Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=7576 
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 497
NICOLAUS DE GORRAN
Pergament   I, 298, I* Bl.   200/205×145/147   Paris oder Nordfrankreich, Wende 13./14. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Stams, Zisterzienserstift
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

 Volldigitalisat
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 5, 625-645 (online).
Lagen: 1I (Vorsatzblatt) + 24.VI288+ V298 + 1I* (Nachsatzblatt)
Eher glattes, feines, z. T. löchriges, unregelmäßig beschnittenes Pergament, im zweiten Drittel der Handschrift teilweise schlecht bearbeitet, fleckig und an den Rändern etwas vergilbt. Zahlreiche Nähte bzw. Spuren von Nähten; Wurmfraß (Bl. 298, Vor- und Nachsatzblatt sowie beide Spiegel). Drei alte Signakel aus Zwirn am rechten unteren Blattrand: Bl. 154 naturfarbener Zwirn waagrecht, Bl. 195 und Bl. 280 jeweils grünes Fädchen senkrecht eingenäht. Foliierung der Blätter der ersten Hälfte einer Lage jeweils in römischen Zahlen am rechten unteren Blattrand in hellbrauner Tinte, selten weggeschnitten; darüber bisweilen zusätzlich Foliierung mit Bleistift in römischen Zahlen von anderer Hand. Reklamanten (außer 13. Lage) am rechten unteren Blattrand, mit brauner Tinte umrandet und mit roter Farbe flüchtig verziert (außer 8. Lage).
Schrift:
Schriftraum: 142/148 × 103/116    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 44   
Schriftart: Textualis formata (Textura)
Von vermutlich nur einer Hand: Wechsel in Tinte und Feder erkennbar, Duktus variiert; bei Bibelzitaten am Beginn eines Sermo Schriftbild größer. Vorwort und Kaufvermerk von anderer, zeitgenössischer Hand (Textualis). Titelangaben für den Rubrikator parallel zum Rand, teilweise abgeschnitten. Vereinzelt auch Korrekturen bzw. kurze Ergänzungen am Rand.
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   

Einband: Stams (?)     14. bis 15. Jh.     Gotisch     Schmucklos        
Naturbelassenes braunes Holz. Einbanddeckel ursprünglich wohl nicht zusammengehörig: unterschiedliches Holz sowie Reste von vier roten Kurzriemen-Leder-(Metall?-)Schließen am VD (zwei seitlich, eine oben und unten) ohne Entsprechung am HD, jetzt abgeschnitten. Außenkanten des VD leicht abgerundet, Innenkanten gerade; Außen- und Innenkanten des HD abgeschrägt. Rücken: fünf Doppelbünde; später, wie in Stams üblich, mit weißem Schweinsleder überzogen: Leder abgenützt und brüchig, Bünde stellenweise sichtbar; im obersten Feld Reste eines braunen Papiertitelschildchens (urspr. ca. 25/27 × 45), kaum leserlich da stark beschädigt: Nicolai d[e] Gorra [… Distin]ctiones […] Ser[mones] di[ve]rsi […] R[…]. Großbuchstaben mit roter Tinte hervorgehoben, Rest schwarz; im untersten Feld in Schwarz alte Stamser Signatur G 1. Vorderschnitt leicht schräg. Buchblock ragt am Vorderschnitt bis zu 2 mm über die Deckel hinaus. Kapitale versenkt. Spiegel des VD und HD: jeweils ein Pergamentblatt ( = Gegenblatt zum Vor- bzw. Nachsatzblatt) eingeklebt, leer bis auf Signaturen am VD.


Herkunft aus Paris gesichert. Der Codex, den der spätere Stamser Prior Reinboto (vgl. Album Stamsense Nr. 57, Anm.) für das Kloster um 1314 in Paris erstand (s. Kaufvermerk bei Inhalt), weist in der Ausstattung und im Aufbau der einzelnen Sermonesreihen mit Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 354, der zusammen mit den Handschriften Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 41, 246, 343 und 459 gekauft worden sein dürfte, wie auch mit Uppsala, UB, C 18 (wahrscheinlich in den achtziger Jahren des 13. Jh. in Paris erworben) große Ähnlichkeit auf. Eintragung von der Hand Anton Roschmanns auf der Versoseite des Vorsatzblattes Nicolai de Gorham. Distinctiones. Eiusdem Themata (gestrichen: de) Sermonum de tempore et Sanctis. Im Roschmann-Katalog von 1739 (Innsbruck, TLMF, Dip. 1089/VI) und im Stamser Übergabekatalog (Innsbruck, ULBT, Cod. 1001) eingetragen unter der Signatur G 1 angeführt. 1808 anlässlich der vorübergehenden Aufhebung des Klosters Stams der ULBT übergeben.
Vorbesitzer: Stams, Zisterzienserstift , bis 1808, G 1
Bearbeitung: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol; Katalogbeschreibung: Daniela Mairhofer 2008
Digitalisierung und Dateneingabe: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol: Projekt Libri Stamsenses 2023-2024 - Kulturerbe digital

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 5", "Album Stamsense", "Bloomfield", "Fabricius 1754", "RB", "Kaeppeli", "Walther, Proverbia", "Schneyer"
alle Initien
(Iv) Vorwort.
   1
Iv Nota quod in hoc volumine primo continentur distinctiones fratris Nicolai, post haec tabula earundem distinctionum. Postea themata de dominicis...
(1ra-154rb) Nicolaus de Gorran Distinctiones alphabeticae (Bloomfield Nr. 0068; Fabricius 1754 III 76. RB 5740 mit Nennung von Cod. 497 auf S. 28; Kaeppeli Nr. 3090 mit Nennung von Cod. 497 auf S. 167).
   21
1ra Abeuntium per hunc mundum alii abeunt male et alii bene. Abeunt male tria genera hominum...
15vb Benefacit homo potens et sapiens primo sibi exigente ordine caritatis ut exhonerans navem in periculo maris...
18rb Caritas est tumulus mundior quia omne in mundum adliciat. I Pe. IIII (8) Caritas operit multitudinem peccatorum. Prov. X (12) Universa delicta operit caritas...
35rb Debet homo multa, quaedam Deo, quaedam sibi, quaedam proximo. Deo debet homo tria, unum ratione delicti...
47rb Ego sum dicit dominus et vere potest dicere Ego sum qui praecello omnes alios. Primo in veritate essendi...
57rb Filius hominis, id est virginis, Christus datus est. Primo in exemplum paupertatis sicut aquila dat pullis suis exemplum elevandi se a terra et volandi in altum...
64ra Generatio invenitur divina et humana. Divina triplex: Una ineffabilis sublimitatis qua filius genitus est a patre aeternaliter...
67vb Habere aliqua nituntur omnes sed diversi diversa appetalia. Quidam temporalia, quidam spiritualia, tercii caelestia...
72vb Iesus est nomen virtuosum. Nam in nomine hec provocantur. Primo peccantes ad paenitentiam...
83ra Lugent quidam utiliter et alii inutiliter. Utilis luctus fit in privati. Eccli. LXI d (recte: 41,14). Luctus hominum id est bonorum ratione licentium est in corpore ipsorum...
92ra Maculare intendunt hominem tres hostes nostri, diabolus, mundus et caro. Diabolus maculat hominem sibi consencientem...
103va Nolite peccare. Ait Psalmus (4,5) Irascimini. Glossa : de peccatis praeteritis, Et nolite peccare. De cetero est enim duplex genus...
107rb Odium solet oriri ex radice quadruplici, scilicet gratiae, prudentiae, iustitiae et malitiae. Causat ergo primo habitus gratiae odium...
113vb Passionis Christi quattuor sunt causae, efficiens, materialis, formalis et finalis. Efficiens invenitur triplex, prima ordinativa et ex misericordia, scilicet pater Deus...
123vb Quis quaerit? Cum licet nomine quis fit quaestio quandoque (?) in commendatione virtutis et licet. Primo in creatione universorum...
125va Rectum est cuius medium non exit ab extremis. Sic facit Deus rectum hominem ut habetur Eccli. VII. Sed cito ab extremis exivit...
130va Salvatio nostra exigit quattuor causas. Sicut in picturatione exigitur efficiens scilicet pictor, forma scilicet color...
135vb Tribulationem sustinentibus propter Deum voluntarie Deus est in remedium culpae. Sicut medicus per potionem amaram per diaetam sanat...
141rb Vas vocatur vir iustus propter multa. Primo vas electum per fidem. Sicut enim servus metaphorice vase portat cibum corporalem, sic anima mediante fide cibum spiritualem...
153va Christus Dei filius attulit hominibus multa bona. Primo in nativitate exordium magnae laetitiae, sicut adventus adiutoris laetificat periclitantem...
154ra Zelum legimus duplicem Dei et hominis. Zelus Dei id est vehemens amor ad hominem patet...
(154va-155vc) Tabula. Zu Bl. 1ra-154rb.
(155vc) Zwei Proverbia (Walther, Proverbia Nr. 21943, 32990).
   2
155vc Porta salutis ave, per quam patet exitus ave...
155vc Venit ab Eva vae, vae, quia tollis ave...
(156r-156v) Leer.
(157ra-298rb) Nicolaus de Gorran Sermones de tempore, de quadragesima, de sanctis et de communi (Fundamentum aureum), unvollst. (Druck: Paris 1509 und 1523 [Fundamentum Aureum]. Antwerpen 1620. Schneyer 4, 255-321, mit Erwähnung von Cod. 497 auf S. 280; Fabricius 1754 III 76. Kaeppeli Nr. 3091, ohne Nennung der Handschrift). (157ra-195ra) Sermones de tempore. - (195ra-206ra) Sermones de occasionibus. - (206ra-214rb) Sermones quadragesimales. - (214va-218rb) Tabula. Mit Prothemata, nach Kirchenjahr geordnet, zu Bl. 218rb-280rb. - (218rb-280rb) Sermones de sanctis. - (280rb-290ra) Sermones de communi sanctorum. - (290ra-298rb) Sermones de praecipius festivitatibus.
   42
160ra Dominus prope est. Phil. IIII (5). Sicut dicitur communiter: Quis enim est munitus si non est homo qui est paratus non est confusus...
205rb Si quis vult venire post me abneget semet ipsum et tollat crucem suam et sequatur me. Mt. XVI (24). Salvator noster invitans nos ad patriam gloriosam docet...
205va Verbum crucis pereuntibus quidem stultitia est hiis autem qui salvi sunt, id est nobis virtus Dei est. I Cor. I (18). Sicut dicit beatus Augustinus: Palato non sano poena est panis...
205vb Deponentes omne pondus et circumstans nos peccatum per pacientiam curramus ad propositum nobis certamen: Aspicientes in actorem fidei et consummatorem Iesum qui proposito sibi gaudio sustinuit crucem. Hebr. XII (1). Sicut aquila provocat ad volandum pullos suos et super eos volitat...
213vb Probet unusquisque semetipsum et sic de pane illo edat. I. Cor. XI (28). Si praeparatio exigitur ad medicinam corporalem utiliter recipiendam...
213vb Si ego lavi pedes vestros dominus et magister et vos debetis alter alterius lavare pedes. Io. XIII (14). Duo sunt sensus disciplinales, visus et auditus. Visus docet ex factis, auditus ex verbis...
214ra Est enim phase, id est transitus domini. Exod. XI (recte: 12,11). Sicut differt lux et umbra, nucleus et testa, veritas et figura, sic nova lex et antiqua...
214ra Inclinato capite tradidit spiritum. Io. XVIII (recte: 19,30). Quidam dixerunt quod anima principaliter viget in capite ut plures alii quod in corde...
218vb Ascendam in palmam et apprehendam eius fructum. Cant. IIII (recte: 7,8). Quidam ascendunt...
225ra Ego ipse qui loquebar Ecce assum. Ysa. LI (recte: 52,6). Multipharie multisque modis...
226va Mundam servavi animam meam ab omnia concupiscentia. Tho. IIII (recte: Tob. 3,16). Summae iustitiae est...
226vb Beatus qui invenit amicum verum et qui narrat iustitiam auri audienti. Eccli. XV (recte: 25,12). Secundum philosophum...
229rb Infans octo dierum circumcidetur in nobis. Gen. XVIII (recte: Gen. 17,12). Quadruplex invenitur...
229va In novitate vitae ambulemus. Rom. V (recte: Rom. 6,4). Tria sunt quae...
234va Conversus sum et levavi oculos meos et vidi. Eze. VI (recte: Ez. 8,5). In aliis scientiis...
236vb Super astra caeli exaltabo solium tuum. Ysa. XIII (recte: 14,13). Principem apostolorum...
237rb Habet clavem David qui aperit et nemo claudit, claudit et nemo aperit. Apo. IIII (recte: 3,7). Quod dicitur...
239va Fac tibi archam de lignis levigatis. Ge. VI (14). Sicut princeps volens venire in civitatem vel castellum facit sibi domum vel aedificari vel praeparari...
246va Produxit dominus Deus de humo omne lignum pulchrum visu ... Gen. III (recte: 2,9). In principio creationis...
247ra Mulier gratiosa inveniet gloriam. Prov. X (recte 11,16). Inter cetera...
250ra Segregate mihi Barnabam et paulum in opus ad quod assumpsi eos. Act. III (recte: 13,2). Sicut dictur...
250rb Ite angeli veloces ad gentes (recte: gentem) convulsam ... Ysa. XLIIII (recte: 18,2). IIIIor sunt...
252va Ecce quam bonum et quam iocundum (Ps. 132,1). Fratres in adiutorium in tempore tribulationis et cetera. Supra CX. Isti sunt duae olivae et cetera. Supra XCVI...
253ra Qui elucidant me vitam aeternam habebit. Eccli. XXIII (recte: 24,31). Si bonus paterfamilias...
255va Revocata est Maria. Num. XX (recte: 12,15). Sicut bonus pastor...
258va Surrexit Helyas propheta ignis ... Eccli. XXVIII (recte: 48,1). Duo sunt praedicatori...
258vb Crescere me fecit Deus in terra paupertatis meae. Gen. XLIX f (recte: 41,52). Videmus res crescere...
260ra Illuminans oculos dans sanitatem et vitam et benedictionem. Eccli. XXXIIII (20). Quattuor sunt appetibilia valde ab hominibus secundum diversos eorum status. Appetit quippe caecus ut videat...
260va Hiis dictis confestim ad supplicium trahebatur (2. Macc. 6,28). Quattuor solent aggravare iniuriam alicui illatam...
260vb Ostendisti aurore locum suum. Iob. XXXVII (recte: 38,12). In conviviis mundi...
261rb Mulier gratiosa inveniet gloriam. Prov. X (recte: 11,16). Testante angelo...
261rb Fecit mihi magna qui potens est. Luc II (recte: 1,49). Tria magna benefica...
263ra Dilectus meus candidus et rubicundus. Can. III (recte: 5,10). Testatus est daemon...
265ra Fac tibi archam de lignis levigatis. Ge. VI (14). Quemadmodum rex vel alius magnus princeps transfretare vel in mari pugnare proponens...
266rb Sanctificavit tabernaculum suum altissimus (Ps. 45,5). Sicut carpentarius dolat igna resecando, quod est putridum et superfluum et sic inde facit aedificium...
267ra Vidit Iacob scalam ... et dominum innixum scale. Gen. XXII (recte: Gen. 28,12-13). Sicut res furata...
268rb Numerabo vos in gladio et omnes in caede corruetis. Ysa. LV (recte: 65,12). Excogitata patet...
270va Omnes sunt administratorii spiritus ... Hebr. II a (recte: 1,14). Ad hoc quod ...
272ra A vulneribus tuis sanabo te ... Ier. XXV (recte: 30,17). Alia de causa vulnerat ...
273va Iudas Machabeus et Symon frater eius ... Mac. III (recte: Macc. 5,55). Secundum philosophum ...
276vb Cum videris nudum ... Ysa. L (recte: 58,7). Dominus iudicaturus ...
278rb Vocavit te in nominie tuo ... Ysa. XLIII (recte: 45,5). Praedixit psalmus ...
(298rb) Kaufvermerk Frater Reinboto.
   1
298rb Hunc librum frater Reinboto pro domo sancte Marie et sancti Iohannis in Stams Parysius comparavit.