Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=7517 
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 432
SAMMELHANDSCHRIFT (BES. NICOLAUS DE DINKELSBÜHL)
Olim: II 2 B 4    Papier   303 Bl.   300×210   Entstehungsort unbestimmt (Niederösterreich?), 4. Jahrzehnt 15. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Stams, Zisterzienserstift
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1  (I, 1-295) Niederösterreich (?), 4. Jz. 15. Jh.; 2  (296-303) 4. Jz. 15. Jh.
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

 Volldigitalisat
hebraica.at – Hebräisches Fragment in dieser Handschrift: HDS
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2  |  Einzelbilder: fol. 3, 10, 12, 17, 48, 51, 69, 73, 85, 96, 104, 114, 118, 120, 137, 162, 229, 232, 299, 301.
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 5, 249-255 (online).
Zahlen 87 und 88 bei der Foliierung übersprungen.

Teil 1I, 1-295   Papier   Niederösterreich (?), 4. Jz. 15. Jh.
Lagen: 3.VI35 + V44II + 14.VI214 + VII228 + 2.VI252 + (VI-7)257 + 3.VI293 + (VII-9)295.
Wasserzeichenbefund: 4. Jz. 15. Jh.
Schrift:
Schriftraum: 210 × 140    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 38   
Schriftart: Bastarda – Marginalien – Glossen
Mehrere Hände: 1) 1ra-44ra; 2) 45ra-103rb; 3) 103va-105va; 4) 107ra-256va; 5) 258ra-269ra; 6) 269ra-295ra.
Ausstattung: Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Lombarden, teilweise mit Ausläufern, Punktverdickungen, Aussparungen und einfachem Fleuronnée. Bl. Irb Federzeichnung geometrischer Formen.
Teil 2296-303   Papier   4. Jz. 15. Jh.
Lagen: IV303(301)
Wasserzeichenbefund: 4. Jz. 15. Jh.
Schrift:
Schriftraum: 240/267 × 140/165    Zeilenzahl: 30-36/41-53   
Schriftart: Bastarda – Marginalien – Glossen
Blindlinierung und Tintenrahmung. Schrift 15. Jh. Zwei Schreiber mit Federwechsel: 1) Bl. 296r-298r; 2) 298v-302r.

Hs. enthält 6 Fragmente
VDS   Pergament   13. Jh.
Als Spiegel des VD diente das Fragment einer lateinischen Grammatik 13. Jh., jetzt abgelöst und in der Fragmentensammlung der ULB Tirol als Frg. 48 aufbewahrt.
Schrift:
Schriftraum: 160 × 130    Zeilenzahl: 75   
Schriftart: Textualis
Ausstattung: Rubriziert   
Punktierte Lombarden.
FälzeTeil 1, Lagenmitten   Pergament   13. Jh.
Schrift:
Schriftart: Textualis
VDSb   Pergament   
Fünf (ursp. sechs) Pergamentstreifen theologischen Inhalts zur Verstärkung der Lagen an Deckel geklebt, jetzt vom Buchblock abgelöst. Vier Streifen (unbeschriftet) am rechten Rand des Deckels, zwei oben und unten vertikal jeweils bis zur Mitte des Deckels geklebt (s. VDSb1 und VDSb2).
VDSb1   Pergament   13. Jh.
Fragment eines theologischen Textes. 145 x 18. Obere Hälfte: rechter Rand eines Pergamentblattes. Streifen an allen Seiten beschnitten.
Schrift:
Schriftraum: Zeilenzahl: 32   
Schriftart: Textualis
Ausstattung: Rubriziert   
Lombarden.
VDSb2   Pergament   2. Hälfte 12. Jh.
Fragment aus Ivo Carnotensis. Längs über die untere Hälfte des Deckels geklebter Pergamentstreifen, 130 x 20.
Schrift:
Schriftraum: Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 3-4   
Schriftart: Karolingische Minuskel
HDS   Pergament   mitteleuropäischer oder italienischer Raum, 13. bis 14. Jh.
Fragment einer Torarolle in hebräischer Sprache.
Schrift:
Schriftraum: Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 20   
Hebräische Schrift, der Schriftcharakter ist aschkenasisch (italienisch?) aus gotischer Zeit.

Einband: Süddeutschland oder Stams     2. Hälfte 15. Jh.     Gotisch     Streicheisenlinien             Kettenbuch
Rindsleder über dicken Holzdeckeln. Spuren von Schließen und Beschlägen.


Vorbesitzer: Stams, Zisterzienserstift , bis 1808, F 17

Corrigenda zum gedruckten Katalogband 5: S. 252 „196vb“ statt „190vb“ ; „239vb“ statt „139vb“.

Bearbeitung: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol; Katalogbeschreibung: Daniela Mairhofer, Josef Oesch 2008
Digitalisierung und Dateneingabe: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol: Projekt Libri Stamsenses 2023-2024 - Kulturerbe digital
Wasserzeichen: Maria Stieglecker (ÖAW)

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 5", "PL", "Madre", "Bloomfield", "Wilhelm I", "Wretschko-Sprung"
alle Initien
Teil 1
(VDS) Abgelöstes Fragment eines anonymen Kommentars zu Donatus, Ars minor. Ausschnitt von De nomine bis De verbo erhalten. Heute Innsbruck, ULB Tirol, Frg. 48.
   2
VDSr ] sed didicit quod sint in proprio quia ... — ... quantitas in uno nomine sit generaliter etiam specialiter [
VDSv ] sive propria in utriusque tamen deteriata est qualitas ... — ... dicendum est quod [...] est n[obili?)tas [
(VDS) Fragment eines Textes theologischen Inhalts. Inhalt nicht identifizierbar.
(VDS) Ivo Carnotensis Fragment. Sermones, Sermo V sive
Opusculum de convenientia veteris et novi sacrificii
(PL 162, 550C–551B). Text kaum entzifferbar.
   2
VDS host]ias obtulisse. Ad huiusmodi [
VDS ] nup[er na]to tria muner[a obtulerunt:] aur[um quo] moraliter spiritualiter intellig[en]cia declaratur; thus, quo puritas devote [
(Iva-b) Zwei Tabulae. Zu Bl. 2-84.
(1ra-295v) Nicolaus de Dinkelsbühl Opuscula, zumeist aus Tractatus octo (Druck: Strassburg 1516). Ein anonymer Traktat eingeschoben, ein anderer fälschlicherweise Dinkelsbühl zugeschrieben.
(1ra-44IIra) Nicolaus de Dinkelsbühl Tractatus de tribus partibus paenitentiae (Tractatus octo IV) (Madre 180–182. Bloomfield Nr. 1866, jeweils ohne Nennung der Hs. Parallelüberlieferung: z. B. Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 199, 1ra–42rb; Cod. 219, 19ra–55ra).
(45ra-86rb) Nicolaus de Dinkelsbühl De oratione dominica (Tractatus octo III) (Madre 175f. Bloomfield Nr. 9138). Alle 12 Einzelsermones enthalten. Geringfügige Abweichungen in der Einteilung der Sermones gegenüber Madre.
(86rb-99rb) Nicolaus de Dinkelsbühl Tractatus de septem peccatis capitalibus (Confessionale) (Tractatus octo VII) (Madre 199f. Bloomfield Nr. 5379).
(99rb-103rb) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo in festo sanctissimae trinitatis (Madre 146, Nr. 53). Aus der Reihe Sermones dominicales, Pars aestivalis.
(103va-105va) Tractatus de fide.
   1
103va Quid est fides? Fides est credulitas illarum quae non videntur rerum. Unde apostolus: Fides est substantia sperandum rerum (Hebr. 11,1). Quae sunt ille res quae non videntur ... — ... Ut eam artius in cordibus fidelium ingereret saepe repetit dicendus. Haec est fides catholica.
(105vb-106v) Leer.
(107ra-150rb) Nicolaus de Dinkelsbühl Tractatus de dilectione Dei et proximi (Tractatus octo I) (Madre 162-164. Bloomfield Nr. 2039). Sermo Madre Nr. 8 fehlt, im folgenden Traktat eingefügt.
(150rb-214va) Nicolaus de Dinkelsbühl Tractatus de decem praeceptis (Tractatus octo II) (Madre 169–171. Bloomfield Nr. 4049).
(215ra-247vb) Nicolaus de Dinkelsbühl Tractatus de octo beatitudinibus (Tractatus octo V) (Madre 187f. Bloomfield Nr. 2541). Geringfügige Abweichungen in der Kapiteleinteilung gegenüber Madre. Madre Nr. 7 fehlt.
(248ra-256va) Marquardus de Lindavia OFM (?)De quinque sensibus. Nicht mit den beiden bei Madre 323-328 unter dem Titel De quinque sensibus angeführten, zu den unechten Werken des Nicolaus de Dinkelsbühl gezählten Fassungen identisch. Vermutlich Variante von Marquard von Lindau, De quinque sensibus, da Textbeginn anfangs identisch, später jedoch abweichend.
(248ra) Prolog. - (248vb) Haupttext.
   8
248ra Tit.: Iste tractatus non est magistri Nycolai de Dinkelspüchel. Tractatus subtilis de quinque sensibus in patria.
Beati oculi qui vident quae vos videtis. Luc. 10 (23). Ex hoc verbo beatus Bernardus sic inquit O dulcissime Iesu, quando ante faciem tuam apparebo (Ps. 41,3) ... — ... omnia quae sensus percipient in Deum summae dirigent.
248vb Tit.: De ornatu corporis
Est ergo primo dicendum de ornatu corporis. Primus ornatus est sanitas. Ibi enim nulla infirmitas nobis valebit appropinquare ... — ... Sextus ornatus est securitas, ibi enim nulla infirmitas nobis appropinquare valet, securitas enim futurae vitae.
249va Tit.: De ornatu animae
Nunc autem ad ornatus ipsius animae est attendendus. Est autem primus ornatus animae sapientia sine errore. Sciemus enim quicquid voluerimus ... — ... sicut piscis maris circa undique habet mare. Unde dicitur Intra in gaudium domini tui et cetera (Matth. 25,21).
250va Tit.: De visu
Primo igitur ad sensum visus accedo qui quid erit secundum suum actum in patria nostra inquit Iob (19,26) Carne mea videbo Deum salvatorem meum. Et beatus Augustinus de civitate Dei sic dicit ... — ... dum corruptibile hoc induerit incorruptionem et per quotiens immutabilitatem. Haec autem de visu sufficiant Christi.
252va Tit.: De odore
Nunc sequitur de odore qui quid erit in patria. Est igitur hic sensus parum olfactus ... — ... Tertio non minus delectatur in duratione quam incohatione.
253ra Tit.: [De auditu]
Nunc de auditu dicendum est quod hic quid sensus sit in patria potest expresse (!) per glossam super psalmum Exultationes Dei ... — ... Tertia conditio est quod in continuate non minus delectatur quam in principio.
254vb Tit.: De tactu
Nunc dicendum est de tactu qui quid sensus in patria actu suo perficitur ne dicatur de sanctis illud quod dicitur de idolis ... — ... non minus delectatur quam in eius incohationem et hoc propter causas prius dictas.
255vb Tit.: [De gustu]
Nunc de sensu gustus aliquid breviter dicam. Quod quid actus et in patria perficietur, nam dignum et decens ut hii qui famae et siti hic in terra ... — ... claritatis immense venire possumus quae est vita beata, ipse formator omnium et reformator sit Christus filius Dei benedictus nobis concedat qui cum patre et spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum Amen.
(258ra-295ra) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermones dominicales, pars hiemalis (aus dnca 2 post epiph. dni [Sermo Nr. 12] bis dnca in palmis [Sermo Nr. 31]) (Madre 137-145).
Teil 2
(296r-302v) Hermannus FrisingensisStatuten einer Diözesansynode vom 31. Mai 1419 unter Bischof Hermann von Freising (= Hermann Graf von Cilli, 1412-1421), unvollständig (Wilhelm I 209; Wretschko-Sprung 19).
   1
296r Ad laudem Dei salutem quoque gregis nobis ... — ... ne quisquam ignominiam valeat allegare, sed ut subditi [
(HDS) Hebräischer Text, Ausschnitt aus einer Torarolle (Fragm.) (siehe hebraica.at). Erhalten sind Numeri 7,74*-84* und 8,2*-12*, teilweise jedoch mit abgeschnittenen Zeilen.