|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=503 |
Klosterneuburg, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 351
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: THOMAS EBENDORFER DE HASELBACH. PEREGRINUS DE OPPELN. GUIDO DE MONTE ROCHERII. SERMONES. ALEXANDER NECKAM
Papier 325 Bl. 280×215 15. Jh. (nach Wasserzeichenbefund)
Handschrift aus 4 Teilen zusammengesetzt: 1 (1-84) um 1465/1470; 2 (85-189) um 1455/1458; 3 (190-285) um 1475/1480; 4 (286-325) um 1414/1417
Wasserzeichen: Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4 | Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4 | Einzelbilder: fol. 16, 29, 45, 75, 77, 86, 136, 137, 138, 175, 176, 279, 285, 293, 294, 302, 312, 318.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 7)
| Teil 1 | 1-84 Papier um 1465/1470 |
| Lagen: 7.VI84 | |
| Teil 2 | 85-189 Papier um 1455/1458 |
| Lagen: 8.VI180 + (V-1)189. Gegenblatt fehlt zu: 182. | |
| Teil 3 | 190-285 Papier um 1475/1480 |
| Lagen: 8.VI285 | |
| Ausstattung: Illuminiert Fleuronnéeinitiale(n) | |
| Teil 4 | 286-325 Papier um 1414/1417 |
| Lagen: 3.VI321 + (VI-8)325. Gegenblatt fehlt zu: 322-325. |
--------------- Addenda/Corrigenda bitte melden! 
---------------
"Lhotsky, Ebendorfer", "Hain", "Schneyer", "Kaeppeli", "Czifra–Lorenz 2015", "Schneyer, Wegweiser", "GW", "CCCM", "Bloomfield", "RS", "Glorieux RA", "RB"
alle Initien
| (1r) | Nota de dilectione Dei (Auslegung des Bibelverses, mit deutschen Interpretamenten). 1 | |
| 1r | Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota fortitudine tua (Dt 6,5; Mt 22,37) ... Daz ist ein wurhung dy er erzuigt [?, verderbt] in den welten und in den willen ... | |
| (1v) | Leer. | |
| (2ra-31rb) | Thomas Ebendorfer
  : Tractatus de eleemosyna (Lhotsky, Ebendorfer, Nr. 132, 7 Predigten). 1 | |
| 2ra | Quod superest, date eleemosynam (Lc 11,41). Ambrosius I. De officiis dicit: Nihil commendat christiani animum ... — ... Date eleemosynam et omnia munda sunt vobis etc. – (Schlussschrift) Explicit tractatus de elemosina. | |
| (31v) | Leer, Vorzeichnung des Schriftraums. | |
| (32ra-83vb) | Thomas Ebendorfer
: Collationes de oratione (Lhotsky, Ebendorfer, Nr. 133, 11 Predigten). 1 | |
| 32ra | Tit.: Collacio prima de oracione Oportet semper orare (Lc 18,1). Sciens dominus quam utilis quam pretiosa sit oratio mortalibus ... — ... pro Antiocho rege Maccabaeorum. Amen. | |
| (84r-v) | Leer, Vorzeichnung des Schriftraums. | |
| (85ra-185vb) | Peregrinus de Oppeln OP
: Sermones de sanctis (Drucke: Hain 12580–12586. – Schneyer 4, 557ff.; Kaeppeli 3194). Der Grundbestand der hier zusammengestellten Sermones de Sanctis stammt aus der Predigtreihe des Peregrinus de Oppeln. Diese Texte sind um weitere Predigten (Bertrandus de Turre, Graeculus, Hieronymus de Salzburg, Iohannes Herolt, Nicolaus Verenkorn), Predigtentwürfe, Exempla sowie Exzerpte aus Traktaten ergänzt; stellenweise Parallelen zur Handschrift Mattsee, Kollegiatstift 75, vgl. Czifra–Lorenz 2015, 196–199. 34 | |
| 85ra | Quae est ista, quae ascendit (Ct 8,5). Filius Dei hodierna die matrem suam honoravit | |
| 89ra | Tit.: (Sermo 5) [Assumptio BMV] Memoria iusti cum laudibus (Prv 10,7). Et quia homines post mortem iusti et impii desiderant habere famam bonam ... — ... ad quam omnis clamore debemus ut filium suum pro nobis intercedat ut post hanc veniamus. | |
| 90va | Tit.: (Sermo 6) Quasi sol refulgens (Sir 50,7). Ad laudem ac honorem beati Augustini praedicta verba praeponuntur quae scribuntur Ecclesiatico et optime conveniunt ... — ... cor exhilarant movetur et reminiscit [!] rogemus sanctum (Nicolaus Verenkorn [Augustinus], [Schneyer–Hödl Nr. 40 und Graeculus Nr. 38]. | |
| 97ra | Tit.: (Sermo 11) De sancto Wartolomeo. Qui profert contumeliam insipiens est (Prv 10,18f.). His verbis vult nobis ostendere Salomon duo peretam ... — ... ut rationem det nobis recte loqui et recte tacere ad cuius auxilium in voce quae Mariam dedit. Ave Maria etc. | |
| 97rb | Tit.: (Sermo 12) De sancto Wartolomeo. Qui maior est in vobis (Lc 22,26). Hoc evangelium legitur in die sancti Bartholomaei propterea quia ipse est unus de XII principibus mundi ... — ... ut propter merita sancti Bartholomaei nos adiuvet ut a peccatis cessemus, ut a praesente misericordiam veniamus ad aeternam gaudia, quod nobis etc. | |
| 99ra | Aegidius Athenis ex regia stirpe progenitus et sacris litterarum ab infantia eruditus dum quadam die ad ecclesiam pergeret ... — ... se audivisse sunt testati claviter [!] circa annos domini 800 (Iacobus a Voragine: Legenda aurea, De sancto Aegidio [Maggioni CXXIII, 887,3–890,33 mit kleineren Auslassungen]). | |
| 99vb | Tit.: [Nativitas BMV] Iustus in aeternum non commovebitur (Prv 10,30). His verbis vult nos Salomon ducere ad stabilitatem virtutum ... — ... nos faciat stabiles in bono et beata virgo nos adiuvet dicamus Ave. | |
| 100ra | Tit.: (Sermo 13) Nativitas gloriose virginis Marie De qua natus est Iesus (Mt 1,16). Illud evangelium legitur in die nativitatis Mariae. Ideo quia in eo ostenditur quod ipsa est filia David ... — ... in praesente puniat nos pro nostris malis et ab omni malo liberet in futuro quod nobis parare dignetur Christus Iesus. | |
| 101va | Tit.: (Sermo 14) [Nativitas BMV] Fac tibi archam de lignis levigatis (Gn 6,14). Verba sunt Domini ad Noe. Legimus enim de triplici archa, sermo fuit Noe ... — ... estis pretio magno cum sanguine Christi ideo portate eum in toto corde et corpore nostro honorando eum etc. | |
| 111va | Tit.: (Sermo 21) [Exaltatio crucis] Exaltabo ad populum signum meum (Is 49,22). Verba proposita verba omnipotentis Dei quae protulit ... — ... viam quae secundum dictum angelicum: grandis nobis restat via etc. | |
| 113vb | Tit.: (Sermo 22) [Exaltatio crucis] Exaltasti super terram habitationem meam (Sir 51,13). Loquitur filius ad patrem gratias agens pro solemmnitate praesentis diei habitationem suum appellat lignum ... — ... si socii passionum sumus, erimus et consolationum scilicet consolationis ... (Vgl. Sermones fratrum Minorum: Schneyer 7, 112, Nr. 15; ebd. 229, Nr. 64). | |
| 114va | Tit.: (Sermo 23) [Matthaeus ap.] Non est opus sanis [!] medicus sed male habentibus (Mt 9,12). Hoc evangelium in die sancti Matthaei legitur et duo continet scilicet misericordiam Domini ... — ... in Christus filius Dei noster medicus quod ipse facere dignem ... | |
| 114va | Tit.: De sancto Mateo appostoli et ewangeliste Non proderunt divicie in die ultionis (Prv 11,4). In his verbis ostendit Salomon stultitiam omnium danorum qui spem suam ponunt in hoc ... — ... propter suam infinitam bonitatem det nobis ... | |
| 127rb | Tit.: (Sermo 31) Symonis et Jude Anima, que benedicit impinguabitur (Prv 11,25). In his verbis docet nos Salomon, ut alios inducamus ad glorificandum Deum ... — ... quia alios docendo sua sapientia augmentatur. Rogemus omnipotentem, ut propter suam infinitam bonitatem. | |
| 127va | Tit.: (Sermo 32) [Simon et Iudas] Si mundus vos odit (Io 15,18). Hoc evangelium legitur de sanctis Simone et Iuda ... — ... mala praesentia ita patienter sustinere ut mala aeterna ipso auxiliante possumus ... | |
| 129ra | Tit.: (Sermo 33) De omnibus sanctis Ipsi vicerunt illum propter sanguinem Agni (Apo 12,11). Haec epistola legitur in festo sancti Michaelis et omnium sanctorum angelorum, quia in ea sunt scripta bella, quae sanctus Michael habuit et habebit per ecclesiam Dei ... — ... ut nos propter pretiosum sanguinem filii sui domini nostri Iesu Christi exaltet in futuro ... | |
| 129ra | Iustus de angustia liberatus est (Prv 11,8). His verbis vult Salomon ostendere quomodo fugandae sunt paene aeternae ... — ... ut per suam infinitam bonitatem custodiat nos a morte aeterna ... | |
| 131ra | Simulator ore decipit amicum suum (Prv 11,9). His verbis ostendit Salomon utilitatem sapientiae, quam docet nos cognoscere ... — ... discernunt inter sanctitatem veram et rectam. Rogemus omnipotentem ... | |
| 131rb | Tit.: (Sermo 34) De angelis sermo Angeli eorum (Mt 18,10). In hoc evangelio ostendit Christus quantam ad nos habebat sollicitudinem ... — ... qui hoc idem facit et talis sibi placet ... nos adiuvat et ab aeterna damnatione liberet etc. | |
| 133va | Tit.: (Sermo 35) De omnibus sew de mortis Omnes quidem resurgemus (I Cor 15,51). Haec epistola legitur de mortuis quia in ipsa valde aperte loquitur ... — ... pro ea faciens ipsa completa vidit martyrem ... | |
| 133va | Tit.: De animabus Qui confidit in divitiis (Prv 11,28). His verbis docet nos Salomon, ut caveamus ne maior sit in divitiis ... — ... proficietur de bono in melius. | |
| 144va | Tit.: (Sermo 37) De ascessione Domini A summo caelo egressio eius (Ps 18,7). Consuetudo est, quando aliquis dominus vel princeps alienus terrae venire vult ... — ... dona ab eo percipit accetam spiritualis amicitiae in signa ... (Vgl. Schneyer, Wegweiser, 297) | |
| 148vb | Tit.: (Sermo 40) De sancto Petro Petre amas me (Io 21,15). Notandum, quod Dominus quaesivit tribus beatum Petrum secundum quod evangelista ostendit ... — ... quia peccatum mortale obliget hominem ad damnationem aeternam. | |
| 150rb | Tit.: (Sermo 41) (Rot) De sancti Petri et Pauli Fecit Deus duo luminaria magna (Gn 1,16). Hodie agimus festum gratiosum beatorum apostolum Petri et Pauli, quos Deus omnipotens elegit una cum ceteris apostolis ... — ... ita in morte non sunt separati, quod tantum plenius declarat eorum legenda, rogemus ... | |
| 152ra | Tit.: (Sermo 42) De sancta Margaretha Simile est regnum caelorum thesauro abscondito (Mt 13,44). Per istum thesaurum significat virginitas cumque hodie beata Margareta emit regnum caelorum ... — ... ad te venisse rogo ut dimittas me. | |
| 152va | (Sermo 43) Liberasti me a perdicione (Sir 51,16). Haec verba scripta sunt Ecclestiastico 51 et leguntur in epistola quae legitur de una quacumque virgine ... — ... defendit haec meritum interna quaerit. | |
| 158rb | Tit.: (Sermo 47) De sancto Iacobo Magna est gloria sequi Dominum (Sir 23,38). Videmus ad sensum quando aliquis modici generis potest tantum facere ... — ... quia non possumus virtute propria consequere, debemus ea petere a Deo ... | |
| 160vb | Stephanus prothomartyr cum lapidatus a Iudaeis extra civitatem Ierusalem fuisset ... — ... id est in Ierusalem transferentur ubi infirmi sanabantur (Exemplum). | |
| 162vb | Tit.: (Sermo 49) De s. Laurencio Probasti Domine cor meum (Ps 16,3). Ista verba bene conveniunt beato Laurentio ... — ... neque ignis neque aqua neque gladio solvi potest (Vgl. auch Innsbruck, ULBT, Cod. 475, 78rb). | |
| 165vb | Tit.: (Sermo 51) Assumpta est Maria in caelum. Nota, quod gloriosa virgo Maria assumpta est in caelum quadrupliciter scilicet integraliter, honorabiliter, laetanter et excellenter ... — ... septimum est, quod ipsa super omnis hominis in gloria excellentissima est ... posuit diadema capiti eius et fecit eam regnare pro vasci (Vgl. auch Innsbruck, ULBT, Cod. 475, 80rb–81rb, jedoch andere Textaufteilung). | |
| 166va | Tit.: (Sermo 52) Iussit Alexander rex expoliari Ionatham vestibus suis (I Mcc 10,62). Christianis inter omnia abhominabilia peccata a mundi principio usque ad finem commissa ... — ... exsultabis anima mea in Deo meo quia induit me Dominus vestimento salutis. | |
| 174va | Tit.: (Sermo 58) [De apostolis] Non est servus maior Domino suo (Io 15,20). Hoc evangelium legitur de sanctis apostolis mementote sermonis mei quem ego dixi vobis ... — ... secundo ad proximum se bene habeat et ita lex divina providet necessaria saluti humanae. | |
| 175rb | Tit.: (Sermo 59) De sancto Augustino Quoniam percussit petram et fluxerunt aquae (Ps 77,20). In verbis istis tanguntur tria circa beatum Augustinum ... — ... ipse fugat tenebras infidelitatis et illuminat per suam doctrinam etc. | |
| 182ra | Tit.: (Sermo 65) [Michael archangelus] Nonne omnes sunt amministratorii (Hbr 1,14). Hodie agimus festum omnium angelorum et hoc propter plures causas ... — ... Christus deduxit eam ad caelum cum gaudio angelorum et inter thronos ... (Auch Mattsee, Kollegiatstift, 75, 87ra). | |
| (135va-140ra) | Guilelmus Duranti
: Rationale divinorum officiorum, De officio mortuorum, VII, 35 (GW 9101–9144; CCCM 140B, 86–102). Einschub. 1 | |
| 135va | Hoc in loco de officio mortuorum dicendum est, quod quandoque vocatur agenda ab ago agis ... — ... ego sum panis quod est ibidem. | |
| (186r-189v) | Leer. | |
| (190ra-279ra) | Guido de Monte Rocherii
: Manipulus curatorum (GW 11716–11834. – Bloomfield 2796, 5019; RS 277). 1 | |
| 190ra | Reverendo in Christo domino domino Raimundo divina providentia sanctae sedis Valenciae episcopo servorum devotorum minimus Guido de Monte Rocheri ... – (190rb) Quoniam secundum quod dicit propheta Malachias ymmo dominus per Malachiam ... – (191ra) Dividitur ergo presens opusculum in tres partes, in quarum prima agitur de sacramentis ... — ... Preces ad dominum fundat. Amen. | |
| (279va-284rb) | Sermones festivales. 3 | |
| 279va | (Sermo 1) In omnibus requiem quaesivi et in haereditate domini proverbium (Sir 24,11). Carissimi, ultra requiem naturae, de qua salvator dicit Mt 26 Dormite iam et requiescite (Mt 26,45) est requies ... — ... beata virgo non diu post eius mortem non videntibus aliis hominibus. | |
| 281rb | Tit.: (Sermo 2) De sancto Michaele Angeli eorum semper vidunt faciem patris etc. (Mt 18,10). In praemissis verbis, fratres carissimi, duo notantur scilicet angelorum ministri. Et ipsa beata contemplatio primum tangitur ibi cum dicitur ... — ... Michael archangelus specialis est adiutore. | |
| 281vb | Tit.: Sermo de sancto Michaele et omnibus angelis suis Mandavit de te (Ps 90,11). Ista verba pertractans beatus Bernardus sic dicit: Mira dignatio et vere magna dilectio caritatis ... — ... nos in perenni gaudio sibi associari optant (Schneyer 3, 856 Nr. 492) (Iordanus de Quedlinburg: Von Schneyer abweichendes Ende, eingefügte Notae zu Michael und den Engeln ?). | |
| (284v-285v) | Leer, Vorzeichnung des Schriftraums. | |
| (286ra-325rb) | Alexander Neckam CRSA
: Repertorium vocabulorum Bibliae (Glorieux RA, Nr. 21.ae; RB 1959; Bloomfield 39). Unvollständig. 1 | |
| 286ra | Abba. Secundum Papiam nomen est hebraeum, quod graece et latine dicitur pater ... — ... sternere id est obruere melio et scellio ... asellus et hostis. |