Beschreibung ausdrucken Permalink: https://manuscripta.at/?ID=7542
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 460
THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT
Olim: II 2 D 4    Pergament   185 Bl.   225×150   Stams, Zisterzienserstift (?), 13. bis 14. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Stams, Zisterzienserstift
Handschrift aus 4 Teilen zusammengesetzt: I  (1-24); II  (25-94); III  (95-160); IV  (160/I[161]–184[185])
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

Abbildungen von 30v65r
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 5, 383-398 (online).

I1-24   Pergament   
Schrift:
Schriftraum: 170/175 × 107/110    Zeilenzahl: 22-31   
Schriftart: Textualis cursiva
Ausstattung: Rubriziert   
II25-94   Pergament   
Schrift:
Schriftraum: 186/190 × 117/120    Zeilenzahl: 30-34   
Schriftart: Textualis
Ausstattung: Rubriziert   
Bl. 30v kreisförmige Darstellung der Extremitas septentrionalis sowie des Circulus solis, Bl. 65r kreisförmige Darstellung zur Trinitas mit rotem Kreuz und Buchstabenkombinationen in schwarzer Tinte, jeweils in roter Tinte innerhalb eines ausgemalten Umrahmungsquadrats.
III95-160   Pergament   
Schrift: 8 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(95r) Schriftraum: 160 × 125/130    Zeilenzahl: 39   
Schriftart: Notula
Eingefügtes Einzelblatt; Schreiber 3
Schrift 2(95v-96r) Schriftraum: 180 × 125/130    Zeilenzahl: 17/40   
Schriftart: Textualis
Eingefügte Einzelblätter; Schreiber 2
Schrift 3(97r-99v) Schriftraum: 190 × 115    Zeilenzahl: 50   
Schriftart: Textualis
Schreiber 1
Schrift 4(100ra-119vb) Schriftraum: 190 × 115    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 48-52   
Schriftart: Textualis
Schreiber 1
Schrift 5(106ra) Schriftraum: 105/110 × 60    Zeilenzahl: 13   
Schriftart: Notula
Eingefügtes halbes Einzelblatt; Schreiber 3
Schrift 6(120r-121v) Schriftraum: 185 × 125    Zeilenzahl: 41-44   
Schriftart: Notula
Schreiber 3
Schrift 7(142v) Schriftraum: 175 × 135    Zeilenzahl: 36   
Schriftart: Notula
Schreiber 3
Schrift 8(122r-142r, 132r-142, 143r-152v, 153r-160) Schriftraum: 175-185 × 120    Zeilenzahl: 38-40   
Schriftart: Textualis
Schreiber 2
Ausstattung: Rubriziert   
IV160/I[161]–184[185]   Pergament   
Bl. 160I in der Zählung übersprungen.
Schrift:
Schriftraum: 183/185 × 115/117    Zeilenzahl: 40   
Schriftart: Textualis
Bl. 184r Notula.
Ausstattung: Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   

Einband: Stams     14. Jh.     Gotisch     Schmucklos        


1808 anlässlich der vorübergehenden Aufhebung des Klosters Stams der UB übergeben.
Vorbesitzer: Stams, Zisterzienserstift, S 1
Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (PV072023)

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 5", "RB", "Schneyer", "PL", "Mieth 1982", "Cardelle u.a. 2018", "Díaz y Díaz"
alle Initien
(Teil I)
(VDS) Dreizeilige Notiz.
   3
VDS In re terrena nec lex nec iuris habena...
VDS Sacrum pingue dabo nec macrum sacrificabo...
VDS Cum polus m duo cc lebda super x duo iuncta...
(1r-3r) Sermo. De effectibus aque benedicte atque eius utilitate.
   1
1r Aqua quam ego dedero fiet in eo fons salientis in vitam aeternam. Ioh. III (recte: 4,13). Effectus aquae benedictae esse salubris septempliciter praedicatur...
(3v-6v) Sermo. De secundo adventu domini ad iudicium.
   1
3v Quis poterit cogitare diem adventus eius? (Mal. 3,2). Tunc videbunt filium hominis venientem in nubibus caeli (Luc. 21,27). In quibus verbis duo nominantur antecedentia iudicium...
(7r-13v) Symbolum Apostolorum cum auctoritatibus (vgl. Stegmüller RB Nr. 7313). Aufteilung des Symbolum auf die zwölf Apostel mit Anführung zahlreicher Auctoritates aus der Bibel und aus Kirchenvätern und -schriftstellern.
   1
7r Petrus (zu ergänzen: dixit) Credo in Deum patrem omnipotentem creatorem caeli et terrae. Dicitur Abacuc 3° Hic est liber mandatorum Dei et lex est in aeternum...
(14r-20r) Conradus de Brundelsheim OCist (Soccus) 2 Sermones in fer. 4 post Quinquages. (De sex operibus misericordiae corporalibus) (Schneyer I 723, Nr. 88-89).
(20v-21v) Sermo in parasceve. In parasceve. Divisionem require.
   1
20v O vos omnes qui transitis per viam, attendite et videte, si est dolor sicut dolor meus. Threnorum primus (Lam. 1,12). Consuetudo est quod quando pauperes et mendici esurientes debiles et infirmi iuxta viam sedent...
(22r) Zusatz zum vorhergehenden Sermo. Divisio.
   1
22r Attendite et videte si est dolor sicut dolor meus. Threnorum primo. In quibus verbis duo possumus notare, primo passionem benignissimam...
(22v-23r) Sermo in parasceve de beata virgine. In parasceve .
   1
22v Anima mea turbata est valde (Ps. 6,4). In quibus verbis beata virgo Maria denotatur cum septem turbationibus valde amaris...
(23v-24v) Sermo.
   1
23v Dominus pauperem facit et ditat, humiliat et sublevat. Primo Regum (1. Sam. 2,7). Sic dixit Anna Uxor Elchanae: Pauperem fecit filium suum...
(Teil II)
(25r-93v) Petrus Alfonsi Dialogus contra Iudaeos (PL 157, 535-672; Ed.: Mieth 1982; Cardelle u.a. 2018. – Díaz y Díaz 893).
(94r-94v) Petro martyre OPSermo. De s. Petro martyre ordinis Predicatorum..
   1
94r Ego sum vitis vera et vos palmites (Ioh. 15,5). In vite intellegitur doctrina Christi, quattuor palmites huius vitis fuerunt quattuor evangelistae...
(Teil III)
(95r) Entlehnnotiz am unteren Blattrand (14. Jh.). Memoriale de plebano in Silz qui habet Passionale de Mays in magno folumine.
(95r) Iohannes de Castello OFM Sermo dnca 6 post pascha (Schneyer III 409, Nr. 454).
(95r-160v) Iohannes de Castello OFM Sermones de epistolis et evangeliis de tempore et de sanctis. Teilweise mit Predigten des Iohannes de Castello und Iohannes de Opreno, vereinzelt Aldobrandinus de Cavalcantibus u. a.
   10
97r Nolite mirari si odit vos mundus etc. 1. Ioh. III (13). Non debent mirari servi si odio habeantur a mundo...
97v Deus autem gratiae qui vocatur etc. (1. Petr. 5,10). Quinque ponuntur in his verbis...
98r Omnis creatura ingemescit etc. (Rom. 8,22). Secundum unam expositionem omnis creatura dicitur homo...
99r Piscatores autem descenderant ... Luc. V (2). Nota hic quattuor, scilicet stagnum, navem, piscatores et retia...
99r Quicumque baptizati sumus ... Rom. VIII (recte: 6,3). In hac epistola principaliter invitamur ad novitatem vitae...
99v Stipendia peccati etc. (Rom. 6,23). Duo genera stipendiorum innuit hic apostolus, scilicet stipendia mortis...
100va Omnis arbor quae non facit fructum bonum etc. (Matth. 7,1). Nota quare mala arbor, id est mali homines et maxime ad instar malarum arborum sunt praecidendi...
101ra Ait autem villicus inter se etc. (Luc. 16,3). Nota octo satis commendabilia in isto villico...
104ra Occurrerunt ei decem viri leprosi (Luc. 17,12). Item (recte wohl: Inter) alia peccata maxime peccatum luxuriae assimilatur leprae...
108rb Bene ... (Lücke in der Hs.) virgo beata ab VIII, primo a Deo patre...
(95v-96r) Iohannes de Castello OFM Sermo (Schneyer 3, 409, Nr. 458).
(103ra) Aldobrandinus de Cavalcantibus OPSermo in dnca 13 post pent. (Schneyer I 159, Nr. 126).
(105vb) Aldobrandinus de Cavalcantibus OPSermo in purif. (Schneyer I 186, Nr. 489).
(105vb-115vb) Sermones de sanctis.
   1
112vb Ascendit Deus in iubilo. Ps. (46,6). Hic tria notantur circa Dei ascensionem, primo ponitur ascensio...
(107vb) Ps.-Thomas de AquinoDe sancto Benedicto (Schneyer 5, 594, Nr. 202).
(107vb) Ps.-Thomas de AquinoIn annunciacione (Schneyer 5, 594, Nr. 203).
(111rb) Ps.-Thomas de AquinoDe sancto Georio (Schneyer 5, 595, Nr. 207).
(111vb) Aldobrandinus de Cavalcantibus OPSermo de inventione s. crucis (Schneyer I 205, Nr. 741).
(111va) Ps.-Thomas de AquinoPhilippi et Iacobi (Schneyer 5, 605, Nr. 364). Parallelüberlieferung: Neapel, Bibl. Nazionale, VIII.A.40.
   1
111va Mihi absit gloriari in cruce domini nostri Iesu Christi. Gal. VI (14). In cruce intelligitur tribus modis gloria, in cruce, id est in amore...
(112ra) Bertholdus Ratisbonensis OFM (?)Sermo de s. Iohanne ante Portam Latinam (Schneyer I 488, Nr. 205).
   1
112ra Hoc est praeceptum meum ... (Ioh. 15,12). Tria notantur in his verbis, primo necessitas diligendi indicitur ibi Hoc est praeceptum meum, secundo...
(113ra) Ps.-Thomas de AquinoEwangelium (Schneyer 5, 606, Nr. 367). Parallelüberlieferung: Neapel, Bibl. Nazionale, VIII.A.40.
(114rb) Aldobrandinus de Cavalcantibus OPSermo de s. Iohanne Baptista (Schneyer I 187, Nr. 501 u. I 208, Nr. 787).
(114ra) Ps.-Thomas de AquinoDe sancta trinitate (Schneyer 5, 602, Nr. 309, zur Hs. Neapel, Bibl. Nazionale, VIII.A.40).
(115ra) Ps.-Thomas de AquinoDe sancto Petro (Schneyer 5, 594, Nr. 199 und 5, 606, Nr. 374).
(116ra-119vb) Iohannes de Opreno Sermones quadragesimales (Schneyer III 654f.).
   3
117vb Ecce nunc sequemur te in toto corde nostro. Dan. III (41). Nota quod VIII (Schneyer: septem) sunt...
118ra Domine qui te derelinquunt confundantur etc. Ier. XVII (13). Nota sex specialiter confundentur qui dominum derelinquunt...
119va Vigilate et orate ut non intretis in temptationem. Marc. XIIII (38). Ostendit hic dominus quod temptationes optime vincuntur...
(120r-129v) Iohannes de Castello OPSermones diversi.
   7
120v Gaudete in domino (Phil. 4,4) usque ibi Deus prope est. In hiis verbis circa gaudium quod proponitur nobis nota V, primum est materia gaudii...
122r Ecce positus est hic in ruinam etc. (Luc. 2,34). Notandum quod positus est Iesus in ruinam quadruplicem secundum IIIIor genera hominum damnatorum impugnantium Iesum...
122r At (ubi) venit plenitudo etc. usque ibi ut eos sub lege erant redimeret (Gal. 4,4–5). In hiis verbis notantur quattuor circa adventum filii missi in carnem...
122v Postquam consummati sunt dies octo ut circumcideretur puer etc. (Luc. 2,21). Hodie legitur epistola verbum abbreviatum de verbo abbreviato, id est parvum evangelium de Christo parvificato (recte: purificato)...
123v Providentes bona ... (Rom. 12,17). Debemus autem providere bona coram Deo propter tria...
123v Baptizatus ergo Iesus etc. Duo notanda in istis verbis circa praesentis diei negotium, scilicet baptismus et effectus baptismi...
127v Risus dolore miscebitur. Prov. XIIII (13). In hiis verbis enim notatur continentia praesentis sollemnitatis...
(129v-142) Anonyme Sermonesreihe für die Sonntage nach Pfingsten und 1. und 2. Adventssonntag. Unmittelbar an die Sermones des Iohannes de Castello anschließend.
   38
129v Deus caritas est ... (1.) Ioh. Can. IIII (8). In hac epistola docet nos Iohannes quid sit credendum, diligendum, imitandum...
130r Homo quidam erat dives et induebatur purpura. Luc. XVI (19). Parabola ista est de duobus scilicet de divite male vivente et condemnato et de paupere...
130v Nolite mirari si odit vos mundus etc. Io. in can. III (1. Ioh. 3,13). In hac epistola docemur quattuor scilicet quod boni homines a malis odio habentur...
131r Humiliamini sub potenti manu domini 1. Petri V (6). In hac epistola docemur quattuor quae sunt necessaria ad salutem, primum est veraciter humiliari...
131r Homo quidam fecit cenam magnam. Luc. (14,16). In hoc evangelio quattuor notantur, primum scilicet quod Deus in caelo multa praeparavit...
131v Erant autem appropinquantes ad Iesum publicani et peccatores (Luc. 15,1). In hoc evangelio tria ostenduntur scilicet publicanorum et peccatorum devotio...
132r Estote misericordes (Luc. 6,36). In hoc evangelio dominus duo prohibet, tria iubet. Prohibet iudicium et condemnationem...
132r Existimo quod non sint condignae passiones. Rom. (8,18). Quando eiecerit dominus hominem de paradiso et posuit in hoc exilium...
132v Omnes unanimes estote in oratione compatientes. 1. Petr. (3,8). Haec epistola continet perfectam doctrinam, docet enim tria...
133r Cum turbae irruerent in Iesum (Luc. 5,1). Istud evangelium est de quattuor, de fervore incredibili...
133v Sicut exhibuistis membra vestra (Rom. 6,19). In hac epistola tria docemur. Quomodo peccata sic emendanda ibi Sicut exhibuistis, quare sint vitanda...
133v Amen dico vobis, Nisi abundaverit etc. (Matth. 5,20). In hoc evangelio dominus tria iubet, legem super additionem, id est Nisi abundaverit...
134r Debitores sumus non carni. Rom. (8,12). Tria hic docet apostolus, quia quibus debeamus ibi Debitores...
134r Cum turba multa esset cum Iesu etc. (Marc. 8,1). Misereor super turbam. Mc. (8,2). Istud evangelium tria continet, indicium divinae misericordiae...
134v Adtendite a falsis prophetis (Matth. 7,15). In hoc evangelio tria docet scilicet a quibus sic cavendum ibi Attendite...
135r Cum appropinquaret Iesus Ierusalem videns civitatem flevit super illam (Luc. 19,41). In hoc evangelio tria notantur quae Christus fecit, suam miserationem ostendit...
135r Dixit Iesus ad quosdam qui in se confidebant (Luc. 18,9). Duo homines ascenderunt templum. Luc. (18,10). In hoc evangelio ostendit dominus duo, unum quod est valde terribile...
135v Exiens Iesus de finibus Tyri venit per Sidonem (Marc. 7,31). In hoc evangelio tria notantur scilicet ubi Christus fuerit...
136r Abrahae dictae sunt promissiones etc. (Gal. 3,16). In hac epistola docet apostolus tria scilicet quod Deus dedit Abrahae promissionem...
136v Beati oculi qui vident etc. (Matth. 13,16). Dico enim verbum quod multi etc. In hoc evangelio tria notantur, narrationem, interrogationem, salutarem responsionem...
136v Spiritu ambulate et desideria carnis non perfeceritis (Gal. 5,16). In hac epistola docet apostolus tria, quod spiritualiter conversemur ibi Spiritu ambulate...
137r Cum iret Iesus Ierusalem transibat per mediam Ca. (recte: Samariam) (Luc. 17,11). Hoc evangelium quattuor continet scilicet occursum leprosorum, petitionem ipsorum et sanationem...
137v Ibat in civitatem et cum appropinquaret ... (Luc. 7,11). Istud evangelium est de quattuor, de mortuo filio qui portabatur ad tumulum...
137v Nemo potest duobus dominis servire. Mt. (6,24). Quattuor docet hic dominus scilicet quod non possumus duobus dominis simul et semel servire...
137v Nemo potest duobus dominis servire. Mt. (6,24). Quattuor docet hic dominus scilicet quod non possumus duobus dominis simul et semel servire...
138r Cum intraret Iesus in domum cuiusdam principis pharisaeorum etc. (Luc. 14,1). Et ecce quidam hydropicus Luc. (14,2). Hoc evangelium continet pharisaeorum observationem ibi Et ipsi observabant eum...
138v Magister quod est mandatum magnum in lege etc. (Matth. 22,36). Bona quaestio, sed mala intentio, de magistro quaerunt qui minimum non implent...
138v Ascendens Iesus in naviculam transfretavit etc. (Matth. 9,1) et ecce offerebant ei paralyticum. Matth. (9,2). In hoc evangelio tria ponuntur, locus ubi Christus venit ibi Ascendens...
139r Simile est regnum homini regi qui fecit nuptias filio suo Matth. XXI (recte: 22,2). Quattuor hic notantur scilicet quod per has nuptias significetur quis ad eas invitetur...
139v Confortamini in domino ... Eph. VI (10), 1. Mach. Dixit Iudas Non concupiscant spolia eorum quia bellum ex adverso est...
140r Erat quidam regulus etc. (Ioh. 4,46). Hoc evangelium tria continet scilicet petitionem reguli, exauditionem domini et curationem infirmi...
140r Simile est regnum caelorum homini regi qui voluit rationem ponere cum suis servis. Matth. XVIII (23). Pluries invenitur dominus vocatus homo...
140v Hoc evangelium de tribus est, de capciosa (!) quaestione ibi Magister scimus...
140v Abeuntes pharisaei consilium inierunt ut Iesum caperent in sermone. Matth. XX (recte: 22,15). Hoc evangelium de tribus est, de capciosa (!) quaestione ibi Magister scimus...
141r Cum appropinquasset Iesus Ierosolymis etc. (Matth. 21,1). Hoc evangelium duo continet scilicet qualiter Iesus Ierosolymam venit et quomodo receptus fuerit...
141r In hac epistola apostolus tria facit, insinuat commoditatem temporis ibi Hora est...
141v Quaecumque scripta sunt etc. Rom. XI (recte: 15,4). In hac epistola apostolus tria ostendit scilicet quia utilis sit sacra scriptura ibi Quaecumque scripta sunt...
142r Erunt signa in sole et luna et stellis. Luc. X (recte: 21,25). In hoc evangelio agitur de adventu Christi ad iudicium sicut in praecedenti actum est de adventu Christi in carnem...
(142v) Anonymer Einzelsermo zum Gründonnerstag.
   1
142v Exemplum dedi vobis etc. (Ioh. 13,15). Dedit nobis Christus in die cenae exemplum liberalitatis in corporis et sanguinis sui porrectione...
(143r-160v) Sermonesreihe. Fortsetzung von Bl. 106r.
   12
143r Obsecro vos ego vinctus in domino ut digne ambuletis etc. Eph. IIII (1). In hac epistola ponit apostolus duplicem ordinationem secundum quam debent ordinari fideles...
147r Heri hora VI. (recte: VII.) reliquit eum febris (Ioh. 4,52). Nota in febre spirituali processum febris materialis, primo enim fit collectio...
150r Cum sublevasset oculos Iesus et vidisset maximam multitudinem. Ioh. VI (5). Nota delectabilem et gratum cibum faciunt quinque, labor viae, fames, commoda, fessio, condimenta ciborum...
151r Quia de mundo non estis sed ego elegi vos de mundo ... Ioh. XV (19). In hiis verbis notantur tria secundum tres clausulas eorum, primo sanctorum dignitas...
151v Opus fac evangeliste (2. Tim. 4,5). Ad tria monentur hic praedicatores qui sunt evangelistae, I. boni nuntii...
153r Sancti apostoli quorum festum hodie agitur et angeli (!) discipuli steterunt...
155r Vadamus et videbo visionem ... Exo. III (3). Rubus qui ardebat et non comburebatur fuit iste sanctus. Notanda autem quod quattuor terribilia sunt admiranda...
155r Beatus vir qui invenit sapientiam (Prov. 3,13). Notandum quod quinque genera hominum quaerunt sapientiam et non inveniunt...
155v Dominus dedit mihi linguam eruditam ... Isa. L (4). Notandum quod sanctus iste habuit donum linguarum ad quattuor, primo ad impetrandum...
156r Memores estote quomodo salvi facti sunt patres nostri etc. (1) Mach. (4,9). Hic invitamur ad memoriam sanctorum, nota ergo tria, quae sit causa...
157r Simile est regnum caelorum homini negotiatori quaerenti bonas margaritas. Mt. XII (recte: 13,45). Notandum quod Christus Deus verus est negotiator, quia emit animas nostras de manu diaboli...
159v Sanctificavi domum hanc quam aedificasti ... (3 Reg. 9,3). Verba ista respondit dominus Salomoni postquam aedificaverat templum...
(145v) Aldobrandinus de Cavalcantibus OPSermo in dnca 20 (Schneyer I 198, Nr. 643).
(152r) Aldobrandinus de Cavalcantibus OPSermo in festo omnium sanctorum (Schneyer I 187, Nr. 509).
   1
152r Quia vidisti me Thoma credidisti, beati qui non viderunt etc. Ioh. XX (29). In hiis verbis notantur tria, primo erga beatum Thomam magna Dei benignitas...
(Teil IV)
(160Ir-160Iv) Sermo.
(160Iv-161r) Sermo.
   3
160Iv Vox exultationis et salutis in tabernaculis iustorum (Ps. 117,15). Quinque sunt voces. Prima vox est diaboli decipientis...
160r Historia patet et ideo eam obmittimus et sensum moralem qui multum aedificat dicimus. Zachaeus interpretatur iustus sed quia iustus non erat ideo dominum videre non poterat...
160r Egressus Iesus Christus perambulabat Iericho (Luc. 19,1). Historia patet et ideo eam obmittimus et sensum moralem qui multum aedificat dicimus. Zachaeus interpretatur iustus sed quia iustus non erat ideo dominum videre non poterat...
(160Ir) Notiz. mein dinst wizt vor, lieber her hans pharer secundo.
(161r) De utilitate psalmorum.
   1
161r Quattuor sunt peccata quae clamant ad dominum, scilicet peccatum oppressorum, unde in Exodo Viduae et pupillo non nocebis...
(161r-161v) Über die himmelschreienden Sünden.
(161r) Augustinus De utlilitate psalmorum (dem Augustinus zugeschriebene Notiz).
   1
161r Augustinus de utilitate psalmorum. Si diversis afflictionibus tribulatus fueris et humanis et spiritualibus undique anxiatus...
(161v-183v) Excerpta patrum de virtutibus et vitiis.
   1
162r Iohannes episcopus de fide dicit Fides est sanctissimae religionis fundamentum, caritatis vinculum, amoris subsidium, sanctitatem firmat, castitatem roborat...
(184r) Sermo.
   1
184r Cum appropinquaret Iesus (Matth. 21,1). Dominus ac redemptor appropinquante die passionis suae Bethaniam venit et Betfage montem Oliveti...