denselben Sermo bei Aldobrandinus de Cavalcantibus, Schneyer I 210, Nr. 815. 1 |
| 51rb | Tit.: Francisci vel confessoris. De omni corde suos laudavit deum et dilexit dominum qui fecit illum (Sir 47,10). Verba ista convenientissime de sancto Francisco accipiuntur, qui totus in laude dei, totus in amore dei afficiebatur. Unde de ipso cantamus: Laudans laudare monuit etc... - ...Eph. IIII (Eph 5,2): Ambulate in dilectione sicut et Christus dilexit vos et tradidit semet ipsum pro vobis etc. |
| (52rb-53rb) | : Sermo de omnibus sanctis (Schneyer I 770, Nr. 349). 1 |
| 52rb | Tit.: De omnibus sanctis. Numquid coniungere valebis micantes stellas Pliades (Iob 38,31). Septem stellae secundum Glossam omnes sanctos significant qui septiformi gratia illustrati mundum illustrant... - ...Gregorius: Multi in tenebris vitae praesentis dum superiora exhibent astrorum more nobis desuper lucent. |
| (53va-54rb) | : Sermo de omnibus sanctis (Schneyer I 770, Nr. 351). 1 |
| 53va | Tit.: De omnibus sanctis. Laudemus viros gloriosos et parentes nostros (Sir 44,1). Viri vere gloriosi sunt sancti dei ab hominibus vere glorificandi. Ipsi quoque sunt parentes nostri, quia eorum fide et verbis et exemplis ad veram vitam sumus geniti... - ...Macchabaeorum II: Humiliter (!) agite in lege quia in ipsa gloriosi eritis. |
| (54rb-55va) | Sermo de sancta Catharina. Ein Sermo mit demselben Incipit in Würzburg, UB, M.p.th.q.58, 93rv; vgl. H. Thurn, Die Handschriften des Würzburger Dominikanerkonvents in der Universitätsbibliothek. Würzburger Diözesangeschichtsblätter 29 (1967) 5–87, der Sermo auf S. 40. 1 |
| 54rb | Tit.: Sancte Katerine vel de alia virgine. Veni in hortum meum soror mea (Ct 5,1). Consuetudo nobilium dominarum est ut se mutuo invitent ad hortos deliciarum causa recreationis, delectationis et refectionis. Sic facit ista virgo invitans sodales et amicas suas ad hortum quadruplicem... - ...sed pretioso sanguine agni incontaminati. Cant. (2,3): Fructus es (!) dulcis gutturi meo. |
| (55va-58va) | Sermo de sancto spiritu. 1 |
| 55va | Tit.: De sancto spiritu. De excelso misit ignem in ossibus meis (Lam 1,13). Tria hic tanguntur ad sollemnitatem spiritus sancti pertinentia, videlicet quis missus, quo missus, unde missus. Quis missus, quia ignis. Ignis est spiritus sanctus propter septem proprietates... - ...Ps. (118,105): Lucerna pedibus meis verbum tuum. |
| (59ra-61va) | Sermo de passione domini. 1 |
| 59ra | Tit.: De passione. O vos omnes qui transitis per viam attendite et videte si est dolor sicut dolor meus (Lam 1,12). Verba sunt Ieremiae et dicit ea in libro Lamentationum vel flentium, et proprie secundum litteram dicit ea de Iosia rege quem mortuum lamentabantur... - ...ut illuminare dignetur corda eorum ut tandem ad veram paenitentiam convertantur. Quod nobis praestare dignetur qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen. |
| (61va-62va) | Sermo de dedicatione ecclesiae. 1 |
| 61va | Tit.: De dedicacione ecclesie. Domum tuam domine decet sanctitudo (Ps 92,5). Id est dignum est, ut domus tua quae est sancta ecclesia semper sit sancta et immaculata, hoc in longitudine dierum, scilicet quamdiu mundus iste durat et permanet. Est autem domus quadruplex... - ...illis septem modis possimus consecrare et templum ipsius esse hic per gratiam et in futuro per gloriam. Quod nobis dignetur praestare dominus qui vivit et regnat deus. |
| (62va-63rb) | Sermo de dedicatione ecclesiae. 1 |
| 62va | Tit.: Item de dedicacione. Inc.: Elegi mihi locum istum in domo sacrificii (II Par 7,12). Dominus hanc domum elegit ut sibi offeratur sacrificium laudis et sacrificium iustitiae, sicut dicit Psalmus. Haec domus gerit figuram nostrae domus interioris... - ...hostias enim infinitas deo offert qui. |
| (63va-65va) | Sermo de nativitate BMV. 1 |
| 63va | Tit.: De nativitate sancte Marie. Sapientia aedificavit sibi domum, excidit columnas septem (Prv 9,1). Domum id est animam et corpus virginis gloriosae ad inhabitandum. Excidit columnas septem quae sunt septem virtutes quae maxime valent ad sustentanda septem onera... - ...scilicet vacatio, cogitatio, intuitio, admiratio, dilectio, delectatio, anhelatio. Quaere alibi. |
| (65va-65vb) | Sermo de BMV. 1 |
| 65va | Tit.: Item de beata virgine. Parvus fons crevit in flumen magnum et in lucem solemque conversus est (Est 10,6). Nota, claustrales solent derivare bonos fontes per officinas claustri, Ecclesiastici XXIIII(,41): Ego quasi fluvius Doryx et sicut aquaeductus exivi de paradiso. Dixi rigabo hortum meum... – Expl.: ...in quam angelus magni consilii descendit et motum ad omnem sanitatem contulit. Amen. |
| (65vb-73va) | Iohannes de Rupella
: Sermo de annuntiatione BMV (Schneyer III 712, Nr. 122). 1 |
| 65vb | Tit.: De annunciacione beate virginis. Ingressus angelus ad eam dixit etc. (Lc 1,28). Miro modo missus ad virginem Gabriel archangelus legationis suae causam exponit salutans beatam virginem sic: Ave gratia plena etc. Quod magnus fuerit iste archangelus... - ...bonorum laborum gloriosus fructus est Iesus in cuius cognitione est vita aeterna. Quam nobis concedere dignetur etc. |
| (73va-74ra) | Sermo de annuntiatione BMV. 1 |
| 73va | Tit.: De annunciacione beate virginis. In sole posuit tabernaculum suum (Ps 18,6). Nota, sol est ordinatus in cursu suo. Beata virgo post ascensionem domini loca dominicae conversationis ordinate pertransiit quando singulis annis ad modum solis duodecim zodiaci signa percurrit... - ...octavum amor maximus et libens amati carencia, scilicet in passione, nonum summum desiderium et pacacitissima (!) longanimitas. Amen. |
| (74ra-77vb) | Sermo de confessoribus. 1 |
| 74ra | Euge serve bone et fidelis etc. (Mt 25,21). Sapientia divina quae miro ordine angelorum ministeria hominumque servitia sic disposuit, ut cum genus hominum in sudore vultus sui vesceretur pane suo solus ordo clericalis aut ordo angelorum absque sudore vultus viveret... - ...bone vitae, fidelis in subditis quia fuisti in paucis fidelis, et super omnia sua constituet eum. Quod ipse prestare dignetur. |
| (78ra-79va) | Sermo de nativitate BMV. 1 |
| 78ra | Tit.: De nativitate beate virginis. Dominus possedit me initio viarum suarum (Prv 8,22). Hic nota tria commendari in virgine Maria. Primum est dignitas privilegii singularis, ibi: Dominus possedit me, secundum excellentia status spiritualis, ibi: initio viarum suarum... - ...item gratia expellit peccatum, dignum facit vita aeterna, ornat animam, elicit opus meritorium et assimilat deo. Amen. |
| (79va-81vb) | Sermo de nativitate BMV. 1 |
| 79va | Tit.: De nativitate beate virginis. Liber generationis Iesu Christi etc. ... de qua natus est Iesus qui vocatur Christus (Mt 1,1-16). Istud evangelium continet Mariae commendationem. Commendatur autem hic a genealogiae nobilitate, a personae humilitate, ab operis utilitate... - ...non aliter quam humus sterilis ac palustris necat ac divinum creat purgamenta per frugibus (sic !). |
| (82ra-83va) | Sermo de nativitate BMV. 1 |
| 82ra | Tit. auf 81vb: De nativitate sancte Marie. Ego quasi vitis fructificavi suavitatem odoris et flores mei fructus honoris et honestatis (Sir 24,23). Beata virgo Maria comparat se viti florenti et fructificanti, quia flos eius fuit tempus conceptionis Christi, fructus vero fuit ut esset in instanti conceptionis suae plenus deus et homo... - ...nec derelinquit quamdiu ipsam substiterit. Ecclesiastici XXIIIIo(,26): Transite ad me omnes qui concupiscitis me. Amen. |
| (83va-85ra) | Sermo de nativitate BMV. Vgl. Schneyer VIII 369, Nr. 22. 1 |
| 83va | Tit.: De annunciacione s. Marie. Missus est angelus Gabriel a deo in civitatem Nazareth... (Lc 1,26). Commendata sollemnitate huius diei, in qua inchoata est redemptio generis humani, adapta ei factum Phoenicis... Missus est angelus. Sciendum quod a (!) venerabile huius diei sacramentum inchoandum congrua fuit angeli missio... - ...tu numquam sine dulcedine cibi divinitus insita piae memoriae portas ingredieris. |
| (85ra-86vb) | Sermo de nativitate BMV. 1 |
| 85ra | Tit.: De nativitate beate virginis. Fac tibi arcam de lignis levigatis etc. (Gn 6,14). In his verbis commendatur nativitas beatae Mariae virginis. Deus pater videns per diluvium omnia vastanda praecepit Noe de fabricanda arca, ut saltem in ea salvaretur istud modicum seminarium humani generis... - ...de primo: ecce, de secundo: ancilla, de tertio: fiat mihi, de quarto: quia cogitabat etc. |
| (86vb-89vb) | Sermo de annuntiatione BMV. 1 |
| 86vb | Tit.: De beata virgine. Gratia plena (Lc 1,28). Augustinus: Pro regula habeatur, quidquid boni aliqua pura creatura fecerit vel receperit, de hoc non esse expertem beatam virginem Mariam, ita ut a nullo illustrium superetur... - ...quando salvatorem omnium concipere debebat. |
| (89vb-94va) | Sermo de nativitate BMV. 1 |
| 89vb | Tit.: De nativitate beate virginis. In sole posuit tabernaculum suum et ipse tamquam sponsus procedens (Ps 18,6). Sic dicit David eximius prophetarum de beata virgine Maria. Solem eam nominat. Haec est mulier, de qua scribit Iohannes in Apocalypsis XIIo: Et signum magnum apparuit in caelo... - ...quem vicit oppositis virtutibus. |
| (94va-96ra) | Sermo de purificatione BMV. 1 |
| 94va | Tit.: De purificacione s. Marie. Postquam impleti sunt dies purgationis eius secundum legem Moysi tulerunt illum in Ierusalem (Lc 2,22). Lex harum mulierum ponitur Levitici XIIo. Sed ab hac lege excipitur beata virgo Maria quae statim poterat intrare templum, quia genuit gloriam templi... - ...haec omnia dici possunt felicitas sive beatitudo. |
| (96ra-98vb) | Sermo de assumptione BMV. 1 |
| 96ra | Venit ergo Bersabee (!) ad regem Salomonem... (III Rg 2,19). Dignum fuit, unde exaequabit gratiam gratiae eius, scilicet gratiam patriae gratiae viae. Quod bene significatur in hoc nomine Bersabee, quod interpretatur fons ... — ... gemma virginum, lux sanctorum, congratulatio angelorum. Amen. |
| (98vb) | Sermo de assumptione BMV. Vgl. Schneyer VI 176, Nr. 27; VII 636, Nr. 337; VIII 677, Nr. 199; IX 367, Nr. 57. 1 |
| 98vb | Tit.: De beata virgine. Intravit Iesus in quoddam castellum (Lc 10,38). Beata virgo dicitur castellum propter tria: propter refugium pauperum, propter terrorem hostium... - ...salvator ponetur in ea murus etc. De secundo et tertio quaere alibi. |
| (98vb) | Sermo de BMV. 1 |
| 98vb | Tit.: Item de beata virgine. Vidi super firmamentum quod erat imminens capiti eorum... (Ez 1,26). Beata Maria comparatur sappiro, quia sicut sappirus stellam gerit sub nigredine, sic beata Maria sub nigredine paupertatis habuit stellam decoris... - ...tunc Pantheon cecidit, quando virgo peperit Iesum Christum. Amen. |