|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=508 |
Klosterneuburg, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 356
ZUSAMMENGESETZTE HANDSCHRIFT: SAMMLUNG ZUM KONSTANZER KONZIL. NICOLAUS DE DINKELSBÜHL. TRACTATUS DE DETRACTIONE
Papier I, 240, I* Bl. 268×203 Klosterneuburg (?), 3. Viertel 15. Jh.
Handschrift aus 3 Teilen zusammengesetzt: 1 (1-156) um 1475/1480; 2 (157-216) Mitte 15. Jh.; 3 (217-240) um 1475/1480
Volldigitalisat
Wasserzeichen: Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3 | Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3 | Einzelbilder: fol. 5, 152, 163, 178, 185, 192, 194, 195, 221, 229.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 17)
| Teil 1 | 1-156 Papier um 1475/1480 |
| Lagen: 13.VI156 | |
| Teil 2 | 157-216 Papier Mitte 15. Jh. |
| Lagen: 5.VI216 | |
| Ein Teil der WZ findet sich in Vergleichshandschriften, die im 8. Jz. 15. Jh. angelegt wurden, allerdings nur in Form von Einzelblättern. D.h. in diese Vergleichshandschriften wurde Papier aus der Mitte des Jahrhunderts als Restpapier eingebracht. | |
| Teil 3 | 217-240 Papier um 1475/1480 |
| Lagen: 2.VI240 |
Hs. enthält 2 Fragmente
| VS | I + I* Pergament Anfang 13. Jh. |
| NS | I* + I Pergament Anfang 13. Jh. |
--------------- Addenda/Corrigenda bitte melden! 
---------------
"Traxler 2014", "Soukup, Repertorium", "Ryba 1951", "Spunar", "Sedlák 1914", "Madre", "Mansi XXVIII", "Hardt III", "Glorieux X", "Damerau 1969", "Mansi XXVII", "Palacký 1869", "FRA I,6", "Palacký 1841", "Prokeš 1928", "Bartoš 1932", "Graesse", "RB", "Kaeppeli", "Mazzatinti 1899", "Walther, Initia", "Bloomfield"
alle Initien
| (I + I*) | Lectionarium, Fragment. | |
| (1ra-48rb) | Petrus de Pulkau
 : Tractatus contra articulos Hussitarum (Teil-Edition: Traxler 2014, 119–127. – Soukup, Repertorium). 1 | |
| 1ra | Tit.: (Rot) Tractatus bonus contra quatuor articulos Hussitarum Iussit reverendissima vestra paternitas ac metuendissima dominate talia quae negare phas non est, ut videlicet materias et motiva certorum articulorum ... — ... et in eadem fide et obedientia romanae videlicet ecclesiae semper fuit gubernata ecclesia Christi etc. | |
| (48rb-52ra) | Iacobellus de Misa
: Tractatus 'Salvator noster' (Ed.: Ryba 1951, 106–138, in Synopse mit der alttschechischen Übersetzung. – Spunar 608). 1 | |
| 48rb | Hussitae multipliciter nituntur fulcire intentionem suam de communione populi laicalis sub utraque specie quam etiam ponuntur sub his verbis et monitis infra descriptis. Salvator noster dominus novi testamenti institutor in cena sua novissima ante mortem accepit panem ... — ... fidelis communitas plebium debet sumere spiritualiter et sacramentaliter corpus Christi sub forma panis et sanguinem sub forma vini etc. | |
| (52ra-61rb) | Iacobus de Noviano
: Materia quaestionis de cleri paupertate tractata in concilio Constantiensi (Ed.: Sedlák 1914, 1–24. – Soukup, Repertorium [ohne diese Handschrift]). 1 | |
| 52r | Tit.: (Rot) Materia questionis de cleri paupertate tractata in concilio Constanciensi Utrum viris ecclesiasticis seu clericis liceat aliquid possidere. Una pars tenebat non esse licitum alia defendebat esse licitum ... — ... quod cum ecclesia et sanctis tuis milito quibus post hanc vitam me, benignissime salvator, aggregare quaeso dignare. Amen. – (Schlussschrift) Et sic est finis huius questionis etcetera. | |
| (61rb-70rb) | Nicolaus de Dinkelsbühl
: De adoratione imaginum (Madre 1965, 266f. Nr. 8; Soukup, Repertorium, beide ohne diese Handschrift). Der Text wird von Madre als eigener Traktat, entstanden 1432 für das Basler Konzil, angesehen. Hier jedoch erscheint er als eine zu einer 'Distinctio nona' gehörende 'Quaestio'. 1 | |
| 61r | Tit.: (Rot) De ymaginibus Lectura Scholastica Distinctio nona tractat materiam de adoratione iuxta cuius materiam quaeritur utrum Christi et sanctorum imaginibus sit latriae vel duliae cultus exhibendus. Quod non. Illud non est adorandum aliquo modo ... — ... autem reliquiis maiorem duliae cultum maioribus certis exhibere patet de patronis aut consanguineis. Iste est enim ritus ecclesiarum non omnino vituperandus etc. | |
| (70rb-105rb) | Ad controversiam de communione in concilio Constantiensi agitatam pertinens. | |
| (70rb-71rb) | Iohannes Maurosii
: (Soukup, Repertorium). Allegationes contra communicantes sub utraque specie. 1 | |
| 70rb | Tit.: (Rot) Allegationes reverendissimi pater domini patriarche Anthioceni contra communicantes sub utraque specie Beatissime pater et domine mi. Decretum super quo paternitas vestra misit mihi cedulam numquam legi nec in deliberatione illius fui quia ad hoc vocatus ... — ... et non alias submittendo omnia correctioni venerabilis pater et aliorum dominorum iudicum quorum nomine cedulam mihi misistis etc. | |
| (71rb-74rb) | : Allegationes super materia communionis (Soukup, Repertorium). 1 | |
| 71rb | Tit.: (Rot) Allegationes fratris Iohannis Rocani Super materia communionis vulgaris populi sub utraque specie plura scripsi et in pugnando epistolam missam ex parte Iohannis cardinalis magistri in artibus et baccalarii in decretis et totius coetus universitatis magistrorum studii Pragensis universis Christi fidelibus per quam sub quadam protestatione frivola fidem suam circa huiusmodi seu pocius errorem pertinaciter protestantur ... — ... ergo responsiones autem ad singulas auctoritates habeo scriptas quas dimitto gratia brevitatis praefata autem omnia submitto determinationi sacri concilii et emendationem cuiuslibet in praedictis melius sentientis. — (74r) (Schlussschrift:) Ego frater Iohannes Roca, sacrae theologiae magister, regens in scolis sancti Saturnini Tholose hec sencio minus male cum protestacionibus oportunis et consuetis. | |
| (74rb-80va) | Mauritius de Praga
: (Ed.: Mansi XXVIII, 432–446; Hardt III, 779–804. – Spunar 859; Soukup, Repertorium). Tractatus de communione sub utraque specie 'Apostolica docet sententia'. 1 | |
| 74rb | Tit.: (Rot) Allegationes magistri Mauricii de Praga contra communicantes sub utraque specie Apostolica docet sententia de viatrice sancta et universali ecclesia ... — ... qui auctoritate qua meam imperitiam exercitare dignati sunt eadem dirigant [!] limatione subtilissima qua corruscant etcetera. — (80v) (Schlussschrift) Explicit tractatus magistri Mauricii de Praga, professoris sacre pagine contra communicantes sub utraque specie Constantinopolitanus [!]. | |
| (80va-84rb) | Iohannes Gerson
: De necessaria communione laicorum sub utraque specie (Ed.: Mansi XXVIII, 424–432; Glorieux X, 55–64 Nr. 498. – Soukup, Repertorium). 1 | |
| 80va | Tit.: (Rot) Allegaciones domini Iohannis cancellarii Parisiensis contra sub utraque specie communicantes Oblaturus iuxta seniorum huius sacri concilii Constantiensis monitionem generalem ... — ... nisi Dei providentia et regis Romanorum prudentia provideant praedisponit etcetera. — (84rb) (Schlussschrift, Werkdatierung) Explicit tractatulus adversus heresim novam de necessaria communione laycorum sub utraque specie raptim editus Constancie anno 1417mo die 20 augusti.. | |
| (84rb-84vb) | Auctoritates doctorum ecclesiae contra communicantes sub utraque specie. | |
| (84rb-va) | Auctoritates doctorum. 1 | |
| 84rb | Tit.:(Rot) Sequuntur auctoritates doctorum facientes ad predicta Alexander de Hallis in quarto de materia de sacramento recitat duo pericula scilicet effusionis sanguinis et periculum infidelitatis ... — ... consuetudinem communicandi populum sub specie panis tantum. | |
| (84v-91v) | Allegationes magistrorum Pragensium pro communicantes sub utraque specie. 1 | |
| 84v | Augustinus libro de videndo Deum: Fieri nullo modo potest, ut haec sacrarum litterarum auctoritas ex aliqua parte sui mentiatur... Responsio: Haec auctoritas extollit auctoritatem sacrae scripturae et certitudinem veritatis eius... ... — ... Sunt excludende. Ponitur c. ultimo 11. d. etc. — (91v) (Schlussschrift:) Expliciunt etc. | |
| (84va) | Nicolaus de Lyra OFM
: Glossa ordinaria in Iohannem 6,54. 1 | |
| 84va | Glossa de Lyra Iohannis sexto: Et sanguinem eius biberitis (vgl. Io 6,54). Non est per hoc intelligendum ... — ... si non possint habere in re. | |
| (84va-vb) | Nicolaus de Lyra OFM
: Auctoritates doctorum. 1 | |
| 84va | Et sic de pane illo edat (I Cor 11,28). Id est tunc potest fructuose hoc sacramentum sumere ... — ... sed etiam pro aliis etc. — (84vb) (Schlussschrift) Explicit tractatus magistri Iohannis Iarsis [!] cancellarii (?) studii Parisiensis. | |
| (84vb-91va) | Iohannes de Iesenic
: Allegationes magistrorum Pragensium pro communicantibus sub utraque specie (Ed.: Hardt III, 805–827, Zuweisung an Iacobellus de Misa, ebenso Mansi XXVIII, 447–460. – Spunar 710). 1 | |
| 84vb | Tit.: (Rot) Allegationes magistrorum Pragensium impertinentes pro communicantibus sub utraque specie Augustinus libro I. Fieri nullo modo potest ut haec sacrarum litterarum auctoritas ex aliqua parte sui mentiatur. De videndo Deum ... — ... paenitus sunt excludende. Ponitur capitulo ultimo 11 distinctionis etc. – (91va Schlussschrift) Expliciunt allegaciones magistrorum Pragensium. | |
| (91va-105rb) | Nicolaus de Dinkelsbühl
: Tractatus contra errores Hussitarum ‚Barones regni Bohemiae‘ (Ed.: Hardt III, 826–883, mit Zuweisung an Mauritius de Praga und abweichendem Beginn; Damerau 1969, 33–111. – Madre 1965, 254–257 Nr. 3; Spunar 902; Soukup, Repertorium, ohne diese Hs.). 1 | |
| 91va | Tit.: (Rot) Incipiunt allegationes sive responsiones magistrorum et doctorum studii Viennensis de contrario facto in concilio Constanciensi Caesareae maiestati serenissimi ac invictissimi principis et domini domini Sigismundi romanorum Hungariae etc. regis semper augusti generosorum ac inclitorum baronum regni Bohemiae provida sagacitas transmittere et praesentare curavit codicellum quendam ... (91vb) Augustinus: Fieri nullo modo potest etc. Responsio: Haec auctoritas extollit auctoritatem sacrae scripturae et certitudinem veritatis eius ... (105ra) Ultimo addo hoc exemplum ... — ... universo suo non congruens. -- (105rb Schlussschrift) Hec sunt dicta simplici aut rudi stilo et modo ut omnes capere possint quod ad omnes pertinet etc. | |
| (105rb-106rb) | Iohannes Hus
: 30 articuli damnati ex Sententia contra eundem (Ed.: Mansi XXVII, 754f.; Palacký 1869, 225–229, abgedruckt nach Wien, ÖNB, Cod. 4524, 101r–104r, mit der Responsio des Hus). 1 | |
| 105rb | Tit.: (Rot) Sequuntur articuli Iohannis Hus extracti ex libro de ecclesia et quibusdam aliis tractatibus eius Unica est sancta universalis ecclesia quae est praedestinatorum universitas et infra sequitur universalis sancta ecclesia tantum est una ... — ... nullus est dominus civilis nullus est prelatus nullus est episcopus dum est in mortali peccato [30us]. | |
| (106rb-143ra, 145ra-156vb) | Stephanus de Palecz
: Tractatus contra quattuor articulos Hussitarum (Teildruck: FRA I,6, 479ff. – Spunar 923; Soukup, Repertorium). 4 | |
| 106rb | (Prologus) Quia teste beato Augustino in una epistola ad beatum Hieronymum incomparabiliter pulchrior est fides christianorum quam Helena Graecorum ... (106rb) Ideo ego Stephanus de Palecz minimus professorum archidiaconus Callissiensis ad laudem benedictae trinitatis ... — ... vel imperite reformare et nichil deo concedente pertinaciter defensare. | |
| 106va | (Pars prima) Tu es Petrus (Mt 16,18). Exploraturus Christus fidem apostolorum per interrogationem sicut exploravit fidem Chananeae ... — ... quo ad absolutionem peccatorum finaliter concedere dignetur ex sua gratia speciali summus pontifex et pastor pastorum Iesus Christus in saecula benedictus Amen. | |
| 125va | (Pars secunda) Tibi dabo claves (Mt 16,19). Licet omnes apostoli pari praediti consortio sicut sonat canon Cypriani 24 qaestione 1: Loquitur dominus ... — ... haec dicta et scripta sunt de potestate clavium ecclesiae sub directione sanctae sedis apostolicae et omnium illorum quorum interest errantes vel incaute posita corrigere ex officio et emendare pro quo Iesus Christus qui illas claves in ara crucis fabricavit sit in saecula benedictus. Amen. – (143ra Schlussschrift) Explicit tractatus magistri Stephani de Palecz conta Biclefistas et Hussitas heresiarchas. | |
| 145ra | (Pars tertia) Portae inferi non praevalebunt ad versus [!] eam (Mt 16,18). Auctoritas ecclesiae tanta est quod artat omnes fideles suo decreto et constitutione maxime in materia fidei ... — ... pro statu ecclesiae militantis. Quod nobis praestare dignetur Iesus Christus destructor errorum et haeresion in saecula benedictus. Amen. – (156vb Schlussschrift) Explicit tercius tractatus magistri Stephani Palecz contra quatuor articulos hereticorum. | |
| (143ra-143va) | Intimatio Hussitarum in studio Cracoviensi et Responsiva rectoris universitatis Cracoviensis (Ed.: Palacký 1841, 108, Beilage 5 [vgl. ebda. 59 Nr. 5]). 1 | |
| 143ra | Tit.: Initimacio hussitarum in studio Cracoviensi Ad honorem benedictae trinitatis et gloriosissimae Dei genetricis semper virginis Mariae ... nos Iohannes Cardinalis, Petrus Pein, magistri studii Pragensis, ne gloriosissimum ac christianissimum regnum Bohemiae ... protestamur expresse publicantes quattuor articulos ... [Responsiva:] Notificat rector almae universitatis studii Cracoviensis de consensu et voluntate ... — ... et tamquam haeretica condemnata etcetera. | |
| (143va) | Stephanus de Palecz
: Nota ad reponsionem rectoris universitatis Cracoviensis (Ed.: Prokeš 1928, 24 [nach Città del Vaticano, BAV, Vat. lat. 4063, 175r, mit Nennung der vorliegenden Handschrift]. – Spunar 917). 1 | |
| 143va | Nota diligenter. Nota si in auctoritatum expositionibus vel de intellectu communionis sub utraque specie ... — ... et alia abhominabilia peccata etc. | |
| (143va-145ra) | Proclamatio quattuor articulorum Hussitarum et Wiclefistarum praesentatus principibus regni Poloniae et duci Lituaniae (Ed. einer längeren Fassung: Bartoš 1932, 282–285. – Spunar 206). 1 | |
| 143va | Tit.: (Rot) Sequitur tractatus Biclefistarum et Hussitarum per eos presentatus serenissimis principibus regi [!] Polonie ac magno duci Biclavie Nos capitanei magistrique civium ... Notum sit universis christifidelibus quod fideles in regno Bohemiae instant ... Primus articulus: Quod verbum Dei per regnum Bohemiae libere et sine impedimento a sacerdotibus domini praedicetur ... — ... parati sumus exhibere. Datum anno domini Mo quadringentesimo vicesimo. – (145ra Schlussschrift) Finis articulorum biclefistarum et hussitarum heresiarcharum. | |
| (157ra-178rb) | Nicolaus de Dinkelsbühl
: Sermones de eucharistia, Sermo 1-5 (Madre 245–249, nennt die Hs. S. 247). | |
| (178va-182ra) | Iacobus de Voragine OP
: Sermo in dedicatione ecclesiae (Ed.: Graesse 845–857, cap. 182). 1 | |
| 178va | Dedicatio ecclesiae inter alias festivitates sollemniter ab ecclesia celebratur. Et quoniam duplex est ecclesia sive templum scilicet materiale et spirituale ... — ... ut tandem in eo habitare dignetur per gloriam, quod ipse praestare dignetur qui vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. | |
| (182rb-188vb) | Nicolaus (Erhardi) de Graetz
: Expositio symboli apostolorum (Kurzfassung von RB 5813, ohne diese Hs.). 1 | |
| 182rb | Credo in Deum patrem omnipotentem creatorem caeli et terrae. Fides recta est necessaria cuiuslibet [!] volenti ad caelum venire propter tria bona ... — ... nec in cor hominis ascendit. Ad illa aeterna gaudia perducat nos dominus noster Iesus Christus filius Dei patris omnipotentis qui cum Deo patre et Spiritu sancto vivit et regnat unus Deus in saecula saeculorum benedictus. Amen. – (188vb Schlussschrift) Dicta magistri Cristanni doctoris Sacre Theologie de Grecz. | |
| (188vb-214ra) | Aldobrandinus de Tuscanella OP
: Expositio symboli apostolorum (RB 1105; Madre 1965, 321; Kaeppeli 133). 1 | |
| 188vb | Funiculus triplex difficile rumpitur (Ec 4,12). Funiculus iste, quo a terra trahimur in caelum est fides spes et caritas ... — ... ad sedes sydereas transferentur et sic patet locus vite aeternae. Ad quam nos perducat qui sine fine regnat et vivit. Amen. | |
| (214ra-b) | De articulis fidei. 1 | |
| 214ra | Nota in fundamento fidei sunt duodecim lapides id est duodecim articuli ... — ... duodecimus est extrema unctio ... unde ibant apostoli praedicantes ubique et inungentes infirmos et sanabantur etc. – (214rb Schlussschrift) Et sic est finis sit laus deo. | |
| (214v-215r) | Concordantia prophetarum cum symbolo apostolico (Vgl. RB 8528). Schematische Darstellung. 1 | |
| 214v | Duodecim prophetae. Ieremias: Patrem invocabitis (Ier 3,19). Qui terram fecit et condidit caelum (Ier 11). Duodecim articuli fidei: Deus pater omnipotens. Duodecim apostoli: Credo in Deum patrem omnipotentem creatorem caeli et terrae ... — ... et vitam aeternam. Amen. Matthias. | |
| (214v) | Carmina super martyria apostolorum (Ed.: u.a. Mazzatinti 1899, 399f.). 2 | |
| 214v | Tit.: (Rot) Versus In cruce Petrus obiit, Romam praedicat urbem. Ense perit Paulus, Petro sociatus in urbe. Primus apostolici Iacobus gregis est iugulatus ... — ... Iudaeam docuit Matthias quo requievit. (Vgl. auch Walther, Initia 8883) | |
| 214v | Tit.: (Rot) Secuntur alii versus De patre nato dant et de flumine sacro | |
| (214v) | Articuli fidei. 1 | |
| 214v | Articulos Petrus Andreas Bartholomaeus conceptum, natum Iacobus, passumque Iohannes inferius Thomas ... — ... redditum vitamque. Matthias. | |
| (215v-216v) | Leer, Vorzeichnung des Schriftraums. | |
| (217ra-240ra) | Tractatus de detractione (Bloomfield 5299). 1 | |
| 217ra | Sciendum est de detractione filia invidiae et sorore odii, quae detractio proch dolor nimis commune peccatum est nedum apud saeculares sed et apud spirituales. Et primo dicetur quid sit detractio, secudno quot multipliciter contingit detrahere ... — ... et Psalmus: Longe a peccatoribus salus etc. – (240ra Schlussschrift) Et sic est finis huius operis. | |
| (240ra) | (240ra) Auflistung von zehn Bibelstellen zu Dominus prope est (Phil 4,5). Wohl als Gerüst zu einer Auslegung. 1 | |
| 240ra | Dominus prope est. Primo per maiestatis praesentiam omnibus Psalmus 118 | |
| (240rb-vb) | Leer. |