Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=8142 
Salzburg, Universitätsbibliothek, M I 37
BURKHARDUS DE HORNECK. VALESCUS DE TARANTA. ARNOLDUS DE VILLANOVA. PETRUS DE ABANO
Olim: V.1.H.167    Pergament und Papier   276 Bl.   237×170    Salzburg, 1474-1476
Provenienz/Letztbesitzer: Salzburg, Erzbischöfliche Hofbibliothek
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift (Anzahl: 7)

Erstes Bl. aus Pergament. Wasserzeichen: Anker im Kreis (1-193, 253-276), Gekreuzte Pfeile (194-252). Lagen: (VII-1)13 + 10.VI133 + (VI-1)144 + 11.VI276; Reklamanten. Neue Blattzählung. Neuer Papierspiegel auf VD, Pergamentspiegel auf HD.
Schrift:
Schreiber: Ulrich Sattner – Schriftart: Bastarda
Schriftraum einspaltig: (157-167) x (96-103), Schriftraum mit Tinte gerahmt. 27-30 Zeilen. Bastarda aus 1473 -1476 von der Hand des aus Regensburg stammenden Kanonikers Ulrich Sattner, der für Erzbischof Bernhard von Rohr auch die Handschrift M II 17 schrieb. Schreibernennung 135r, 188r und 244v, Datierungen 135r (1475), 164r (1475), 188r (1476), 210v (1474), 244v (Datierung der Druckvorlage 1473). Zeigehände.
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Fleuronnéeinitiale(n)   
Buchmaler: Ulrich Schreier  
Schreier-Werkstatt.
Rote Überschriften, Unterstreichungen, Auszeichnungsstriche, Paragraphenzeichen, 2-5zeilige (Perl-)Lombarden. 3r 7zeilige rote Perllombarde F mit rosafarbenen Besatzornamenten und Maske von Ulrich Schreier, im Binnenfeld Blüten in Grün und Rosa. 138r 9zeilige Perllombarde I mit roten Besatzornamenten.

Einband: Salzburg     Gotisch     Streicheisenlinien   Blindstempel        
Werkstatt: Ulrich Schreier
Einband restauriert
Zeitgleicher spätgotischer Einband von Ulrich Schreier (Laurin, Gruppe II), 1960 restauriert: Braunes Leder über Holz mit Blindstempelverzierung. VD und HD gleich: Streicheisenlinien bilden großes Mittelfeld (in Rauten unterteilt) und Rahmenfeld; Rahmenfeld gefüllt mit rechteckigen floralen Einzelstempeln (G. Laurin, Der Salzburger Einbandstil Ulrich Schreiers, S. 373, Nr. 7), das Zentrum der Blüte vergoldet (jetzt abgestoßen); Mittelfeld gefüllt mit Kopfstempeln (s.o. Nr. 1) und Rosetten (s.o. Nr. 2), an den Kreuzungspunkten der Streicheisenlinien kleine Rosetten (s.o. Nr. 3). Am VD 2 ziselierte Schließenbeschläge, am HD 2 Schließen, davon eine erneuert, beide Bänder erneuert. Leder des R restauriert und mit Stempelmaterial verziert, ursprünglich mit gelbgrauer Ölfarbe überstrichen, d.h. der Codex stammt aus der erzbischöflichen Hofbibliothek. R mit 2 Bünden. Gelber Schnitt. Signakel.


Vorbesitzer: Bernhard von Rohr, Erzbischof von Salzburg
Auftraggeber der Handschrift war der Salzburger Erzbischof Bernhard von Rohr (1466-1481), 149r sind die Anfangsbuchstaben der Devise von EB Bernhard am unteren Blattrand eingetragen U.S.M. (= Unica spes mea), anschließend B. Ar. (= Bernhardus archiepiscopus). Der Codex stammt also aus der Handbibliothek der Erzbischöfe, die Teil der Erzbischöflichen Hofbibliothek war.
Beatrix Koll

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Thorndike-Kibre"
alle Initien
(1r) Notiz (anonym).
   1
1r Alte Signaturen III 1 G 4/5, V.I.H.167(7), Titel in Schrift des 18. Jh. (1v-2v) unbeschrieben.
(3r-137r) Medizinische Texte (anonym): Tractatus contra omnem pestem (BNF 2063323// Dürling, R. J., A Guide to the Medical Manuscripts Mentioned in Kristeller's Iter Italicum, III, in: Traditio, XLI (1985), pp. 341-365.). Eingeteilt in vier Großkapitel: De morbis pestilentialibus, de fluxibus pestilentialibus, de variolis et morbillis, de vermibus.
   1
3r Tit.: Incipit longus et approbatissimus tractatus contra omnem pestem et epidimiam cum omnibus suis appendiciis et clausulis opportunis.
Febris pestilentialis est calor extraneus cuius materia est venenosa effecta in sui augmento calefaciens, primo cor deinde mediante ipso ... (6r) Üb.: Prima causa indicativa pestis est omnipotens deus etc. Inc.: Mediante propheta dicunt theologi quod nobis talia revelat per spiritum sanctum. Nam deus volens revelare futura ... — ... quia universorum dominus cui fortitudo, quia solus potens, cui laus et iubilatio in saecula saeculorum. Amen. etc. Sch.: Hoc longum et eximium consilium est finitum in die Marci pape per Ulricum Sattner presbiterum Ratisponensis diocesis anno domini m° cccc° lxxv°.
(135v-137r) Kapitelangaben.
(137v) Unbeschrieben.
(138r-164r) Burkhardus de HorneckTractatus contra pestem inguinariam (Die dt. Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon. 2. Auflage, Bd. 1, Sp. 1137.). Eingeteilt in 29 Kapitel.
   1
138r Tit.: Tractatus contra pestem ingwinariam.
In praesenti tractatu, pater reverendissime, ponuntur medicinae simplices et compositae valentes in peste tam via cibi quam via medicinae ... — ... per me et alios Venetiis, Paduae et hic etc. in acut practico attemptata et approbata cum laude et gloria individuae sanctaeque trinitatis. Amen. Per eundem reverendissimae paternitatis vestrae servitorem deditissimum Burckhardum de Hornegk artium et medicinae doctorem etc. Sch.: Anno domini m° cccc° lxxv° prima die mensis decembris (1.12.1475).
(164v-188r) Burkhardus de HorneckTheisir contra omnem pestem (Die dt. Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon. 2. Auflage, Bd. 1, Sp. 1137.).
   1
164v Tit.: Theisir Burckhardi de Hornegk feliciter incipit.
Quid mihi ingenii est, Christophere Maure inclite Venetiarum princeps, quod Ciceronis more cognosco ... — ... ex thesauris largitatis suae cuncta felicitans qui est trinus et unus benedictus in saecula saeculorum. Amen. Sch.: Per Ulricum Sattner presbyterum fideliter ab exemplari non correcto asscriptum committens omnia prescripta correccioni et cuilibet medico perito. Anno 1476.
(188v-193v) unbeschrieben.
(194r-210v) Valescus de TarantaDe epidemia et peste (Thorndike-Kibre 1083,5).
   1
194r Tit.: Incipit tractatus de epidimia et peste domini Valasci de Tarenta arcium et medicine doctoris excellentissimi. Prologus.
Praemeditans procellam humani generis morbis epidimalibus ... (194v) Inc.: Quod vidimus testamur et quod testamur verum est ... — ... ut post longa tempora bono fine vitam terminemus. Amen. Sch.: Et sic est finis totius tractatus anno domini m° cccc° lxxiiii° (1474).
(211r-215r) Arnoldus de VillanovaDe arte cognoscendi venena (Thorndike-Kibre 1573,5).
   1
211r Tit.: Incipit tractatus magistri Arnoldi de Villanova de arte cognoscendi venena cum quis timet sibi ea ministrari etc.
Timens de venenis caveat sibi de manu cuius recipiat cibos ... — ... protectore omnium adversorum misericorditer dirigatur. Sch.: Explicit libellus de venenis magistri Arnoldi de Villa nova etc. Sequitur addicio. (215r) Nachtrag: Nota quod curatio veneni fit aliquo istorum quatuor modorum ... (215v-216v) unbeschrieben.
(217r-244v) Petrus de Abano De venenis (Thorndike-Kibre 1357,8).
   1
217r Tit.: Tractatus de venenis a magistro Petro de Abbano editus ad preservacionem hominum etc. (217r-218r) Register.
(218v) Inc.: Reverendissimo in Christo patri et domino domino N. divina providentia summo pontifici Petrus de Abbano ... — ... emit hunc lapidem et dedit in pretio huius palatium Cornubae in principio guerrae etc. Sch.: Finitum et impressum Mantue anno domini m° cccc° lxxiii° sed grapho Ulrici Sattner rescriptum. Auch in M II 152, 196ra.
(244v-251r) Medizinische Texte (anonym): De causis morborum.
   1
244v Miseratione divina consulti proponentes de incognitis morbis, causis epidemalibus et iuxa gratiam dei de conservatione et curatione ... — ... non mirum si ista ab astrorum doctoribus considerentur etc.
(258r-264v) Medizinische Texte (anonym): gegen (Pest-)Fieber, lat.-dt.
   1
258r Tit.: Secuntur plura bona et diversa recepta contra febres pestilenciales.
(258r) Confectio cordialis in omnia discrasia frigida sive calida. Inc.: Recipe succorum pomorum dulcium despumatorum buglossae ... (258r) Contra febrem pestilentialem. (258v) Aquae laudatae in pestilentia. Electuarium. Recepta paucis visa et cognita contra pestem. (260r) Confectio cordialis virtutis confortativa in febre pestilentiali. Confectio contra pestem. (260v) Pillulae contra pestem. (261r) Pomum ambrae. Confectio cordialis tempore epidemiae. (261v) Electuarium contra pestem et venenum. Receptum contra pestem. (262r) Modus conficiendi pulveres pestilentiales. Ad praeservandum se a pestilentia. (262v) Iacobus de Ulma: Contra pestilentiam. Fumigium regale et magnatorum pro cameris et lectis (2). (263r) Pillulae pestilentiales. Pulveres pestilentiales. Aqua vitae contra pestem, dt. (263v) Ein guet pulver für die pestilencz, dt. (264r) Magister Hermannus: Pulvis contra pestem. Pulvis contra pestem. Pillulae pestilentiales. - Pestwasser, dt. (265r-276r) unbeschrieben.
(262v) Iacobus de UlmaContra pestilentiam.
(264r) Hermannus, MagisterPulvis contra pestem.
  I n i t i e n
   2