Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=8208 
Salzburg, Universitätsbibliothek, M I 398
IOHANNES GEUSS. WOLFGANGUS DE STEIN. NICOLAUS DE DINKELSBÜHL. CRISTANNUS DE HUERBEN. BERNARDUS DE KRAIBURG
Olim: V.4.H.166    Papier   219 Bl.   (216-219)×145   Wien, 1442/Salzburg, 1450/51   
Provenienz/Letztbesitzer: Salzburg, Bibliothek der Bischöfe von Chiemsee
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1  (1r-174v) Wien, 1442; 2  (175r-219v) Salzburg, 1450-1451
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift (Anzahl: 9)

Letztes Blatt als Spiegel auf HD geklebt. Neue Blattzählung.

Teil 11r-174v   Papier   Wien, 1442
Lagen: 7.VI84 + VIII100 + 3.VI136 + VII150 + 2.VI174.
Wasserzeichen: Dreiberg im Kreis mit einkonturiger Stange und Kreuz (1-60, 85-112, 151-159), Waage (1) (61-84), Waage (2) (113-150), Waage im Kreis (163-174), Reklamanten von 12v-124v.
Schrift:
(1r-174v) Schriftart: Bastarda
Schriftraum ca. (155-180) x (95-105), Schriftraum großteils mit Tinte gerahmt, Zeilenzahl wechselt. Basatarda von 4 Händen: 1) 1v-133r mit wechselndem Duktus, Datierung 98v Anno domini 1442 dominica proxima post festum sancti Egidii confessoris eximii. Schreibernennung (?) und Datierung 133r Collacio ista facta est sacratissimo ipso nativitatis die anno domini millesimo cccc° xlii° (1442) per magistrum Wolfgangum de Stain sacre theologiae formatum baccalarium in ecclesia sancti Stephani. Schrieb auch in M I 399, 11r-336v. 2) 138r-150v, schrieb auch in M I 399, 342r-374r. 3) 151r-159r. 4) 163-174r.
Ausstattung: Rubriziert   Wappen   
1v-174r rote Auszeichnungsstriche, 113r 6zeilige Lombarde, sonst Raum für 3-4zeilige Initialen ausgelassen. 2r am unteren Blattrand Wappenstempel des Chiemseer Bischofs Bernhard von Kraiburg.
Teil 2175r-219v   Papier   Salzburg, 1450-1451
Lagen: (VI-1)185 + 2.IV201 + 2.III213 + (IV-1)219
Wasserzeichen: Amboss (176-185), Waage (3) (186-201, 209-219), Waage im Kreis (2) (202-207).
Schrift:
(175r-219v) Schriftart: Bastarda
Bastarda von 3 Händen: 1) 176-206r Autograph des Bernhard von Kraiburg, einige Korrekturen im Textverlauf; Korrekturen fol. 209r-212v und Schlussschrift ebenfalls von der Hand Bernhards. Datierung 184r ... anno domini etc. m.l. (1450) und 212v Anno domini m°cccc°li° ... (1451). 2) 209r-212v. 3) 214r-218r.
Ausstattung:
Ab 176r nicht mehr rubriziert.

Einband: Gotisch     Streicheisenlinien        
Zeitgleicher spätgotischer Einband: Ursprünglich blaues Wildleder (stark abgestoßen) über Holz mit Streicheisenlinien: VD und HD gleich: Doppelte Streicheisenlinien bilden Rahmen und Stern. Am VD 2 Schließenbeschläge, am HD von 2 Schließen eine defekt. R mit 3 Doppelbünden, Bibliotheksschildchen B.Ch., am Schwanz altes Signaturschildchen der Chiemseer Bibliothek 67. Unterer Schnitt beschriftet: De peccato lingue, De ludo taxillorum, Orationes Bernardi episcopi Kiem. et sermones.


Die Handschrift stammt aus dem Besitz von Bernhard von Kraiburg, 1467-1477 Bischof von Chiemsee. 1437 begann Bernhard sein Studium an der Wiener Universität, aus dieser Zeit datieren auch die Abschriften der Predigten von Johannes Geuss, Wolfgang von Stein, Nikolaus von Dinkelsbühl und des Rektors der Wiener Universität, Cristannus de Huerben. 1447 trat Bernhard in die Kanzlei des Erzbischofs von Salzburg ein, 1450 verfasste er die Predigt zur Konsekration des Regensburger Bischofs Friedrich von Plankenfels (195r-198r), 1451 die Ansprache zur Begrüßung des Kardinallegaten Nicolaus Cusanus (209r-212v). Auch die anderen in dieser Hs. überlieferten Predigten stammen mit Sicherheit aus seiner Salzburger Zeit. - Auf fol. 2r befindet sich Bernhards Doppelwappen.
Vorbesitzer: Bernhard Kramer von Kraiburg, Bischof von Chiemsee (1412-1477) (mit Exlibris)
Beatrix Koll

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Bloomfield", "Madre"
alle Initien
(VD-Spiegel) Alte Signatur V.4.H.166(11).
(1r) Alte Signatur (wie VD-Spiegel).
(1v-98v) Iohannes Geuss Tractatus de peccatis oris seu linguae (Bloomfield 4614).
   1
1v Tit.: De peccatis oris, lingwe aut sermonis.
Qui in verbo ... (Jac. 3,2). In quibus verbis beatus Iacobus tangit ... — ... recede a nobis, scientiam viarum tuarum nolumus etc.
Anschließend deutsche Erklärungen der Wendungen ludere, leviloquium, turpiloquium, lasciviloquium und indiscipinata verba.
Sch.: Anno domini 1442 dominica proxima post festum sancti Egidii confessoris eximii. Et hec dicta de peccatis oris, ligwe (sic) sive sermonis sunt edita per venerabilem ac egregium virum magistrum Iohannem Gews arcium nec non sacre pagine professorem Wyenne etc.
(99r-100v) Unbeschrieben.
(101r-108v) Iohannes Geuss Sermo pro defunctis (In dieser gekürzten Fassung auch überliefert in München, BSB, Clm 28441).
   1
101r Tit.: Sermo pro defunctis.
Miseremini mei ... (Iob. 19,21). Notandum quod licet numquam aliquis legitur (recte: legatur) pro malis actibus alterius ... — ... haec est sententia sancti T(homae), Richardi, Pe(tri) de Tha(rantasia) et Durandi etc.
(109r-112v) Iohannes Geuss De divinatione.
   1
109r Tit.: Sermo de divinacione, questio 95 in secunda secunde (?).
Notandum quod divinatio est usurpatio praenuntionis futurorum ... — ... utrique dari non posset. Quaestio 96a. Sch.: Sermones magistri Iohannis Gews solemnis doctoris sacre theologye.
(113r-133r) Wolfgangus de SteinDe nativitate domini.
   1
113r Tit.: Invocatio: In nomine patris et filii et spiritus sancti. Amen.
Praecelsum, iocundissimumque praesentis celebritatis festum quo virginei [...] suavissimum nostris intonat auribus ... — ... qui cum patre sanctoque spiramine vivit et regnat alpha et o per infinita et indefessa saeculorum saecula benedictus. Amen, hilff. Sch.: Et sic est finis istius collacionis. Collacio ista facta est sacratissimo ipso nativitatis die anno domini millesimo cccc° xlii° (1442) per magistrum Wolfgangum de Stain sacre theologiae formatum baccalarium in ecclesia sancti Stephani. Maria gracia plena.
(133v-137v) Unbeschrieben.
(138r-150v) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo de omnibus sanctis (Madre 231f.).
   1
138r Gloriosa dicta sunt ... (Ps. 86,3). Reverendi secundum sententiam Hugonis in de gaudiis mundi ... — ... qui nostram parvitatem sui capaces fecit et seipsum nobis in praemium repromisit in saecula saeculorum benedictus. Amen.
(151r-154r) Sermones (anonyme): Assumptio BMV.
   1
151r In omnibus requiem quaesivi ... (Sir. 24,11). Verba haec Ecc. 24 sunt scripta et in epistolarum lectione crastinae festivitatis et officii recitanda, pro eius festivitatis commendatione qua scilicet benedicta dei genitrix et virgo semper Maria ... — ... finalis quies omnium ad quam nos pervenire faciat suis meritis virgo et mater eiusdem creatoris unigeniti filii sui quae cum patre et spiritu sancto etc.
(154r-159r) Cristannus de HuerbenSermo de parasceve (Cristannus de Huerben war 1443 Rektor der Wiener Universität).
   1
154r Videbunt in quem transfixerunt ... (Joh. 19,37) scribitur in hodiernae passionis historia et allegat evangelista ita sententialiter scriptum in prophetia ... — ... perducat confitentes qui pati dignatus est pro impiis innocens ut sit [...] domini benedictum in saecula saeculorum. Amen. Sch.: Cristanni de Hurben.
(159v-162v) Unbeschrieben.
(163r-174r) Iohannes Geuss Sermo de ludo taxillorum.
   1
163r Tit.: Sermo de ludo taxillorum magistri Iohannis Geuz W.
Confundatur sortium distributio ... (Num. 36,4). Haec verba possunt intelligi de sortilegio lusorum et confusionum ipsorum ... — ... est illicite acquisitum de illa secus est.
(174v-175v) Unbeschrieben.
(176r-184r) Bernardus de Kraiburg Sermo de coena domini (Autograph).
   1
176r Tit.: Invocatio: In nomine domini Yhesu Christi.
Diligatis invicem ... (Ioh. 13,34). Dum maximam huius praesentis diei sollemnitatem et sublimem vestrae reverendissime paternitatis excellentiam ... Diligatis invicem ... (s.o.). Quia sancta mater ecclesia a transactis matutinis usque in primis profundissima devotione ... — ... miserere ergo velis omnipotens pater et misericors deus. Sch.: Collacio prescripta pronunctiata est per me Bernhardum de Kreyburg tunc prothonotarium curie Salzeburgensis in Salzeburge in die cene in ambitu ut moris est anno domini etc. m.l. (1450).
(184v-185v) Unbeschrieben.
(186r-193r) Bernardus de Kraiburg Sermo de coena dni.
   1
186r Tit.: Invocatio: Yhesus Christus.
Confiteantur domino ... (Ps. 106,8). (Zwei Zeilen durchgestrichen) ... singulique patres domini et praeceptores metuendissimi quibuscumque honorum titulis fulciti hic in Christi nostri redemptoris nomine praesentes constituti ... — ... et umbra mortis ad haereditatis nostrae vehamur patriam ad quam nos perducat Iesus Christus in saecula benedictus. Amen.
(193v-194v) Unbeschrieben.
(195r-198r) Bernardus de Kraiburg Sermo in consecratione Friederici Plankenfels (Autograph). Der Regensburger Bischof Friedrich von Plankenfels wurde am 31.5.1450 von seinem Metropoliten in Salzburg zum Bischof geweiht.
   1
195r Tit.: Invocatio: In nomine patris et fily et spiritus sancti. Amen.
Reverendissime princeps pater domine et praeceptor gratiosissime, collaturus in vestra reverendissime p(aternitatis) praesentia de laudibus et fama reverendi patris domini Friderici de Planckenfels ... — ... date et mihi veniam de inculto sermone et dabitur v.p. vita aeterna ad quam nos perducat Christus Iesus in saecula benedictus. Amen.
(198v-201v) Unbeschrieben.
(202r-206r) Bernardus de Kraiburg Sermo de corpore et sanguine Christi (Autograph).
   1
202r Venite filii, audite me ... (Ps. 33,12). Canon ait: Transiturus hodie et pro hac via dominus noster Iesus Christus de mundo ad patrem, sumpta coena, grande et magnificum sui corporis et sanguinis instituit sacramentum ... — ... adest nobis dominus deus ille qui magnus est prae omnibus diis Iesus Christus benedictus. Amen.
(206v-208v) Unbeschrieben, lediglich Notizen auf fol. 207v.
(209r-212v) Bernardus de Kraiburg Arenga ad Nicolaum Cusanum.
   1
209r Tit.: Invocatio: In nomine domini. Amen.
Mitte mihi virum eruditum ... (2. Paral. 2,7). Magnus Ezechiel prophetarum c. xvii ait: Aquila grandis magnarum alarum ... Ecce cum sitis ipse sapiens suffertis tamen libenter insipientes ... — ... ecclesiam suam Salczeburgensem omnesque suos et sua confidenter et cordialiter recommendat p.v.R. quam altissimus omnium dominus et nos in gaudia deducat aeterna. Amen. Sch.: Anno domini m°cccc°li° pronunciata est hec arenga per m. Bernhardum de Kreyburga secretarium domini Salczburgensis in adventu domini [durchgestrichen: cardinalis et] legati ad Alamanniam domini Nicolai cardinalis tituli S. Petri ad vincula in ecclesia Salzeburgensi.
(213r-213v) Unbeschrieben.
(214r-218r) Bernardus de Kraiburg Sermo de s. Katharina.
   1
214r Tit.: Invocatio: In nomine patris et fily et spritus sancti. Amen.
O mulier magna est fides ... (Matth. 15,28). Scribitur originaliter Matth. 15. Reverendi ac singularis celsitudinis resplendentia praesigniti patres ... Eximia huius sollemnae festivitatis pariter et excellentissimae dignitatis sanctae Catharinae ... — ... Iesus Christus ipsius sponsus qui cum deo patre et spiritu sancto vivit et regnat in saecula benedictus. Amen.
(218v-219v) Unbeschrieben.