Beschreibung ausdrucken Permalink: https://manuscripta.at/?ID=7629
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 48
THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT
Olim: II 1 F 5    Papier   I, 181 Bl.   302×212   Süddeutscher Raum (u. a. Augsburg), Mitte 15. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Stams, Zisterzienserstift (?)
Handschrift aus 6 Teilen zusammengesetzt: 1  (I, 1-60) 1460; 2  (61-146) Mitte 15. Jh.; 3  (147-158) Mitte 15. Jh.; 4  (159-170) Mitte 15. Jh.; 5  (171-181) Mitte 15. Jh.; VDS  () um 1460/1465
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil VDS  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4, Teil 5, Teil VDS  |  Einzelbilder: fol. 10, 11, 13, 14, 73, 76, 77, 86, 87, 147, 151, 152, 156, 166, 169, 173, 174, 177, VDS.
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 1, 149-154 (online).

Teil 1I, 1-60   Papier   1460
Schrift: 3 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(1ra-7vb) Schriftraum: 195/220 × 130/145    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 33-43   
Schriftart: Bastarda
Schrift 2(8ra-57rb) Schriftraum: 195/220 × 130/145    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 33-43   
Schreiber: C. Moll – Schriftart: Bastarda
Schrift 3(57va-60ra) Schriftraum: 195/220 × 130/145    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 33-43   
Schriftart: Bastarda
Ausstattung: Rubriziert   Federzeichnung(en)   
Teil 261-146   Papier   Mitte 15. Jh.
Wasserzeichenbefund: um 1450/1455
Schrift: 2 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(61-125) Schriftraum: 218 × 145/153    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 37   
Schriftart: Bastarda cursiva
Schrift 2(126-146) Schriftraum: 225/235 × 150    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 40-43   
Schriftart: Bastarda cursiva
Schreiberwechsel Bl. 135ra und 144ra
Ausstattung: Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Teil 3147-158   Papier   Mitte 15. Jh.
Wasserzeichenbefund: um 1427/1430 (fol. 147-149, 156-158), um 1436/1441 (fol. 150-155)
Schrift: 3 verschiedene Schriften/Schreiber
Schrift 1(147-149) Schriftraum: 215 × 145    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 38-40   
Schriftart: Bastarda cursiva
Schrift 2(150-155) Schriftraum: 223 × 143    Zeilenzahl: 46-51   
Schriftart: Bastarda cursiva
Schrift 3(156-158) Schriftraum: 223 × 145    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 34-37   
Schriftart: Bastarda cursiva
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 4159-170   Papier   Mitte 15. Jh.
Wasserzeichenbefund: um 1433/1436
Schrift:
Schriftraum: 225 × 160    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 40   
Schriftart: Bastarda cursiva
Teil 5171-181   Papier   Mitte 15. Jh.
Wasserzeichenbefund: um 1454/55
Schrift:
Schriftraum: 235/250 × 145/180    Zeilenzahl: wechselnd   
Schriftart: Bastarda
Verschiedene Hände: Bl. 171r-v, 172r-175r, 175r-v, 175v-176r, 176r-v, 177r-179va, 179va-b
Ausstattung: Rubriziert   
VDS   Papier   um 1460/1465

Einband: Süddeutschland oder Stams     15. Jh.     Gotisch     Schmucklos             Kettenbuch


1808 anlässlich der Aufhebung des Klosters Stams der UB übergeben.
Vorbesitzer: Stams, Zisterzienserstift , bis 1808

Addenda zum gedruckten Katalogband:
Provenienz: Stams (?).
(1ra–50ra) Parallelüberlieferung: z. B. Innsbruck, ULBT, Cod. 435, 61ra–83vb.
(50rb–57rb) zum Autor Iodocus Holzapfel s. auch Augsburg, Staats- und Stadtbibliothek, 2° Cod. 206, VDS (Jodocus Holczapfel in Namensliste, Prov. der jur. Sammelhs. Augsburg, 2. H. 15. Jh.).
(144ra) mittelalterlicher Prolog: Parallelüberlieferung u. a. London, British Library, MS. Harl. 2268, 114v.
(147ra–vb) Parallelüberlieferung: Innsbruck, ULBT, Cod. 476, 33ra.
(147va–b) Parallelüberlieferung: Innsbruck, ULBT, Cod. 476, 38va.
(171ra–173vc) Vgl. Czifra–Lorenz 176, Nr. 68.

Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (PV032024)

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 1", "Walther, Initia", "Walther", "RB"
alle Initien
(1ra-50ra) Iohannes de Tambaco OP De consolatione theologiae (Druck: H 15235-15238; Köln 1502 u.ö. - Bloomfield2 Nr. 5015. Kaeppeli Nr. 2256. Parallelüberlieferung: u. a. Innsbruck, ULBT, Cod. 435, 61ra-83vb).
   1
1ra Quoniam secundum apostolum quaecumque scripta sunt ad nostram doctrinam scripta sunt ... — ... contra omnes antiqui hostis insidias accingi etc. Deo gratias. Expliciunt consolationes theologiae.
(50rb-57rb) Holzapfel IodocusSermo factus ad clerum "Lavate pedes vestros" (Gen 19,2) (Zum Autor s. a. Augsburg, Staats- und Stadtbibl., 2° Cod. 206, VDS: Jodocus Holczapfel, Prov. Augsburg, 2. H. 15. Jh.).
   1
50rb Tit.: Sermo factus ad clerum per reverendum Iodocum Holzapfel quondam canonicum Augustensem non tamen capitularem fere sequitur.
Lavate pedes vestros (Gen. 19,2). Reverendissime praesul, reverendique patres, viri praeclarissimi, doctores, magistri ceterique domini et fratres in Christo praecolendi. Vestris locuturus curam reverendis dignitatibus et reverentiis vestrarum orationum optarem obtinere ... — ... proficiscamur mane viam nostram ad futuram laetam resurrectionem ad quam ipse idem salvator Iesus Christus Dei et Mariae filius ... nos perducere digetur, qui cum patre in unitate spiritus sancti est unus Deus benedictus in saecula saeculorum Amen. Anno etc. [14]60. C. Moll manu festinanti.
(57va-58ra) Notiz zur Sünde.
   1
57va Tit.: De expulsione peccati.
Ad expulsionem principaliter tria requiruntur ... — ... humilis supplicatio mereatur etc.
(58rb-vb) De interdicto (vgl. Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 124, Bl. 19va).
   1
58rb Tit.: Nota: tempore interdicti generalis infra scripta sunt concessa, alia vero omnia prohibita.
Primo conceditur tempore generalis interdicti quod presbiteri et ministri ecclesiarum possunt ... — ... et ad hoc possunt campanae pulsari solemniter etc.
(58vb-60ra) Iohannes GantnerQuaestiones.
   1
58vb Tit.: Sequuntur quaestiones per dominum Iohannem Gantner notabilem clericum et plebanum in Güntzburg factae et interrogatae a magistro Ruodolfo archipresbytero Augustensi.
Si ipsos cum fui humillima recommendatione venerabilis domine interdictum tenemus et servamus ... — ... et raro habere de hoste victoria.
(61ra-125va) Bonaventura de Peraga OESAMeditationes devotae in vitam Christi (gedruckt unter den Werken des Bonaventura, z.B. GW 4739, GW 4745. Bonaventura, Opera VI. Moguntiae 1609, 334-401. Bonaventura, Opera omnia XII. Parisiis 1868, 510-630. - Zumkeller Nr. 203. Bloomfield2 Nr. 2782. Distelbrink 159, Nr. 166). In Umfang, Textgestaltung und Kapiteleinteilung genau der Augsburger Inkunabel GW 4739 entsprechend.
   1
61ra Tit.: Excerpta de vita Christi et primo prologus et meditationes quae praecedebant incarnationem ut postea sequitur.
(126ra-130rb) Ps. Bernardus ClaravallensisMeditationes piissimae de cognitione humanae conditiois (PL 184, 485-508. - BGOC, Bernhard, Fasc. 18, Nr. 7229).
(126ra-130rb) Ps. Hugo de Sancto VictoreDe anima liber I (= Ps.-Bernardus Claraevallensis: Meditationes piissimae de cognitione humanae conditionis) (vgl. PL 177, 165).
   1
126ra Tit.: Bernhardus de contemptu mundi fallacis.
(130va-134rb) Augustinus Sermo de disciplina christiana, bis c. 14,15 (PL 40, 669-678. CC 46, 207-224. - CPL Nr. 310).
   1
130va Expl.   ... recole evangelium quod ausdisti: Ego et pater unum sumus etc. (Darunter:) Explicit tractatulus de christiana disciplina sancti Augustini.
(135ra-143va) Thomas a Kempis CRSA De imitatione Christi, L. IV: De augustissimo eucharistiae sacramento = Devota exhortatio ad sacram communionem (Ed.: Thomas a Kempis, Opera omnia, ed. J. Pohl II. Freiburg 1904). Text in der Handschrift anonym überliefert.
   1
135rb Tit.: Devota exhortatio ad sacramenti communionem et vox Christi.
(144ra-146va) Seneca, L. Annaeus De remediis fortuitorum (Seneca, Opera, ed. F. Haase, Suppl. Lipsiae 1902, 44-55). Mit mittelalterlichem Prolog (Parallelüberlieferung u. a.: London, BL, MS. Harl. 2268, 114v).
   3
144ra Unde ergo tibi incipiendum
144ra Licet cunctorum poetarum carmina ... — ... sed posteri narrabunt.
144ra Tit.: Seneca de remediis fortunae et de morte non timenda
Hunc librum scripsit Seneca nobilissimus orator ad quendam amicum suum ... — ... et sententiarum brevitate refulget.
(147ra-vb) Sermo in assumtione BMV (Parallelüberlieferung: Innsbruck, ULBT, Cod. 476, 33ra).
   1
147ra Astitit regina a dextris tuis (Ps. 44,10). Hoc verbum praecinit psalmista de beata virgine quae homo assumpta stat ... — ... esto nostri memor o domina.
(147va-vb) Sermo in nativitate BMV (Parallelüberlieferung: Innsbruck, ULBT, Cod. 476, 38va).
   1
147va Fons hortorum (Cant. 4,15) In verbis istis notantur quattuor proprietates fontis ... — ... eia advocata nostra illos tuos oculos etc.
(147vb-148va) Iacobus de Voragine Sermo in nativitate BMV (zahlreiche Inkunabeldrucke, z.B. Cop. 6550, Nr. 195. - Schneyer 3, 261, Nr. 528).
   1
147vb Sapientia aedificavit sibi domum (Prov. 9,1). Cupiens Dei filius per successionem humanae naturae habitare nobiscum
(148va-149va) Sermo in annuntiatione BMV.
   1
148va Egredietur virga de radice Iesse (Is. 11,1). Illud quod a bono principio procedit vel egreditur ... — ... item de secundo in themate scilicet praeassumtio potestatis.
(150r-155v) Dreikönigslegende (Ed.: teils bei H. J. Floß, Dreikönigenbuch. Köln 1864, 116-122 [BHL Nr. 5136], teils bei F. Wilhelm, Zur Dreikönigslegende. Münchener Museum für Philologie des Mittelalters und der Renaissance 2 [1913] 152-176).
(150r) Gesta et translationes, Prolog (Floß 116-118. Wilhelm 152-154).
   1
150r Tit.: Incipit prologus in legendam sanctorum trium magorum.
Dignum est fratres carissimi ut illorum hodie attollamus praeconium ... — ... divinum responsum quoniam accepto responsum in somnis etc.
(150r-155v) Legenda trium regum (Wilhelm 154-176).
   1
150r Tit.: Incipit legenda de tribus magis.
Sanctorum veneranda atque sanctissima vita resplendens sensibus humanis vitae gaudia subministrat ... — ... et suis meritis et precibus vitam nobis obtineant aeternam quod ipse Deus trinus et unus sua pietate concedat qui per omnia saecula saeculorum vivit et regnat Amen etc.
(156ra-vb) Predigt zum Allerseelenfest.
   1
156ra Tit.: Pro animabus collatio.
Gaudete cum gaudentibus, flete cum flentibus (Rom. 12,15) Domino festa pariter agit ecclesia ... — ... prima laetitia secunda tristitia.
(157ra-vb) Predigt über den Ablass.
   1
157ra Tit.: Collatio de indulgentiis.
Confide fili, remittuntur tibi peccata tua (Matth. 9,2). Notandum quod duae sunt viae securitatis et certitudinis ad vitam aeternam ... — ... et poenarum suarum solutionem illud nominatis indigentiis in thesauro ecclesiae reconditur.
(159ra-162va) Smahors, ProcopiusHussitenbrief aus dem Jahre 1430 (Parallelüberlieferung: München, BSB, Clm 4144 (aus Augsburg), 248r; Wien, ÖNB, Cod. 3786, 319r).
   1
159ra Tit.: Littera Hussitarum ac ceterorum haereticorum de Bohemia ad universitatem Wenensem (!) missa.
Ad hoc quod omnipotens pater per dilectum filium suum Iesum Christum in Spiritu sancto vobis omnibus Christianis adaperiat cognitionem et agnitionem ... — ... det vobis sanitatem animae et corporis Amen. Datus anno domini M°CCCC°XXX. Procopius Smahars, Karando Sabiß Senelech capitanei Bohemiae.
(159ra-162va) Smolich, Conradus SavisHussitenbrief aus dem Jahre 1430.
(162vb-170rb) Reprobationes zum obigen Brief, dat. 1433 (Parallelüberlieferung s.o. In der Münchener Hs. ebenfalls datiert 1433).
   1
162vb Tit.: Sequuntur reprobationes aliquorum in sancta pagina doctorum catholicorum praescriptae incompositae litterae Hussitarum.
Universis Christi fidelibus regibus ducibus principibus marchionibus... Sacrosanctae fidei catholicae defensores ac honorum Iesu Christi domini nostri zelatores ardentissimi ... — ... et Christus in evangelio: Caelum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt. (Darunter:) 1433 feria 4 post Oculi.
(170rb) Definition des Häretikers.
   1
170rb Haereticus est qui tenet dogma falsum ... — ... et tamen non fuerunt in haeresiam involuti etc.
(170va) Notiz über Heiligenverehrung (Häretiker).
   1
170va Notandum quod haeretici dicunt quod imagines sanctorum non sicut habendae in ecclesia cum dicat scriptura: Non facias tibi sculptile ... — ... et non per deductionem ex sacra scriptura etc.
(170va-b) Notiz über die Laienkommunion in beiden Gestalten.
   1
170va Nota: Communicare populum laicalem sub utraque specie sacramentali est contra voluntatem Christi ... — ... offerentibus est concessum.
(171ra-173va) De figuris Bibliae (Walther, Initia 20383. - Vgl. Czifra—Lorenz 176, Nr. 68). Typi veteris testamenti, Verse, Spalte a.
   1
171ra Tit.: Typi veteris testamenti.
Vipera vim perdit sine vi pariente puella ... — ... ut testatur beatus Anselmus in suo planctu de eodem.
(171rb-173vb) De figuris Bibliae (Walther, Initia 20550). Novum testamentum, Verse, Spalte b.
   1
171rb Tit.: Novum testamentum.
Virgo salutatur innupta manens gravidatur ... — ... mercedem meam triginta argenteis.
(171rc-173vc) De figuris Bibliae (Walther, Initia 16902). Vetus testamentum, Verse, Spalte c.
   1
171rc Tit.: Vetus testamentum.
Rore madet vellus, remanet tamen arida tellus ... — ... filius hominis traditus est.
(171vb) Eucharistie (Walther, Initia 16778). De cena dni et sacramento eucharistiae.
(174r-175r) Iohannes de TrutzenbachModus procedendi seu distinguendi Veteris et Novi Testamenti.
   1
174r Notandum quod sacra scriptura principali sua divisione dividitur in duo ... — ... ut dicitur Sap. 6. Cuius quidem regni participes nos efficiat Iesus Christus in saeculorum saecula benedictus Amen. (Von Hand des Rubrikators:) Illum modum procedendi legit aliquando magister Iohannes Trutzebach de Haylbrunna professor sacrae theologiae in prima doctorali lectione 1453.
(175r-v) 17 Memorialverse in Hexametern zu den biblischen Büchern (ähnlich Walther 18824, RB 8616).
   1
175r Tit.: Sequuntur metra et unum vel syllaba designat unum librum. (Von anderer Hand:) De numero et ordine librorum Bibliae nota hos versus subsequentes.
Sunt Genes. Exo. Levit. Nu. Deutero. Iosph. (!) et ... — ... Hinc tres Iohannis et erunt sex ultima Iude.
(175v) Vier Merkverse in Hexametern zu den biblischen Büchern (Walther, Initia 7141).
   1
175v Tit.: Alia metra super libros Bibliae.
Gen. Ex. Le. Numeri. Deutero. Iosue Iudicum Ruth ... — ... Mat. Mar. Lu. Iohan. Pau. canon. actus ac Apoc.
(175v-176r) Isidorus Hispalensis Etymologiae I 21, 1-27 (Ed. Lindsay). Über "notae scripturarum".
   1
175v Tit.: Isidorus in libro Etymoloyarum (!).
Expl.   ... alogus nota ad emendandas (recte: ad mendas) adhibetur.
(176r-va) Rationes pro consuetudine ecclesiae. Fortsetzung von Bl. 170vb.
   1
176r Tit.: Item argumentatur quidquid ecclesia Dei detestatur.
Item argumentatur quidquid ecclesia Dei detestatur ... — ... pro celebrando tali mysterio elementum significans redemptionem igitur etc.
(177ra-179va) Nicolaus de Dinkelsbühl Eucharistiepredigten, Sermo 5, Schluss (Madre 246. Vgl. Little 219 und Hauréau 6, 49).
   1
177ra Tit.: Certa extracta de Rationali Divinorum bene notanda sacerdotibus celebraturis divina.
Sacerdos celebraturus missarum sollemnia postquam mundavit conscientiam suam ... — ... absque omni devotione et caritate accedere praesumat. Unde versus: Presbyter in mensa domini quidquid agis bene pensa. Aut tibi vita datur aut mors aeterna paratur (Walther, Proverbia 22340).
(179va-b) Notiz über das Verzehren des Osterlammes im Alten Testament.
   1
179va Dominus Deus praecepit in Veteri Testamento ut sic sumerent agnum paschalem ... — ... avide sine inquisitione et ratione cedenda etc.