|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=7578 |
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 499
THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT
Olim: II 2 E 14 Pergament II, 324 Bl. 198×140 Stams oder Augsburg (?), 14. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Stams, Zisterzienserstift
Provenienz/Letztbesitzer: Stams, Zisterzienserstift
| Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier. |
Volldigitalisat Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 5, 649-667 (online). — Van den Abeele 2010
Hs. enthält 1 Fragment
alle Initien
Weitere Literatur zur Handschrift (Anzahl: 4)
| Lagen: (IV+1)7 + 2.V27 + VI39 + (V+1)50 + V60 + VI71(72) + V81(82) + (IV+1)90(91) + V100(101) + (III+2)108(109) +IV116(117) + 2.V136(137) + (IV+1)145(146) + (IV+2)155(156) + IV163(164) + (IV+2)173(174) + 2.IV189(190) + V199(200) + (IV+1)208(209) + (V+2)220(221) + (V+1)231(232) + IV239(240) + 2.V259(260) + (IV+1)268(269) + V278(279) + (III+2)286(287) + (III+1)293(294) + 3.V323(324) | |
| Pergament unregelmäßig beschnitten, je nach Lage von unterschiedlicher Qualität und Dicke, teilweise fleckig; zahlreiche Löcher und Risse, teilweise mit grobem rotem Zwirn genäht. Die beiden ersten Blätter ungezählt, jetzt mit römischer Blattzählung I und II. Zahl 65 in der Foliierung doppelt. Durchgehend Kustoden in schwarzen römischen Zahlen am Lagenende, in schwarzen arabischen Ziffern am Lagenanfang (jeweils häufig beschnitten). | |
| Schrift: | |
| Schriftraum: 145/150 × 100 Spaltenzahl: 2 Zeilenzahl: 30-31 | |
| Schriftart: Textualis Von Tintenlinien gerahmt, Bl. 1–81 und 232–293, zu 31 Zeilen, Bl. 82–231 und 294–333, zu 30 Zeilen auf Tintenlinierung. Die seitlichen und die zwei obersten und untersten Linien bis zum Blattrand gezogen. Wechsel der Zeilenzahl mit Lagenwechsel übereinstimmend. Drei Hände: 1) Bl. 1ra–231vb; 2) Bl. 232ra–293rb; 3) Bl. 293va–333rb. Inhaltsverzeichnis (Bl. 1r und IIv) und Notizen (Bl. 333v und Spiegel des HD) in Notula (Kursive) von verschiedenen Händen des 15. Jahrhunderts. | |
| Ausstattung: Rubriziert Fleuronnéeinitiale(n) |
Hs. enthält 1 Fragment
| VDS, HDS | Pergament 1294-12-23 (exaktes Datum) |
| Einband: Stams oder Augsburg (?) 14. Jh. Gotisch Schmucklos |
| Einbandfragment oder Abklatsch vorhanden |
| Fleckiges, stark abgeriebenes Leder über Holz. Spuren einer Langriemen-Schließe. Kanten nach außen abgeschrägt. Rücken: drei Doppelbünde; später, wie in Stams üblich, mit weißem Schweinsleder überzogen. Im untersten Feld in Schwarz Stamser Signatur G 12. Kapitale mit rot gefärbtem dickem Spagat umstochen. Spiegel des VD und HD jeweils ein Pergamentblatt: Urkunde und kurze Notizen. Aufgrund der Urkunde als Bindeort eher Augsburg als Stams anzunehmen. |
| In den alten Stamser Katalogen aufgrund des Titels „Sermones de tempore et sanctis“ nicht nachweisbar.
Bl. IIrb Besitzvermerk 16. Jh. Adamus Luckhner est possessor huius libri (im Album Stamsense
nicht nachweisbar). Im Roschmann-Katalog von 1739 (Innsbruck, TLMF, Dip. 1089/VI) und im Stamser Übergabekatalog (Innsbruck, ULBT, Cod. 1001) eingetragen unter der Signatur
G 12. 1808 anlässlich der Aufhebung des Klosters Stams der ULB Tirol übergeben. Am Spiegel des VD alte radierte Signatur der ULB Tirol II 4 E 11 (?). Vorbesitzer: Stams, Zisterzienserstift 
 , bis 1808, G 12 |
--------------- Addenda/Corrigenda bitte melden! 
---------------
"Kat. Innsbruck 5", "Van den Abeele 2010", "Album Stamsense", "CAO", "Schneyer", "PL", "Distelbrink", "BGOC", "RS", "Kaeppeli", "GW", "CPL", "Thorndike-Kibre"
alle Initien
| (VDS-HDS) | Fragment einer Urkunde, ausgestellt von einem Abt Chunradus und einem Dekan Bertholdus. Betreffend eine Bürgschaft, dat. 23.12.1294. |
| (Ir, IIvb) | Inhaltsverzeichnis (15. Jahrhundert) für Sermones. Fortgesetzt Bl. IIvb (für sonstige Traktate). |
| (Iva-IIrb) | Inhaltsverzeichnis (14. Jh., von der Hand des Schreibers 3) für Sermones. |
| (IIva) | Leer. |
| (1ra-101vb) | Sermones de tempore (Christtag bis Pfingsten), de sanctis et de communi sanctorum. U.a. Bertholdus Ratisbonensis OFM. 36 |
| 1ra | Puer natus est nobis et cetera (Is. 9, 6). Usque magni consilii angelus. Septuaginta interpretes scribentes Ptolemaeo regi gentili noluerunt exprimere secreta fidei... |
| 5rb | Inspice et fac secundum exemplar quod tibi in monte monstratum est (Exod. 25,40) id est in tali sancto qui fuit mons rarus multorum qui sunt in terra nec se nec dominum cognoscentes unde potius cavernae sine luce dici possunt. Iste autem sanctus lux dici potest quia bonum exemplum vivendi nobis dedit... |
| 7ra | Homo quidam nobilis abiit in regionem longinquam et cetera. Vocans autem X servos suos dedit illis X minas et ait: Negotiamini dum venio (Luc. 19,12-13). Iste nobilis est Christus. Nobilis enim est ex patre et matre. Isa. (53,8) Generationem eius quis enarrabit... |
| 8vb | Ecce sacerdos magnus et cetera (Eccli. 44, 16; 45,1 oder 50,1). Sancti martyres ad regna caelestia festinantes multa sustinuerunt. Sap. (3,5 bzw. CAO Nr. 3270) In paucis vexati, in multis bene disposuerunt... |
| 10va | Designavit dominus et cetera. Usque praedicabant regnum Dei. Luc. X (1). Verbum propositum significanter beato Lucae et evangelistis potest aptari qui infirmos curavit in corpore et anima... |
| 11va | Factum est proelium magnum in caelo et cetera (Apoc. 12,7). Dominus habet duplicem familiam sibi valde dilectam, scilicet angelos in caelo et homines in terra... |
| 13va | Ostendit mihi dominus civitatem sanctam Ierusalem habentem claritatem Dei et habebat murum magnum et altum et portas XII ... quae fiunt in laude ipsius. Apoc. (21,10-13; 16; 25-26). Primo nominat ex tribu Iuda XII magna signa et cetera... |
| 15rb | Sicut pater habet vitam in semet, sic dedit et filio habere vitam in semetipso. Ioh. Vo (26). Triplicem dat Deus homini vitam: Prima est hic in corpore mortali quae opido brevis est... |
| 18va | Ne quis sumat sibi illum honorem nisi qui vocatur quasi Aaron et cetera usque tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech. Ad Hebr. V (4 und 6). Hic agitur de honore ordinis sacerdotalis pro quo hodierna solemnitas est instituta... |
| 20ra | Transeuntes primam et secundam custodiam pervenerunt ad portam ferream et cetera. Act. (12,10). Nunc scio vere et cetera (Act. 12,11). Verba proposita sunt beati Petri apostoli liberati per angelum de carcere Herodis cuius festum hodie agitur qui secundum litteram passus est multa... |
| 22va | Ego si exaltata (!) fuero a terra, omnes traham ad meipsum id est hominem propter quem facta sunt omnia. Iohannis (12,32). Secundum litteram loquebatur de exaltatione sanctae crucis in qua omnia id est hominem... |
| 24ra | Mihi autem absit gloriari et cetera. Gal. ult. (6,14). In cruce domini non in cruce mali latronis. Triplex est enim crux sive poena hominum et quilibet in aliqua cruce istarum pendet... |
| 26va | Qui fecerit et docuerit hic magnus vocabitur in regno caelorum (Matth. 5,19). Beatus Dominicus vel alius confessor magnus est in caelo quia fecit quod docuit, fecit enim quod Deus praecepit... |
| 29ra | Si nupserit virgo non peccavit. Cor. VIo (recte: 1. Cor. 7,28). Beata Caecilia beatam virginem sequens fuit quae duas vitas habuit in hoc mundo: in prima paucis... |
| 30vb | Qui non accipit crucem suam et sequitur me non est me dignus. Mt. (10,38). Iesus Christus hortatur nos ut crucem tollamus et ipsum sequamur ut in die iudicii ipso digni inveniamur... |
| 33ra | Iustus si morte praeoccupatus fuerit in refrigerio erit. Sap. (4,10). Quaeritur quis sit iustus et respondetur: qui dat unicuique ius suum videlicet super se, iuxta se et infra se... |
| 35vb | Ausculta o fili praecepta magistri tui (vgl. Prov. 4,20). Si sensum litterae quaerimus 4or occurrunt consideranda, scilicet quis, cui, quid, propter quid. Quis cui loquitur praemissum est in prologo... |
| 36rb | Petite et accipietis (Luc. 11,9; Ioh. 16,24; Iac. 4,3). Hic duo notantur: primo petitionis generalitas, secundo donationis vel exauditionis liberalitas... |
| 38vb | Audi filia et vide et inclina aurem tuam (Ps. 44,11). Verbum istud praesenti diei in qua salvator noster mortem subiit temporalem poterit satis congrue adaptari... |
| 41va | Amice ascende superius et erit tibi gloria coram simul discumbentibus. Luc. XIIII (10). Emitte lumen et cetera (Ps. 42,3). Ex peccato originali quod a primis parentibus contraximus triplici incommodo laboramus... |
| 43va | Ausculta o fili et cetera (vgl. Prov. 4,20). Oleum effusum nomen tuum. Cant. 1o (3). Si proprietatem olei et maxime olei lilii sollerti discussione moraliter velimus investigare... |
| 46ra | O vos omnes qui transitis per viam et cetera. Intelligendum: Qui transitis per viam virtutum accendite compatienti corde et videte caritatis intentione si est dolor sicut dolor meus. Tren. 1° (12). Haec dicit Ieremias propheta in libro Lamentationum quasi ex parte Christi et secundum litteram vel de Iosya rege occiso... |
| 47va | Conversus Petrus vidit illum discipulum quem diligebat Iesus sequentem et cetera (Ioh. 21,20). Hodie festum sancti Iohannis Evangelistae recolit ecclesia cuius tanti in merito est excellentia... |
| 51ra | Puer eram ingeniosus et sortitus sum animam bonam. Sap. VIII (19). Iuxta triplicem huius vocabuli Puer deviationem possumus metaphorice hic colligere triplicem sancti patris nostri Bernhardi commendationem... |
| 53rb | Quasi cedrus exaltata sum in Libano et cetera. Eccli. (24,17). Hic notare possumus quare beata virgo cedro Libani conformetur. Natura cedri est quod quanto in altum crescit... |
| 55ra | Quo abiit dilectus tuus o pulcherrima mulierum. Cant. VI (1). Sicut solet quaerere et cogitare fideliter amicus de amico et servus de domino suo ita fidelis et devota anima... |
| 57va | Qui manducat carnem meam et bibit sanguinem meum et cetera (Ioh. VIo (56). Consuetudinis est tam nobilium quam ignobilium quod cum ad nuptias invitantur solent vestibus melioribus ob sponsi et sponsae reverentiam se ornare... |
| 77ra | Quis putas puer iste erit etenim manus domini erat cum illo (Luc. 1,66). In verbis istis duo tanguntur generalis quaestio Iudeorum et parentum ibi Quis putas et cetera... |
| 81ra | Ego flos campi (Cant. 2,1). Iuxta triplicem floris proprietatem triplicem hic notare possumus beatorum Petri et Pauli apostolorum commendationem... |
| 84va | Gratia domini Iesu Christi et caritas Dei et communicatio sancti spiritus sit semper cum omnibus vobis Amen. IIa ad Cor. ult. (13,13). Dicit Hieronimus ad Helyodorum episcopum: Grandes materias ingenia parva non sustinent et in ipso conatu... |
| 87vb | Sic veniet quemadmodum vidistis eum euntem in caelum (CAO Nr. 4925). Notandum quod est triplex visio salvatoris: una quam recolimus de praeterito qua visus fuit in carne corporaliter... |
| 91ra | Qui fecerit et docuerit hic magnus vocabitur in regno caelorum Mt. (5,19). In verbis istis commendatur beatus Iohannes secretarius domini nostri Iesu Christi a tribus, videlicet a sanctitate vite, ab excellentia doctrinae... |
| 93rb | Vere dominus est in isto loco et cetera (Gen. 28,16). Verba ista sunt Iacobi Gen. Prosequere historiam sicut placet. Notandum quod IIIIor sunt loca quae sibi dominus elegit... |
| 96vb | Introduxit me rex in cellaria sua. Cant. (2,4). In verbo isto ad commendationem beatae Mariae Magdalenae proposito notare possumus quod ipsam dominus in triplex cellarium introduxit... |
| 99rb | Mirabantur ad sapientiam (!) eius et dicebat ad alterum et cetera (Iud. 10,19). Sicut dicunt scripturae: Arta et laboriosa est via quae ducit ad vitam sed dominus ad mitigandum laborem ipsius spargit in ea folia confessorum... |
| 100vb | Renovabitur ut aquilae iuventus tua. Ps. (102,5). Nota quod dominus comparatur aquilae propter VIIem: primo propter odoratus vigorem, dicitur enim sentire... |
| (passim) | Bertholdus Ratisbonensis OFM
: Sermones de tempore, de sanctis, de communi sanctorum (Schneyer 1, 472-492). |
| (2va) | Bertholdus Ratisbonensis OFM
: Sermo in nativitate dni (Schneyer 1, 480, Nr. 91). |
| (3va) | Bertholdus Ratisbonensis OFM
: Sermo de s. Andrea (Schneyer 1, 479, Nr. 85). |
| (6ra) | Bertholdus Ratisbonensis OFM
: Sermo unius martyris vel confessoris (Schneyer 1, 478, Nr. 68). 1 |
| 6ra | Quicumque hanc regulam servaverit pax et misericordia super illum. Gal. ult. (6,16). Dictum est supra de quattuor quae ducunt hominem ad perfectionem, nunc de reliquis 4or est dicendum: Quorum primum est proximum diligere... (Schneyer 1, 478, Nr. 68) |
| (16vb) | Bertholdus Ratisbonensis OFM
: Sermo in conversione s. Pauli (Schneyer 1, 481, Nr. 108). |
| (21ra) | Bertholdus Ratisbonensis OFM
: Sermo de s. Iacobo (Schneyer 1, 485, Nr. 160). |
| (25rb) | Bertholdus Ratisbonensis OFM
: Sermo de s. Matthaeo (Schneyer 1, 486, Nr. 187). |
| (27va) | Bertholdus Ratisbonensis OFM
: Sermo de s. Elisabetha (Schneyer 1, 479, Nr. 79). |
| (32ra) | Bertholdus Ratisbonensis OFM
: Sermo de uno martyre (Schneyer 1, 489, Nr. 219). |
| (34rb) | Bertholdus Ratisbonensis OFM
: Sermo de pluribus martyribus (Schneyer 1, 489, Nr. 229). |
| (59rb) | Exempel. (als Zusatz). 1 |
| 59rb | Femina quaedam ex multa devotione erat solita sepe communicare quae quanto plus cepit cibum appetere vitalem tanto amplius cibum corporalem cepit fastidire... |
| (59va-72vb) | Traktat über Maria. 2 |
| 59va | Ave Maria et cetera (Luc. 1,28). Nota quod beata virgo Maria immunis fuit a triplici... |
| 72vb | Fuit homo missus a Deo cui nomen erat Iohannes; hic venit in testimonium usque ibi ut omnes crederent per illum (Ioh. 1,6). Deus pater volens mittere filium suum in mundum promisit praemittere nuntium ei dicens: Ecce ego mitto... |
| (101vb-106vb) | : De meditatione passionis Christi per septem diei horas libellus (= Ps.-Bernardus Claraevallensis) (PL 94, 561-568. - Distelbrink Nr. 161. BGOC Nr. 4416 und Nr. 12411). 2 |
| 101vb | Septies in die laudem dixi tibi. Rogasti me ut aliquem modum contemplationis in passione Dei tui monstrarem tibi secundum VIIem horas diei... |
| 106vb | Expl. ... (Schlussschrift): Explicit contemplatio beati Bernhardi super VIIem horis passionis demini nostri Ihesu Christi |
| (106vb-128rb) | Sermones. (Weiterführung). 11 |
| 106vb | Annuntiate inter gentes studia eius (Ps. 9,12). Ecclesia hodie multa facit quae aliis temporibus dimittit et possunt esse ista (?) VIIem: Primum est quia hodie campanae non pulsantur... |
| 108va | Tristis est anima mea usque ad mortem (Matth. 26,38). Nota quod circa passionem domini potest homo se habere VI modis. Consideret ergo eam primo ad imitandum, IIo ad compatiendum, IIIo ad resolvendum... |
| 111rb | Christus qui descendit ipse est et qui ascendit super omnes caelos ut adimpleret omnia. Eph. (4,10). Dicit beatus Bernhardus: Oportebat Christum descendere ut nos ascendere doceremur. Nota ergo quod X gradibus ad nos descendit docens nos... |
| 113ra | Petite et accipietis (Ioh. 16,24 u. ö.). Si a domino in nostra petitione volumus exaudiri, tria in nobis radicare studeamus quae non solum nostram petitionem exaudibilem faciunt... |
| 116ra | Ortus est sol et humiles exaltati sunt (Esth. 1,1i). Nota quod quattuor nobiles conditiones in sole materiali reperimus quae excellentissime conveniunt virgini gloriosae... |
| 117va | Lux orta est iusto et rectis corde laetitia. Ps. (96,11). Rex regum et dominus dominantium veniens in mundum conversatururs nobiscum sicut scriptum est Bar. (3,38) In terris visus est et cetera... |
| 119rb | Quam pulchra es et quam decora carissima in deliciis. Cant. (7,7). In hiis verbis videtur dominus commendare multicipliter sponsam suam carissimam sanctam videlicet Catherinam... |
| 121ra | Beati qui ad cenam nuptiarum agni vocati sunt. Apoc. (19,9). Vere beati qui ad illam cenam vocantur nec ab ea perpetim disiunguntur quia multi sunt vocati et cetera. Nota quod octo sunt specialiter in quibus festa nuptiarum commendantur... |
| 121va | Sapientiam sanctorum narrant populi et laudem eorum pronuntiet ecclesia sanctorum (Eccli. 44,15). Sollemnitates sanctorum institutae sunt ut laudetur Deus in sanctis suis et nos dirigamur eorum exemplis et adiuvemur eorum suffragiis... |
| 124ra | Ecce ego mitto angelum meum qui praeparabit viam tuam ante te (Mal. 3,1). Proverbialiter dici solet: Si familia est casta signum est quod dominus diligit castitatem... |
| 127ra | Redemptionem misit dominus populo suo et cetera. Ps. (110,9). Carissimi totum genus humanum in taberna diaboli biberat in primis parentibus et non valens solvere symbolum spoliatum est, vulneratum est... |
| (125va) | Thomas de Lisle OP
: Sermo dnca infra octav. nativ. dni (Schneyer 5, 639, Nr. 126). |
| (128va-129rb) | De septem horis canonicis. (Einschub). 2 |
| 128va | Ab hora matutina vacavit psalmis et orationibus usque ad auroram, tunc se dedit meditationi verborum evangelii et recordationi filii sui... |
| 129rb | Nos vero septem horas canonicas ideo dicimus ut Deo in eis laudes et gratias referamus... |
| (130ra-155rb) | Sermones. (Weiterführung). 3 |
| 130ra | Egressus es in salutem populi tui (Hab. 3,13). In verbis istis duo notantur. Primo enim notatur nativitas salvatoris cum dicitur Egressus es... |
| 131vb | In hoc apparuit filius Dei ut dissolvat opera diaboli. 1a Io. IIIo (8). Dicitur vulgariter et verum est quod curialitas facta et non scita reputatur quasi perdita propter hoc Dei filius... |
| 134va | Ave gratia plena (Luc. 1,28). Nota quod in angelica salutatione VI sunt consideranda. Primo quam reverenter angelus beatam virginem salutavit... |
| (155rb-158ra) | Hugo Ripelin de Argentina OP
: Compendium theologicae veritatis, Exzerpt: L. III., cap. VIII–XII (Ausgabe: Alberti Opera, Ed. Borgnet 34. – RS 1947, Nr. 368; Kaeppeli Nr. 1982, jeweils ohne Nennung der Handschrift. Vgl. auch Steer, Verfasserlexikon2 IV 256–258). 1 |
| 155rb | Nota hic aliqua de peccato originali collecta de Summa theologicae veritatis. Licet anima non sit ex terra duce tamen originalis culpa ab anima Adae transit ad culpas posteriorum... |
| (158ra-175vb) | Hugo Ripelin de Argentina OP
: Compendium theologicae veritatis, L. I, cap. I–XXXIV (Ausgabe: Alberti Opera, Ed. Borgnet 34. Ende von cap. XXX und XXXI gegenüber Edition gekürzt – RS 1947, Nr. 368; Kaeppeli Nr. 1982, jeweils ohne Nennung der Handschrift. Vgl. auch Steer, Verfasserlexikon2 IV 256–258). 1 |
| 158ra | Deum esse multis modis ostenditur. Hoc enim fides testatur, scriptura sacra loquitur, comparatio rerum ad ipsum idem indicat... |
| (175vb-180vb) | Hugo Ripelin de Argentina OP
: Compendium theologicae veritatis, L. VI, cap. XII–XIX (Ausgabe: Alberti Opera, Ed. Borgnet 34. – RS 1947, Nr. 368; Kaeppeli Nr. 1982, jeweils ohne Nennung der Handschrift. Vgl. auch Steer, Verfasserlexikon2 IV 256–258). 1 |
| 175vb | Eucharistia est sacramentum caritatis tam divinae quam nostrae eo quod Deus in hoc sacramento magnae dilectionis nobis signum ostendit... |
| (180vb-187vb) | De diversis defectibus et negligentiis in celebratione missae occurrentibus. 1 |
| 180vb | De diversis defectibus et negligentiis quae committuntur in miss. Nota secundum Albertum in libro de missa circa finem ubi hanc materiam determinat latius dicens ... si sacerdos ante canonem in missa deficiat aliquo casu... |
| (187vb-232vb) | Sermones. (Weiterführung). 16 |
| 187vb | Quam bonus et suavis est spiritus tuus in nobis domine. Sap. XII (1). Possumus in verbo praemisso [notare]: primo universalem spiritus sancti perfectionem ibi Quam bonus... |
| 191va | Tota pulchra es amica mea et cetera. Cant. IIIIo (7). Consuetudo est nobilium quando ad bella procedunt praeparare sibi tentoria et papiliones ornatos et inter alia illud quod regio ministerio deputatur... |
| 195vb | O vos omnes qui transitis per viam (Lam. 1,12). Nota quod dolor passionis Christi fuit duplex, videlicet intrinsecus et extrinsecus, unde in praemissa lamentatione notabiliter praemittit dicens Attendite... |
| 197ra | Inclinato capite emisit spiritum (Ioh. 19,30). Ut passionem domini melius intelligamus dicendum est de ipsius passionis causa, efficacia, magnitudine, multitudine, qualitate, memoria et imitatione... |
| 200rb | Petite et accipietis (Ioh. 16,24 u. ö.). Hic tria nobis consideranda occurrunt, scilicet quid petere debeamus, quomodo petere debeamus, quis petitionem nostram impedire possit... |
| 201va | Christus qui descendit ipse est et qui ascendit super omnes caelos et cetera. Eph. IIIIo (10). In verbo praemisso tria circa ascensionem domini possumus notare, scilicet ascensionis motivum, actum et terminum... |
| 202va | De excelso misit ignem in ossa mea et erudivit me. Tren. 1o (13). Hodie, carissimi, sollemnitatem celebramus doni spiritus sancti et ideo in verbo proposito tria possunt notari... |
| 203vb | Spiritus domini ornavit caelos. Iob XXVIIo (recte: 26,13). In hiis verbis IIIIor possunt notari, scilicet muneris descendentis sublimitas ibi Spiritus, mittentis auctoritas ibi Domini... |
| 205ra | Ascendit Deus in iubilo (Ps. 46,6). Deus quamvis solus proprium habebat esse in omnibus et ubique super omnia et extra omnia, tamen esse super omnia suae magis convenit maiestati... |
| 207ra | Ego dominus Deus omnipotens ambula coram me et esto perfectus. Gen. (17,1). Sicut in rebus naturalibus res producitur inesse per Dei bonitatem quia secundum Augustinum quia Deus est bonus... |
| 209ra | Erit dominus nominatus in signum aeternum (Is. 55,13 bzw. CAO Nr. 7086). Verba proposita scripta sunt Isa. LVo in quibus duo praecipue designantur, scilicet nominis Iesu prophetatio et aeterna eius significatio... |
| 213va | Tempus affuit quo sol refulsit qui prius erat in nubilo et accensus ignis magnus ita ut omnes mirarentur. Isa. (recte: 2. Macc. 1,22). In verbo proposito tria notantur, scilicet filii Dei in deitate occultatio, ipsius per carnem et in carne manifestatio... |
| 217va | Vocatum est nomen eius Iesus. Luc. Vo (recte: 2,21). Hic tria notantur, scilicet filii Dei nominatio, nominis eius determinatio et ipsius manifestatio... |
| 224ra | Nomen tuum bonum est in conspectu sanctorum tuorum (Ps. 51,11). Benedicit propheta nomen domini esse bonum in conspectu suorum sanctorum... |
| 226va | Coeperunt velare faciem eius et colaphis eum ceciderunt. Mt. XVo (recte: 26,67). Ex sententia proposita colligere possumus multiplicitatem doloris salvatoris nostri Iesu Christi quae (!) pertulit pro nobis... |
| 232ra | Solutus es ab uxore, noli querere uxorem Glossa: Si potes continere; si autem accipis (!) non peccasti et si nupserit virgo non peccavit… necessariis providentes sibi et liberis. (1) Cor. VIIo (27–28). Licet autem excellentior sit status virginum, tamen per matrimonium |
| (193rb) | : Sermo super Stabat mater (vgl. GW 3931). 1 |
| 193rb | Stabat iuxta crucem Iesu mater eius (Ioh. 19,25). Parum dixisti o evangelista perfectis auribus, maius aliud dicere potuisti... |
| (231ra) | Bernardus Claravallensis
: Exzerpte. 1 |
| 231ra | Bernhardus: Hodie nata est illa per quam omnes renascimur, cuius species concupivit omnipotens... |
| (232vb) | Gregorius Magnus
: Moralia in Iob, Exzerpte (CPL 1708). 1 |
| 232vb | Philosophus: Unusquisque qualis est talia libenter audit et loquitur. Gregorius in Moralibus: Amissio prosperitatis interrogat vim dilectionis... |
| (233ra-322va) | Sermones de tempore, sanctis et communi sanctorum. Bis Bl. 249vb besonders häufig der Predigtsammlung des Bertholdus de Ratisbona (Schneyer 1, 473–504) entnommen. Großteils anonyme Sermones. 51 |
| 238rb | Beatus vir qui in sapientia morabitur et cetera. Eccli. 18 (recte: 14,22). Sapientes maxime laudantur qui sciunt sibi cavere a versutiis diaboli, Deus enim maxima nobis gaudia praeparavit... |
| 242rb | Donum et pax est electis Dei. Sap. IIIo (9). Dominus patriam caelestem fecit amplissimam. Baruch (3,24) O Israel quam magna est domus tua et ingens locus possessionis tuae et hoc ideo... |
| 248ra | Virgo cogitat quae domini sunt ut sit sancta corpore (1. Cor. 7,34). Glossa: id est voluntate. Col. VIIo. Sicut martyres per compendium martyrii imitati sunt vestigia Christi ita virgines per virginitatem... |
| 250ra | Apparuerunt apostolis dispertitae linguae tamquam ignis. Act. II (3). Celebrat hodie ecclesia sollemnitatem spiritus sancti habens in hoc respectum ad duo, scilicet ad gloriam Dei et ad utilitatem fidelium... |
| 251rb | Apparuerunt apostolis et cetera (Act. 2,3). Cum venerit paraclitus docebit vos omnia sicut dicit salvator: Spiritus sanctus interpres est omnium eloquiorum, suggestor omnium bonorum... |
| 257va | Haec est dies quam fecit dominus et cetera (Ps. 117,24). Carissimi, hodie Deus magna fecit et illa magna gloriose fecit, unde cantemus domino quia gloriose magnus est... |
| 262ra | Omnes sunt administratorii spiritus in ministerium missi propter eos qui hereditatem capiunt salutis. Hebr. Io (14). Quandoque celebrat ecclesia festum in quo laudat dominum et sanctos suos et hoc est quando cantamus de apostolis... |
| 263va | Omnes sunt administratorii et cetera (Hebr. 1,14). Nuper quod dixi non perfeci recitando tamen officia ordinum de suprema hierarchia, modo dicam de media quae habet tres cameras... |
| 264rb | Omnes sunt administratorii et cetera (Hebr. 1,14). Hic restat videre de tertia hierarchia quae similiter tres habet cameras. In prima sunt virtutes... |
| 264va | Ad mensam magnam sedisti (Eccli. 31,12). Verba proposita sunt Salomonis et habentur quae est magna mensa ut dicit sanctus Augustinus nisi unum accepimus corpus... |
| 267ra | Ave Maria gratia plena dominus tecum et cetera (Luc. 1,28). Diligentia adhibenda est circa ea quae fiunt frequenter ut fiant prudenter... |
| 268rb | Invenisti enim gratiam apud Deum. Luc. (1,30). Quamquam gratias et virtutes beatae virginis nemo possit enarrare, IIIIor tamen sunt per quas gratias invenit... |
| 269ra | Ave Maria gratia plena dominus tecum (Luc. 1,28). In hac angelica salutatione quadruplex nobis utilitas incarnationis describitur: Prima est naturae sanctificatio, secunda gratiae plenitudo... |
| 270va | Transite ad me omnes qui concupiscitis me. Eccli. XXIIII (26). In hiis verbis invitat nos beata virgo ad se, vult enim exemplo filii sui nos ibi esse ubi ipsa est... |
| 271vb | Amavit eam rex plus quam omnes mulieres habuitque gratiam et misericordiam coram eo super omnes ... Hest. II (17-18). Nota quod in quattuor habuit beata virgo gratiam et misericordiam coram rege Christo super omnes mulieres... |
| 272va | Hortus conclusus est Dei genetrix et cetera (CAO Nr. 3135-3138) et merito, quia in horto uteri virginalis iactum est semen pretiosissimum scilicet verbi Dei... |
| 273ra | Suscepimus Deus misericordiam tuam in medio templi tui (CAO Nr. 5084). Nota quod IIIIor sunt templa in quorum medio suscepimus Dei misericordiam: primum aeternale, secundum spirituale, tertium singulare... |
| 274va | Egredietur virga de radice Iesse. Isa. XIo (1). Nota quod virgo Dei genetrix est virga flos filius eius. Virga autem rectitudinem habet, flos pulchritudinem... |
| 275ra | In omnibus requiem quaesivi et in hereditate Dei morabor (Eccli. 24,22). Verba ista possunt esse beatae virginis instruentis nos qualiter choros angelorum transcederit et ubi collocata feliciter resederit... |
| 275vb | Maria enim optimam partem elegit et cetera (Luc. 10,42). Recte fecit quia optimam partem elegit ex quo ei electio data fuit... |
| 276rb | Quod enim in ea natum est de spiritu sancto est (Matth. 1,20). Dies boni nuntii est si tacuerimus et nuntiare noluerimus usque mane scaeleris arguemur... |
| 282ra | Stella quam viderant magi in oriente antecedebat eos. Mt. IIo (9). Pone in libra cordis quae sit moraliter stella ista et invenies evidenter esse ipsam dominam mundi... |
| 283va | Iste pauper clamavit et dominus exaudivit eum (Ps. 33,7). In verbis propositis beatus Dominicus commendatur a tribus. Primo a divinae legis impletione cum dicitur Iste pauper... |
| 286vb | Qui diligit cordis munditia propter gratiam labiorum habebit amicum regem. Prov. (22,11). Inter omnes alios confessores beatus Nicolaus quadam speciali praerogativa dicitur amicus Dei... |
| 287vb | Disciplina medici exaltabit caput illius et in conspectu magnatorum collaudabitur. Eccli. (38,3). In verbis istis commendatur medicus iste beatus Lucas videlicet a tribus: a vita disciplinali, a sublimatione spirituali et a laude populi generali... |
| 288va | Iustus si morte praeoccupatus fuerit in refrigerio erit. Sap. 4o (7). Constat ex sententia proposita quod mors subitanea non est damnosa omnibus sicut amicis Dei... |
| 289va | In omni ore quasi mel indulcabitur eius memoria (Eccli. 49,2). Verbum propositum scriptum est in Ecclesiastico, sicut scitis. Ex quo verbo quantum ad praesentis festi commendationem elicere possumus... |
| 291ra | Quasi flos rosarum in diebus vernis et quasi lilia quae sunt in transitu aquae supplex fuit factus iste (Eccli. 50,8). Verba ista scripta sunt (lacuna) ex quibus commendatur beatissimus pater noster B. praecipue a duobus... |
| 294ra | Christus asstistens pontifex futurorum bonorum (Hebr. 9,11). Moris est pontificibus et ordinandis ut quintuplici veste vestiantur quando hostiam viventem Deo patri offerunt... |
| 295rb | Unus est et secundum non habet (Eccle. 4,8). Verba ista beato Iohanni Baptistae cuius diem genuinum sancta mater ecclesia hodie sollemnizat possunt non inmerito adaptari quippe qui solus... |
| 297rb | Postquam impleti sunt dies purgationis Mariae et cetera (Luc. 2,22). Tria possumus hic notare quantum ad praesentis diei sollempnitatem scilicet Mariae purificationem: pueri in templo repraesentationem... |
| 298rb | Statim veniet ad templum sanctum suum dominator quem vos quaeritis et cetera. Mal. III (1). Verba ista spiritualiter intellecta sunt prophetae consolantis animam fidelem prae desiderio Christi languentem... |
| 299rb | Statim veniet ad templum sanctum suum dominator quem vos quaeritis et angelus testamenti quem vos vultis. Mal. 3 (1). Verba ista aptissime conveniunt hodiernae sollempnitati cum de ipsa praedicata fuerint... |
| 300va | Et ecce homo erat in Ierusalem cui nomen Simeon et cetera (Luc. 2,25). In parte ista evangelii IIIIor tanguntur: primo Simeonis ad suscipiendum dominum digna praeperatio... |
| 301va | Accepit eum Simeon in ulnas suas (CAO Nr. 7537). Glossa: id est amplexatus est eum. Simeon interpretatur merens (gestrichen: pro Deo) et significat virum iustum... |
| 302rb | Ave Maria gratia plena dominus tecum (Luc. 1,28). In hiis verbis ad laudem virginis gloriosae tria specialiter attenduntur, in quibus incarnationis mysterium commendatur... |
| 303rb | Ingredere, benedicte domini, cur foris stas. Praeparavi domum. Gen. (24,31). Verba ista spiritualiter intellecta possunt esse Dei patris monentis filium ad ingressum uteri virginalis et possunt in ipsis verbis IIIIor principaliter notari... |
| 304rb | Sume vas unum et pone in eo man. Exo. XVIo (33). Verba ista secundum historiam sunt Moysi ad Aaron, sed spiritualiter intellecta possunt esse Dei patris loquentis ad spiritum sanctum... |
| 305rb | Vas admirabile opus excelsi. Eccli. (43,2). In verbo proposito non solum admirabilis sed etiam commendabilis nobis describitur nativitas beatae virginis... |
| 306rb | Signum magnum apparuit in caelo, mulier amicta sole et luna sub pedibus eius. Apoc. Xo (recte: 12,1). Beata virgo in verbis praemissis a tribus praecipue commendatur. Primo ab excellenti suae nativitatis dignitate cum dicitur Signum magnum... |
| 307va | Sapientia aedificavit sibi domum. Prov. (9,1). Nativitas beatae virginis commendatur in verbo praemisso quoad triplicem causam scilicet efficientem... |
| 308vb | Natus est nobis hodie salvator. Luc. II (11). Haec est dies quam fecit dominus, immo ipse est dies dierum qui pro nobis natus est hodie... |
| 310ra | Verbum caro factum est et cetera (Ioh. 1,14). Notandum quod hoc ideo factum fuit ut superbos humiliaret, inimicos reconciliaret, servos redimeret... |
| 311rb | Propter nimiam caritatem suam et cetera (CAO Nr. 4399 u. ö.). Cum sine caritate omnis virtus sit informis, nos de caritate aliqua loqui volentes... |
| 312rb | Risus dolore miscebitur et extrema gaudii luctus occupat. Prov. XIII (14,13). Hodie fratres carissimi impleta est prophetia haec in Christo Iesu domino nostro ipsi namque intranti hodie Ierusalem... |
| 313ra | Ecce rex tuus venit tibi mansuetus (Matth. 21,5). Propheta in verbo proposito hodiernum Christi adventum in Ierusalem describit ammirabilem, honorabilem, utilem, amabilem... |
| 314ra | Gaudete in domino semper. Iterum dico: Gaudete (Phil. 4,4). Apostolus in verbis istis de adventu domini [quae?] sumi possunt non incongrue tria facit. Hortatur enim nos primo ad gaudium... |
| 315vb | Surge, illuminare Ierusalem quia venit lumen tuum. Isa. LXo (1). Ierusalem carissimi sicut scitis, interpretatur visio pacis et significat ecclesiam seu fidelem animam... |
| 316va | Magi ab oriente venerunt Ierosolymam et cetera. Mt. IIo (1). In verbo proposito tres conditiones animae quaerentis Deum possimus notare, scilicet qualis debet esse qui Deum vult quaerere... |
| 318ra | Omnes sancti in manu illius sunt. Deuto. XXXIIIo (3). Loquitur ecclesia de Christo. Cant. (2,6) Leva eius sub capite meo... |
| 321rb | Non fuit solium tale in universis regnis. IIo Paralip. IXo (19). Poterat Simeon voce gratulabunda exclamare verba proposita de puerpera nobilissima de cuius manibus... |
| (249vb) | Notabile de virtute XII lapidum. 2 |
| 249vb | Lapidis saphiri virtus est ut ubi fuerit demonstratio ibi praevalere non possit. Iaspis contra fulgura et tonitrua se habenti valet... |
| 249vb | (Schlussschrift): Virtutes horum XIIcim lapidum breviter hic totatas adapta beatae Mariae virgini gloriosae. |
| (252rb) | Petrus de Sancto Benedicto OFM
: Sermo in dnca pentec. (Schneyer 4, 788, Nr. 85). |
| (253va) | Guilelmus Peraldus OP
: Sermo in dnca resurr. dni (Schneyer 2, 546, Nr. 172). |
| (255va) | Aldobrandinus de Cavalcantibus OP
: Sermo in dnca resurr. dni (Schneyer 1, 221, Nr. 1005; Schneyer 2, 546, Nr. 174, Expl. allerdings abweichend). (= Guilelmus Peraldus: Sermo dnca resurrectionis dni). |
| (256rb) | Aldobrandinus de Cavalcantibus OP
: Sermo in dnca resurr. dni (Schneyer 1, 221, Nr. 1004). 1 |
| 256rb | Pascha nostrum immolatus est Christus (1. Cor. 5, 7). In verbo isto ostendit ecclesia fidelibus quod Christus pro sanctificatione hominis occisus est. Immolatio enim dicitur occisio... |
| (259ra) | Bertholdus Ratisbonensis OFM
: Sermo dnca resurrectiones dni (Schneyer 1, 482, Nr. 127). 1 |
| 259ra | Expurgate vetus fermentum ut sitis nova consparsio sicut estis azimi. Etenim pascha nostrum immolatus est Christus. Ita epulae et cetera. (1) ad Cor. Vo (7). Tempore veris consuetum est multis accipere disciplinam: medicinam pro corpore... |
| (260rb) | Bertholdus Ratisbonensis OFM
: Sermo dnca resurrectionis dni (Schneyer 1, 482, Nr. 128). |
| (273va) | Guilelmus Peraldus OP
: Sermo in nativ. BMV (Schneyer 2, 573, Nr. 541). |
| (285vb) | Sermo in nativitate dni (Schneyer 9, 463, Nr. 80, zur Hs. Rom, Casanat. 333). |
| (319rb) | Siboto
: Sermo in epiphania dni (Schneyer 5, 417, Nr. 209). |
| (320rb) | : Sermo in purif. BMV (Schneyer 4, 30, Nr. 216). |
| (320vb) | Siboto
: Sermo in purif. BMV (Schneyer 5, 417, Nr. 218). |
| (322va-331ra) | Thomas de Cantimprato OP
: Liber de naturis rerum, Fassung III[b] (Ed.: H. Boese, Thomas de Cantiprato. Liber de natura rerum: Editio princeps secundum codices manuscriptos. Berlin 1973. - Thorndike-Kibre 1026/11). Buch 1: De partibus corporis humani. 1 |
| 322va | Partes corporis humani principaliter creatae sunt ut dicit Aristoteles et positae secundum creatorem et situm totius mundi... |
| (331ra-333rb) | Bernardus Claravallensis
: Exzerpte zu Nativitas BMV und Assumptio BMV. 2 |
| 331ra | Bernhardus: Haec est domina illa quae singularem in cordibus vestris sibi vendicat principatum, haec est ad cuius nomen... |
| 332ra | Idem: Hodie virgo gloriosa caelos ascendens supernorum civium gaudia sine dubio copiosis copulavit... |
| (333va-HDS) | Kurze Hinweise auf einige Passagen in den Sermones. |
| (333vb) | Federproben. |