Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=7961 
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 380
SERMONES-SAMMELHANDSCHRIFT (lateinisch/deutsch)
Olim: II 1 F 2    Pergament   143 Bl.   148×108   Würzburg (?), 13. bis 14. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Stams, Zisterzienserstift
Handschrift aus 11 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-31) 13. bis 14. Jh.; 2  (32-64); 3  (65-74); 4  (75-86); 5  (87-98); 6  (99-110); 7  (111-124); 8  (125-127); 9  (128-135); 10  (136-141); 11  (142-143)
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

 Volldigitalisat
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 4, 350-360 (online).

Teil 11-31   Pergament   13. bis 14. Jh.
Lagen: IV8 + (II+1)15 + 2-IV31
Alte Blattzählung 1-31 in arabischen Ziffern.
Schrift:
Schriftraum: 119/125 × 75/183    Zeilenzahl: 33-34   
Schriftart: Textualis
Zirkelstiche. Textualis und Textualis cursiva 14. Jahrhundert von einer Hand. Tabula auf Bl. 31v und nachträgliche Titel am Rand in Notula von anderer Hand.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 232-64   Pergament   
Lagen: VI43 + V53 + (V+1)64
Alte Blattzählung in arabischen Ziffern. Kustoden 3us-6us in arabischen Ziffern am Lagenende.
Schrift:
Schriftraum: 109/112 × 72/84    Zeilenzahl: 28-30   
Schriftart: Textualis cursiva
Zirkelstiche.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 365-74   Pergament   
Lagen: V74
Alte Blattzählung 65-74 in arabischen Ziffern. Kustoden 3us und IIIus am Ende der Lage.
Schrift:
Schriftraum: 112/115 × 80/83    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 30-31   
Schriftart: Textualis cursiva
Schreiberwechsel: Bl. 66vb, 71r/v, 71/72, 72va, 72/73
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 475-86   Pergament   
Lagen: VI86
Alte Blattzählung 75-86 in arabischen Ziffern. Lagenkustode 13 am Ende der Lage.
Schrift:
Schriftraum: 111/112 × 83    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 31   
Schriftart: Textualis cursiva
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 587-98   Pergament   
Lagen: (IV+4)98
Alte Blattzählung 75-86.
Schrift:
Schriftraum: 110 × 75/80    Zeilenzahl: 28   
Schriftart: Textualis cursiva
Zirkelstiche. Zwei Schreiber, Wechsel Bl. 87/88.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 699-110   Pergament   
Lagen: VI110
Alte Blattzählung auf Bl. 99. teilweise Kustoden am Ende der Lage.
Schrift:
Schriftraum: 119/122 × 90/91    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 38   
Schriftart: Textualis
Zirkelstiche.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 7111-124   Pergament   
Lagen: V120 + II124
Schrift:
Schriftraum: 119/127 × 81/83    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 29-32   
Schriftart: Textualis
Zirkelstiche. Bl. 111ra-123va: Textualis 14. Jahrhundert von einer Hand. Bl. 123va-124vb: Textualis cursiva 14. Jahrhundert. Längere Notiz in Notula am unteren Rande der Blätter 111r-112v.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 8125-127   Pergament   
Lagen: (I+1)127
Schrift:
Schriftraum: Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 29-38   
Schriftart: Textualis cursiva
Bl. 125-126: Schriftraum 120/128 x 95/105. Bl. 127: Schriftraum 108/110 x 82. Zirkelstiche. Textualis cursiva und Notula spätes 13. oder frühes 14. Jahrhundert. Drei Schreiber, Wechsel: Bl. 126/127, 127rb.
Teil 9128-135   Pergament   
Lagen: IV135
Schrift:
Schriftraum: 121/132 × 88/94    Zeilenzahl: 34-40   
Schriftart: Textualis
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 10136-141   Pergament   
Lagen: III141
Schrift:
Schriftraum: 129/132 × 92    Zeilenzahl: 39-40   
Schriftart: Textualis
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 11142-143   Pergament   
Lagen: I143
Schrift:
Schriftraum: 117/121 × 82    Zeilenzahl: 39-40   
Schriftart: Textualis
Textualis und Textualis cursiva frühes 14. Jahrhundert von zwei Händen. Schreiberwechsel Bl. 142v.

Hs. enthält 2 Fragmente
VDSVDS   Pergament   14. Jh.
Lagen: Ein Doppelblatt, nur linke Hälfte beschrieben.
Schrift:
Schriftraum: 86 × 65    Zeilenzahl: 20   
HDSHDS   Pergament   14. Jh.
Lagen: Ein Einzelblatt.
Schrift:
Schriftraum: Zeilenzahl: 30   
Schriftart: Notula

Einband: Stams (?)     14. Jh.     Gotisch     Schmucklos        
Einbandfragment oder Abklatsch vorhanden
Rotgefärbtes Leder über Holz. Reste zweier Langriemen-Leder-Metallschließen. Kanten oben und unten leicht abgeschrägt. Rücken: vier Doppelbünde. Später, wie in Stams üblich, mit weißem Leder überzogen. Unten in schwarzer Farbe Stamser Signatur Q 9. Kapitale oben mit rotem und gelbem Zwirn, unten mit Spagat umstochen. Spiegel des VD: Fragment eines grammatikalischen Textes (siehe Inhalt). Spiegel des HD: Fragment eines Vergleichsvertrags (siehe Inhalt).


Auf Grund des Textes am Spiegel des HD und der Parallelüberlieferung der Sermones Entstehung im Raum Würzburg wahrscheinlich. Eintragung Sermones von der Hand Anton Roschmanns auf Bl. 1r, teilweise ausradiert. Im Roschmann-Katalog von 1739 (Innsbruck, TLMF, Dip. 1089/VI) und im Stamser Übergabekatalog (Innsbruck, ULBT, Cod. 1001) eingetragen unter der Signatur Q 9. 1808 anlässlich der vorübergehenden Aufhebung des Klosters Stams der UB übergeben. Getilgte alte Signatur der UB II ... F 19 auf Bl. 1r.
Vorbesitzer: Stams, Zisterzienserstift , bis 1808, Q 9
Bearbeitung: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol; Katalogbeschreibung: Lav Šubarić 2005
Digitalisierung und Dateneingabe: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol: Projekt Libri Stamsenses 2023-2024 - Kulturerbe digital

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 4", "Walther, Initia", "Walther, Proverbia", "Walther", "Schneyer", "Schneyer, Wegweiser", "Schneyer–Hödl", "Bloomfield", "RB"
alle Initien
(VDS) Grammatikalischer Traktat, Fragment.
   1
VDS ... si]gnificandi causam proportionalem non habent ... — ... per modum ut quod est alterum.
(VDS) Verse zur Eucharistie (Walther, Initia Nr. 1746).
   1
VDS Tit.: Nota XII fructus eucharistiae
Augeo, mitio, mitigo, terreo, reprimo, purgo, / Ignio, lumino, duplico, firmo, propinquo, duco.
(VDS) Verse.
   1
VDS Tit.: Quare datur sub specie panis:
Ne mens horreret crudas carnes. Ut haberet / Nostra fides meritum. Ne fiat ridiculosum, / Pondus ibi color atque sapor si quaeritur an sit. / Sunt et forma similes, tantum silba transit.
(VDS) Verse (Walther, Proverbia 2786).
   1
VD, Spiegel Clamitat ad Christum vox sanguinis, vox sodomorum...
Teil 1
(1r, am unteren Blattrand) Verse zur Eucharistie (Walther 17200).
   1
1r Tit.: Nota XII fructus eucharistiae
Sanat, absolvit, praemunit purificatque...
(1v, am unteren Blattrand) Verse zu den 10 Geboten (Walther Nr. 8661).
   1
1v Tit.: Decem praecepta:
Idola sperne, Dei non sit tibi nomen inane...
(1r-31v) Sermones de Tempore (Schneyer 8, 366-368). Bei Schneyer als eigene Reihe für diese Handschrift erfasst.
Teil 2
(32r-64r) Sermones de tempore (Schneyer 8, 291). Auswahl aus der bei Schneyer erfassten Reihe mit eingestreuten Sermones verschiedener Herkunft.
   3
53v Sicut enim in uno corpore multa membra habemus, omnia autem membra non eundem actum habent, ita multi unum corpus sumus in Christo, singuli autem alter alterius membra (Rom. 12,4). Sed in hoc est differentia quia haeretici sunt sicut membra pretiosa...
54v Erat Iesus eiciens daemonium et illud erat mutum (Luc. 11,14). Duo notantur in verbo proposito: Salvatoris benignitas Erat Iesus eiciens daemonium. Daemonis iniquitas ibi Et illud erat mutum...
62v Emitte spiritum tuum et creabuntur et renovabis faciem terrae. Ps. (103,30). Ante incarnationem erant caeli et terra imperfecti, quia defectus erat Dei in terra et hominis in caelo. Nunc igitur perfecti sunt...
(46r) Petrus Remensis OPSermo in dnca 2 adv. (Schneyer 4, 725, Nr. 3).
(58v) Conradus Holtnicker OFM Sermo in dnca 2 post pascha (Schneyer 1, 756, Nr. 132).
(59v) Ps. Albertus MagnusSermo in dnca 5 post pascha (Schneyer 1, 117, Nr. 326).
(61v) Iacobus de Villaco Sermo in dnca 5 post pascha (Schneyer 3, 169, Nr. 45).
(64va) Sprichwörter (Walther, Proverbia Nr. 38384f.). Sentenzensammlung.
   1
64v Sed fecit. Mulier aut amat, aut odit, non est medium. Mulier irata multum mentitur. Mulier pudica virum non oculo sed animo eligit. Formosa facies...
Teil 3
(65ra-74vb) Sermones.
   4
65ra Ecce venio cito. Apoca. ultimo (22,12). Verba sunt domini, in quibus consolatur mundum, quia mundus totus in maligno... (Schneyer, Wegweiser 208)
67ra Hora est iam nos de somno surgere. Nunc enim propior est nostra salus. Ad Rom. (13,11). Hic notantur tria: Primo temporis congruitas, quae causat in nobis diligentiam... (Schneyer, Wegweiser 302)
67rb Venite post me, faciam vos piscatores hominum (Matth. 4,19). Sancto Andreae, qui primus omnium apostolorum ad dominum venit, sicut in Iohannis evangelio dicitur... (Schneyer, Wegweiser 512)
71va Tulerunt lapides ut iacerent in eum. Iesus autem abscondit se et exivit de templo. Io. VIII (59). Nota cur Christum lapidare vellent. Nota duo: Iudaeorum obstinatio...
(66vb) Ludovicus, frater OFMSermo in dnca 1 adv. (Schneyer 4, 112, Nr. 1).
(69rb) Sermo de s. Nicolao (Schneyer 7, 283, Nr. 93).
(70vb) Sermo de s. Lucia, unvollständig (Schneyer 7, 244, Nr. 230; 283, Nr. 94).
(73ra) Sermo de s. Andrea (Schneyer 6, 404, Nr. 46).
Teil 4
(75ra) Sermo in dnca 5 post pent.
   1
75ra In hoc vocati estis ut benedictionem hereditate possideatis. 1a Petri (3,9). Apostolus Petrus constitutum se pastorem ecclesiae a Christo capite videns impletum dictum dominicum quia omnes...
(76ra) Sermo in dnca 6 post pent.
   1
76ra Si mortui sumus cum Christo credimus quod simul vivemus cum ipso. Ad Ro. (6,8). Ut ait Chrysostomus Ad hoc versabitur studium doctoris ut ad perfectionem transmutet...
(77va) Sermo in dnca 7 post pent.
   1
77va Ex fructibus eorum cognoscetis eos (Matth. 7,20). Verba ista scripta sunt in Luca, verba admonitionis et exhortationis. Nam si ex fructibus cognoscuntur...
(78va-86rb) Iohannes Balistarii Lemovicensis OP Sermones, Auswahl (Schneyer 3, 345).
   3
82va Posuisti in capite eius coronam de lapide. Ps. (20,4). Nec mirum quia corona capitis sui ad litteram abscisa fuit pro iustitia...
83ra Militia est vita hominis super terram et sicut mercenarii et cetera. Iob VII I. Haec verba competunt huic sancto qui militavit bonam militiam habens fidem...
84ra Postquam impleti sunt dies purgationis Mariae secundum legem Moysi tulerunt et cetera (Luc. 2,22). Purgari secundum lege (!) necesse non habuit beata virgo quia non ex vi|...
Teil 5
(87r) Sermo (ohne Titel).
   1
87r Quotcumque petieritis patrem in nomine meo dabit vobis. Io. XV (recte: 16,23). Frequenter praedicamus quid sit vitandum, quid...
(91v) Sermo dnca 1 in pass. dni (Schneyer 6, 132, Nr. 78).
(94v) Sermo (ohne Titel).
   1
94v Quaecumque scripta sunt et cetera. Roma. XV (4). Nota quaedam scripta sunt ad humanae vitae ordinationem...
(96v) Sermo (ohne Titel).
   1
96v Introivit semel in sanctam (Hebr. 9,12). Hic exprimitur passionis Christi utilitas, scilicet ianuae caelestis aperitio, quae clave perdita clausa...
Teil 6
(99ra-110vb) Sermones de tempore et de sanctis. Die meisten Sermones finden sich auch in der Eberhardus Prunner OSACan zugeschriebenen Sermonesreihe des 15. Jahrhunderts in München, BSB, Clm 7517 (erfasst bei Schneyer–Hödl).
   28
99ra Postquam impleti sunt dies purgationis Mariae. Lu. II (22). Istud evangelium magnae aedificationis est. In eo enim tres personae authenticae nominantur, videlicet beata virgo Maria...
99vb Ave gratia plena dominus tecum. Lu. II (recte: 1,28). In verbis istis duo notantur, quae sunt angelica salutatio et beatae virginis commendatio. Primum ibi...
100rb Dominus dabit ipse vobis signum. Ecce virgo concipiet. Ysa. VII (14). In verbis istis duo notantur quae sunt Dei patris benignitas et virginalis fecunditas. Primum ibi...
101ra Quae est ista quae progreditur quasi aurora consurgens. Can. VI (9). In verbis istis tria notantur de beata virgine admiratione digna quae sunt perrogantia sanctificationis, eminentia...
101rb Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato circumdata varietate. Ps. (44,10). In verbis istis beata virgo a tribus commendatur, videlicet a dignitatis praeeminentia...
101va Nova lux oriri iusa est gaudium honor et tripudium. Hester VII (recte: 8,16). In verbis istis magnificatur hodierna sollemnitas tripliciter, videlicet ex parte sollemnitatis quia nova, ex parte...
102ra Liber generationis Iesu Christi filii David, filii Abraham. Mt. I (1). In verbis istis beata virgo commendatur a tribus, videlicet a dignitate comparationis, a sublimitate generationis et a nobilitate...
102rb En ipse stat post parietem nostrum respiciens per fenestras prospiciens per cancellos. Can. II (9) b. Glossa Corporali praesentia indutus parietem nostrae carnis. Nota quod prophetae de incarnatione domini...
102vb Puer natus est nobis et filius datus est nobis et cetera. Ys. IX (6) dicitur parvulus natus est. In quibus verbis duo notantur, videlicet temporalis Christi nativitas et...
103rb Hoc vobis signum (Luc. 2,12). Nota quod in die nativitatis plura signa ostensa sunt ad manifestandam Christi nativitatem tam in creaturis quam in creatore...
103va Postquam consummati sunt dies octo ut circumcideretur puer vocatum est nomen eius Iesus. Lu. (2,21). In hoc evangelio duo notantur, videlicet filii Dei circumcisio et nominis eius impositio. Primum ibi Postquam...
103vb Cum natus esset Iesus. Mt. II (1). Nota quod magi a quinque in hoc evangelio commendantur, videlicet a fervore inquisitionis, a limpiditate cognitionis, a prudentia interrogationis...
104rb Scitis quid fecerim vobis ego dominus et magister vester. Io. XIII (12). Felix discipulus qui ad hanc domini quaestionem valet respondere. Dicit enim interrogante ut ostendat facti magnitudinem...
105ra Cum vidisset Iesus matrem et discipulum stantem quem diligebat dicit matri suae Mulier ecce filius tuus. Io. (19,26). Moris est inter caros ultima verba morientis, si alicuius sunt valoris, menti fortius inculcari...
105rb Si consurrexistis cum Christo quae sursum sunt quaerite ubi Christus est in dextera Dei sedens. Colo III (1). In verbis istis duo nominantur quae sunt nostra spiritualis resurrectio et resurrectionis approbatio. Primum ibi...
105vb Surrexit non est hic. Mt. ultimo (28,6). In verbis istis duo notantur quae sunt filii Dei dignitas et nostra vilitas sive indignitas. Primum ibi: Surrexit...
106ra Cumque ad praeceptum tuum elevabitur aquila. Iob XXXIX (27). Nota quod dicitur filius IIIIor de causis aquilae comparatur, videlicet propter liberalissimam...
106va Quis est iste qui venit de Edom tinctis vestibus de Bosra. Ys. LXIII (1). Nota quod angeli in ascensione domini tria videntur admirari, videlicet ipsius Christi circa nos benignitatem, amictus venustatem...
106vb Super quem requiescit spiritus meus nisi super humilem et quietum et trementem sermones meos. Ys. ultimo (vgl. 66,2). Nota quod spiritus sanctus per V allicitur ad requiescendum in nobis, quae sunt humilitatis excellentia, cordis munditia...
107ra Flavit spiritus eius et flevit aqua, scilicet lacrimarum. Ps. (147,18). Nota quod gratia spiritu sancto flante triplices fluere facit lacrimas...
107rb Benedicamus patrem et filium cum sancto spiritu. In verbo proposito aperte tangitur trinitas personarum cui tria attribuuntur, patri videlicet potentia, filio sapientia, spiritui sancto bonitas...
107vb Erit magnus coram domino. Lu. (1,15). Nota quod beati Iohannis magnitudo triplex fuit: Erat enim magnus in ingressu, maior in progressu, maximus in egressu. Primo quod...
108rb Stans retro secus pedes Domini. Lu. VII (38). Nota quod beata Maria Magdalena tribus vicibus domino legitur astitisse, videlicet ad pedes, ad crucem, ad monumentum. Primo quo ad...
109ra Omnes sunt administratorii spiritus missi propter eos qui hereditatem capiunt salutis (Hebr. 1,14). Nota quod angeli missi sunt ad hominum utilitatem maxime IIII generibus...
109rb Memores estote qualiter salvi facti sunt patres nostri. Mach. 4to (9). Nota quod plures sunt causae quare mater ecclesia festum omnium sanctorum isto die fidelibus reducit ad memoriam...
109va Non contristemini sicut et ceteri qui spem non habent (1. Thess. 4,13). Nota quod non debemus contristari super mortuos propter tria, videlicet propter spem divinae miserationi, propter certitudinem...
109vb Mortuus (Luc. 16,22). Nota quod secundum quadruplicem mortem 4or sunt genera mortuorum. Quidam enim sunt mortui morte naturae, quidam morte culpae, quidam morte gloriae...
110va Sapientia aedificavit sibi domum excidit columnas VII (Prov. 9,1). Nota septem columnae sunt septem dona quibus regitur anima in aedificio bonorum operum et protegitur ab impulsu...
Teil 7
(111ra-123ra) Bonaventura Sermo in festo ss. Corporis Christi (Schneyer 1, 626, Nr. 477).
(123ra-123va) Predigt (Sermo). Act 1,9 (ohne Titel).
   1
123ra Videntibus illis elevatus est et nubes suscepit eum ab oculis eorum. Actum Ius (9). Quattuor modis ascendit dominus Potenter, quia viribus propriis...
(123va-124vb) Predigt (Sermo). Prv 3,29 (ohne Titel).
   1
123va Ne moliaris amico tuo malum cum ille in te habeat fiduciam. Iesus filius Sirach (Prov. 3,29). Verbum dulce multiplicat amicos et mitigat inimicos. Amico fideli nulla est comparatio...
Teil 8
(125ra-127rb) Bertholdus Ratisbonensis OFM Sermo de s. Bartholomaeo (Schneyer 1, 486, Nr. 177).
(127rb) Predigt. Einzelthema: Ecl 20,8.
   1
127rb Qui multis utitur verbis laedit animam suam (Eccle. 20,8). Saepi aures tuas spinis et noli audire verbum...
(127va-127vb) Predigt (Sermo). Ecl 32,12 (ohne Titel).
   1
127va In multis esto quasi inscius et audi tacens simul et quaerens. Ubi senes sunt non multum loquaris (Eccli. 32,12f.). Isidorus Scito quo tempore loqueris. Considera an vel quod loquaris...
Teil 9
(128r-135v) Themata de tempore (Schneyer 8, 698-700). Unvollständig, weitere anonyme Themata eingestreut.
   3
128v Parate viam domino et cetera (Matth. 3,3). Nota quod septem modis debemus parare viam Christo ad cor nostrum: Primo bene recipiendo...
133r Accedens temptator (Matth. 4,3). Nota quod sex modis temptat diabolus. In bono temptat per elationem. Lu. Ieiuno bis in sabbato...
135v Pax vobis (Ioh. 20,21). Nota quod sex causae sunt quare pax non est inter homines: Primo, quia non puniuntur malefictiones eius...
Teil 10
(136r-141v) Sermones, lateinisch und deutsch.
   2
136r Simile est regnum caelorum thesauro abscondito in agro et cetera (Matth. 13,44). Tres sunt agri thesaurum continentes absconditum: Primus est uterus virginalis, cuius thesaurus erat...
139r Mihi autem absit gloriari. Phi. (recte: Gal. 6,14). Hic gloriam intelligimus tribus modis: Amore, virtute, imitatione...
(136v) Sermo de septem puellis (Schneyer 8, 586, Nr. 37).
(137v) Sermo de s. Matthia (Schneyer 7, 632, Nr. 272).
   1
137v Ascendam in palmam et apprehendam fructus eius (Cant. 7,8). Est enim palma angusta inferius et superius lata, quia anima, quae vult ascendere debet esse stricta et gracilis...
(138r) Bertholdus Ratisbonensis OFM Von den zehen geboten unsers herren, deutsch (Ed.: F. Pfeiffer, J. Strobl, Berthold von Regensburg I, Wien 1880, 198-200).
   1
138r Der almehtige got nimit alle tage ein michel zal von diser werlde der islichez ist schuldic zehen...
(139r) Deutsche Predigt.
   1
139r Tribus modis diligendus est inimicus: Corde, verbo, opere. Von dem herren sagen ich vns Als e dicke dich din...
(139v) Odo de Ciringtonia OCist Sermo de uno confessore (Schneyer 4, 488, Nr. 74).
Teil 11
(142r) Sermo super Pater noster (Bloomfield 8989, RB 9334).
   1
142r Quia per septem dona spiritus sancti et per septem petitiones in oratione dominica vitantur septem vitia...
(142v) Notiz über veritas und figura im Sakrament der Eucharistie.
   1
142v Corpus Christi et veritas et figura est. Veritas dum corpus Christi et sanguis...
(142v-143v) Sprichwörter. Sentenzensammlung.
   1
142v Senex ducens iuvenculam multis incommodis laeditur. Vel nimis care enim emit amorem, sed si res bene procedat amoris simulationem...
(HDS) Vergleichsvertrag oder -entwurf in einem Rechtsstreit, Fragment.