|
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=8206 |
Salzburg, Universitätsbibliothek, M I 396
SERMONES. BERNHARD CLARAEVALLENSIS (lateinisch/deutsch)
Olim: V.4.H.163 Papier 390 Bl. 216 × 155 Bayern (?), 7. Jahrzehnt 15. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Salzburg, Bibliothek der Bischöfe von Chiemsee
Provenienz/Letztbesitzer: Salzburg, Bibliothek der Bischöfe von Chiemsee
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 1)
Wasserschaden am oberen Blattrand. Fol. 34 herausgeschnitten, fol. 278 fast zur Gänze herausgerissen (Textverlust). Brandloch in fol. 350, Textverlust. Wasserzeichen: Ochsenkopf mit einkonturiger Stange und Blume, Turm, Dreiberg mit zweikonturiger Stange und Blume. Lagen: V10 + 6.VI82 + V92 + 4.VI140 + (VI-1)151 + 11.VI283 + (VI-1)294 + 8.VI390; Pergamentfälze. Reklamanten 82v-247, danach nur sporadisch. Alte Lagenzählung 59r-319r 6-28, alte Foliierung ab 11r 1-381. Neue Blattzählung 1-390. Schaltzettel.
| Schrift: | |
| Schriftraum: Spaltenzahl: 1 | |
| Schriftart: Bastarda Schriftraum einspaltig: bis 10v unregelmäßig; 11r-70v Maße (154-180) x (95-105), Schriftraum seitlich mit Tinte begrenzt, 33-38 Zeilen. 71r-183r Maße (148-155) x (86-88), Schriftraum seitlich mit Tinte begrenzt, 29-32 Zeilen. 183v-390r Maße (165-173) x (88-90), Schriftraum seitlich mit Silberstift begrenzt, 28-33 Zeilen. Bastarda aus dem 7. Jahrzehnt des 15. Jh. von 2 Händen: 1) 3r-70v, 183v-390r, Bastarda mit kursivem Duktus. 2) 71r-183r. Persönliche Anmerkungen zur Abhaltung einzelner Predigten (9v: 1462; 66v: 1459; 223r: 1460) lassen eine Entstehungszeit im 7. Jahrzehnt des 15. Jh. vermuten. | |
| Ausstattung: Rubriziert | |
| Ab 11r rote Unterstreichungen, Auszeichnungsstriche, Überschriften. 71r-183r 2-5zeilige rote Lombarden. 203v-205v und 357v-359r grüne Auszeichnungsstriche und Unterstreichungen. 216r Falke mit Kappe mit roter Tinte gezeichnet. 3r-10v, 59r-70v, 207v-211r, 245v-270r, 272r-313v, 317v-330v, 343r-354r nicht rubriziert. |
| Einband: Gotisch Streicheisenlinien |
| Spätgotischer Einband: Braunes Leder (stark abgestoßen) über Holz (beide Deckel gebrochen) mit Streicheisenlinien: Am VD bilden doppelte Streicheisenlinien Rahmen, Andreaskreuz, Kreuz und Raute, HD ohne Verzierung. Am VD 1 Schließenbeschlag von 2 vorhanden, am HD von 2 Schließen eine vorhanden. R mit 4 Doppelbünden, Bibliotheksschildchen B.Ch., am Schwanz altes Signaturschildchen der Chiemseer Bibliothek 14. Kapital und Schwanz umstochen. |
| Wenn der 223r erwähnte Ort Hamsacker mit Hainsacker gleichzusetzen ist, kann eine Entstehung in der Gegend von Regensburg angenommen werden. Der Codex stammt aus der Bibliothek der Bischöfe von Chiemsee. |
--------------- Addenda/Corrigenda bitte melden! 
---------------
"Schneyer–Hödl", "Schneyer", "Schneyer, Wegweiser", "PL", "Walther, Initia", "Bloomfield", "Chevalier", "BGOC"
alle Initien
| (VD-Spiegel) | SCHWANK des "Pfaffen von Kahlenberg" (Gundacker von Thernberg). Gestürzt eingeklebtes Papierfragment, Schriftraum einspaltig. Bastarda des 15. Jh., etwa zeitgleich mit dem Haupttext. 2 |
| VD-Spiegel | Fabula paschae. Rustici in parochia Kalenperg saepius instigaverunt plebanum ibidem dicentes ei ... — ... in cor tuum quod nobis praestaret pater, filius et spiritus sanctus. Amen |
| 1ra | (1ra-1vb) Auflistung der nachfolgenden Predigten mit Blattangabe. |
| (2r) | Versus (anonym) (vgl. Titinius, Comoediarum togatarum fragmenta, hrsg. von O. Ribbeck; Bd. 2, S. 141). 2 |
| 2r | Has pueras hac nocte suspirare crevi |
| 2r | (2v) unbeschrieben, abgesehen von einer Einfügung zum folgenden Werk. |
| (3r-10v) | Sermones. 8 |
| 3r | IOHANNES HEROLD (DISCIPULUS): Sermo in Parasceve (Schneyer–Hödl, Iohannes Herolt (Discipulus) Nr. 200). Üb.: In die parasceue. O vos omnes ... (Lam. 1,12). Super quibus verbis dicitur: considerando passionem Christi tunc plus flere libet quam quidquam loqui ... — ... praestaret nobis crucifixus in cruce. Amen. |
| 4r | Tit.: Septem notabilia in die Parasceve Item notandum quod hodie septem fiunt in ecclesia que aliis diebus non fiunt in anno. Primum est quod officium ... — ... qui hodie flevit propter multa ut patet supra. |
| 4v | Tit.: Purificatio BMV. Üb.: In die purificacionis Marie sermo. Postquam impleti sunt ... (Luc. 2,22). Carissimi, ista verba quae iam praedixi vobis sunt hodie lecta in sancto evangelio et bene conveniunt huic festo ... — ... post hanc vitam in regnum caelorum quod nobis praestare dignetur Mariae filius unigenitus. Amen. |
| 5v | IOHANNES HEROLD (DISCIPULUS): Sermo de ann. BMV (Schneyer II, Nr. 183). |
| 7v | Tit.: Ann. BMV. Üb: De eodem sermo Benedicta tu in mulieribus (Luc. 1,42). De quibus verbis dicitur inter omnes sanctos gloriosa virgo Maria ... — ... unde qui se humiliat exaltabitur, quod nobis praestaret pater, filius et spiritus sanctus. Amen. |
| 9v | Tit.: Text gestürzt geschrieben. Üb.: De resurreccione Christi. Super thema ... Iesum quaeritis etc. super quo dixi tria anno lxii (1462) in Honkh. (?), primo evangelium secundo ... Verweis auf Fortsetzung auf dem Spiegel des HD. |
| 10r | Tit.: Exemplum. Item illud potest applicari ad quemcumque sermonem volueris: Legitur quod semel diabolus in una quadragesima quandam ecclesiam intravit |
| 10v | Tit.: Bruchstück einer Predigt. |
| (11r-27v) | Sermones de apostolis. 11 |
| 11r | Tit.: Andreas ap. (Schneyer, Wegweiser 510; vgl. Schneyer VII, 666, Nr. 1 ohne Bibelthema). Üb.: Incipiunt sermones de apostolis et primo de sancto Andrea. Venite post me ... (Matth. 4,19). Non omnes pauperes sunt beati sed tantum boni, nec omnes divites maledicti sed ... — ... esset distantia a caelo ad infernum etc. Amen. |
| 13v | Tit.: Thomas ap. Üb.: De sancto Thoma apostolo sermo. Qui manet in me ... (Joh. 15,5). Consuetudo est vendentium rem quam vendunt commune dare et quandoque ... — ... nemo liberabitur a damnatione quae facta est per Adam nisi per fidem Iesu Christi. Amen. |
| 14v | Tit.: Johannes ap. et ev. Üb.: De sancto Iohannes apostolo et ewangelista sermo. Hic est discipulus ... (Joh. 21,24). Dicitur vulgariter quod amor absconsus est perditus, verus autem amor semper per signa ostenditur ... — ... ut diligatis etc. Quod nobis praestaret filius Mariae. Amen. |
| 16r | Tit.: Paulus ap. Üb.: De sancto Paulo apostolo sermo. Saule, Saule quid me persequeris ... (Act. 9,4). Secundum Augustinum maius miraculum est impium iustificare quam ... — ... unusquisque in caelo diligit proximum sicut seipsum etc. |
| 17v | Tit.: Petrus ap. Üb.: De sancto Petro apostolo. Tibi dabo claves ... (Matth. 16.19). Qui laudat et glorificat deum laudatur et glorioficatur ab eo ipso testante ... — ... de hac exaltatione et potestate dicit evangelium quod ut interrogatis. |
| 19r | Tit.: Matthias ap. Üb.: De sancto Mathia apostolo Sermo. Tu domine nosti corda ... (Act. 1,24). Hodie sancta mater ecclesia agit de duobus, de Iuda qui de suo honore ... — ... quorum est patronus. Amen etc. |
| 21r | Tit.: Philippus et Iacobus app. Üb.: Philippi et Jacobi bonorum apostolorum sermo. Item sermo bonus patet in hoc ligneo videlicet in floribus sanctorum etc. Item privilegia sancti Philippi ... — ... Item in missa nominatur etc. |
| 22r | Tit.: Jacobus ap. Üb.: De Sancto Iacobo maiore apostolo. Dic ut sedeant ... (Matth. 20,21). In istis verbis notate, fratres carissimi, possessionem regni ... — ... socii sui fidem frangentes etc. Amen. |
| 23r | Tit.: Matthaeus ap. Üb.: De sancto Matheo apostolo et ewangelista sermo. Vidit Iesus hominem ... (Matth. 9,9). In verbis istis consideratur triplex signum amoris Christi ad hominem ... — ... et digne possunt praedicare ut beatus Matthaeus etc. |
| 24v | Tit.: Michael. Üb.: De sancto Michahele. Angelis suis ... (Ps. 90,11). In verbis potest notari magna caritas dei et angelorum ad hominem ... — ... Michaelem ut eius consortes mereamur fieri in caelesti patria. Amen. |
| 26v | Tit.: Simon et Iuda. Üb.: Symonis et Iude sermo. Estote prudentes (glossiert: listig vel fürsichtig) (Matt. 10,16). In verbis istis notare debemus quod sancti apostoli quorum hodie festum colimus ... — ... auditum est mihi de te etc. Quod nobis praestare. Amen Amen. |
| (28r-31r) | : Sermo Dnca. I. post oct. paschae (Schneyer IV, 110, Nr. 32; abweichendes Expl.: ... Item Ioh. 19: Tu dicis quia rex sum ego etc.). |
| (31v-70v) | SERMONES. Viele Predigtentwürfe mit zahlreichen Randglossen und/oder Schaltblättern. 24 |
| 31v | Tit.: Nat. dni. Üb.: De nativitate Cristi sermo. Ortus est sol ... (Jac. 1,11). Dicit beatus Gregorius quod per solem Iesus Christus designatur propter quod ... — ... et venti oboediunt ut verba thematis sonant etc. (34r-34v) herausgeschnitten. |
| 35r | Tit.: Feria IV. cinerum Filia populi mei ... (Jer. 6,26). Nota credo quod nulla sit domus vel facilia in qua hoc adhuc non reperiuntur plures stulti ... — ... dicere cum David: Miserere mei deus etc. Amen. |
| 36v | Tit.: Dnca Invocavit Ductus est Iesus in desertum ... (Matth. 4,1). Johannitius dicit de organisatione corporis: Extincta vita hominis mox tria accidunt ... — ... Jacob cum esset apud Laban etc. |
| 38r | Tit.: Dnca Invocavit Ductus est Iesus in desertum ... (Matth. 4,1). ... — ... potu caelesti id est amore dei omnipotentis Amen. Nachtrag zum Thema. |
| 40r | Tit.: De confessione Surge homo confitere grandis enim tibi ... (vgl. 1. Reg. 19,7). Dic historiam bibliae si placet. In verbis praedictis, Christiani, monet nos dominus per suos praedicatores ... — ... ad hanc debes festinare ad quam nos perducat filius Mariee unicus. Amen. |
| 43r | Tit.: De confessione Lavamini mundi estote ... (Is. 1,16). Dulcis Iesus filius Mariae ex hoc quod ipse est nobilis et mundus cupit et vult ... — ... ab omnibus peccatis et cum eo in perpetuum vivamus. Amen. |
| 44r | Tit.: De contritione Recogitabo tibi ... (Is. 38,15). Verba proposita vestrae caritati possunt bene dici de contritione quam homo debet habere ... — ... contritionem sui cordis. Rogemus dominum ut nobis condecat veram cordis contritionem ut ... gloriemur. Amen. |
| 46v | Tit.: Ann. BMV Benedicta tu in mulieribus ... (Luc. 1,42). Super quibus verbis dicitur: Magnum signum stultitiae est multum loqui ori suo ... — ... tertio si vis dic exemplum. |
| 47r | Tit.: De paenitentia tempore quadragesimae Ecce nunc tempus acceptabile ... (2. Cor. 6,2). Daz puch der hertikait des gelauben oder daz puch der hirteren des glauben. Duo sunt tempora hominis unum iustitiae ... — ... illum felicem statum demum paenitentia ad quem perducat nos Mariae filius. Amen. |
| 49v | Tit.: De paenitentia Convertimini ad deum ... (Iohel 2,13). Dulcis filius Mariae qui est qui est (!) consolator pauperum refugium peccatorum ... — ... procedit ex debilitate capitis id est rationibus etc. |
| 51v | Tit.: De oratione Populus hic me labiis ... (Is. 29,13). In verbis praedictis, fratres carissimi, dominus noster Iesus Christus conqueritur de gente non sancta id est de malis Christianis ... — ... odorem tibi vitam aeternam. Amen. |
| 53v | Tit.: De oratione Tu autem cum oraveris intra ... (Matth. 6,6). Sanctus evangelista qui nobis describit verba ista qui loco Christi dat nobis consilium ... — ... cum praedictis causis ut remissionem peccatorum consequamur. Amen. |
| 55r | Tit.: De oratione, AUGUSTINUS zugeschrieben. Üb.: Augustinus de oratione Deus est longitudo latitudo sublimitas et profundum ... — ... deus qui ineffabilibus etc. |
| 55v | Tit.: De verbo dei Beati qui audiunt ... (Luc. 11,28). Super illa verba dicit sanctus Augustinus : Quorum non est magnum pascere ventres ... — ... in omni nostra neccessitate mereamur exaudiri. Amen. |
| 57r | Tit.: De verbo dei Qui ex deo est ... (Ioh. 8,47). Super haec verba dicit beatus Augustinus: Ex deo sumus per gratiam et non per superbiam ... — ... fructus eius meremur percipere quod nobis praestaret filius Mariae. Amen. |
| 58v | Tit.: De verbo dei Si quis sermonem meum ... (Ioh. 8,51). Super haec verba dicit beatus Cyrillus quod multi dicunt et credunt se diligere deum ... — ... et ianua paradisi etc. |
| 60r | Tit.: De verbo dei Si quis diligit me ... (Ioh. 14.15). Super illa verba dicit beatus Augustinus: In praedecentibus audivistis quid audire debtis ... — ... haeredes regni caelestis quod nobis praestare dignetur ... virginis illibatae. Amen. |
| 61r | Tit.: ZITATE, Anastasius und Augustinus zugeschrieben Quaesisti dudum de deo quomodo diligatur ... Tantum in caritate Christi martyres aestuabant quod nullum tormentum ... |
| 61v | Tit.: De verbo dei Iustitia est virtus reddens unicuique quo suum est. Ista verba scribuntur libro Elenchorum 3 der pewärten red ... — ... in futuro in vera fide inveniamur. Amen. |
| 63r | Tit.: De oratione in diebus rogationum Petite ut gaudium ... (Ioh. 16,24). Super verba dicitur quare instante ascensione sua invitat nos ad petendum gaudium ... — ... Ideo petite ut gaudium v.s.p. Quod nobis. Amen. |
| 65r | Tit.: De omnibus sanctis Nolite mirari si odit vos ... (vgl. Ioh, 15,18). Notandum quod propter tria non debent sancti dei mirari si mundus eos odit ... — ... de causis sit institutum. Amen. Hoc totum quaere ... in eodem sermone de omnibus sanctis. Amen. |
| 66v | Tit.: De omnibus sanctis. Neben der Überschrift eine Notiz, wann diese Predigt gehalten wurde: Item anno lix° (1459) hunc sermonem predicavi ultimam visionem obmisi ... Vidi turbam magnam ... (Apoc. 7,9). Omnes sancti quorum hodie victorias sub una celebritate et solemnitate colimus ... — ... virginis etc. quare merito gaudemus etc. |
| 68v | Tit.: Dnca I. adv. dni. Hora est iam nos ... (Rom. 13,10). Quando enim aliquis rex vult visitare partes longinquas diversos mittit nuntios ... — ... hora iam est nos etc. |
| 70r | Tit.: Dnca Oculi Domine, da mihi hanc aquam ... (Ioh. 4,15). Super quibus verbis dicitur: Est tempus tacendi et tempus loquendi. Sicut enim summa fatuitas ... — ... hanc aquam concedat nobis Mariae filius unigenitus. Amen. |
| (71r-71v) | : Informatio ad religiosos. Parallelüberlieferung: München, BSB, Clm 4644, 49r. 1 |
| 71r | Üb.: Informacio beati Bernhardi ad religiosos Ad hoc studeat quisque frater ut vivat in oboedientia sine proprio in castitate ... — ... et odoris optimi fragrantia. |
| (71v-72r) | Bernhardus Claraevallensis
  : De adventu domini, sermo II, exc. (PL 183, 42C-43B). 1 |
| 71v | Quoniam virga dei genitrix virgo est, flos filius est eius ... — ... qui per eam in nostram miseriam venit. Amen. |
| (72r-75v) | : Sermo de miseria humana (PL 184, 1109-1114). 1 |
| 72r | O homo qui ex anima rationali et humana carne subsistis ... — ... adiutor fortis et potens, pater futuri saeculi et princeps pacis. Amen. |
| (76r-77v) | : Jubilus (PL 184, 1317-1320; Walther, Initia 9837. Druck: A. Wilmart, Le "Jubilus" dit de saint Bernard. Rom 1944, S. 146-155). 1 |
| 76r | Iesu dulcis memoria dans vera cordis gaudia ... — ... cum caeli civibus. |
| (77v) | Oratio. 1 |
| 77v | Fragilitatem nostram, quaesumus domine, propitius respice et saporem ... — ... ardenti desiderio iugiter adhaerere. Per. |
| (77v-81v) | Bernhardus Claraevallensis
: De pugna spirituali (= Parabolae II) (PL 183, 761-765; Bloomfield 2783). 1 |
| 77v | Inter Ierusalem et Babilonem nulla pax est sed pugna continua ... — ... a dextris caritatis decem milia. Amen. |
| (81v-92r) | Ecbertus Schonaugiensis OSB
: Meditatio de humanitate Christi (Stimulus amoris) (PL 184, 953-966). Hier Bernhard von Clairvaux zugeschrieben. 1 |
| 81v | Iesum Nazarenum a Iudeis innocenter condemnatum a gentibus crucifixum ... — ... Sit tibi inclite Iesu cum Deo patre sanctoque spiritu sanctae ac individuae trinitati gloria et gratiarum actio honor et imperium in saecula saeculorum. Amen. |
| (92r-94v) | : Rhythmica oratio ad membra Christi (PL 184, 1319. Walther, Initia 17121; Chevalier 18056). 1 |
| 92r | Salve meum salutare, salve salve Iesu care ... — ... ostende in cruce salutifera. Amen. |
| (94v-136v) | : De interiori domo, cap. 1-8, 17-41 (= Ps. Augustinus, Liber de bono conscientiae (PL 184, 507-552C. Bloomfield 1787). 1 |
| 94v | Domus haec in qua habitamus ex omni parte ... — ... quam terrestrium occupatione. |
| (136v-159r) | : Meditationes de cognitione humane conditionis (PL 184, 485-508. Bloomfield 3126). 1 |
| 136v | Multi multa sciunt et semetipsos nesciunt ... — ... sponsum cum sponsa perspicies, unum eundemque Dominum gloriae, qui cum deo patre et spiritu sancto vivit et regnat per infinita saecula seculorum. Sch.: Explicit liber beati Bernhardi de cognicione hominis. |
| (159r-183r) | Bernhardus Claraevallensis
: (PL 182, 973-1000; BGOC, Nr. 7444).). 1 |
| 159r | Viro illustri Americo ecclesiae Romanae diacono Cardinali et cancellario ... — ... poterit miserationis affectus. Amen, deo gratias. Sch.: Explicit liber beati Bernhardi de diligendo deum. |
| (183v-185v) | Sermo de Philippo et Iacobo. Auf 183v dt. Interlinearglossen. 1 |
| 183v | Hii sunt viri misericordiae (Eccli. 44,10). Qui contra biformes insultos fortunae uniformis cum constantia ... In verbis propositis hii duo apostoli a duplici virtute commendantur ... — ... est erector omnium lapsorum. Amen. |
| (186r-186v) | Sermo in dnca Sexagesima. 1 |
| 186r | Qui habet aures ...(Luc. 8,8). Super quibus verbis dicitur: audiat omnis homo dictum evangelium ... — ... qui habet aures audiendi etc. Amen. (187r-187v) unbeschrieben. |
| (188r-390r) | Sermones. Viele Predigtentwürfe mit zahlreichen Randglossen und/oder Schaltblättern. 79 |
| 34r | Tit.: Iohannes a S. Geminiano: Martyres (Schneyer III, 753, Nr. 391). Dt. Randglossen. |
| 188r | Tit.: Dnca Septuagesima (vgl. Schneyer IV, 108, Nr. 11 = Ludolphus de Saxonia). Dt. Worterklärungen als Randglossen. Ite et vos in vineam ... (Matth. 20,4). Sciendum quod principalis causa et intentio dei erat quando hominem creavit ... — ... tantus deponitur laetitiae. Amen. |
| 192v | Tit.: Dnca Quinquagesima (vgl. Schneyer IV, 108, Nr. 13 = Ludolphus de Saxonia). Descendisset Iesus ab Ierusalem ... (vgl. Luc. 18,35). Nota ante peccatum Adae et Evae humanum genus habuit tres magnas dignitates ... (195v) Inc.: In dominica quinquagesime sancta mater ecclesia duo nobis manifestat et pandit ... — ... per quem genus humanum designatur etc. |
| 196v | Tit.: Dnca Reminiscere. 196v dt. Notiz am Blattrand O mulier magna est fides ... (Matth. 15,28). Aristoteles 8. Physicorum dicit: Illud est prius quo non existente non sunt alia sed sine fide ... — ... miserere mei hic et in futuro. Amen. |
| 199r | Ludolphus de Saxonia: Dnca Laetare (Schneyer IV, 109, Nr. 22) Expl. ... ut sonant verba thematis. |
| 203v | Tit.: Dnca in palmis Benedictus qui venit ... (Matth. 21,9). Duo officia hodie in sancta ecclesia celebramus quorum primum in gaudio incipitur et finitur ... — ... vestimenta vestra et hoc in domini passionem etc. Amen. Amen. |
| 207r | Tit.: Dnca V. post Trinitatem Sedens Iesus de navicula ... (Luc. 5,3). Quantum deus offendatur quando verbum vel eius doctrina negligenter auditur ... — ... omnia adversa patienter tollant quod nobis dignetur ... Amen. |
| 209v | Tit.: Dnca Reminiscere O mulier magna est fides ... (Matth. 15,28). In verbis istis dei ostenditur misericordia quam ostendit huic mulieri ... — ... possidebitis animas vestras. Amen. Nachtrag zum Thema. (211v) unbeschrieben. |
| 212r | Iacobus de Voragine: Dnca III. post oct. epiph. (Schneyer III, 223, Nr. 27). Expl. ... huius vitae praesentis ac adversitates etc. |
| 213v | Tit.: Dnca III. post oct. epiph Qualis est hic quia mare ... (Matth. 8,27). Legitur quod erat quaedam terra in qua consuetudo erat quod omnes in eadem terra homines ... — ... apostoli faciem ad faciem. Amen. Nachtrag zum Thema. |
| 216r | Tit.: Dnca III. post oct. epiph. Ascendente Iesu in naviculam ... (Matth. 8,23). Deus enim omnia elementa creavit munda sed in usu habitantium ... — ... nos perducat gubernator caeli et terrae Christus. Amen. |
| 219v | Tit.: De purificatione (Lev. 12,2-8) |
| 220r | Tit.: Puricicatio BMV Postquam impleti sunt dies ... (Luc, 2,22). Consuetudo est quando reginae huius mundi volunt procedere et videri tunc cum magno ornatu ... (222v) Sciendum quod in hoc evangelio quattuor personae leguntur. Una est mater Iesu et haec ... — ... ut sonant thematis verba ... post quam etc. (223r) Exemplum. Inc.: Item anno lxmo in Hamsacker (Hainsacker?) dixi tria super hiis verbis Postquam impleti etc. cum themate ... Erat quidam tyrannus multis peccatis deditus nullum bonum faciens ... Nachtrag zum Thema. |
| 224r | Iohannes Contractus: Coena dni. (Schneyer III, 436, Nr. 37). Dt. Randglossen. Expl. ... digne vivet in aeterno Quod nobis dignetur ... Amen. |
| 227r | Tit.: Oct. paschae Vide manus meas ... (Ioh. 20,27). Aristoteles in Topicis 3 dicit: Iustitia est virtus reddens unicuique quod suum est ... — ... tormentorum passionibus ut patet in eius legenda. Amen. |
| 229r | 2 Exempla. Üb.: De homine iusto et perfecto Legitur de quodam imperatore qui cum vellet palatium construere invenit in fundamento ... (229v) Inc.: Fuit quidam senator Romanus qui habebat filiam unicam pulcherrimam inter omnes mulieres ... |
| 230v | Iacobus de Voragine: Dnca II. post oct. paschae (Schneyer III, 226, Nr. 69). Dt. Randglossen. Expl. ... tertia die resurrexit. Amen. |
| 232v | Tit.: Dnca II. post oct. paschae Amen dico vobis quia plorabitis ... (Ioh. 16,20). Meritum et praemium in tribus conveniunt scilicet in radice quia radix utriusque ... — ... per gaudium meriti ad gaudium praemii perveniatis Quod nobis ... Amen. |
| 234v | Tit.: Dnca II. post oct. paschae Modicum et iam non ... (Ioh. 16,16). Patris et matris et amici interest consolari suos de aliquo contristibili ... — ... quod nobis praestare dignetur etc. Amen. |
| 236v | Tit.: Pentecoste Si quis diligit me ... (Ioh. 14,15). Beatus Cyrillus dicit quod multi dicunt et credunt hodie quod diligunt deum ... — ... (238r) haeredes simus caelestis regni quod nobis ... Amen. (238r) Exemplum. Inc.: Item legitur in vitas patrum quod quidam heremita videns quandam virginem filiam pontificis ... |
| 238v | Tit.: Feria II. pent. Dt. Textbestandteile, behandelt die 7 artes liberales. Spiritus sanctus docebit ... (Ioh. 14,26). In hoc enim quod aliqua petitio audiatur tria sunt necessaria, primo ex parte donantis pietas von wegen des gebenten dy gütikait ... — ... mundo per suam misericordiam et in futuro per gloriam Amen etc. |
| 242v | Tit.: Declaratio quomodo spiritus sanctus doceat septem artes liberales Item super illud Ioh. 14 paraclitus autem spiritus sanctus ... ipse enim docet animam ad quam venerit omnem scientiam et sicut ... — ... ut addetis peccatum super peccatum etc. Amen. Nachtrag zum Thema. |
| 245v | Tit.: Feria III. pent. Cum venerit paraclitus ... (Ioh, 16,8). Spiritus sanctus merito arguet mundum de peccato id est mundanos homines qui ipsum contemnunt ... — ... signum dispositionis est ad receptionem spiritus sancti Amen. Nachtrag zum Thema. |
| 250v | Antonius Azaro de Parma: Dnca proxima ante festum asc. dni. (Schneyer I, 305, Nr. 201) Expl. ... meliora quam petunt, quod praestare ... Amen. |
| 252v | Tit.: De spiritu sancto Repleti sunt omnes ... (Act. 4,31). Aristoteles nono Metaphysicae dicit: Quod contraria non fiunt in eodem ... — ... dedisset sibi totum mundum, quod donum nobis praestare ... Amen. |
| 253v | Graeculus: Dnca infra festum corporis Christi (Schneyer II, 215, Nr. 115) Expl. ... cuius regnum et imperium kaisertum sine fine permanebit. Amen. |
| 258v | Tit.: De spiritu sancto. Üb.: Missio spiritus sancti Lex est divina Moisi data vertice Sina, pectora sacrorum ... — ... diligamus ergo deum quoniam ipse prior nos dilexit etc. |
| 259v | Tit.: Pentecoste Hodie est festum optimi consolatoris dei omnipotentis quem fideles Christiani ... — ... dicens: Veni sancte spiritus etc. etc. |
| 260r | Tit.: Catharina Si quis diligit sapientiam ... Haec verba bene conveniunt beatae Catharinae. Quaelibet res de illa virtute commendatur ... — ... miraculis multis coruscat ad quem montem nos perducat pater filius et spiritus sanctus. Amen. |
| 262v | Iohannes a S. Geminiano: Nicolaus (Schneyer III, 746, Nr. 301). Dt. Randglossen. Expl. ... ut patet in dictis albi libri in sermone de sancto Nicolao etc. |
| 264v | Tit.: Circumcisio dni. Vocatum est nomen eius ... (Luc. 2,21). Constantinus in libro de naturis morborum dicit: Contingit interdum dum quis in languore ... — ... si quaeris nomen dei quaerit et ipse nomen tuum. Amen. |
| 268r | Tit.: Dnca I. post oct. epiph. Servasti vinum bonum ... (Ioh. 2,10). Super quibus verbis dicit Gregorius quod per has nuptias mystice ... — ... Amici mei bibite vinum cum laetitia. Amen. |
| 270v | Tit.: Dnca II. post Trinitatem Homo quidam fecit coenam ... (Luc. 14,16). Sancta mater ecclesia facit sicut bonus pictor, pictor enim bonus quando imaginem depingit ... — ... et mundo corde. Illuc perducat nos pater et filius et spiritus sanctus. Amen Amen. Nachtrag zum Thema. |
| 272r | Tit.: Michael archangelus Hic ordinem caeli si nosti ... (Iob. 38,33). Inter ceteras quaestiones quas fecit dominus beato Iob transcendentes ... — ... et ideo est desiderandum etc. |
| 274v | Tit.: Michael archangelus Angeli eorum ... (Matth. 18,10). Item super quibus verbis dicit Gregorius super Iob ii° capitulo ii et iii integraliter ... — ... cum angelis in caelo quod nobis praestare ... Amen. |
| 276r | Conradus de Brundelsheim: Dnca XVII. (Schneyer I, 734, Nr. 238) instructionem ergo etc. Blatt 278 herausgerissen, Textverlust. |
| 279r | Tit.: Dnca XVII. Intravit Iesus in domum ... (Luc. 14,1). In verbis tria notantur primum quod deus intrat in domum principis Pharisaeorum ... — ... se humiliat exaltabitur, quam nobis praestare ... Amen. Nachtrag zum Thema. |
| 280v | Tit.: Simon et Iuda Qui sunt hii qui ut nubes ... (Is. 60,8). In his verbis commendantur hii duo apostoli Simon et Iudas quorum hodie festum colit ... — ... in Graecum Africanus veram latinum ut patet etc. |
| 281v | Tit.: Simon et Iuda Iam non dico vobis ... (Ioh. 15,15). Quando enim aliquis princeps experitur fidem multorum suorum tunc solet eos coram suis amicis ... — ... quod verba thematis sonarunt et ut patet in legenda eorum. Amen. |
| 283v | Tit.: VERS, dt. Veritas ligt in grosser not, Iustitia ist erschlagen zwtod ... fides hat den streyt verloren. |
| 284r | Ludolphus de Saxonia: Dnca III. post Trinitatem (Schneyer IV, 111, Nr. 45) Expl. ... ubi ego sum illic sit et minister meus. Amen. Nachtrag zum Thema. |
| 287r | Tit.: Ulricus Parcus fons crevit ... (Esth. 10,6). Tanta est naturae distantia elementaris a natura caelesti ut non possint naturaliter ... — ... in paradiso ad quam perducat nos pater et filius et spiritus sanctus. Amen. |
| 289v | Tit.: Dnca V. post Trinitatem Ascendens Iesus in unam ... (Luc. 5,3). Nota quod in navi bene ordinata debent esse tria, primum ne principalis nauta ... — ... per totam noctem laborantes etc. |
| 292v | Tit.: Dnca V. post Trinitatem Noli timere ... (Luc. 5,10). Super quibus verbis dicit evangelista in hodierno evangelio quod Petrus dixit ad Iesum duo ... — ... peccat per haec et puniatur quod nobis dignetur ... Amen. |
| 297v | Tit.: Dnca VII. post Trinitatem (vgl. Schneyer I, 813, Nr. 289 = Conradus de Waldhausen) Misereor super turbam ... (Matth. 15,32). Quando enim aliquis aliquid ab adolescentia sua consuevit vix postquam illud ... — ... non introibit sapientia etc. Nachtrag de sapiencia. |
| 299r | Tit.: Dnca IX. post Trinitatem Facite vobis amicos ... (Luc. 16,9). Videmus quando aliquis servus accusatur apud dominum suum si dominus suus crudelis est ... — ... in sermone de eadem dominica etc. Amen. |
| 301r | Tit.: Ass. BMV Assumpta est Maria in caelum ... Hodierna die filius dei matrem suam honorans secundum communem cursum mundi ... — ... advocata gloriosa semper virgo Maria. Amen. |
| 304r | Tit.: Ass. BMV Quae est ista ... (Cant. 8,5). Salomon dicit: tria sunt mihi difficilia et quartum penitus ignoro videlicet motus siderum ... — ... et ei serviens fideliter et devote invocaris. Amen. |
| 308v | Tit.: Dnca XI. post Trinitatem Duo homines ascenderunt ... (Luc. 18,10). Illud quod magis deo displicet in homine est superbia quia hominem ad peccandum ... — ... onerati estis et ego reficiam vos quod nobis ... Amen. Nachtrag de decimis. |
| 310v | Ludolphus de Saxonia: Dnca XI. post Trinitatem (Schneyer IV, 111, Nr. 53). |
| 317v | Graeculus: Dnca XIII. post Trinitatem (Schneyer II, 218, NR. 150) Expl. ... quod cibum Helii subtraxit. Amen. |
| 319v | Conradus de Waldhausen: Dnca XIII. post Trinitatem (Schneyer I, 814, Nr. 306). Nachtrag zum Thema. |
| 321v | Conradus de Brundelsheim: Dnca XIII. post Trinitatem (Schneyer I, 734, Nr. 227) Expl. ... multitudinem omnium peccatorum ad quam nos perducat ... Amen. |
| 323v | Hugo de S. Caro: Dnca XV. post Trinitatem (Schneyer II, 764, Nr. 95) Expl. ... perfecta iustitia quam nobis praestare ... Amen. |
| 325v | Tit.: Dnca XV. post Trinitatem Augustinus dicit: Bonorum quae hominibus a deo largiuntur alia sunt aeternalia alia spiritualia ... — ... aeternum gaudium promeremur ad quod nos perducat ... Amen. |
| 328v | Iacobus de Voragine: Dnca XV. post Trinitatem (Schneyer III,230, Nr. 128) Expl. ... ut praemium aeterne vitae recipies in futuro quod nobis praestare ... Amen. |
| 331r | Tit.: Asc. dni. Sic veniet quemadmodum ... (Act. 1,11). Super quibus verbis pulchre loquitur beatus Gregorius dicens: Omnis Christi actio nostra est ... — ... ad caelos ascendit ad quos nos perducat Amen. Nachtrag zum Thema, dt. Randglosse. |
| 335v | Tit.: Corpus Christi Homo quidam fecit ... (Luc. 14,16). Non debet aeger curare de instaurato cibo nisi prius purgatis corruptis humoribus ... — ... iterum veniens et eam sicut ceteros communicans etc. Amen. |
| 337v | Tit.: Corpus Christi Qui manducat hunc panem (Ioh. 6,59). Comede quod sufficit. Prov. 25. Fatuum est magnum parare provisionem pro victu habentibus facere iter breve ... — ... tuam propter me etc. quod ipse nobis dignetur ... Amen. |
| 339v | Iohannes a S. Geminiano: Corpus Christi (Schneyer III, 751, Nr. 366). Expl. ... quia omnium bonorum auctorem in se habet ad quem nos perducat pater caelestis. Amen etc. (342v) unbeschrieben. |
| 343r | Tit.: De animabus. Dt. Randglossen. Anima mea turbata ... (Ps. 6,4). Super quibus verbis sic scribitur ii R. 1° Amor solicitat hominem ad considerandum et rememorandum ... — ... est locus inferni aeternaliter etc. |
| 346v | Tit.: Dnca XXI. post Trinitatem Erat quidam regulus ... (Ioh. 4,46). Super quibus verbis dicit Gregorius in moralibus: Isti dicuntur reges qui ... Praesens evangelium memorat quoddam miraculum in quo ostenditur ... — ... intra in gaudium domini tui quod nobis ... Amen. |
| 349v | Tit.: Martinus (Schneyer VIII, 767, Nr. 80) Expl. ... turpia operari ut patet per duo folia dominica 21° Amen Amen. |
| 351r | Tit.: Dnca XXIII. post Trinitatem Magister scimus quia verax ... (Matth. 22,16). Super quibus verbis scribitur sic: Sicut operis est. ... — ... dominus quod nobis lumen praestare dignatur pater filius et spiritus sanctus. Amen. |
| 352v | Graeculus: Dnca XXIII. post Trinitatem (Schneyer II, 220, Nr. 177) Expl. ... ibi erit fletus et stridor dentium Amen. A quo dicto nos custodiat pater filius et spiritus sanctus. Amen. (354v) unbeschrieben. |
| 355r | Tit.: Dnca Laetare Cum sublevasset oculos ... (Ioh. 6,5). Super quibus verbis dicitur Eccl. xi°: In die bonorum ne immemor sis ... — ... tristitia vestra vertetur in gaudium quod nobis ... Amen. Nachtrag zum Thema. |
| 357v | Tit.: Oct. paschae Vide manus meas ... (Ioh. 20,27). Super quibus verbis dicit Augustinus quod triplex est status hominis. Unus prout est ... — ... ut a Christo numquam separemur quod nobis ... Amen. |
| 359v | Tit.: Dnca I. post oct. paschae Bonus pastor animam ... (Ioh. 10,11). Super quibus verbis sic scribitur quod in praesenti vita nullus debet seipsum laudare nec velle laudari ... — ... et misericordiam et in futuro per gloriam quod nobis ... Amen. |
| 361r | Tit.: Inventio s. crucis Mihi absit gloriari ... (Gal. 6,14). In mundo isto secundum diversitatem voluntatum sunt diversae affectiones in homine ... — ... dum veneris in regnum tuum quod nobis ... Amen. |
| 363v | Tit.: Dnca III. post oct. paschae Vado ad eum ... (Ioh. 16,5). Consuetudo est dominorum mundi quando aliquis pater familias aliquo est longius provecturus ... — ... eum ad vos quod nobis ... Amen. |
| 365r | Tit.: Dnca infra asc. dni. Estote prudentes ... (1. Petr. 4,7). Quando magni et largi principis adventum exspectatur ... — ... post mortem habeas spiritum sanctum cuius adventum spectamus quod nobis ... Amen. Nachtrag zum Thema. |
| 367r | Tit.: Vitus Reddet deus mercedem ... (Sap. 10,17). Super quibus verbis dicit Gegorius: Si mentem delectat magnitudo praemiorum ... — ... isti etiam sancti evaserunt quod nobis ... Amen. 368v Exemplum: Miles quidam habuit uxorem castam et honestam ... |
| 369v | Tit.: Dnca IV. pent. Estote misericordes ... (Luc. 6,36). Nota quod dei misericordia in multis apparet. Primo apparet in creatione quia creavit nos ... — ... quia ipsi misericordiam consequentur quod nobis ... Amen. |
| 371v | Iohannes Contractus: Petrus et Paulus (Schneyer III, 441, Nr. 112) propitius et nos perducat ad regnum caelorum. Amen etc. Amen. |
| 374v | Tit.: Dedicatio ecclesiae. Dt. Randglossen. Vidi civitatem sanctam ... (Apoc. 21,2). Nota quod secundum Chrysostomum Christus tres habuit civitates, unam in qua ... — ... eritis cives civitatis caelestis quod nobis ... Amen. Amen. |
| 379r | Tit.: Oct. pent. de trinitate. Dt. Randglossen. Gratia domini nostri ... (2. Cor. 13,13). Super quibus verbis dicitur: Sancta et individua trinitas innotuit homini duplex ... — ... omnis qui credit in eum non pereat sed habeat vitam aeternam etc. Sch.: Amen solamen. |
| 381v | Tit.: Corpus Christi. Dt. Textbestandteile und Randglossen. Caro mea vere ... (Ioh. 6,56). Innocentius papa de missarum solemnia dicit: Cum de ipso (?) perfectissimo et sacratissimo sacramento loquimur ... — ... in caelum revertentes de terra quod nobis ... Amen. |
| 385r | Tit.: Corpus Christi. Dt. Randglossen. Hoc facite in meam ... (1. Cor. 11,24). Super quibus verbis dicitur quod in curiis bene ordinatis ubi commedit gentium multitudo ... — ... et homo est idem perducat nos ad vitam aeternam. Amen etc. |
| 387r | Tit.: Petrus ap. Nimis honorati sunt ... (Ps. 138,17). Super quibus verbis dicitur quod hoc commune verbum potest fieri hodie speciale ... — ... amputavit servo auriculam. Rogemus ergo etc. Amen. Sch.: Est plus nescire sine Christo ... satis est si cetera nescis. |
| (390v) | Notiz. 1 |
| 390v | ... Johannes ... Schmorotzer. |
| (HD-Spiegel) | Fortsetzung von 9v (Tinte stark verblasst, schwer lesbar). |