|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=478 |
Klosterneuburg, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 329
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: PETRUS LOMBARDUS. HERVAEUS NATALIS
Pergament 243 Bl. 310×210 Frankreich; Italien, 13. bis 14. Jh.
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1 (1-137) Frankreich, Mitte 13. Jh.; 2 (138-243) Italien, 1. Hälfte 14. Jh.
Volldigitalisat
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 7)
| Teil 1 | 1-137 Pergament Frankreich, Mitte 13. Jh. |
| Datierung: Mitte (?) 13. Jh. | |
| Teil 2 | 138-243 Pergament Italien, 1. Hälfte 14. Jh. |
--------------- Addenda/Corrigenda bitte melden! 
---------------
"PL", "RS", "CCCM", "Walther, Initia", "Sharpe", "Kaeppeli"
alle Initien
| (2ra-137vb) | Petrus Lombardus
 : Libri quattuor Sententiarum (PL 192, 521–962; ed. Patres collegii s. Bonaventurae. Quaracchi 21916; Grottaferrata 31971 [Tom. I/1 Prolegomena, Tom. I/2 Liber I et II] 31981 [Tom. II Liber III et IV]. RS 1). Die lückenhafte Zählung des Distinctiones von späterer Hand nachgetragen. — Die Kapitel- und Marginalrubriken, abhängig von den Schreiberhänden, entweder in Rot oder mit schwarzer Tinte und rot durchgestrichen. Mit Glossae volatiles: z.B. (4rb) d.2. c.2.2, (8rb) d.6 c.1.5, (15rb) d.17 c.5.6. – Die den Büchern I, III und IV vorgestellten Kapitelverzeichnisse ohne Zählung, nur bei Buch II auf 41ra–va auf den Freirändern eine Zählung I–LXXXVII, diese Zählung dann auch im Text auf den Freirändern bei den Kapitelrubriken.(2rab) Prolog. — (2rb–41ra) Buch 1: (2rab) Prolog. (2rb–3rb) Capitulatio, ohne Kapitelzählung. (3rb) D.1, (10va) d.10, (18rb) d.20, (24va) d.30, (34rb) d.40. — (41ra–74rb) Buch 2. (41ra) Prolog. (41ra–42rb) Capitulatio, Kapitelzählung bis LXXXVIII auf den Freirändern bis 41va. (42rb) D.1, (49va) d.10, (55va) d.20, (64ra) d.30, (71rb) d.40. (74rb) Schlußschrift: Explicit secundus. — (74rb–98rb) Buch 3. (74rb–75ra) Capitulatio. (75r, unterer Freirand) Prolog. (75ra) D.1, (80va) d.10, (86rb) d.20, (93ra) d.30. — (99ra–137vb) Buch 4. (99ra–vb) Capitulatio. (99vb) Prolog. (99vb) D.1, (107ra) d.14 De penitencia, (118vb) d.26 De sacramento coniugii..., (128va) d.40, (137vb) Epilog.. . |
| (14v-96r) | Marginalglossen. 4 |
| 14v | Tripliciter movetur caritas: per frequentiam motuum, per radicationem, per fervorem. |
| 15v | Deus non dicitur timor noster consilium nostrum... — ...non erunt ardua neque difficilia. |
| 16r | Caritatem voco motum animi ad fruendum deo ac se ac proximo. Vanitas essentiae vanitas poene vanitas culpae. (Teilweise aus Augustinus, De doctrina christiana 3, 10, 16) |
| 18r | Essentia est quo res est, substantia est quo res subsistit, natura est principium esse vel fieri. |
| (16v-34v, unterer Freirand) | Guilelmus de Conchis
: Dragmaticon, Exzerpte, paraphrasiert und leicht umformuliert (CCCM 152). 19 |
| 16v | Iustitia habitus animi est ius suum cuique tribuens (I 1,2. CCCM S. 4, Z.16–17) |
| 16v | Omnis scientia est de rebus vel sermonibus. Res vero est substantia vel accidens. Considerare de aliquo an sit singulare... Probare ipsum esse quod non est... – ...et officiis diserere est philosophicum (I 1,6. CCCM, S. 6, 55–63) |
| 16v-17r | In divinitate sunt tria: potentia, sapientia voluntas. Potentia est pater... — ...ex costa Adae facta sit femina (I 1,9–10. CCCM, S. 8–9, Z. 85–102) |
| 17rv | Hoc nomen substantia unius aut multarum significationum... — ...sed alia est creatrix alia creatura alia factrix alia factura (vgl. I 2,1–2. CCCM, S. 10–11, Z. 3–25) |
| 18v | Creator est creatura et deus homo est... — ...tertia die coniuncta anima suo corpori surrexit (I 3,3–4. CCCM, S. 13, Z. 25–35) |
| 18v-19v | Creata substantia in duo dividitur, aut enim est visbilis aut invisibilis... — ...volenti rogari reportat, unde angelus id est nuntius (I 4,1–3. CCCM, S. 14–15, Z. 34) |
| 21rv, 23r | Umectum vero animal aliter est passibile (!) plenum nequitia... — ...in eodem fere momento tangit solem et terram (I 4,4–5,6. CCCM, S. 16, Z. 36–19, Z. 49; mit Lücken) |
| 23r | Elementa sunt in uno quoque corpore minima quae simul iuncta unum magnum constituunt. Unde elementum est simpla... — ...quaedam calidae et humidae hae dicuntur aer (I 6,6. CCCM, S. 24, Z. 57–25, Z. 64) |
| 23rv, 25r | Dicimus deum has particulas simul creasse... — ...adiuncta tamen aliis sentitur (I 6,9–11. CCCM, S. 26, Z. 89–27, Z. 106) |
| 25r | Haec duo extrema sine medio esse non potuerunt... — ...superficie esset desiccando illam cremaret (II 3,5–6. CCCM, S. 41, Z. 52–42, Z. 67; mit Lücken) |
| 25r-26r, 27r | Duo in medio creata sunt quorum utrumque... — ...vinciri non possunt, idcirco fecit deus duo media (II 5,1–3. CCCM, S. 45, Z. 1–46, Z. 34; mit Lücken) |
| 27rv | De creatione corporum mediorum quaeritur an sint mobilia an inmobilia. Ad hoc: Motuum alius secundum substantiam... — ...vicissitudine mutationum manet mundus indissolubilis (II 6,1–3. CCCM, S. 48, Z. 1–49, Z. 34; mit Lücken) |
| 27v-28r | Nulla enim pars terre vel aque... — ...a centro tamen non movetur (II 6,5–6. CCCM, S. 50, Z. 48–50, Z. 61; mit Lücken) |
| 28r-29r | Quamvis aqua (!) est levior terra dum movetur in aere sustinetur... — ...immo adhaereret ibique staret (II 6,8–10. CCCM, S. 52, Z. 87–53, Z. 116; mit Lücken) |
| 29r-30r | Mundus ad similitudinem ovi compositus est et quemadmodum extra testam nihil est de ovo... — ...ponderiosior motus proprius est ad centrum (III 2,1–4. CCCM, S. 57, Z. 1–58, Z. 35; mit Lücken) |
| 30r-31v | Quando cristallus fit ex aqua primitus in superficie spissatur... — ...sunt stellae infixae non ut gemma in auro (III 2,7–13. CCCM, S. 59, Z. 64–62, Z. 123; mit Lücken) |
| 31v-32v | Quicquid ergo nutritur simili suo nutritur... — ...quae vero plus aquae habent pisces sunt (III 3,3–4,1. CCCM, S. 63, Z. 20–65, Z. 10; mit Lücken) |
| 32v-33r | Igitur communis anni prima pars res novas creat... — ...et plumas hiemis pati non possent (III 4,6–9. CCCM, S. 67, Z. 50–68, Z. 82; mit Lücken) |
| 33r-34v | Aristoteles praeter quattuor elementa unam quintam voluit esse... – ...non obliqua meant nec tauro scorpius exit (III 5,2–6,5. CCCM, S. 70, Z. 22–73, Z. 44; mit Lücken) |
| (27/1r, 35/1rv, 37/1rv, 38/1rv, 40/1) | Alexander Halensis
: Glossa in librum I Sententiarum Petri Lombardi, excerp., aus d. 17-36 (Magistri Alexandri de Hales Glossa in quatuor libros sententiarum Petri Lombardi 1. In librum primum. Studio et cura PP. Collegii S. Bonaventurae [Bibliotheca franciscana scholastica medii aevi 12]. Quaracchi 1951,179-358). Nachträglich eingeheftete kleinere Schaltblätter; die Exzerpte teilweise leicht umgeformt und gekürzt. 24 |
| 27/1r | Duplex est perfectio vel ex parte facientis et talis modus faciendi est sine medio... — ...tenens rem in esse quam sine medio (I 179, Z. 22–25) |
| 27/1r | Triplex est processio una secundum quod creata procedit a creatura... — ...in essentia cum eo a quo procedit. (I 186, Z, 9–16) |
| 27/1r | Regula: Nomen essentiale abstractum vel personale dictum relative ad personam... — ...cum hac aditione spiritus patris et filii, similiter redemptor et huiusmodi (I 188, Z. 23–31) |
| 27/1r | Intellectus noster semper incohatur a temporali infinitum non comprehendit... – ...quod sit dispar tibi et illi. (I 193, Z. 2–194, Z. 10) |
| 27/1v | Quaedam dicuntur de deo per translationem quaedam absolute, aliud est quod convenit essentiae... — ...a persona patris. (I 217, Z. 5–26) |
| 35/1r | Dici ad se dicitur duobus modis vel non dici ad aliquid... — ...extrinsecus ut hoc nomen creator (I 218, Z. 7–17) |
| 35/1rv | Omne nomen dictum de deo... — ...quod ambigue nominat essentiam et hypostasim |
| 35/1v | Triplex est ratio rei et ratio dicendi et ratio medii sive attribuendi... – ...alterum cum dicitur essentia (I 222, Z. 21–223, Z. 12) |
| 37/1r | Quattuor sunt nomina apud latinos... – ...quare non dicimus tres substantias (I 223, Z. 16–28) |
| 37/1rv | Distinguuntur haec tria persona individuum subiectum... — ...ita nec esse et personam esse (I 244, Z. 30–245, Z. 30) |
| 37/1v | Quicquid de deo dicitur non secundum accidens sed secundum substantiam dicitur... — ...quod diversa sit substantia (I 255, Z. 16–23) |
| 37/1v | Videndum est quid proprietas et quid relatio... — ...paternitas filiatio processus (I 265, Z. 5–266, Z. 6) |
| 38/1r | Nulla notio est in essentia. Essentia non distinguitur respectu alicuius... — ... quod fidei est contrarium (I 267, Z. 13–23) |
| 38/1r | Sunt tria nomina articularia vel interrogativa quibus solet assignari distinctio... — ...a quo emanat veritatis manifestatio (I 268, Z. 3–20) |
| 38/1r | Imago est rei ad rem coaequandam imaginata et indistincta similitudo (I 269, Z. 2–3) |
| 38/1v | Si deus est ubique est in se... — ...notatur distinctio ratione praepositionis sed ratione istorum no[minum (I 368, Z. 1–18) |
| 40/1r | Richardus: Potentia postest ubi (!) nulla est sapientia... — ...dat ergo posse esse non sapere potestas potentia hoc e converso (!) (I 347, Z. 11–18) |
| 40/1r | Una res est causa efficiens omnium et finalis... — ...et ita trinitas in unitate intellegitur (I 311, Z. 3–7) |
| 40/1r | Speculum et splendor. Speculum est ut in eo res cognoscitur, splendor in quo clarescit... — ...character vero quoad distinctionem (I 348, 2–8) |
| 40/1v | Filius est ars patris id est ars a patre... — ...quare spiritui sancto appropriatur esse usum (I 302, Z. 8–30) |
| 40/1v | Cum dicitur: Filius est principium omnium intellegitur de filio... — ...nihil aliud est nisi in idem voluntarium consensus (I 308, Z. 6–33) |
| 41/1r | Ea proprie dicuntur ex tempore quorum divisio verificatur cum ortu temporis... — ...cuius sapientiae non est numerus (I 353, Z. 5–21) |
| 41/1rv | Anselmus in Monologion: Omnia antequam fierent et cum facta sunt... — ...electio temporalis est collatio gratiae in praesenti (I 356, Z. 3–357, Z. 3) |
| 41/1v | Haec tria differunt ratio idea forma secundum nomen quia ratio... — ...vel ab eis recipiant multitudinem (I 357, Z. 26–358, Z. 26) |
| (56v-57r) | Isidorus Hispalensis
: Etymologiae 12, 4. 44-48, Exzerpt (PL 82, 447–448). 1 |
| 56v | Nullum animal in tanta celeritate linguam movet ut serpens. Adeo ut triplicem linguam habere videatur cum sit una... — ...hominem nudum non ausus sit contingere |
| (59v) | : De fide sanctae et individuae trinitatis I, 15, Exzerpt (PL 101, 22C–24A). 1 |
| 59 | Sciendum est, quod decem sunt genera locutionis, quibus homines sensus suos solent inter se conferre... — ...quibus in eis vel magna vel quantacumque mutatio. |
| (73r) | Hugo de Folieto
: De claustro animae 3, 1, Exzerpt (PL 176, 1087C–D). 1 |
| 73r | Peccamus contra patrem, filium et Spiritum sanctum. Ex infirmitate contra patrem peccamus quasi contra potentiam... — ...consolatur benignitas spiritus sancti ne subintret desperatio |
| (75v-76v) | Sententiae. — Mehrfach werden Exzerpte aus Gennadius Massiliensis, Liber sive diffinitio ecclesiasticorum dogmatum angeführt. 1 |
| 75v | Notandum, quod cum dixisset anima addidit (?) rationali, ut intellegamus animas etiam esse irrationales... — ...anima hominis non cum carne moritur quia ut diximus non cum carne seminatur. |
| (96r) | Dekalog. 1 |
| 96r | Primum est non habes deos alienos... |
| (106r) | Hildebertus Lavardinensis
: Inscriptiones christianae XLVII (PL 171, 1284). 1 |
| 106r | Haec caro quam comedis te salvat si bene credis. Ad (!) male si comedis iudicium comedis. |
| (109v) | Guilelmus de Montibus
: Versarius, Nr. 409 und 450 (PL 207, 1154 D; ed. J. Goering, William de Montibus (ca. 1140–1213). The School and the Literature of pastoral Care (Studies and TextsA 108). Toronto 1992, 409 und 450. Walther, Initia 680; Sharpe 793 f., Nr. 2129). 1 |
| 109v | Aggravat ordo locus peccata... — ...lucta pusilla. |
| (138ra-242vb) | Hervaeus Natalis
: Determinationes contra Henricum de Gandavo; Exzerpte (RS 351 [nennt die Hs.]; Kaeppeli 1892). Zur Untergliederung der Definitiones vgl. Macken 1979, 332–334. |
| (138ra-183vb) | Tractatus de intellectu et voluntate. 1 |
| 138ra | Quaeritur etiam primo quolibet XIIII questione que sit altior potentia utrum scilicet voluntas vel intellectus. Et arguitur quod intellectus... — ...sit magis libera quantum ad tertiam libertatem sed quantum ad secundam. |
| (184vb-203rb) | Tractatus de formis. 1 |
| 184vb | Magister Henricus in suo primo quolibet quaerit quaestione prima utrum sit ponere in divinis divinitatem essentialem et personalem. Et arguitur primo quod sic... — ...quae omnia fuerunt in Christo. |
| (203rb-219va) | Tractatus de esse et essentia (Teiledition von 209va, Z. 17 v. u.–212rb, Z. 11 v. u. [Ad videndum igitur quomodo sit de esse et essencia in creaturis oportet videre quid nomine essencie importetur... – ...ad nonum dicendum quod illud quod incipit esse actu habet aliquid quod sit causa eius in aliquo genere esse] nach BAV, Cod. Vat. lat. 859, 40rb–42va durch: W. Seńko, Trzy studia nad spuścizną i pogladądami Tomasza Suttona dotyczącymi problemu istoty i istnienia. Studia mediewistyczne 11 [1970] 111–278, die Edition auf 260–273; eine weitere Teiledition von 210va, Z. 8 v. u.–211rb, Z. 31 durch W. Seńko, Les opinions d’Hervé Nedellec au sujet de l’essence et l’existence. Mediaevalia philosophica Polonorum 10 [1961] 59–74, Edition auf 63–68). 1 |
| 203rb | Eodem vero primo quolibet quaestione VIII quaerit utrum esse creaturae realiter differat a sua essentia. Et arguitur primo quod sic... — ...intentionis inter esse et essentiam. |
| (219va-242vb) | Tractatus de speciebus (Teiledition von 228rb–230ra, 232va–235ra, 235va–237ra [Omnes iste questiones pro magna parte mote sunt ad investigandum utrum sit ponere in intellectu speciem intelligibilem... – per formam sibi inherentem et oppositum oppinari est ridiculum] durch P. Stella, La prima critica di Herveus Natalis O. P. alla noetica di Enrico di Gand: il „De intellectu et specie‟ de cosidetto „De quattuor materiis‟. Salesianum 21 [1959] 125–170, die Edition auf 141–168). 1 |
| 219va | Praedicto primo quolibet quaestione X quaerit utrum materia possit esse si est forma. Et arguitur primo quod sic... — ...nisi a solo deo vel per eius revelationem. |
| (242vb) | Schreibervers. 1 |
| 242vb | Explicit iste liber sit scriptor crimine liber. |