![]() |
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=7558 |
![]() | Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier. |
I | 1-104 Pergament |
Schrift: | |
(1-104) Schriftraum: 152/164 × 114/126 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 37-44 | |
Schriftart: Textualis Zwei Hände: 1) Bl. 1r–57ra; 2) Bl. 57rb–103vb. | |
Ausstattung: Rubriziert Fleuronnéeinitiale(n) | |
II | 105-112 Pergament |
Schrift: | |
(105-112) Schriftraum: 160 × 120 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 37-40 | |
Schriftart: Textualis Zwei Hände: 1) Bl. 105ra–va; 2) Bl. 106–112. Bl. 112v Federproben in Notula 15. Jh. |
E | Pergament 14. Jh. |
Vier 26-31mm breite Pergamentstreifen mit Text theologischen Inhalts | |
VDS | Pergament 14. Jh. (?) |
Schrift: | |
Schriftraum: 130/150/160 × 50/55 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 38 | |
Schriftart: Textualis | |
HDS | Pergament 13. Jh. |
Abklatsch eines in der ULB Tirol nicht mehr nachweisbaren Fragments eines mittelhochdeutschen, vermutlich literarischen Textes (Epos?) des 13. Jh. | |
Schrift: | |
Schriftraum: 90 × 140 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 15 | |
Schriftart: Textualis formata (Textura) |
Einband: Stams (?) 14. Jh. Gotisch Schmucklos |
Im Roschmann-Katalog von 1739 (Innsbruck, TLMF, Dip. 1089/VI) und im Stamser Übergabekatalog (Innsbruck, ULBT, Cod. 1001) eingetragen unter der Signatur M 13 eingetragen als "Sermones de sanctis". 1808 anlässlich der vorübergehenden Aufhebung des Klosters Stams der ULB Tirol übergeben. Vorbesitzer: Stams, Zisterzienserstift ![]() ![]() |
--------------- Addenda/Corrigenda bitte melden! ---------------
(VDS) | Fragment aus zwei Predigten. Beidseitig beschriebenes Pergamentblatt aus einer Sermoneshandschrift (?). Erhalten sind ein Sermo in assumptione BMV (?) und ein Sermo in fer. 5 post dncam 1. in Quadrages. (Schneyer 9, 347, Nr. 104). | |
(VDS) | Hinweis auf den Sermo Bl. 14va: Stabat iuxta crucem forte in XVo folio.. | |
(1ra-49va) | Sermones de praecipuis festis domini. Meist Sermones de tempore und de sanctis, gegen Ende hin auch vereinzelt Sermones de communi sanctorum bzw. de occasionibus. Predigten meist anonym, bisweilen auch den Sermonesreihen bekannter Autoren entnommen. 90 ![]() | |
1ra | Iacobus genuit Ioseph virum Mariae de qua genitus est Iesus qui vocatur Christus (Matth. 1,16). Weiterer Text nicht entzifferbar... | |
1va | Puer natus est nobis. Ia. IX (5). In verbis praemissis circa huius pueri nativitatem V sunt notanda, videlicet quis puer, ubi natus, de quo natus, quare natus et quomodo natus... (Schneyer 9, 852, Nr. 1) | |
2rb | Ecce annuntio vobis gaudium magnum et cetera. Luc. 2 (10). Ad honorem dominicae nativitatis quae hodie coletur haec verba ab angelo sunt prolata... | |
4ra | Stephanus plenus gratia. Act. 4 (recte: 6,8). In hiis verbis commendatur sanctus Stephanus a triplici plenitudine, fuit enim plenus spiritu sancto... (Schneyer 9, 129, Nr. 21) | |
4vb | Diligebat Iesus Iohannem. Io. 21 (20). In hiis verbis notandum est quod Iesus Iohannem diligebat quod sibi in tribus effectibus ostendit verae caritatis... | |
5ra | Ecce puer meus electus quem elegi (Matth. 12,18). In verbis propositis possunt notari tria, videlicet amicabilis denotatio cum dicitur Puer meus; spiritualis commendatio cum dicitur Electus... | |
5rb | Vocatum est nomen eius Iesus. Luc. 2 (21). In verbis praemissis notandum est quod hoc nomen Iesus est fructuosus quia habet Vque virtutis affectus. Est enim honorabile, terribile, amabile, dulce et auxiliabile... (vgl. Schneyer 9, 852, Nr. 4) | |
5va | Vocatum est nomen eius Iesus. Luc. 2 (21). In hiis verbis notandum est quod hoc nomen Iesus constat ex quinque litteris et quaelibet litterarum... | |
5vb | Obtulerunt domino aurum, thus et myrram. Mt. 4 (recte: 2,11). In hiis notandum est quod per tria dona materialia significantur tria dona spiritualia quae domino offerre debemus... (Schneyer 9, 852, Nr. 5) | |
6ra | Leva in circuitu oculos tuos et cetera. Isa. XLum (recte: 60,4). Ineffabilem huius diei sollemnitatem Isaias totus raptus in iubilum alludit puero... | |
6va | Saule, Saule, quid me persequeris. Act. (9,4). In hiis verbis tria notantur. Videlicet Christi bonitas ibi Saule quia non dedignatur alloqui et nominare persecutorem Christi... | |
7ra | Ecce nos reliquimus omnia. Mt. 19 (27). In istis verbis notandum est quod sanctus Paulus in sua conversione tria reliquit: videlicet peccatum, mundum et se ipsum... (Beginn vgl. Schneyer 9, 852, Nr. 6 und 854, Nr. 31) | |
7va | Postquam impleti sunt dies purgationis. Mc. (recte: Luc. 2,22). In hoc evangelio tres personae nominantur videlicet offerens oblatio... | |
8va | Accipiens Simeon puerum in manibus. Luc. 2 (18). In hiis verbis notatur quod Simeon hodie portavit puerum in manibus ut florem, ut panem... | |
9ra | Non elegit dominus unum ex istis (Sam. 16,10). Adhuc reliquus est qui pascit oves. Erat enim rufus aspectu et pulcher facieque decora... | |
9vb | Cecidit sors super Matthiam et connumeratus est cum XI apostolis (Act. 1,26). Ad commendationem sancti Matthiae apostoli duo notantur in hiis verbis: videlicet dignitatis electio cum dicit Cecidit sors super Matthiam... (vgl. Schneyer 2, 226, Nr. 251) | |
10ra | Vas admirabile opus excelsi. Eccli. 43 (2). Vas cuius memoria fuit in verbis praemissis non est opus mortalis sed opus excelsi et significat hanc virginem quae hodie... | |
10vb | Ecce ancilla domini fiat mihi secundum verbum tuum. Luc. 2 (recte: 1,38). In verbis hiis summa et modus annuntiationis ostenditur et responsio virginis... | |
11ra | Mons in quo beneplacitum est habitare in eo etenim dominus habitabit in finem. Ps. (67,17). In hiis verbis tria notantur: videlicet beate virginis sublimis conversatio cum dicitur: Mons... | |
11va | Tota pulchra es amica mea. Cant. (4,7). In hiis verbis describit Salon (recte: Salomon) beatam virginem Mariam et dicit eam esse pulchram intus et extra propter tria... | |
12vb | Ad mensam magnam sedisti. Apoc. (recte: Eccli. 31,12?). Mensa magna dicitur corpus Christi tribus de causis: videlicet propter exhibitam caritatem... | |
13rb | Accipite, hoc est corpus meum. Io. 6 (recte: Matth. 26,26). In hiis verbis dominus Iesus Christus discipulos suos cenantes est allocutus. Et sciendum est quod triplex est cena... | |
13vb | Venite comedite panem meum. Sap. (recte: Prov. 9,5). In hiis verbis invitamur ab hospite caelesti ad convivium excellentissimum sacramenti. Iuxta quod sciendum est quod nobilis invitatus... | |
14ra | Iesus inclinato capite emisit spiritum. Io. (19,30). Iesus Christus morti appropinquans caput inclinavit fructuose. Solitum est caput inclinare VI de causis... | |
14va | Stabat iuxta crucem Maria mater Iesu. Io. 19 (25). In hiis verbis notandum est quod in Christi passione Maria mater eius stabat iuxta crucem ad audiendum, ad videndum, ad compatiendum... (Schneyer 9, 853, Nr. 13) | |
15ra | Crucifige crucifige eum. Mc. (15,13). Sic clamabant inimici Christi et Christus clamavit: Miseremini miseremini... | |
18vb | Ecce ego mitto vos et cetera (Matth. 10,16). In his verbis Matthaei duo notantur: auctoritas mittentis cum dicit Ecce ego. Idoneitas missorum cum subdicit Vos... | |
20va | Videbam et ecce arbor in medio terrae. Dan 4 (7). Haec arbor crucem Christi significat et est illa arbor sub quam suscitamur... (Schluss vgl. Schneyer 1, 769, Nr. 334) | |
20vb | Probavit me dominus quasi aurum quod per ignem transit. Iob 9 (recte: 23,10). In hiis verbis commendatur sanctus Vitus a duobus: Primum est vitae eius laudabilis commendatio... (Schneyer 9, 853, Nr. 17) | |
21rb | Ecce places regi et omnes servi eius diligunt te. Haec verba 1. Reg. 14 (recte: 18,22) et bene conveniunt huic sancto qui placuit Christo regi... | |
21vb | Ieiunemus et ploremus ante dominum (CAO Nr. 3193). In hiis verbis duo notantur, videlicet ieiunii utilitas cum dicitur Ieiunemus, et ploratus fertilitas cum subdicitur Ploremus... | |
22ra | Confitemini alterutrum peccata nostra. Iacobus 5 (16). In hiis verbis hortatur nos sanctus Iacobus confiteri quia confessio a multiplici utilitate commendatur. Prima utilitas confessionis est quod hominem vivificat... (Beginn vgl. Schneyer 9, 727, Nr. 52) | |
22rb | Petite et accipietis. Io. (16,24). Ut nostra petitio proficiat ad salutem petendum est videlicet prudenter, suppliciter, humiliter, fideliter... | |
22vb | Petite et accipietis, quaerite et invenietis et cetera. Io. (16,24). In hiis verbis verba tria notantur. Primo hortatur nos filius petere prudenter in conditione bonitatis cum dicit Petite... | |
23rb | Ipse est et qui ascendit super omnes. Act. (recte: Eph. 4,10). In hiis verbis ostenditur vobis quod Christus hodie tribus de causis ascendit, videlicet ut pro nobis patrem advocaret... | |
23va | Videntibus illis elevatus est. Act. (1,9). In verbis istis notandum quod triplex est ratio quare illis videntibus est elevatus... (vgl. Schneyer 9, 856, Nr. 51) | |
23vb | Super servos et ancillas meas effundam de spiritu meo. Iohel (3,2). In verbis istis tria tanguntur: primo idoneitas spiritum sanctum recipientium cum dicitur Super servos et ancillas meas... | |
24rb | Apparuerunt apostolis illis dispertitae linguae tamquam ignis. Act. (2,3). Nota spiritus sanctus apparuit duobus modis, videlicet invisibiliter et visibiliter... | |
25rb | Quis putas puer iste erit. Luc. 1 (66). In hiis verbis quaeritur de industria sancti Iohannis Baptistae et huic quaestioni respondetur quod erit formosus, virtuosus, victoriosus... | |
25va | Cui assimilatus es o inclyte atque sublimis inter ligna voluptatis? Eze. 31 (18). In verbis istis alludit et applaudit spiritus sanctus per prophetam beato Iohanni Baptistae admirans... | |
26rb | Ego vos elegi de mundo. Io. XV (19). Haec verba convenienter dicuntur de sancto Petro et Paulo quos Christus elegit tamquam duas manus fidelissimas ad operandum... | |
26vb | Fecit Deus duo magna luminaria et posuit in firmamento caeli. Gen. (1,16/17). Nota hic tres creaturas nobiles positas: videlicet firmamentum, sol et luna. Firmamentum significat ecclesiam... (Beginn vgl. Schneyer 5, 431, Nr. 46) | |
27rb | Sol convertetur in tenebras et luna in sanguinem. Iohelis 3 (4). Haec verba possunt dici de sancto Petro et Pauli. Per solem Petrus, per lunam Paulus designificatur quia sicut in firmamento... | |
27vb | Amavit eum dominus et ornavit eum (Eccli. 45,9 bzw. CAO Nr. 1359 u. ö.). Ad commendationem sancti Udalrici haec verba scribuntur quae dominus ornavit multiplici ornamento... (Beginn vgl. Schneyer 8, 704, Nr. 34) | |
28rb | Domine quinque talenta tradidisti mihi. Mt. (25,20). Quam sapienter ait dominus Dat sua, quod in hoc patet quod ad lucra meritorum agenda dat littera sua... | |
28vb | Haec est virgo sapiens (CAO Nr. 6807-6809?). In hiis verbis commendatur sancta Margaretha a prudenti virginitate. Iuxta quod sciendum quod triplex est divina virginitas... | |
28'ra | Inventa una pretiosa margarita. Mt. (13,46). Per istam margaritam humana natura designificatur ad quam reparandam Iesus Christus Dei filius a summo caelo egrediens... (Beginn vgl. Schneyer 9, 334, Nr. 103) | |
28'va | Scit omnis populus te esse mulierem virtutis qui habitat intra portas urbis. Ruth (3,11). Haec sunt verba Boos ad Ruth. Boos interpretatur in quo est virtus et significat Iesum Christum in quo est omnis plenitudo virtutis... | |
29ra | Rogabat illum quidam pharisaeus ut manducaret cum illo et cetera. Luc. 7 (36). In hiis verbis tria notantur, videlicet Mariae magnae paenitentia cum dicitur Ecce mulier, Christi misericordia cum dicitur Conversus ad mulierem... | |
29va | Dominus emollivit cor meum. Iob (23,16). Haec verba potuit dicere Maria quae datura fuit ad modum lapidis qui est durus, frigidus et quaerit fundamentum... | |
30ra | Babylon dilecta mea posita est in miraculum. Isa. 21 (4). In verbis istis notantur tria in Maria: videlicet peccati eius profunditas cum dicitur Babilon... | |
30rb | Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum? Mt. 9 (recte: 20,22). In hiis verbis notandum est quod mater Iacobi et Iohannis petivit filiis commodum et honorem... | |
30va | Potestis bibere et cetera (Matth. 20,22). Istud evangelium tria continet: videlicet filiorum Zebedaei petitionem... | |
31ra | Maiorem caritatem nemo habet. Io. (15,13). Dominus noster maxime committit discipulis dilectionem quia dicit Gregorius: Quidquid praecipitur in sola caritate solidatur... | |
31va | Probasti domine cor meum. Ps. (16,3). Dominus Iesus Christus probavit sanctum Laurentium sicut solent probari novitii religionis, videlicet si sint casti, si diligant ordinem, si libenter orent... | |
31vb | Nisi granum frumenti mortuum fuerit ipsum solum manet (Ioh. 12,24). Per granum frumenti intelligitur sanctus Laurentius qui grano frumenti comparatur propter V grani proprietates... | |
32ra | In omnibus requiem quaesivi. Eccli. (24,11). In hiis verbis quattuor innuuntur de beata virgine Maria: videlicet qualiter sit imitanda ibi In omnibus requiem... | |
32vb | Sustollam te super altitudinem terrae et citabo de hereditate patris tui (Is. 58,14). In hiis verbis notantur duo in assumptione beatae virginis: videlicet gloriosa eius assumptio cum dicitur Sustollam te... | |
33ra | Astitit regina a dextris tuis (Ps. 44,10). Haec verba praecinit psalmista de beata virgine quae hodie assumpta stat a dextris Dei... | |
33rb | Signum magnum apparuit in caelo et cetera (Apoc. 12,1). Cum sacrum mysterium cerneret Iohannes inter cetera signum magnum apparuit in caelo... (Beginn vgl. Schneyer 7, 490, Nr. 104) | |
34rb | Quae est ista quae ascendit de deserto deliciis affluens innixa super dilectum suum (Cant. 8,5). Haec sunt verba Salomonis in persona angelorum assumptionem beatae Mariae admirantium... | |
34va | Electa ut sol (Cant. 6,10). In hiis verbis comparatur beata virgo soli VI de causis quae sunt in sole. Est enim delectabilis in ortu... | |
35va | Nudaverunt eum tunica talari. Gen. (37,23). Ioseph de quo hoc verbum dictum est significat sanctum Bartholomaeum quem dominus augmento gratiarum et virtutum honoravit... (vgl. Schneyer 1, 769, Nr. 324) | |
36ra | Estote prudentes sicut serpentes et simplices sicut columbae. Mt. (10,16). In hiis verbis hortatur dominus discipulos ad duo, videlicet ad prudentiam et simplicitatem... | |
36va | Sanctificavi domum hanc quam aedificasti ut ponerem nomen meum ibi in sempiternum et erunt oculi mei et cor meum ibi cunctis diebus. 3. Reg. II (?) (recte: 1. Reg. 9,3). Domus haec quam Salomon aedificavit et quam dominus sanctificavit ut non solum... | |
37ra | Egredietur virga de radice Iesse. Isa. (11,1). Propheta providens in spiritu Mariam nascituram dixit verba praemissa et sicut virga est flexibilis, gracilis et media inter fructum et terram... (Schneyer 8, 704, Nr. 30) | |
37va | Orietur stella ex Iacob et consurget homo de Israel et confringet duces Moab. Numeri 23 (recte: 24,17). In hiis verbis comparatur beata virgo stellae quadruplici ratione. Prima ratione: Luc. (?) Sicut stella sine corruptione profert radium... | |
37vb | Sapientia aedificavit sibi domum. Prov. 9 (1). In hiis verbis ostenditur beata virgo mirabilis, venerabilis et utilis. Primo sapientia sibi aedificavit domum... | |
38ra | Vas admirabile opus excelsi. Eccli. 43 (2). In hiis verbis duo sunt notanda: videlicet artificis dignitas cum dicitur Opus excelsi... | |
38va | Fons hortorum. Cant. (4,15). In hiis verbis notanda sunt quattuor fontis proprietates: videlicet quod sordes abluit... | |
38va | Vidit Iesus hominem sedentem in theloneo Matthaeum nomine, et ait illi Sequere me. Mt. 9 (9). In hiis verbis duo notantur: videlicet dignitas vocantis cum dicit Sequere me... | |
39ra | Hoc est praeceptum meum ut diligatis invicem (Ioh. 15,12). Dominus frequenter commendat nobis dilectionem, ante omnia alia praecepta sciens eam esse fundamentum omnium aliarum virtutum... | |
39vb | Angeli eorum semper vident faciem patris et cetera (Matth. 18,10). Vere angeli eorum qui in Christum credunt eorum utique ministratores. Hebr. 1 (14) Omnes sunt administratorii spiritus et cetera... (Beginn vgl. Schneyer 9, 337, Nr. 160) | |
40vb | Omnes sunt administratorii spiriturs et cetera. Hebr. 1 (14). In hiis verbis notandum est quod angeli septem modis hominibus ministrant: Angelus enim peccatorem impedit ... | |
41ra | Vos amici mei estis. Io. (15,14). In hiis verbis notandum est quod amicitia Dei acquiritur 5 modis vel de causis... | |
41vb | Vos autem dixi amicos. Io. 15 (15). In hiis verbis duo notantur: videlicet quomodo amicitia Dei sit acquirenda et quomodo sit retinenda... | |
42rb | Pretiosa in conspectu domini mors sanctorum eius. Ps. (115,15). Tria leguntur pretiosa: videlicet mors sanctorum: Ps. (115,15) Pretiosa est et cetera... | |
43ra | Beati quos elegisti domine. Inhabitabunt in atriis tuis. Ps. (64,5). Ad laudem omnium sanctorum in hiis verbis tria notantur: videlicet omnium beatitudo ibi Beati... | |
43rb | Mittite partes eis qui non praeparaverunt sibi. Esdr. (2. Esdr. 8,10). Consuetudo enim est cum aliqui capti teneantur in carcere ad amicos de quibus praesumunt aliquae mittunt fidelem... | |
43vb | Anima mea turbata est valde (Ps. 6,4). Verba haec possunt esse animarum in poenis purgatorii existentium quae 6 de causis turbantur... | |
43vb | Animas pauperum tuorum ne obliviscaris in finem. Ps. (73,19). In hiis [verbis] notandum est quod quintuplex est anima. Est enim anima immunda, anima rapta, anima sepulta... | |
44rb | Ecce places regi et omnes servi eius diligunt te. 1. Reg. 14 (recte: 1. Sam. 18,22). Verbum illud convenit bene sancto Martino qui placuit regi Christo in triplici statu militiae... | |
44va | Corpore virgineo quidem et cetera (CAO Nr. 7133). Haec verba dicuntur de sancto Martino et commendatur in eis a quadruplici virtute... | |
45ra | Despondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo (2. Cor. 11,2). Duo facit apostolus in hiis verbis: Primo dicit qualis debeat esse sponsa, secundo innuit quis sit sponsus... | |
45va | Venit sponsus et quae paratae erant intraverunt cum eo ad nuptias. Mt. (25,10). Una ex hiis virginibus quae erant paratae fuit sancta Katherina, et Christus dicitur sponsus... | |
46ra | Verba proposita bene possunt dici ad commendationem sancti Andreae qui pro Christo et in Christo fuit confixus... | |
46va | Vidit dominus Petrum et Andream et vocavit eos. Mt. (4,18). In hiis verbis notandum est quod dominus exivit de sinu patris ad ducendum duos servos... (Beginn vgl. Schneyer 2, 221, Nr. 185) | |
47ra | Fidelis servus sit tibi sicut anima tua. Eccli. 33 (31). In hiis verbis repraesentatur duplex status sancti Nicolai. Status scilicet meriti qui est status gratiae, unde dicitur Servus fidelis... | |
47va | Dilectus Deo et hominibus. Eccli. (45,1). In hiis verbis commendatur sanctus Nicolaus a duplici dilectione, videlicet Dei et hominum. Primo fuit sanctus Nicolaus Deo dilectus... | |
47vb | Affer manum tuam et noli esse incredulus. Io. XX (27). In hiis verbis tria notantur: videlicet Thomae certificatio, nostra instructio et nostra consolatio... | |
(1vb) | Sermo in nativ. dni (Schneyer 4, 125, Nr. 13). | :|
(3ra) | Sermo in nativitate dni (Schneyer 4, 125, Nr. 16). | :|
(3vb) | Sermo de s. Stephano (Schneyer 2, 223, Nr. 217). | :|
(4rb) | Sermo de s. Stephano (Schneyer 1, 208, Nr. 792). | :|
(8ra) | Sermo in purif. BMV (Schneyer 4, 29, Nr. 210). 1 ![]() | : |
8ra | Tulerunt illum in Ierusalem ut sisterent eum domino. Luc. 2 (22). Iudith enim commendatur quod in diebus festis pulchre procedebat, unde dicitur: Erat in diebus festis Iudith in vestibus pretiosis... | |
(11vb) | Sermo in nativitate BMV (Schneyer 5, 423, Nr. 288). | :|
(12rb) | Sermo in assumptione BMV (Schneyer 1, 485, Nr. 171). 1 ![]() | : |
12rb | Beatus venter qui te portavit et cetera. Luc. (11,27). Beatitudo et status omnium bonorum, et ideo beata virgo Maria dicitur ab omnibus beata... | |
(15vb) | Sermo in nativitate dni (Schneyer 1, 114, Nr. 290). 1 ![]() | : |
15vb | Verbum caro factum est et habitavit in nobis (Ioh. 1,14). Tria sunt hic notanda: Primo est quid per verbum quod carum factum est intelligitur... | |
(17rb) | Sermo in nativitate dni (Schneyer 1, 115, Nr. 293). | :|
(18ra) | Sermo de s. Georgio (Schneyer 2, 228, Nr. 293). 1 ![]() | : |
18ra | Dico vobis amicis meis: Ne terreamini. Luc. (12,4). In hiis verbis notatur quod dominus fortes et strenuos vult habere secum in bello, unde dicitur... | |
(18va) | Sermo de s. Georgio (Schneyer 2, 230, Nr. 309). 1 ![]() | : |
18va | Viriliter age, et confortetur cor tuum et sustine dominum. Ps. (26,14). Non coronabitur nisi qui legitime certaverit. Ille caelestis rex hortatur suum militem gloriosum manum mittere... | |
(19ra) | Sermo de s. Philippo et Iacobo (Schneyer 2, 229, Nr. 297). 1 ![]() | : |
19ra | Posui vos ut eatis et fructum afferatis. Io. III (recte: 15,16). Dominus tamquam bonus ortulanus... | |
(19va) | Sermo de s. cruce (Schneyer 2, 229, Nr. 300). | :|
(20ra) | Sermo de s. cruce (Schneyer 2, 231, Nr. 318). 1 ![]() | : |
20ra | Apparebit signum filii hominis in caelo. Mt. 24 (30). De gloria sanctae crucis notandum quod haec spiritualiter apparuit, apparet et apparebit. Apparuit in mundo per misericordiam... | |
(48rb) | Sermo in dedicatione ecclesiae (Schneyer 1, 298, Nr. 133). | :|
(48va) | Sermo in dedicatione ecclesiae (Schneyer 4, 40, Nr. 367). | :|
(49va-67ra) | Sermones quadragesimales (Schneyer 3, 224–225, 239–244). Viele Predigten entstammen der Sermonessammlung des Iacobus de Voragine, s. nachfolgende Einträge; eingestreut sind einige Traktate sowie nicht zur Fastenzeit passende, anonyme Sermones. 9 ![]() | |
54rb | Inclinavit se autem Iesus deorsum (Ioh. 8,6). Ista inclinatio Christi significat humilitatem quia in tantum se inclinavit quod in uterum virginis... | |
55vb | Procidentes et adoraverunt (Matth. 2,11) tres magi secundum ut hodie exponitur in evangelio quod nos omnes oportet adorare Christum... | |
56rb | Venite post me et faciam vos piscatores hominum (Matth. 4,19). Haec verba non solum dominus dixit ad Petrum et Andream. Immo dixit ea ad quoslibet christianos; unde IIIIor sunt videlicet quae notanda... (Vgl. Schneyer 8, 706, Nr. 76) | |
57rb | Est puer unus hic qui habet V panes ordeaceos et cetera (Ioh. 6,9). Sicut dicit Augustinus: Non est magnum pascere ventres iterum morituros sed magnum est pascere animas... | |
58va | Omnia mea tua sunt et tua sunt mea. Io. 17 (10). Quamvis ista verba dixerit Christus ad patrem, possunt tamen dici ad matrem. Nam omnia sua... | |
58va | Quamvis ista verba dixerit Christus ad patrem, possunt tamen dici ad matrem. Nam omnia sua... | |
62rb | Cum appropinquasset Iesus Ierusalem et venisset Bethphage ad montem Oliveti tunc Iesus misit duos discipulos dicens: Ite in castellum ... et adducite mihi. Mt. (21,12). In isto evangelio sunt notanda quae fuerunt Christo exhibita... | |
66rb | Surrexit dominus vere et apparuit Petro. Luc. (24,34). Duo notabilia hic ponuntur, videlicet animae fidelis instructio et eiusdem consolatio... | |
66vb | Surrexit dominus et illuxit populo suo. Mt. (?) (CAO Nr. 5077). Nota quod in die resurrectionis Christus dicitur quinquies illuxisse... | |
(49va-54rb) | Sermones quadragesimales (Schneyer 3, 239, Nr. 203, 205 und 217, Schneyer 3, 240, Nr. 219 und 230, Schneyer 3, 224, Nr. 48). (49va) Sermo sabb. post Quinquages. - (50ra) Sermo dnca 1. in Quadrages. - (51ra) Sermo sabb. post dncam 1. in Quadrages. - (51va) Sermo dnca 2. in Quadrages. - (52va) Sermo sabb. post dncam 2. in Quadrages. - (53rb) Sermo dnca 3. in Quadrages. | :|
(55rb) | Traktat über den Antichrist (Vgl. Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 466, Bl. IIr). 1 ![]() | |
55rb | Legitur Antichristum de genere Dam qui fuit filius Iacob concubinali utero nasciturus sicut ipse in suis filiis... | |
(55vb) | Kurzer Traktat über die Weltalter. 1 ![]() | |
55vb | Prima aetas ab Adam usque ad Noe anni duo milia ducenti XLII... | |
(56vb) | Kurzer Traktat über den Namen Christi. 1 ![]() | |
56vb | Nomen Dei si trahamus nomen id est aspirationis nota possumus intendere quinque vulnera Christi... | |
(56vb) | Traktat über die Sieben Gaben des Hl. Geistes. . 1 ![]() | |
56vb | Spiritus sanctus est quasi arbor vitae habens VII ramos vel dona in quolibet illorum canit avicula... | |
(57ra) | Traktat über die Sieben Gaben des Hl. Geistes. 1 ![]() | |
57ra | Item alio modo discernit haec dona: Primo donum sapientiae inspirat ut rationalis creatura... | |
(57ra) | Exempel. 1 ![]() | |
57ra | Venit quidam diaconus ad sanctum virum nomine Florentinum ut se suis orationibus commendaret. Cumque ad cellam pervenisset... | |
(59vb-62rb) | Sermones quadragesimales (Schneyer 3, 225, Nr. 55 und 244, Nr. 286). (59vb) Sermo dnca in passione dni. - (61ra) Sermo in vigilia paschatis. 1 ![]() | : |
61ra | Fasciculus myrrhae ... Cant. 1 (12). Virgo beata Christi passione multam habuit amaritudinem... | |
(63va-66rb) | Sermones quadragesimales (Schneyer 3, 243, Nr. 277, 280 und 284). (63va) Sermo fer. 3. post dncam 2. in passione dni. - (64va) Sermo fer. 4. post dncam 2. in passione dni. - (65va) Sermo fer. 6 in parasceve. 1 ![]() | : |
64va | Hic calix ... pro vobis effunditur. Luc. 33 (recte: 22,20). Sanguis Christi qui confirmavit... | |
(67ra-84rb) | "Bartholomaeus" (Aurea gutta), Auszug, betitelt als Thesaurus pauperum (Schneyer 1973, 219-225, Reihenfolge: Nr. 1-26, 28, 70, 29-69; vgl. auch Schneyer, Wegweiser 305 und 526. Zumkeller 541). Die Predigten weisen Ähnlichkeit auf mit Schneyer 8, 659-663, Nr. 52ff., zur Handschrift München, BSB, Clm 9590. Die Predigtreihe wird auch Ternarius Hebratzfelden (s. Schneyer 1, 386) zugeschrieben. Zu Verfasserfrage und Parallelüberlieferung s. auch A. Mentzel-Reuters, Expl. Bartholomaeus ... alio nomine Ternarius. Theologie und Philosophie 68 (1993) 229-241. Die Datierung dieser Handschrift stellt die Zuordnung der Predigtreihe an Iohannes Ludovici Herbipolensis in Frage. Die Sermonesreihe besteht aus Auszügen aus der Kirchenjahrpredigt (dnca 1. adv. bis dnca 23. post pent.), überwiegend aus dem Temporale, selten aus dem Sanktorale und Commune. Ordnung des Kirchenjahres meist beibehalten, einige Sonntage übersprungen. Im Folgenden sind nur die Initien angeführt, die nicht in Schneyer 1973 nachgewisen sind oder von Schneyer 1973 abweichen. 23 ![]() | : |
67va | Tit.: [Dnca 2. adv.] Tunc videbunt filium hominis (Luc. 21,27). Per istam septimanam legitur de adventu domini et misericordiae et gratiae. Nunc autem cantamus de adventu severi iudicis et cetera... (Schneyer 1973, 219, Nr. 2) | |
69rb | Tit.: [In epiphania dni] Ubi est qui natus est rex Iudaeorum? Vidimus stellam eius et cetera (Matth. 2,2). Ista verba proposita sunt lecta in evangelio hodierno. Et dixerunt reges quaerentes Deum dicentes ad Herodem... (Schneyer 1973, 220, Nr. 9) | |
69va | Tit.: [Dnca infra octav. epiph. dni.] Ego et pater tuus dolentes quaerebamus te et cetera (Luc. 2,48). Istud evangelium manifestat nobis hoc factum quod fecit Christus in sua iuventute... (Schneyer 1973, 220, Nr. 10) | |
71rb | Tit.: [In die cinerum] Lavamini, mundi estote (Is. 1,16). Dulcis Iesus ex hoc [quod] est nobilis et mundus vult ut omnes qui in suo servitio apparere volunt... (Schneyer 1973, 221, Nr. 19) | |
72ra | Tit.: De oratione. Tu cum oraveris intra cubiculum tuum et clauso ostio ora patrem tuum (Matth. 6,6). Beatus evangelista describit nobis haec verba ista qui loco Christi dat nobis consilium... | |
72rb | Tit.: De conversione sancti Pauli. Domine quid me vis facere. Actum 9 (6). Verbum propositum lectum est in epistola hodierna et dixit beatus Paulus in illa felici hora quando Deus... | |
72va | Tit.: De annuntiatione Mariae. Ave Maria gratia plena dominus tecum (Luc. 1,28). Tempore illo quo dominus voluit misericordiam peccatoribus demonstrare... (Schneyer 1973, 221, Nr. 23) | |
72va | Tit.: [Dnca 1. in Quadrages.] Ductus est Iesus in desertum (Matth. 4,1). De temptatione domini quam permisit in se fieri per diabolum omnis homo expavescit... (Schneyer 1973, 221, Nr. 24) | |
73ra | Tit.: [Dnca 3. in Quadrages.] Estote imitatores Dei sicut filii carissimi (Eph. 5,1). Filii carnales saepe solent patribus esse similes in specie, in loquentia, in risu... (Schneyer 8, 660, Nr. 73) | |
73rb | Tit.: [Dnca 3. in Quadrages.] Erat Iesus eiciens daemonium et illud erat mutum (Luc. 11,14). Evangelium illud quod lectum est dicit nobis de tribus magnis signis quae Christus perpetravit in uno homine... (Schneyer 1973, 221, Nr. 26) | |
73va | Tit.: Media LXma (!). Illa quae sursum est Ierusalem libera est quae est mater nostra (Gal. 4,26). Ierusalem sanctam civitatem commendat apostolus a tribus. Primo a situ quia alta est... (Schneyer 1973, 221, Nr. 28) | |
73va | Tit.: Idem. Est puer unus hic qui habet quinque panes ordeaceos (Ioh. 6,9). Quando Christus semel ambulabat in solitudine sequebatur eum turba magna hominum... (Schneyer 1973, 225, Nr. 70) | |
75ra | Tit.: In passione domini. O vos omnes qui transitis per viam attendite et videte si est dolor similis sicut dolor meus (Thren. 1,12). Ista verba dicit Ieremias, potuit dicere Christus. Sicut hodie omnibus ambulantibus per viam... (Schneyer 1973, 222, Nr. 32) | |
75rb | Tit.: Ad idem. Inclinato capite tradidit spiritum (Ioh. 19,30). Bernardus dicit quod omnis sermo de passione Christi acer est ad audiendum, dulcis ad flendum... (Schneyer 1973, 222, Nr. 33) | |
75vb | Tit.: Idem sermo. Omni anno imago crucifixi in XLma absconditur et beatae Mariae virginis et aliorum sanctorum propter tria... (Schneyer 1973, 222, Nr. 34) | |
76rb | Tit.: In octava resurrectionis domini. Vide manus meas et pedes meos (Ioh. 20,27). Ista verba quod hodie lecta sunt in evangelio hodierno dixit dominus ad beatum Thomam... (Schneyer 1973, 222, Nr. 36) | |
76vb | Tit.: [Dnca 3. post pascha] Vos autem contristabimini, sed tristitia vestra vertetur in gaudium. Io. (16,20). In evangelio hodierno docet nos qualiter vivere debeamus in hoc mundo ad salutem animarum nostrarum... (Schneyer 1973, 222, Nr. 38) | |
78rb | Tit.: In ascensione dni. Ascendit Deus in iubilatione (Ps. 46,6). Maiorem caritatem et honorem quam Deus hominibus fecit in hoc mundo... (Schneyer 1973, 223, Nr. 44, Schneyer 8, 655, Nr. 9) | |
78vb | Tit.: De sancto spiritu. Spiritus domini replevit orbem terrarum et cetera. Sap. (1,7). De sancto spiritu hodie dedit dominus apostolis nobile donum scilicet spiritum sanctum... (Schneyer 1973, 223, Nr. 46) | |
79ra | Tit.: [Dnca 1. post pent.] Fili recordare quia recepisti bona in vita tua (Luc. 16,25). Ista verba quae hodie lecta sunt in evangelio dixit dominus ad illum maledictum divitem... (Schneyer 1973, 223, Nr. 47) | |
80rb | Tit.: [Dnca 7. post pent.] Misereor super turbam. Mc. (8,2). Per istam turbam peccatores intelliguntur. Nota quod dominus ostendit specialiter triplicem gratiam peccatoribus sive misericordiam... (Schneyer 1973, 223, Nr. 53) | |
83va | Tit.: [Dnca 21. post pent.] Redde quod debes (Matth. 18,28). Ista verba dominus in evangelio dicit hodie et ad nos cottidie qui sumus in hoc mundo... (Schneyer 1973, 224, Nr. 67; Schneyer 8, 663, Nr. 105) | |
84ra | Tit.: [Dnca 23. post pent.] Confide filia mea fides tua te salvam fecit (Matth. 9,22). Secundum beatum Ambrosium in libro de sapientissimo Salomone ista mulier fuit Emaroyssa... (Schneyer 8, 663, Nr. 107) | |
(84va-104vb) | Sermones diversi (de sanctis und de communi). Ordnung des Kirchenjahres nicht beibehalten. Vereinzelt Sermones eingestreut, die Autoren zugewiesen werden können; diese Sermones sind nachfolgend als eigene Einträge erfasst. 23 ![]() | |
84rb | Tit.: Sermo bonus de sancto Andrea. Venite post me, faciam piscatores et cetera. Mt. (4,19). Homines errantes de nocte multum gaudent ad conspectum luminis... (Schneyer, Wegweiser 507) | |
84vb | Tit.: Ad idem. Ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te (Matth. 19,27). Ista sunt verba beatorum apostolorum Petri et Andreae loquentium ad dominum... (Schneyer, Wegweiser 179) | |
85ra | Tit.: Idem. Venite post me et cetera (Matth. 4,19). Notandum cur dominus primo elegerit discipulos et non alios... (Schneyer, Wegweiser 507) | |
85va | Tit.: [De s. Nicolao] Ecce sacerdos magnus et cetera. Sap. (recte: Eccli. 44,16). In verbis istis debemus tria notare ad honorem sancti Nicolai. Primo eius magnitudinem... | |
85vb | Tit.: [De s. Nicolao] (Schneyer 8, 707, Nr. 81) | |
86ra | Tit.: Nicolai. Ecce sacerdos magnus et cetera (Eccli. 44,16 bzw. CAO Nr. 2544; 6609). Per hoc adverbium ecce ostenditur nobis tria in beato Nicolao, scilicet quod est exorandus, imitandus, honorandus... | |
86rb | Tit.: Nicolai episcopi. Quasi stella matutina in medio nebulae et quasi luna plena in diebus lucet et quasi sol refulget in templo Dei. Eccli. (50,6/7). Istae tres planetae lucidiores sunt in ordine planetarum quae inter se habent ordinem planetarum... | |
86va | Tit.: [De s. Lucia] (Schneyer 7, 12, Nr. 140) | |
87ra | Tit.: Thomae apostoli. Vide manus meas et pedes meos et cetera (Ioh. 20,27). Haec sunt verba domini revocantis discipulum suum... | |
89rb | Tit.: [De s. Stephano] Intendens in caelum vidit gloriam Dei et ait: Ecce video caelum apertum et cetera. Act. (7,55/56). In hiis verbis ad commendationem beati Stephani duo tanguntur. Primo ipsius devotio, secundo devotionis fructus... | |
89vb | Tit.: Iohannis evangelistae. Omni tempore qui amicus est diligit et semper in angustiis probatur. Prov. (17,17). Duo notari possunt in verbis propositis. Ex parte Christi notatur amoris coninuatio... | |
90ra | Tit.: [De dedicatione] Petite et accipietis et cetera (Ioh. 16,24). Haec sunt verba redemptoris nostri Iesu Christi dicentis ad quemlibet peccatorem quasi consolendo et ammonendo... | |
90va | Tit.: [De dedicatione] Vidit rex pharao somnio quasi VII spicas plenas (Gen. 41,1). Post hoc iterum vidit somnium VII alias spicas tenues. Iterum vidit alium sompnium... | |
90vb | Tit.: [De dedicatione] Ecce tabernaculum Dei cum hominibus et cetera (Apoc. 21,3). Dominus noster Iesus Christus id est liberator in hac die pro salute animarum nostrarum erexit tabernaculum suum... | |
91ra | Tit.: Sermo bonus. Nonne verba mea sunt sicut ignis ardens et quasi malleus conterens petras (Ier. 23,29). Scitis, carissimi, quod ignis habet tres naturas: unam quia comburit, secundam quia illuminat... | |
91ra | Tit.: [De dedicatione] Ornaverunt faciem templi coronis aureis et cetera (1. Macc. 4,57). Legitur in libro Machabaeorum quod Antiochus rex Graecorum per multos dies exosos habuit Iudaeos... | |
91vb | Tit.: [De dedicatione] Zachaee festinans descende et cetera. Luc. (19,5). Notandum quod V fuerunt in Zachaeo. Primum quod fuit peccator et ideo non poterat Iesum videre... | |
91vb | Tit.: De animabus. Beati mortui qui in domino moriuntur et cetera. Apoc. 4m (recte: 14,13). In isto verbo datur nobis consolatio iustorum in morte quia dictum Moriuntur non vocantur ad supplicium... | |
92rb | Tit.: De animabus. Beati mortui qui in domino moriuntur (Apoc. 14,13). Beati propter V: Sunt enim ab hoste securi, a periculis liberi, expediti de poena, victores in pugna, certi de gloria... | |
92va | Tit.: De mortuis. Plora super mortuum defecit lux eius et cetera (Eccli. 22,10). Sason (recte: Salomon) dicit ista verba et monet nos hodierna die ut memores simus mortuorum... | |
100vb | Tit.: [In octava epiph.] Hic est filius meus dilectus (Matth. 17,5). Notandum quod VII in baptismo Christi occurrent quae siquis fuerit spiritualiter executus... | |
103va | Tit.: De novo sacerdote. Accede ad altare et immola pro peccato tuo et offer hostiam et deprecare pro te et pro populo. Haec verba scripta sunt Levit. IX (7). Nota hic 4or: Quis dicat, cui dicat, quid dicat et ad quid dicat. Quis dicat Moyses... | |
104vb | Tit.: De novo sacerdote. Angelus domini venit et stetit ante altare habens turibulum aureum in manu sua et data sunt ei incensa multa et cetera. Apoc. VIII (3). Nota quod verbum hic exponi potest de ministerio sacerdotis altari astantis... | |
(87rb) | Sermo in vigilia nativ. dni (Schneyer 1, 749, Nr. 18). | :|
(87vb) | Sermo in nativ. dni (Schneyer 1, 749, Nr. 28). | :|
(88rb) | Sermo in circumcis. dni (Schneyer 1, 750, Nr. 44). | :|
(88vb) | Sermo in epiphania dni (Schneyer 1, 751, Nr. 47). | :|
(92ra) | Sermo in commemoratione omnium fidelium defunctorum (Schneyer 3, 562, Nr. 169). | :|
(92vb) | Traktat über die Zehn Gebote (Beginn wie Schneyer 2, 767, Nr. 141: Hugo de S. Caro, Sermo dnca 4. post epiph. dni). 1 ![]() | |
92vb | Tit.: De decem praeceptis. Plenitudo legis est dilectio (Rom. 13,10) quia dicit qui diligit legem implevit; ubi est caritas quid est quod possit deesse... | |
(98rb) | Traktat über die Sieben Todsünden (vgl. Bloomfield Nr. 5430). 1 ![]() | |
98rb | Tit.: Septem mortalia peccata. Septem sunt peccata mortalia per quae multa milia hominum sunt interempti... | |
(101ra-103va) | Sermones (Schneyer 1, 119, Nr. 366-368 und 365). (101ra) Sermo de s. Stephano. - (101vb) Sermo de s. Iohanne evangelista. - (102rb) Sermo de s. Innocentibus. - (102vb) Sermo de s. Thoma. 2 ![]() | : |
101ra | Ecce video caelos apertos et filium hominis stantem a dextris virtutis Dei (Act. 7,55). Tria sunt hic notanda: Primum est quid per caelos quos vidit intelligatur. Secundum est quis sit iste qui caelos... | |
102rb | Vidi et ecce agnus stabat supra montem Sion et cum eo C XLIIII milia habentes nomen eius et nomen patris eius scriptum in frontibus suis. Apoc. (14,1). Quattuor sunt hic principaliter notanda: Primum est quid per montem Syon exprimatur. Secundum est quid per agnum qui stabat supra montem... | |
(103va) | Nota. 1 ![]() | |
103va | Nota quod in arrha tria erant reposita, scilicet duae tabulae X mandatis digito Dei scriptis et urna quaedam cum manna... | |
(104rb) | Nota. 1 ![]() | |
104rb | Notandum quod propter VIII causas unusquisque debet ad missam novi sacerdotis venire et possunt notari in VIII gradibus templi. Eze. IX. Prima causa est propter exemplum fidelium antiquorum... | |
(105ra-110vb) | Anonyme Sermones. Bis auf einen Sermo (in assumptione BMV) vorwiegend aus dem Commune sanctorum. 10 ![]() | |
105ra | Tit.: De dignitate sacerdotum. Gloria et honore coronasti eum domine et cetera (Ps. 8,6). Deus contulit sacerdoti IIIIor dignitates in quibus eos praetulit omni creaturae... | |
105vb | Tit.: [De dedicatione ecclesiae] Vidi civitatem sanctam Ierusalem novam descendentem de caelo a Deo paratam (Apoc. 21,2). Haec verba, dilectissimi, descripsit nobis beatus Iohannes apostolus et evangelista cui revelata sunt... | |
107ra | Tit.: De assumptione beatae virginis. Paradisi porta per Evam cunctis clausa est et per Mariam virginem iterum patefacta est (CAO Nr. 4214). Apte, dilectissimi, nos et universi fideles qui festa Dei genitricis semperque virginis Mariae... | |
107vb | Tit.: In natalitiis apostolorum. Vos amici mei estis si feceritis quae praecipio vobis dicit dominus (Ioh. 15,14). Haec verba, dilectissimi, non solum ad apostolos in temporibus illorum dicta fuisse... | |
108ra | Tit.: [De pluribus martiribus] Stabunt iusti in magna constantia adversus eos qui se angustiaverunt et qui abstulerunt labores eorum (Sap. 5,1). Vere, dilectissimi, martyres illi quorum hodie natalicium diem celebramus... | |
108va | Tit.: [De pluribus confessoribus] Beati servi illi quos cum venerit dominus invenerit eos vigilantes (Luc. 12,37). His verbis amovemur, carissimi, per evangelium domini ut cottidie vigilemus... | |
108vb | Tit.: [De pluribus virginibus] Simile est regnum caelorum decem virginibus et cetera (Matth. 25,1). Parabolam hanc evangelicam quam dixit dominus Iesus discipulo suo notare debetis diligenter cum timore, carissimi, quoniam in ea miserabilia... | |
109rb | Accessit ad pedes Iesu peccatrix mulier Maria et osculata est et lavit lacrimis et tersit capillis et unxit ungento (Luc. 7,3738; vgl. Matth. 26,7; Ioh. 12,3). Propterea dimissa sunt ei peccata multa quam dilexit multum... | |
109va | Tit.: [De s. angelis] Quomodo cecidisti Lucifer qui mane oriebaris (Is. 14,12). Hodie, carissimi, de sanctis angelis libenter audire debetis. Intra quorum consortium... | |
110va | Tit.: [De omnibus sanctis] Gaudent in caelis animae sanctorum qui Christi vestigia sunt secuti (CAO Nr. 2927). Audite, dilectissimi, qui convenistis hodie ad sollemnitatem praecipuam omnium sanctorum... | |
(110vb-111va) | Orationes liturgicae. (110vb) Symbolum apostolicum (Credo). - (111ra) Confiteor. - (111va) Oratio. 2 ![]() | |
111ra | Confiteor omnipotenti Deo, istis sanctis et omnibus sanctis eius et tibi sacerdoti omnia peccata mea quae feci... | |
111va | Omnipotens sempiterne Deus qui neminem respuit qui eum puro corde quaesierit dignetur hodie vestram confessionem... | |
(111vb-112ra) | Expositio super Pater Noster. Unvollständig, Bl. 112rb herausgeschnitten. 1 ![]() | |
111vb | Hanc orationem docuit Iesus discipulos suos in monte Galileae Tabor quando rogaverunt eum ut eos doceret quomodo orare deberent... | |
(112v) | Federproben. Von zwei verschiedenen Händen. |