Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=6137 
Wien, Österreichische Nationalbibliothek (ÖNB), Cod. 3891
THOMAS EBENDORFER. NICOLAUS DE DINKELSBÜHL.
Olim: Lunael f. 223    Papier   XXIV, 312 Bl.   220/225×145   St. Wolfgang oder/und Mondsee, 1437-1441
Provenienz/Letztbesitzer: Mondsee OSB
Handschrift aus 4 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-252) St. Wolfgang (oder Mondsee?), 1441; 2  (253-264) um 1435/1445; 3  (265-276) 1438; 4  (277-312) 1437
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4  |  Einzelbilder: fol. V, XIII, 1, 25, 26, 31, 74, 80, 132, 133, 193, 202, 217, 247, 248, 263, 264, 269, 276, 301, 308.
Literatur zur Handschrift: CMD-A II 70, Abb. 347, 402 (online).

Teil 11-252   Papier   St. Wolfgang (oder Mondsee?), 1441
Schrift:
(1r-246r) Schreiber: Wolfgang Chranekker – Schriftart: Bastarda
(246r) Kolophon: 1441 von Wolfgang Chranekker, Organist in St. Wolfgang, fertig geschrieben. – 1448 ist Wolfgang Chranekker als Altarist der Dompfarrkirche St. Ulrich in Regensburg urkundlich fassbar (siehe Rumbold 2014, 68; siehe auch Historisches Lexikon Bayerns [Ian Rumbold, 2010]). Wright 2010 und Rumbold 2014 setzen Wolfgang Chranekker mit dem Schreiber D (Hauptschreiber im Bereich 1r-12v und 129r-158v, dritte Schicht) des zwischen ca. 1439-1443/1444 datierbaren "Mensuralcodex St. Emmeram", München, BSB, Clm 14274 gleich. Die paläographische Übereinstimmung erscheint jedoch nicht ganz eindeutig (Martin Roland). Laut Rausch 2021, 66 f. stammt von Chranekker außerdem die Orgelpartitur in Wien, ÖNB, Cod. 5094. – Der Wallfahrtsort St. Wolfgang wurde vom Benediktinerstift Mondsee betreut und Chranekker scheint ein bezahlter (musikalischer) "Dienstleister" für den Wallfahrtsbetrieb gewesen zu sein; er bezeichnet sich als Organist und nicht als Priester, sieben Jahre später nennt er sich Altarist, war damals also sicher geweiht. Doch war er keineswegs nur Musiker, wie die umfangreiche Schreibarbeit in Cod. 3891 belegt, die er vermutlich im Auftrag des Klosters durchführte.
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   Figürlicher Buchschmuck   
Rote Strichelung von Majuskeln, Unterstreichungen. Rote, gelegentlich blaue Überschriften. (246rb) Zeigehand in Rot. Meistens dreizeilige rote und blaue Lombarden, (14r, 141v, 235r) mit wenig Knospendekor. (1r) eine fünfzeilige blau-rote Fleuronnéelombarde (Knospenfleuronnée); Profilgesicht und Medaillon als Besatzmotive; Fadenfortsätze. – Vergleichbares Fleuronnée in zwei weiteren Mondseer Handschriften: Wien, ÖNB, Cod. 1972 und vor allem Cod. 3904 (1r: Hand 1). Neben der grundsätzlich ähnlichen Anordnung der Knospen in annähernd dreieckigen Feldern ist auf das kleine Medaillon rechts oben und auf die nach oben abstehenden Fäden mit ihrem vergleichbaren Schwung zu verweisen.
Teil 2253-264   Papier   um 1435/1445
Schrift:
(253r-262r) Schriftart: Bastarda
Teil 3265-276   Papier   1438
Schrift:
(266r-276v) Schriftart: Bastarda
(276v) Kolophon mit Datierung
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   
Teil 4277-312   Papier   1437
Schrift:
(277r-306v) Schriftart: Bastarda
(306v) Kolophon mit Datierung
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   
(277r) rote Überschrift, keine weitere Rubrizierung, Lombarden nicht ausgeführt
VI-IV, V, VI, VII, VIII-XXIV   Papier   2. Viertel 15. Jh.

Einband: Mondsee (?)     15. Jh.     Gotisch     
Einband restauriert
Einbandfragment oder Abklatsch vorhanden
Rotes Leder über Holzdeckeln. Auf dem VD schwache Spuren eines ehemaligen Streicheiselinien- und Blindstempeldekors; Titelschild (15. Jh.). Spuren von je fünf Buckeln und zwei Langschließen. VDS und HDS erneuert, auf dem VDS Vermerk über abgelöste Fragmente ("2 Bll. und 2 Streifen, früher Vorsatz, Nachsatz und Falz"). Der ehemalige Papierrücken (Mondsee, 17. Jh.) abgelöst und auf halbes Papierblatt aufkaschiert. Darauf oben Titel mit Ordnungsbuchstaben G, darunter Vorsignaturen auf zwei kleinen, jetzt auf einen eigenen Streifen geklebten Papierschildern bzw. ehemals darunter.


Hergestellt für St. Wolfgang am Abersee, wo der Schreiber von Teil 1 als Organist tätig war, oder für das Stift Mondsee, das den Wallfahrtsort betreute und wo der Codex später aufbewahrt wurde.
Vorbesitzer 1: Mondsee, Benediktinerkloster St. Michael (748-1791), 15. Jh. (?) , 31, 84
Vorbesitzer 2: Wien, Hofbibliothek, Ende 18. Jh.
Martin Roland (Forschungsstand 2015, MeSch VI, Kurzbeschreibung; Redaktion Katharina Hranitzky 2022); WZ: Maria Stieglecker
"CMD-A II", "Rumbold 2014", "Wright 2010", "Rausch 2021", "MeSch VI", "Lhotsky, Ebendorfer", "Madre"
alle Initien
(Ir-XXIVv) Leer.
(1r-246r) Thomas Ebendorfer Sermones (Lhotsky, Ebendorfer, Nr. 101 [De confessione], 10 [De ieiunio], 105-109 [De gula, De penitenciis, De contricione, De confessione breviter, De restitucione], 38 [De evangeliis de tempore]; z. T. übereinstimmend mit Wien, ÖNB, Cod. 3889, ebenfalls aus Mondsee).
   1
246r Expl.   ... (Explicitvermerk, Datierung, Schreibername, Lokalisierung [?]) Expliciunt sermones Magistri Thome de Haselpach finiti feria tertia in die sancti Anthonii anno XLIo per me Wolfgang Chranekker tunc temporis organista in sancto Wolfgango etc. [17.1.1441, St. Wolfgang am Abersee].
(246r) Notabilia theologica.
   2
246ra Nota si dominus nec ea voluit in templum offerri, ut puta columbas, quae ibi vendebantur ...
246rb Videlicet [?] legitur de sancto Severino episcopo coloniensi qui post mortem apparuit suo dyacono ...
(246v-252v) Leer.
(253r-262r) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermones de corpore Christi (Madre, 245-249, Sermones 1-3, mit dieser Handschrift [S. 249]).
(262v-265v) Leer.
(266r-276v) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermones de corpore Christi (Madre, 245-249, Sermones 4-5, mit dieser Handschrift [S. 249]).
   1
276v Expl.   ... (Datierung) Finiti sunt hii sermones in die sancte Anne Anno xxxviiio [26.7.1438].
(277r-306v) Nicolaus de Dinkelsbühl De octo beatitudinibus (Madre, 187-191, mit dieser Handschrift [S. 191]).
   1
306v Expl.   ... (Datierung) Et sic est finis huius in die sancti Pirminii pontificis Anno 37o [3.11.1437].
(307r-312v) Leer.
(NS) Ehemaliger Papierrücken mit Titel und Vorsignaturen.