Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=7811 
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 230
THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT
Olim: II 3 G 13    Papier   214 Bl.   310×210   Bernbeuren (Allgäu), 1466-1467
Provenienz/Letztbesitzer: Stams, Zisterzienserstift
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

 Volldigitalisat
 Wasserzeichen:  Metadaten  |  Vorschau Bilder  |  Einzelbilder: fol. VDS, 8, 142, 153, 209, I.
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 3, 104-112 (online).
Blattzählung des 19. Jh., erstes Blatt der ersten Lage nicht gezählt. Fehler in der Zählung: Zahl 24 doppelt vergeben. Lagenreklamanten. In den Lagenmitten Pergamentfälze, teilweise beschrieben (karolingische Minuskel).
Lagen: 17.VI202(204) + (VI-2)212(214)
Schrift:
Schriftraum: 230/240 × 140/155    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 48-57   
Schreiber: Iohannes Seratoris – Schriftart: Bastarda cursiva
Von Bleistiftlinien gerahmt. Schreiber: Iohannes Serator de oppido Füssen, tunc temporis plebanus in Berenbüren (Bl. 145rb, 166rb, 167ra, 207ra), auch als Iohannes Schlosser (Bl. 194rb), s. MBK III/1 79-80. Datiert 1466 (Bl. 166rb, 167ra, 194rb und 194vb) bzw. 1467 (Bl. 145rb, 207ra). Am Rand Unterteilungen der einzelnen Sermones mit Großbuchstaben.
Ausstattung: Rubriziert   

Einband: Süddeutschland     15. Jh.     Gotisch     Schmucklos             Kettenbuch
Bräunliches Wildleder über Holz. Lederbezug am VD völlig, am HD etwa zur Hälfte entfernt. Keine Verzierung feststellbar. Spuren von je fünf Beschlägen und von zwei Langriemen-Leder-Metall-Schließen. Am HD oben Bohrloch (Kettenbuch). Kanten abgeschrägt. Rücken: erneuerter hellbrauner Lederüberzug. Drei Doppelbünde. Kapitale mit naturfarbenden Zwirn umstochen, oben mit Leder überzogen. Spiegel des VD und HD mir Papier beklebt. HD leer, am VD Notizen.


Die Handschrift wurde zwischen 1466 und 1467 wohl Bernbeuren von dem aus Füssen stammenden und in Bernbeuren als "viceplebanus" bzw. "plebanus" wirkenden Iohannes Serator (Schlosser) geschrieben und wohl auch in diesem Umkreis gebunden. Zu Iohannes Serator siehe P. Ruf, Bistum Augsburg (Mittelalterliche Bibliothekskataloge 3, 1). München 1932, 79. Wie die Handschrift nach Stams kam, ist nicht eindeutig geklärt. Im Album Stamsense ist unter Nr. 320 ein Quintinus Serator (vixit 1499) nachweisbar. Es ist nicht auszuschließen, dass dieser mit dem Schreiber iohannes Serator in verwandtschaftliche Verbindung gebracht werden kann und dass die Handschrift über ihn nach Stams kam. Im Stamser Katalog (Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 1001) unter der Signatur I 7 als "Johannis Seratoris de Füßen Sermones 1462 (!)" verzeichnet. 1808 anlässlich der vorübergehenden Aufhebung des Klosters Stams der ULB Tirol übergeben.
Vorbesitzer: Stams, Zisterzienserstift , bis 1808, I 7
Bearbeitung: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol; Katalogbeschreibung: Gabriela Kompatscher, Sieglinde Sepp 1999
Digitalisierung und Dateneingabe: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol: Projekt Libri Stamsenses 2023-2024 - Kulturerbe digital
Wasserzeichen: Maria Stieglecker (ÖAW)

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 3", "MBK III/1", "Album Stamsense", "Schneyer", "Schneyer, Wegweiser", "PL", "BHL", "Hain", "Glorieux RT", "Bloomfield", "Franz, Benediktionen", "Kuttner", "Kaeppeli", "Madre"
alle Initien
(VDS) Über verschiedene Arten der Weissagung.
   1
VDS Prima fit in igne et dicitur pyromantia a pyr quod est ignis et mantia divinatio ... — ... et eorum fautores.
(VDS) Über sechs Arten von Träumen.
   1
VDS Aut ventris implectione seu plenitudine aut ventris exinanitione aut daemonis illusione aut Dei revelatione aut cogitatione praecedenti ...
([1]r-[1]v) Leer.
(1ra-152v) Sermones de sanctis et de communi sanctorum (Schneyer 8, 780-785. - Vgl. Schneyer, Wegweiser 213). Darunter verschiedene Miraculs s. Hugonis Lincolniensis und ein Sermo des Iordanus de Quedlinburg.
(6ra) Beginn eines Sermo in deutscher Übersetzung.
   1
6ra Wer ist die da uff gat von der wüstin und fliessende ist von wollust ...
(9ra-11ra) Predigt (Sermo) 3 Rg 11,37 (de assumptione BMV).
   1
9ra Regina Saba vide supra (3 Reg. 11,37). Tertio regina nostra ingressa est Ierusalem caelestem cum divitiis virtutum
(16va) Predigt (Sermo) Io 15,12 (de s. Bartholomaeo).
   1
16va Hoc est praeceptum meum ut diligatis invicem. Ioh. 15 (12). Et in evangelio hodierno secundum quod in ordine legitur. Fratres dilectissimi, in dilectione Dei et proximi tota salus nostra dependet
(31rb) Praeambulum de sancto Matthaeo.
   1
31rb Item notandum quod in beato Matthaeo quattuor desiderantur: Primum est obedientiae velocitas
(38ra-b) Conradus de Brundelsheim OCist (Soccus) Sermo de s. Michaele (Schneyer 1, 744, Nr. 353, vgl. Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 116, Bl. 40va).
(42va) Predigt (Sermo) Mt 19,27 (de Simone et Iuda).
   1
42va Ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te (Mt. 19,27). Hoc verbum veraciter isti apostoli dicere poterant et cetera. Require in communi apostolorum et cetera.
(60ra-61vb) Predigt (Sermo) Sir 44,25 (de s. Hugone).
   1
60ra Benedictionem omnium gentium dedit illi dominus. Eccli. 45 (recte 44,25). Et in epistola hodierna. Confratres mei carissimi, verba proposita satis convenientia ad litteram in beato pontifice Hugone patre nostro cuius festum hodie sollemniter colimus, videntur esse impleta
(61vb-62vb) Predigt (Sermo) Sir 45,3 (de s. Hugone).
   1
61vb Magnificavit eum in conspectu regum. Eccli. 45 (3). Et in epistola hodierna. Confratres carissimi, verba proposita non inconvenienter ad laudem et praeconium beati Hugonis pontificis patris nostri, cuius festum hodie sollemniter colimus, assumi possunt
(62vb-66va) Miracula s. Hugonis Lincolnensis, Exzerpte (= Auszug aus der Vita contracta) (Vgl. PL 153, 943-1124. - BHL 4019).
   11
62vb Beatus Hugo, pater noster, post ingressum ordinis tanta ei carnis temptatio gehennalibus interim tradi poenis tam ingens
63ra Contigit quadam vice regem Angliae cum suis mare pertransire. Et ecce
63ra Nunc recensendum est ad memoriam tanti pontificis quam fortiter egerit in superborum praesumptionibus coercendis
63va Diaconus nomine Richardus de Wawra militem quendam vocabuli regni Baldum de argento super crimen impendebat
63vb Adulescentula quaedam cuiusdam cuius (?) filia quodam iuveni causam
63vb Comes quidam de Lichtense dictus gravi columnia pulsabat virum Dei pro villa quadam quam nitebatur auferre sibi
64ra Tempore quodam beatus Hugo necesse habuit transire ad regem mane igitur quadam domina dare per villam quandam iter agebat
64rb Vice quadam venit ad beatum Hugonem decanus quidam dicens: Domine episcope, in decanatu meo est mulier quaedam quae spiritum videtur habere
65ra Quodam tempore vir Dei rogatus a quibusdam religiosis, ut apud eos sacros ordines celebraret
65rb Viro Dei fuerant transmissae a quibusdam religiosis venerabiles reliquiae videlicet Deus (! wohl digitus) unus sancti Benedicti
65va Anno domino millesimo ducentesimo sexto octavorum beati Martini episcopi post solis occasum veri solis imitator
(86ra-vb) Predigt (Sermo) Io 15,14 (de s. apostolis).
   1
86ra Vos amici mei estis vel venite ad me omnes qui laboratis et onorati estis et ego reficiam vos (Ioh. 15,14 u. Matth. 11,28). In isto sermone narrabo in qua de labore et eorum tribulatione et de ipsorum a Deo consolatione
(136rb-137ra) Predigt (Sermo) Mt 13,45 (de una virgine).
   1
136rb Simile est regnum caelorum homini quaerenti bona margarita (!) inventa autem una pretiosa margarita dedit omnia sua et comparavit eam. Mt. 13 (45 u. 46). Haec sacratissima virgo, cuius festum hodie colimus, in verbis propositis a tribus commendatur, primo ex studio quaerendi
(137ra-138vb) Predigt (Sermo) II Cor 11,2 (de una virgine).
   1
137rb Despondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo. 2 Cor. 11 (2). Digne inquit, ut ait Bernardus, Deo spirituali matrimonio copulatur, qui eius dilectionis intuitu virorum conubia
(138vb-139rb) Predigt (Sermo) Cor 7 (?) (exhortatio ad virgines).
   1
138vb Virgines sunt admonendo (!) eo modo quo apostolus eas monet Cor. 7 (?) ubi ait de virginibus autem: Praeceptum non habeo consilium autem dotam
(139rb-140rb) Predigt (Sermo) Sir 7,40 (de novissimis).
   1
139rb Memorare novissima tua et in aeternum non peccabis. Eccli. V (recte: 7,40). Quia secundum communem sanctorum sententiam memoria mentis est medicina peccati
(140rb-141ra) Predigt (Sermo) Sir 7,40 (de novissimis).
   1
140rb Memorare novissima tua et cetera. Vide supra (Eccli. 7,40). 2° spiritus sanctus in verbis propositis exprimit suae exhortationis perspicuam rogationem
(141ra-142rb) Iordanus Saxo de Quedlinburg OESA Sermo in festo s. Pauli eremitae (Schneyer 3, 846, Nr. 389).
(142rb-144ra) Predigt (Sermo) Sir 7,19 und 1,15 (de humilitate).
   1
142rb Humilia valde spiritum tuum. Eccli. 7 (19). Enim initium omnis peccati est superbia, ut dicitur Eccli. 1 (15), sic initium nostrae reparationis videtur esse humilitas
(144ra-145rb) Sermo de humilitate.
   1
144ra Septimo videndum est de speciebus humilitatis, quibus veri sancti gradatim proficiunt
(145v-152v) Alphabetisches Themenregister zu den vorangehenden Sermones.
(153r-154v) Leer.
(155ra-164ra) De septem generibus hominum qui Deum non colunt (= De decem praeceptis) (Drucke: Hain 10400 f. - Glorieux RT Nr. 345am [Nicolaus de Lyra: Praeceptorium decalogi]).
   1
155ra Audi Israel praecepta domini: Dominus tuus unus est (vgl. Deut. 4,1). Sunt autem septem genera hominum, qui Deum non colunt, sed idola vana adorat (!). Primum genus est de quibus ait Augustinus
(164ra-166rb) Liber de poenitentia Adae = Vita Adae et Evae expulsorum de paradiso = Poenitentiale Adae (Ed.: W. Meyer, Vita Adae et Evae. Abhandlungen der philosophisch-philologischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften 14,3 [1878] 187-250, Ed. 221-244. - Bloomfield Nr. 1101).
(166v) Leer.
(167ra-185ra) Ps.-Berengarius FredoliSumma in foro paenitentiali (Bloomfield Nr. 2624 und 2625. Zur Überlieferung s. Pierre Michaud-Quantin, Sommes de casuistique et manuels de confession au moyen âge [XII - XVI siècles] [Analecta mediaevalia Namurcensia 13]. Louvain 1962; Pierre Michaud-Quantin, La 'Summula in foro poenitentiali' attribuée à Bérenger Frédol. Studia Gratiana 11 [1967] 145-167).
(185ra-vb) Rudolphus Medicus oder Arzett (?)De benedictione aurae (Zum Verfasser vgl. Franz, Benediktionen Bd. 2, 106-109).
   1
185ra In quibusdam partibus consuevit fieri seu magis perverse quod a festo corporis Christi
(185vb-194vb) Paulus Hungarus OP Summa de paenitentia (Ed. J. Lindeboom, Een Middeleeuwsch Handschrift over de Biecht. Nederlandsch Archief voor Kerkgeschiedenis N. S. 15 [1919] 180-219. - Bloomfield Nr. 4919 und 4866. Kuttner 412. Kaeppeli 3184. H. Weisweiler, Handschriftliches zur Summa de penitentia des Magister Paulus von St. Nikolaus. Scholastik 5 [1930] 526).
(194rb-vb) Alphabetisches Register zur Summa poenitentiae.
(195ra-200ra) Iordanus Saxo de Quedlinburg OESA Sermones de s. Catharina (Schneyer 3, 858, Nr. 517-520).
(199va-200ra) Iacobus de Voragine Sermones de sanctis et de festis. Sermo de s. Catharina (Schneyer 3, 265, Nr. 591 = Iordanus de Quedlinburg Nr. 520).
(200ra-201va) Iordanus Saxo de Quedlinburg OESA Sermo de s. Elisabetha (Schneyer 3, 858, Nr. 513).
(201va-205ra) Iohannes Geuss Sermo de animabus (Madre 332 [Ps.-Nicolaus de Dinkelsbühl]).
   1
201va Miseremini mei miseremini mei saltem vos amici mei. Scribitur Iob. 19 (21). In his verbis tangit (!) magnum desiderium quod habet unaquaeque anima
(205ra-207ra) Über die Seelen im Fegefeuer.
   1
205ra Quaeritur circa animas in purgatorio existentes ubi purgantes. Sciendum quod purgant
(207rb-208ra) Predigt (Sermo) Ios 3,7 (de novo sacerdote) (Schneyer 9, 535, Nr. 62).
(208rb-vb) Predigt (Sermo) I Cor 3,17 (in dedicatione ecclesiae).
   1
208rb Templum Dei sanctum est quod estis vos (1 Cor. 3,17). Dilectissimi, hodie nobis redeunt colenda festa in quibus
(208vb-210ra) Predigt (Sermo) I Cor 3,17 (in dedicatione ecclesiae).
   1
208vb Templum Dei sanctum est (1 Cor. 3,17). Dilectissimi, si desideramus fieri participes solemnitatis
(210v-211r) Leer.
(211v) Beichtformel (Bloomfield Nr. 1890 [?].).
   1
211v Domine pater spiritualis ego peccator confiteor Deo, beatae Mariae virgini et omnibus sanctis et vobis qui estis loco Dei, quod ego peccavi
(212r) Beichtformel.
   1
212r Peccavi etiam decem mandata transgrediendo. Contra primum peccavi idola adorando
(212r) Notiz über die Anklage.
(212r) Notiz: Vergleich der Tunica Christi mit der Kirche.
(212r) Notiz über die Unbesiegbarkeit der Kirche.
(212v) Iohannes SeratorBücherliste (Ed. MBK III/1, 79-80).