Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=7497 
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 412
THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT
Olim: II 1 F 14 S. 2    Pergament   258 Bl.    120×90   Stams, Zisterzienserstift, 14. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Stams, Zisterzienserstift
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: I  (1-134); II  (135-258)
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

 Volldigitalisat
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 5, 127-136 (online).

I1-134   Pergament   
Schrift:
Schriftraum: 85/88 × 57/91    Zeilenzahl: 24-27   
Schriftart: Textualis – Marginalien – Glossen
Drei Hände.
Ausstattung: Rubriziert   
II135-258   Pergament   
Schrift:
Schriftraum: 84/90 × 59/63    Zeilenzahl: 21-23 und 23-30   
Schriftart: Textualis – Marginalien
Sieben Hände: 1) Bl. 135r-139v, 143r-194v, 196r-203v, 208r-251r; 2) Bl. 140r-142v; 3) Bl. 195r-v; 4) Bl. 203v, Z. 16 - 206v; 5) Bl. 206, Z. 14 - 207v; 6) 251v-252r; 7) 252v-258v und HDS.
Ausstattung: Rubriziert   

Einband: Stams     14. Jh.     Gotisch     Schmucklos        


Vorbesitzer: Stams, Zisterzienserstift , bis 1808, L 9
Im Roschmann-Katalog von 1739 (Innsbruck, TLMF, Dip. 1089/VI) und im Stamser Übergabekatalog (Innsbruck, ULBT, Cod. 1001) eingetragen unter der Signatur L 9.

Trotz durchgehender Kustodenzählung und inhaltlichem Zusammenhang vermutlich ursprünglich zwei getrennte Teile.

Corrigendum zum gedruckten Katalogband: Am Rücken im Untersten Feld Signatur L 9, sowohl im Übergabekatalog als auch im Roschmann-Katalog unter der Signatur L 9 (nicht L 8) eingetragen unter "Loci communes sancti", dieselbe Eintragung von Roschmanns Hand auf Bl. 1r. (AP 06-2025).


Bearbeitung: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol; Katalogbeschreibung: Daniela Mairhofer 2008
Digitalisierung und Dateneingabe: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol: Projekt Libri Stamsenses 2023-2024 - Kulturerbe digital

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 5", "Schneyer", "PL"
alle Initien
Teil 1
(1r-128r) Loci communes ex operibus variorum auctorum et sanctorum et ex sacra scriptura congesti. Kompilation von Exzerpten aus den Werken einiger Kirchenväter, namentlich Ambrosius Mediolanensis, Anselmus Cantuariensis, Augustinus Hipponensis, Basilius (Caesarensis?), Beda Venerabilis, Bernardus Claraevallensis, Caesarius Arelatensis, Cyprianus Carthaginensis, Damasus I. papa (?), Ephraem Latinus, Fulgentius episcopus Ruspensis, Gregorius I. Magnus, Haymo Halberstatensis, Hieronymus Stridonensis, Hugo de S. Victore, Iohannes Cassianus, Iohannes Chrysostomus, Isidorus Hispalensis, Leo I. Magnus, Maximus Taurinensis, Origenes, Petrus Chrysologus, Symphosius Amalarius, eines nicht namentlich genannten Heiligen, einiger Philosophen (Aristoteles, Cicero, Secundus Philosophus, [Ps.]Seneca und Sokrates) sowie aus der Bibel (Apostel Petrus und Iohannes) zu verschiedenen Themen, die nach Stichworten von a-v alphabetisch geordnet sind.
   3
1r Tit.: Bernardus in quadam epistola.
Abire. Beatus qui post illa non abiit quae possessa onerant, amata inquinant, amissa cruciant
44r Gregorius. Quisquis stimulo divini amoris excitatus hic possessa reliquerit et iudicio procul dubio culmen iudiciariae potestatis obtinebit
51r ] Nota quod historia est que res gestas loquitur. Allegoria in qua unum ex alio intellegitur
(128r-132v) Sermones de sanctis. Teilweise anonym.
(128r) Sermo de s. cruce, de s. Iohanne evangelista, de s. Francisco et de s. Iohanne Baptista.
   1
128r Tria sunt mihi difficilia et quartum penitus ignoro, viam aquilae in caelo, viam colubri super terram, viam navis in medio maris, viam viri in adolescentia (Prov. 30,18-19). Verbum propositum festo quadruplici potest congrue adaptari, scilicet crucis, Iohannis Evangelistae, Francisci et Iohannis Baptistae quorum quodlibet commendatur in verbo praemisso ... — ... quid per ignem nisi avaritia, quid per sanguinem nisi luxuria, quid per mortem nisi gehenna designatur.
(129r) Sermo de s. Iohanne evangelista.
   1
129r Viam aquilae in caelo (Prov. 30,19) dividatur ut supra. Circa hoc notandum quod per aquilam significatur Iohannis Evangelistae privilegium, per caelum Christi evangelium. Aquila namque volat altissime, videt acutissime ... — ... pretiositatem, stellarum propter incorruptibilitatem, sed XII propter omnium bonorum perfectam integritatem.
(130r) Bertrandus de Turre OFM Sermo de s. Francisco (Schneyer I 570, Nr. 916).
   1
130r Expl.   ... Fundata enim erat super fundamentum petrae (Matth. 7,25) per omnium peccatorum destitutionem et omnium bonorum accumulationem.
(131r) Bertrandus de Turre OFM Sermo de s. Iohanne Baptista (Schneyer I 569, Nr. 894).
   1
131r Viam viri in adolescentiam penitus ignoro (Prov. 30,19). Ut prius in hoc verbo Iohannes Baptista commendatur a muneris singularitate cum ostendit in eo sanctitatis perfectionem ... — ... et Faciat te in opprobrium venire inimicis te (Eccli. 42,11) id est daemonibus per ignorantiam et seductionem. Det nobis dominus.
(131v) Bertrandus de Turre OFM Sermo de s. Petro et Paulo (Schneyer I 569, Nr. 895).
   1
131v Tit.: Petri et Pauli.
Numquid coniungere valebis micantes stellas Plyades. Iob (28,1). Litteraliter in verbis istis miratur Iob corporum superiorum uniformem coniunctionem, spiritualiter vero in eisdem miratur mundus ... — ... et ceperunt audiri tonitura quia erant sine pusillanimitate et micare fulgura quia erant sine imparitate. Det nobis dominus et cetera.
(133r-134r) Traktat, Exzerpt und Sentenzen.
(133r) Traktat (PL 82, 73-728). Vergleich der sieben Metalle mit den sieben Planeten anhand von Exzerpten aus Isidorus de Sevilla, Etymologiae, L. XVI, cap. XVII und XVIII, L. V, cap. XXVII und L. XIX, cap. XIII mit Worterklärungen aus Papias, u. a. zu lacuna und crustula.
   1
133r Metallum dictum Graece apo tu metallen quod natura eius ea sit, ut ubi una vena apparuerit, ibi spes sit alterius inquirendi ... ad omnem formam posse duci. Metallorum genera sunt VII. Primum vivum argentum, secundum plumbum, tertium stannum ... — ... Crustula diminutivum est a crusta panis oleo conspersus in medio concavus et tortus. Hic et torta panis (Ier. 37,20).
(133r) Isidorus Hispalensis Etymologiae, Exzerpte (in einem Traktat über die sieben Metalle und die sieben Planeten).
(134r) Exzerpt aus Ephraem Latinus sowie Sentenzen aus Ambrosius Mediolanensis (De officiis ministrorum) und Thomas de Aquino („philosophus“; Super librum IV Sententiarum Petri Lombardi) zum Thema (Gottes-)Liebe.
   1
134r Tit.: De caritate.
Effrem: Molle vinculum est caritas Dei et gladius utrimque acutus non potes eam incidere ... — ... Ambrosius: Quanti non dederunt errori locum sed suspicioni. Idem: Usus cito inflectit naturam.
Teil 2
(135r-139v) Exzerpte und Sentenzen. Zu verschiedenen Themen, u. a. zu De mundi conceptu. Auszüge aus den Digesten im Umfang eines Satzes; Sentenzen aus Andreas Capellanus, Augustinus Hipponensis, Cassiodorus, Cicero, Curtius Rufus, Hugo de S. Victore, Lotharius Segni (Innocentius III.), Petrus Alphonsos, Sallust, (Ps.-)Seneca und Socrates, eine Sentenz aus der Bibel, Liber Proverbiorum und zahlreiche Sentenzen aus den Werken des Albertanus Brixiensis, des Ps.-Caecilius Balbus und Pubilius Syrus. Autoritäten am Rande angeführt, selten mit Angabe des Werkes.
   1
135r Dicit lex Culpa est immiscere rei ad se non pertinenti. Seneca Iratus nihil nisi crimine loquitur. Petrus Alfonsus: Natura hoc habet humana ... — ... Cassiodorus Non est in mundo tam bona fortuna quam non augeat litterarum gloriosa notitia.
(140r) Petrus Remensis OPSermo de uno confessore (Schneyer IV 754, Nr. 493).
   1
140r Expl.   ... nec deprimaris in adversis. Num XX (17) Via regia gradiemur. Rogemus dominum.
(142r) Petrus Remensis OPSermo de s. una virgine (Schneyer IV 755, Nr. 502).
(142v) Beda Venerabilis OSB In evangelium s. Lucae, Exzerpte (PL 92, 318D).
   1
142v Beda. Concupiscentiae non erit aestus ubi umbram faciet spiritus sanctus. Ysidorus. Mori oportet hominem in carne mundo ne moriatur in anima Deo.
(142v) Isidorus Hispalensis Sententiae, Exzerpte aus L. III, cap. LXI (PL 83, 736B).
(143r-194v) Exzerptensammlung (Weiterführung). Kurze bis sehr lange Exzerpte aus den Werken einiger Kirchenväter und Philosophen, namentlich Ambrosius Mediolanensis, Anselmus Cantuariensis, Augustinus Hipponensis, Basilius Magnus, Bernardus Claraevallensis, Boethius, Cicero, (Ps.-?)Cyprianus Carthaginensis, Gregorius I. Magnus, Guigo I. prior Carthusiae, (Ps.-?)Hieronymus Stridonensis, Hippocrates, Iohannes Chrysostomus, Isidorus Hispalensis, Maximus Taurinensis, Origenes, Plato, Pythagoras, Leo I. Magnus, Seneca, Socrates, eines nicht nachweisbaren "Gerardus" sowie ein Exzerpt aus dem Werk eines nicht identifizierbaren "philosophus" und zwei Exzerpte eines "quidam". Bl. 143r-166r ausschließlich Augustinus, Bl. 166r-168v und 178r, Z. 12-182r, Z. 16 Gregorius, Bl. 169r-170r, Z. 20 und 173v-177r, Z. 7 Bernardus, ansonsten bunt gemischt.
   1
143r Augustinus de beata vita. Nullus perfectus aliquo eget, sed quod videtur corpori necessarium sumit si affuerit ... — ... sola clementia salvum regem in aperto praestabit. Nota: Sicut imber tempus est ad germinationem, sic serenitas (?) ad maturationem.
(195r-233v) Sermones de tempore, de sanctis et de communi sanctorum. Großteils anonym, vereinzelt der Predigtsammlung des Bertrandus de Turre entnommen.
(195r) Sermo in commemoratione omnium fidelium defunctorum (Schneyer IX, 826, Nr. 19).
(196r) Sermo in ascensione domini.
   1
196r Tit.: De ascensione domini.
Ascendit super omnes caelos ut adimpleret omnia. Eph. (4,10). Sicut dicit beatus Bernardus in sermone de resurrectione: Sunt aliqui quibus in interpando vel in corrigendo vel in monendo insunt verba malitiosa ... — ... Can. (7,9) Ascendam in palmam et comprehendam fructus eius, fructus scilicet fruitionis divinae, ad quam nos perducat.
(199r) Sermo in capite ieiunii.
   1
199r Tit.: In diebus rogationum.
Petite et accipietis ut gaudium vestrum plenum sit. Io. (16,24). Ihesus Christus sciens fragilitatem humanam per se non posse subsistere ad petendum subsidium exhortatur in verbis propositis et tria facit: Primo ad petendum invitat ... — ... hanc quietem Iohannes vocat silentium, ab apostolo dicitur pax, quae exuperat omnem sensum. Ad quam nos.
(202r) Sermo de BMV.
   1
202r Tit.: De sancta Maria.
Celebra Iuda festivitates tuas. Naum (!) I° (15 bzw. 2,1). Festa beatae virginis nobis communia sunt cum illa scilicet dies in qua nata est et in qua concepit filium Dei et in qua assumpta est ... — ... ad omnes perfectos ut in sua bonitate permaneant praestante domino nostro Ihesu Christo.
(206v) Sermo. Einschub von anderer Hand.
   1
206v Ibat Ihesus et cetera (Luc. 7,11). Nota quod peccator per mortuum significatur de quo V per ordinem sunt videnda. Primo quod ad instar mortui est frigidus, ponderosus et foetidus ... — ... domum exire faciunt. Tertio quando ipsam animam ad sepulcrum infernale deducunt.
(208r) Sermo de s. Katherina.
   1
208r Collum tuum sicut turris eburnea. Cant. ultimo (recte: 7,5). Verba ista spiritualiter intellecta sunt verba Christi beatam Katherinam sponsam suam familiariter alloquentis et integraliter describentis ... — ... in ebore candiditas continentiae, in saphyro humilitas conscientiae. Det nobis dominus.
(209v) Bertrandus de Turre OFM Sermo de s. Iacobo (Schneyer I 569, Nr. 898).
   1
209v Expl.   ... Et in iustitia fundaberis (Is. 54,14) quam ad multiplicationem operum bonorum. Rogemus dominum.
(210v) Bertrandus de Turre OFM Sermo de s. Bartholomeo (Schneyer I 570, Nr. 906).
   1
210v Expl.   ... quam ad poenalitatem in dimittendo et luctum quam ad caecitatem in possidendo. Rogemus dominum.
(212r) Bertrandus de Turre OFM Sermo de s. Maria Magdalena (Schneyer I 569, Nr. 897).
   1
212r Pro urtica mirthus crescet. Ysa. LX (recte: 55,13). In verbis istis metaphorice ... — ... acriores dolores daemonibus non inferimus quam cum peccata nostra confitendo et plangendo punimus. Rogemus dominum.
(214v) Bertrandus de Turre OFM Sermo in annuntiatione BMV (Schneyer I 569, Nr. 886).
   1
214v Tit.: De annuntiatione beatae Mariae.
Expl.   ... reprimit venenum carnalium suggestionum, fecundat fructum bonorum operum. Det nobis dominus.
(216v) Bertrandus de Turre OFM Sermo in assumptione BMV (Schneyer I 570, Nr. 903).
   1
216v Tit.: De assumptione beatae Mariae.
Expl.   ... argentum solidam firmitatem, aurum fluidam ductilitatem, purpura splendidam puritatem.
(217v) Sermo de BMV.
   1
217v Tit.: De beata virgine.
Sicut lilium inter spinas et cetera. Cant. (2,2) Notandum quod per lilium beata virgo apte satis designificatur: Lilium enim potest considerari ... — ... tota suavis est et omnibus omnia facta. Securum ergo habes o homo accessum ad Deum et cetera.
(218v) Bertrandus de Turre OFM Sermo de s. Martino (Schneyer I 570, Nr. 920).
   1
218v Expl.   ... fecundet et irroret nostras affectiones, pacificet et concordet nostras contentiones.
(220r) Bertrandus de Turre OFM Sermo de omnibus sanctis (Schneyer I 570, Nr. 919).
   1
220r Tit.: De omnibus sanctis.
Stellae dederunt lumen in custodiis suis. Baruch 4° (recte: 3,34). In verbis propositis spiritualiter ... — ... sed micantes id est conformes, fulgentes in iustitia paupertatis, quasi dicat sic: Det nobis.
(221r) Sermo de omnibus sanctis (Schneyer 7, 20, Nr. 70).
   1
221r Tit.: De dedicatione.
Expl.   ... fuit excisus primus lapis tabernaculi summi, sine manibus id est sine humano opere solo artificio deitatis.
(223v) Bertrandus de Turre OFM Sermo de s. Bernardo (Schneyer I 570, Nr. 905).
   1
223v Expl.   ... et omnis gaudii praesentia ad quam terram viventium nos perducat, pater et filius et spiritus sanctus Amen.
(228r) In Litaniis maioribus et minoribus.
   1
228r Tit.: In laetaniis.
Aer congregatur in aquas et ventus transiliens fugabit eas. Ion (37,21). Letaniae ad hoc sunt a patribus institutae ut in eis fiant orationes ad Deum pro oportunis imbribus impetrandis ... — ... supprimit gratiarum actionem in oratione, retardat praeceptorum executionem in opere.
(230r) In Litaniis maioribus et minoribus.
   1
230r Tit.: Item.
Loquimini ad petram et ipsa dabit vobis aquas. Numeri XX (8). In verbis istis historice intellectis iubentur Moyses et Aaron aquas de petra elicere miraculose ad prebendum potum ... — ... aqua redundans ad meritorum multiplicationem, lux habundans ad bonorum omnium consummationem.
(231r) Sermo de s. apostolis.
   1
231r Praebebis equo fortitudinem et circumdabis hinnitum collo eius. Iob (39,19). Nota quod per equum recte iste apostolus designificatur N. Equi enim tuba ad proelium delectabiliter concitantur ... — ... addet fortitudinem, per patientiam in sustinendo. Det enim nobis dominus et cetera.
(231v) Bertrandus de Turre OFM Sermo de s. Caecilia (Schneyer I 571, Nr. 922).
   1
231v Expl.   ... miraculorum operationis, honorant Deum per reverentiam gratiarum actionis. Rogemus dominum.
(233v) Exzerpte. Aus den Kirchenvätern Hieronymus Stridonensis und Ps.-Bernardus Claraevallensis zum Thema Weinen.
   1
233v Tit.: De fletu.
Ieronimus. Vide quanta sit fletuum magnitudo ut aquarum diluvio comparetur quam quis habuerit et dixerit cum Ieremia Non sileat pupilla ... — ... recordatio Petri respectus est Christi, ergo cum flendo recordaris peccatum a Christo videris.
(234r-237r) Anonymer Traktat über die acht Stufen der Liebe. Mit Zitaten aus der Bibel und Exzerpten u. a. aus Augustinus Hipponensis, Bernardus Claraevallensis, Godefridus Admontensis und Gregorius I. Magnus.
   1
234r Dicit beatus Bernardus Magna res est amor. Sunt autem in eo VIIIo gradus per quos contingit a statu viae ad statum patriae ... — ... ita ut Moyses miraretur quod rubus arderet et non combureretur. Rogemus dominum et cetera.
(237r-251r) Sermones de tempore et de sanctis.
   1
238v Introduxit me rex in cellaria sua (Cant. 1,4). Hic notantur tria, primo nobilitas quoad introducentem ibi Rex ... — ... ut uniretur, magnificaretur, contineretur dicebat Ne vagari incipiam et cetera. (Cant. 1,7). Rogemus dominum.
(237r) Sermo de s. Augustino (Schneyer VI, 542, Nr. 85. Parallelüberlieferung: Basel, UB, B X 19, 110ra).
(241v) Sermo de s. Clemente.
   1
241v Agnus stabat supra montem Syon. Apoc. (14,1). Quoniam de beato Clemente dicitur in legenda sua quod cum esset Romanus pontifex tanta virtutum perfectione et mansuetudine praepollebat ... — ... hoc est contemplationis percipiens dulcedinem benedictionis. Rogemus dominum.
(244r) Bertrandus de Turre OFM Sermo de s. Francisco (Schneyer I 570, Nr. 914).
   1
244r Tit.: Francisci.
Expl.   ... monile enim est firmaculum peccatoris et ideo significat castitatem quae est ornamentum mentis.
(245r) Sermo de s. Francisco.
   1
245r Tit.: Francisci.
Numquid per sapientiam tuam plumescit accipiter expandens alas suas ad austrum. Iob (39,26). In verbis istis spiritualiter intellectis describit nobis Iob beatum Franciscum quadrupliciter commendandum scilicet quem ad inspirationis instinctum ... — ... In purpura quae piscis sanguine tingitur caro liviens plagarum proprietate.
(247r) Bertrandus de Turre OFM Sermo in nativitate domini (Schneyer I 567, Nr. 855).
   1
247r Tit.: De nativitate domini.
Expl.   ... redimens te a culpa fortiter quia eripiens te a poena, salvans quia constituens te in gloria.
(248r) Bertrandus de Turre OFM Sermo in epiphania domini (Schneyer I 568, Nr. 873).
   1
248r Tit.: De epiphania domini.
Expl.   ... quia infundens claritatem intelligentiae, onichus quia praestans soliditatem patientiae.
(249r) Bertrandus de Turre OFM Sermo in purificatione BMV (Schneyer I 568, Nr. 880).
   1
249r Tit.: De purificatione.
Columba portans ramum olivae venit ad nos. Gen. (8,11). In verbis propositis litteraliter intellectis legitur historia de columba ramum floridum referentem ... — ... honoravit nostram naturam in resurrectione, implevit gratia in ascensione ad quam nos perducat.
(251v-252r) Sentenzen. Aus Ambrosius Mediolanensis (Commentarius in Cantica Canticorum bzw. Expositio in psalmum David CXVIII), Bernardus Claraevallensis (In festo omnium sanctorum), Constantinus (Africanus? Sentenzen nicht nachweisbar), Hieronymus Stridonensis (Epistolae, Epistolarum classis I und Interpretatio Homiliarum Origenis in Canticum Canticorum), Iohannes Halgrinus de Abbatisvilla (vermutlich Sermones), Isidorus Hispalensis (Sententiae), Pelagius haeresiarcha (Epistola XVII) bzw. Pelagius I. (Epistola I) und Persius Flaccus (Satyrae). Zu verschiedenen Themen, u. a. zu De dilectione inimicorum.
   1
251v Ysidorus. Maioris est culpae manifeste quam occulte peccare. Ieronymus. Quantumcumque te deiceris humilior Christo non eris ... — ... Idem in viatico (?): Sanguis est dignior omnibus et amabilior naturae aliis humoribus.
(252v-258r) Sermones diversi.
   2
252v Ubi eras quando me laudabant astra matutina et iubilabant omnes filii Dei (Iob 38,4/7). Verba proposita scripta sunt in Iob, fons sapientiae, verbum Dei in excelsis. Verbum secundo propositum scriptum est ... — ... facilius consequendum salutet quilibet nostrum semel cum uno Ave Maria omnium thesaurariam gratiarum.
253r Ubi eras et cetera (Iob 38,4/7). Verba ista sunt sublimis et gloriosi Dei alloquentis beatum Iob et interrogantis ipsum mirabili quaestione ... — ... aeternitas ad quam nos perducat pater et filius et spiritus sanctus Amen.
(258r-v) Exzerpte. Aus den Kirchenvätern Albertus Magnus, Augustinus Hipponensis, Bernardus Claraevallensis, Gregorius Naziazenus, Hieronymus Stridonensis und Iohannes Chrysostomus.
   1
258r Bernardus: Christus dedit nobis animam in pretium, carnem in cibum, sanguinem in potum, aquam lateris in lavacrum ... — ... si enim aliquo horum amor tuus fuerit occupatus iam ex [
(HDS) Weiterführung der vorausgehenden Exzerptenkompilation, jedoch wegen Verlust eines Teils des Blattes nur teilweise erhalten. (Hieronymus: Epistolae, CXXII [PL 22, 1044]).
   1
HDS ]sed iusti voc[abulum non a]mittit qui per paenitentiam resurgit semper [