Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=6974 
Wien, Österreichische Nationalbibliothek (ÖNB), Cod. 5418
TEXTE ZUM QUADRANTEN UND ZUR ZEITMESSUNG
Olim: Rec. 1679    Pergament und Papier   221 Bl. (Bl. 1, 19, 221 Pergament)   290×210/215   Wien/Klosterneuburg (?), 1433-1434 (?)
Literatur zur Handschrift: CMD-A II 177, Abb. 309 (online).
Foliierung: rote Foliierung in arabischen Zahlen
Lagen: (IX+2)20 + VII34 + 6.VI106 + (VI+1)119 + 6.VI191 + (VIII+1)208 + (VI+1)221
Schrift:
Schreiber: Reinhardus Gensfelder de Nurenberga, Magister   Schriftart: Bastarda – Marginalien
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Figürlicher Buchschmuck   Federzeichnung(en)   

Einband:      Streicheisenlinien        
Originaleinband (wie ÖNB, Cod. 5415). Rotes Leder mit Streicheisenlinien über Holzdeckeln. Spuren von fünf Schutzbuckeln, zwei Schließen und einer Kettenbefestigung.


Vorbesitzer: Wien, Alte Stadtbibliothek
Katalogisat aufgrund der Beschreibung in MESCH V (Martin Roland) erstellt; Ergänzungen von Edit A. Lukacs
"CMD-A II", "Thorndike-Kibre"
alle Initien
(VDS) Tabula contentorum.
(1ra-vb) Liber iuratus Honorii (Ed.: Liber iuratus Honorii. A Critical Edition of the Latin Version of the Sworn Book of Honorius, ed. G. Hedegard. Stockholm 2002 (Identifikation M. Haltrich.)).
(2r) Ex libris (Wien, Alte Stadbibliothek).
(2v) Leer.
(3r-24v) Profatius Iudaeus Quadrans novus (Thorndike-Kibre 827/12). In der Bearbeitung des Iohannes (Krafft) de Gmunden (1. Version seines Quadranten-Traktats).
   3
3r Tit.: (Rot) Incipit compositio nova de quadrantis prophatii Iudei
(4r) Licet multa sint instrumenta practicae astronomiae deserventia, communiora tamen et meliora sunt astrolabium et quadrans ... — ... (24v) His igitur omnibus factis completum erit instrumentum quod vocatur quadrans. Ad omnes usus scies et utilitates actum et paratum, et pro dictis vide figuras praecedentes. (SCHLUSSSCHRIFT, Datierung) Explicit composicio quadrantis Prophacii Iudei 1434o.
6r Leer
20r-v Leer
(25r-v) Leer.
(26r-45r) Profatius Iudaeus Tractatus de utilitate quadrantis (Thorndike-Kibre 47/7). In der Bearbeitung des Iohannes (Krafft) de Gmunden (1. Version seines Quadranten-Traktats).
   1
26r Tit.: (Rot) Incipiunt utilitates quadrantis Prophatii Iudei
Ad intelligendum canones de practica et utilitates quadrantis est sciendum ... — ... (45r) ab alio in plano invenias secundum doctrinam datam in notabili capituli ... pro exemplo ...
(45v-46v) Leer (nur Spalten in Rot).
(47r-54r) Profatius Iudaeus Operatio quadrantis (Laut Thorndike-Kibre 1305/9, "Demonstrationes quadrantis"; Zuschreibung an Profatius laut Jordanus, anhand von München, BSB, Lat. 588, 96va-100va). Demonstrationes quadrantis.
   1
47r Quoniam tota doctrina data in quadrante de mensurationibus ... — ... (54r) et illud patet in figura subscripta. Et sic est finis huius libelli de proli.. regularum quadrantis.
(54v-56r) De astrolabio (Thorndike-Kibre 1687/13).
   1
54v Verbi gratia sit d a res erecta perpendiculariter super superficiem terrae ... — ... (56r) quae lineae sunt duae transversae diametro astrolabi.
(56v-58v) Leer (nur Spalten in Rot).
(59r-78v) Profatius Iudaeus Aliae utilitates quadrantis (Thorndike-Kibre 1294/1).
   1
59r Tit.: (Rot) Incipiunt alie utilitates quadrantis Prophatii modicum aliter compositi antiquiores et satis bone et utiles
Quoniam pictura artis astronomiae sive non bene ... — ... (78v) diversimode proportionatos, etc. Et est finis utilitatum quadrantis. (Rot) Proportiones numerorum ad duodecim.
(79r-v) Leer.
(80r-89v) G. MarchionisDescriptio sive compositio quadrantis (Thorndike-Kibre 828/5).
   1
80r Tit.: (Rot) Incipit descriptio sive compositio quadrantis inclinati. Et pono primo motum compositionis et inclinationis etc.
Licet per Prophatium Iudaeum quadrans modernis temporibus fuerit compositus ... — ... (87v) et tantum de prima parte huius quadrantis et de compositione eius, etc.
(90r-110r) G. MarchionisDe utilitate quadrantis planitorbii (Thorndike-Kibre 1065/9).
   1
90r Tit.: (Rot) Incipiunt utilitates quadrantis planitorbii
Post praemissa secundum quod ordo postulat agendum est de utilitatibus quadrantis planitorbii ... — ... (110r) in bono perseverantiam pro labore. (SCHLUSSSCHRIFT, Datierung) Explicit tractatus Quadrantis planitorbii Editus a fratre G. Marchionis ordinis fratrum minorum tunc studente parisius pro provincia Aquitanie finitus Anno christi 1434o.
(110v) Leer.
(111r-122v) De compositione quadrantis (111r-116r). De utilitatibus et operationibus quadrantis (117r-122v) (Thorndike-Kibre 425/6).
   2
111r Tit.: (Rot) Incipit compositio quadrantis cum cursore
Geometriae duae sunt partes, scilicet theoretica et practica ... — ... (122v) inter speculum et terminum plani mensurandae.
116v Leer
(123r-124r) Iohannes de Monte PessulanoDe mensuratione plani in longum et latum (Thorndike-Kibre 1443/4).
   1
123r Tit.: (Rot) De mensuratione plani in longum et latum (Davor, Schwarz) Secunda pars planimetrie
Si autem vis mensurare planum in longum et latum ... — ... (124r) dabit capacitatem eius. (SCHLUSSSCHRIFT, Datierung) Et sic est finis. Et hec ergo de proprietate quadrantis hec (!) pauca sufficiant. (Rot) Explicit tractatus quadrantis de cursore Iohannis de Monte Pessulano finitus anno christi 1434 currente etc.
(124v-126v) De area trianguli (Thorndike-Kibre 1477/14).
   1
124v Si volueris scire aream trianguli aequilaterali aliter quam in quadrante ... — ... (126v) quod potest probari per regulam datam, etc.
(127r-v) Leer (nur Spalten in Rot).
(128r-138r) Iohannes (Krafft) de Gmunden Tractatus quadrantis de horis diei aequalibus (3. Version seines Quadranten-Traktats) (Ab 134r nur Tabellen, jene auf 137r im Rubrum Georg Müstinger zugeschrieben. -- Thorndike-Kibre 1582/1).
   1
128r Tractatus quadrantis de horis aequalibus et alititudinibus solis et stellarum ac mensuris rerum ... — ... (131v) immediate sequentem illam figuram. (Rot) Et compositio quadrantis de horis equalibus edita a venerabili viro magistro Iohanne de Gmunden.
(138v) Leer.
(139r-145r) Iohannes (Krafft) de Gmunden Secunda pars quadrantis (Thorndike-Kibre 1472/16). (3. Version seines Quadranten-Traktats).
   1
139r Tit.: (Rot) Incipiunt utilitates quadrantis de horis equalibus
Secunda pars quae est de usu quadrantis octo habet capitula ... — ... (144v) cuius exemplum in sequenti patet figura. (SCHLUSSSCHRIFT, Rot) Explicit compositio et communiter utilitates quadrantis de horis equalibus magistri Iohannis de Gmunden etc.
(145v) Leer.
(146r-164v) Iohannes (Krafft) de Gmunden Tractatus de compositione cylindri (Thorndike-Kibre 509/1 u. 1580/3).
   3
146r Tit.: (Rot) Incipit tractatus de compositione chylindri
Tractatus cylindri duas habet partes quarum prima est de eius compositione, secunda de usu et de utilitatibus ipsius ... — ... (164v) et numerus quotiens ostendit altitudinem rei. Et sic est finis. Etc. (SCHLUSSCHRIFT) Explicit tractatus de compositione et utilitatibus chilindri editus a venerabili viro magistro Iohanne de Gmunden etc.
147v Leer
162v-163v Leer
(165r) Horologium concavium (Thorndike-Kibre 640/6). Nachtrag.
   1
165r Horologium concavum ... — ... erit pro 8a post medietatem.
(165v-167r) Leer.
(167v) Georgius Müstinger CRSA Tabula astronomica.
   1
167v Tit.: Tabula per Georium (!) praepositum ... requiescat in pace.
(168r-172r) De compositione cylindri (Thorndike-Kibre 776/1).
   1
168r Incipit alia compositio cylindri. Investigantibus cylindri dispositionem quod dicitur horologium viatorum ... — ... (171v) et haec est eadem, e contrario (?) est proportio, etc., etc.
(172v) Leer.
(173r, 174r-178v) Notitiae de diversis horologiorum construendorum methodis. Ergänzungen.
   2
173r, 174r Confectio horologii ... — ... (178v) debet esse centrum circuli et habebis intentum.
173v Leer
(179r-179v) Leer.
(180r-182r) Compositio organi Ptolomaei.
   1
180r Tit.: (Rot) Incipit compositio organi Ptolemei
Organum Ptolemaei ita sit ... — ... (181v) si vero post meridiem, e converso.
(182v) Leer.
(183r-186r) Modus componendi instrumentum quod Torcular vocatur (Thorndike-Kibre 1575/7).
   2
183r Torcular sic construitur: accipe trabem firmam ... — ... (185v) et magis visui quam auditui credendum.
183v Leer
(186v) Leer.
(187r-189v) Compositio et utilitas armillarii (Thorndike-Kibre 831/12).
   2
187r Locum stellae secundum longitudinem et latitudinem artificio instrumenti ... — ... (189v) vero est consideratio. (Rot) Explicit compositio et utilitates armillarum.
188r-v Leer
(190r-191v) Leer (nur Spalten in Rot).
(192r-193r) Iohannes de Lineriis Canones tabularum primi mobilis (Thorndike-Kibre 753/1). Canon 7.
   1
192r Tit.: (Rot) Compositio instrumenti linee meridionalis
Instrumentum ad lineam meridianam, quae alio nomine zenith meridionale dicitur, constituere ... — ... (193r) quantum ergo illud instrumentum sit utile, habetur in Canonibus tabularum magistri Iohannis de Lineriis. Etc.
(193r-v) Instrumentum ad capiendum altitudinem solis et stellarum.
   1
193r-v Tit.: (Rot) Sequitur compositio alterius instrumenti
Instrumentum ad capiendum altitudinem solis et stellarum ... — ... (193v) et huius quadrati haec est figura.
(194r-195v) De compositione quadrantis (Thorndike-Kibre 752/13).
   1
194r Tit.: (Rot) Regula magne Ptolemei
Instrumentum ad capiendum altitudinem solis et stellarum observandos faciendas construere ... — ... (194v) quem ad expositionem illius ordinare intendimus.
(196r-201r) Ad faciendum horologium (Thorndike-Kibre 39/1). (198r-201r Zeichnungen und Tabellen zu einer Uhr in Nürnberg).
   3
196r Ad faciendum horologium horarum inaequalium quod est de intentione Albategni capitulo 56 ... — ... (197r) versus Zenith caputis praecise locetur. (Rot) Sequitur tabula ad faciendum horologium horarum inaequalium ad Nurembergam et primo ad principium Canoni.
197v Leer
198v Leer
(201v-202r) De compositione horologii muralis.
   1
201v Ad faciendum horologium murale secundum umbras versas fac semicirculum ... — ... (201v) cuius haec est figura. (Die Figur folgt auf 202r oben.)
(202r-204v) Iohannes Schindel (Jan Šindel) Compositio cylindri (Thorndike-Kibre 203/7).
   1
202r Tit.: (Rot) Incipit compositio chilindri magistri Iohannis Schindel
Cylindrum, quod et horologium viatorum dicitur, ita componitur ... — ... centro mundi restituat. (204v Datierung) Et sic completur chilindri composicio 1433o currente.
(205r) Leer.
(205v-206r) Zur Sonnenuhr (Thorndike-Kibre 631/8).
   1
205v Hoc instrumento sic uteris dum altitudinem solis scire volueris ... — ... (206r) sed ab eo incepto numera.
(206v) Leer.
(207r-207v) Horologium murale per umbras versas. Klapptafel mit schematischen Federzeichnungen zu einer Uhr in Nürnberg, wohl zu 196r-201r gehörig.
(208r-208v) Leer.
(209r-211v) Horologium Achab (Thorndike-Kibre 640/4).
   1
209r Horologium Achab collata est sicut in Almagesti primi libro, capitulo primo ... — ... (211v) summo studio est amplectenda, etc.
(212r-212v) Leer.
(213r-217r) De quadrato geometrico (Thorndike-Kibre 1435/6).
   1
213r Sequitur de quadrato geometrico componendo. Disponatur quadratum ... — ... (216v) tantum praedictis cubitis correspondentium, etc.
(217r) Tabelle.
(217v-220v) Leer (nur Spalten in Rot).