AT7400-MII14

Permalink: https://manuscripta.at/?ID=8255

[Handschriftenliste | Kataloge | Infos | Kontakt]

Salzburg, Universitätsbibliothek, M II 14

VARIA. HIERONYMUS POSSER

Olim: V.1.E.63(3) Papier 398 Bl. (337-342)×240 Salzburg, 2. Drittel 15. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Salzburg, Erzbischöfliche Hofbibliothek

Volldigitalisat

Beatrix Koll: Die Handschriften des Mittelalters der Universitätsbibliothek Salzburg: Handschriftenkatalog online [online].

Literatur zur Handschrift (Anzahl: 3)

Papier z.T. stockfleckig, insbesondere an den Rändern. Wasserzeichen: Dreiberg mit einkonturiger Stange und Kreuz (vgl. M II 16). Lagen: (VIII-1)¹⁵ + 32.VI³⁹⁸; letztes Bl. als Spiegel auf den HD geklebt. Lagenzählung ab 304r primus, 2⁹ ... octavus. Reklamanten großteils abgeschnitten; neue Foliierung.

	Schrift:
	Schriftraum: Spaltenzahl: 2
	Schriftart: Bastarda Schriftraum zweispaltig, nur 22v-23r einspaltig: 16ra-27vb (243-250) x (161-163), 28ra-395vb (222-243) x (155-162), Schriftraum mit Tinte gerahmt, 38-44 Zeilen. Bayrisch-österreichische Bastarda aus dem 2. Drittel des 15. Jh. von 2 Händen: 1) 16ra-27vb. 2) 28ra-395va.
	Ausstattung: Rubriziert
	Rote Überschriften, Auszeichnungsstriche, Unterstreichungen. 2-4zeilige (Perl-)Lombarden (27va-304ra, ab 305rb z.T. nur mehr skizzenhaft).

Einband: Gotisch Streicheisenlinien Blindstempel Kettenbuch

Spätgotischer Einband: Rosa Leder (abgestoßen) über Holz mit Blindstempelverzierung, VD und HD gleich: je 3 einfache Streicheisenlinien bilden Rahmenfeld und ein Rautenmuster im Mittelfeld, dazwischen rautenförmige Einzelstempel (Wind 1982 Nr. 315). Am VD 2 Schließenbeschläge 5 Buckel. Pergamentschildchen (15. Jh.) mit Titel (mit roter Tinte beschriftet) Ewangelia post penth. cum suis sermonibus M. Ieronimi, darunter mit schwarzer Tinte auf das Leder geschrieben Ewangelia post penth. Am HD fehlen 2 Schließen, 2 von 5 Buckeln erhalten; ursprünglich ein Liber catenatus, Kette fehlt, Beschlag (am unteren Deckelrand befestigt) erhalten; R mit 4 Doppelbünden und 5 Zwischenbünden, Kapital und Schwanz umstochen. R mit gelbgrauer Farbe überstrichen, am Schwanz alte Signatur der erzbischöflichen Hofbibliothek F2.1.B.A.S.

Der Codex stammt aus der erzbischöflichen Hofbibliothek (vgl. Signatur am R und auf dem Spiegel des VD). Hieronymus Posser war um 1450 Pfarrherr in Kuchl/Salzburg.
Vorbesitzer: Salzburg, Erzbischöfliche Hofbibliothek

Beatrix Koll

--------------- Addenda/Corrigenda bitte melden! ---------------

"Wind 1982", "PL"

alle Initien

(VD-Spiegel)	Alte Signaturen III.2.D, 181 (3), C.35., V.1.E.63(3), 43.
(1r-15v)	Unbeschrieben, nur Titel in Schrift des 19. Jh. und alte Signatur V.1.E.63(3) auf 1r.
(16ra-16vb)	De oratione dominica. 1
16ra	Tit.: De oracione dominica. Notandum quod septem sunt petitiones de dominica oratione, prima sanctificetur nomen tuum, secunda adveniat regnum tuum ... — ... quod saepius requiritur et laboriose obtinetur diligentius custoditur. Tantum de isto.
(17ra)	De laude dei. 1
17ra	Notandum est quod secundum Esdram quatuor vicibus in die et quatuor in nocte deus est laudandus ... — ... qui habitaris in pulvere etc.
(17ra-17vb)	Buße: De paenitentia infirmorum. 1
17ra	Tit.: De penitencia infirmorum in extremis. Circa paenitentiam infirmorum in extremis notandum quod cum ad infirmum gratia audiendi confessionem vocatus ... — ... celeriter expediant admonitionibus frequentius impulsa[...] etc.
(17vb-18ra)	Ostern: Summula de tempore paschali. 1
17vb	Item sciendum quod Kyrieleyson per triduum ante pascha ... Item percussio tabularum facta cum lignis terribilem sonum faciens significat Christum surrexisse ... — ... nobis fecit ad dominum paterm suum omnipotentem etc.
(18ra-18rb)	De imagine salvatoris. 1
18ra	Tit.: De ymagine salvatoris. Notandum quod imago salvatoris multipliciter depingitur. Primo depingitur ut residens in gremio ob memoriam nativitatis ... — ... quod per crucem meruit nobis aeternam illud deprecationem.
(18rb-18vb)	Messe: De Ite missa est. 1
18rb	Tit.: De ite missa est. Nota quod sacerdos volens dimittere populum et dare sibi licentiam ad propria redeundi dicit: Ite ... — ... Venite benedicti patris mei etc.
(18va)	Oglerius de Locedio OCist : De verbis domini in coena, exc. (PL 184, 948). Hier Bernhard (von Clairvaux) zugeschrieben. 1
18va	Tit.: Auctoritas Bernhardi. O homo peccator, velox es ad mensam et tardus ad ecclesiam ... — ... disciplinae osor id est odiosus. Sch.: Hec Bernhardus.
(18va)	De BMV. 1
18va	Tit.: De beata virgine. Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra ut omnibus invocantibus ... — ... sperantibus valeam subvenire.
(18vb-19rb)	De castitate ministrorum ecclesiae. 1
18vb	Tit.: De castitate ministrorum ecclesie. Sciendum quod castitas multum decet ministros ecclesiae unde etiam apud gentiles sacerdotes ... — ... vir sui corporis potestatem non habet sed mulier.
(19rb-19va)	De continentia. 1
19rb	Tit.: De continencia. Nota quod continentia multis modis in sacra scriptura nobis suadetur: Primo Exo. 12 Renes vestros accingetis ... — ... non habet spirituale nomen quo vocetur et tantum de isto etc.
(19va)	De nominibus sacrificiorum. 1
19va	Notandum quod nomina sacrificiorum synonima sunt ut sunt sacrificium, oblatio, victima, holocaustum ... — ... recalcitrarent male fuissent etc.
(19vb-22rb)	Unbeschrieben.
(22v-23r)	Benedictus XII. papa : Extravagante Benedictus deus in donis suis (Druck: Magnum Bullarium Romanum I, 217-218). 1
22v	Tit.: Extravagans Benedicti duodecimi quod anime sanctorum [...] purgate statim post exitum a corpore post ascensionem videbunt essentiam divinam intuitam. Benedictus episcopus servus servorum ... Benedictus deus in donis suis ... — ... Datum Avinionae IIII. kal. Februarii, pontificatus nostri anno secundo. Datum anno domini etc. 1336.
(23va-26ra)	Sermones (anonyme): Octava pentecostes (2). 2
23va	Tit.: In octava penthecostes legitur hoc ewangelium. (23va-24vb) Inc.: Erat homo ex Pharisaeis ... (Ioh. 3,1). Cum esset Iesus Ierosolimis in pascha ut dicitur Ioh. 2 capitulo multi crediderunt in nomine eius ... — ... in hoc mundo divitias neque dare neque tollere posunt etc.
25ra	(25ra-26ra) Inc.: Erat homo ex Pharisaeis ... (Ioh. 3,1). In isto evangelio dicitur quod multi crediderunt in nomine eius videntes signa quae faciebat. Nicodemus ergo ... — ... tantum de isto evangelio. Laus deo.
(26rb-27rb)	Messe: Summula de missa. 1
26rb	Tit.: De audicione misse devota. Hic tanguntur duo de auditione missae devota quae debent inesse circumstantibus ... (26ra-26va) 2 Exempla. (26va) Ut nemo submissa ecclesiam exeat. (26va-26vb) De ministro altaris. (26vb-27ra) Quid pro papa et episcopo orare teneamur. (27ra-27rb) De memoria in missa. (27rb) De triplici modo peccandi. (27rb) Circa communionem committitur tribus modis peccatum ... — ... post crucifixerunt.
(27va-244va)	Hieronymus Posser (de Salzburg): Sermones aestivales de tempore. 7
27va	Tit.: Incipiunt collecta sermonum magistri Ieronimi Posser quondam viceplebani quos fecit in eodem officio et primo a dominica post penthecosten usque ad adventum Christi. Et primo super ewangelio quod legitur in octava penthecostes secundum altas (?) diocesis. Erat homo ex Pharisaeis ... (Ioh. 3,1). Istud evangelium continet tria puncta. In primo docet Christus necessitatem spiritualis regenerationis. In secundo docet modum ... — ... pereat sed habeat vitam aeternam etc.
29ra	Tit.: Dominica prima post penth. secundum Lucam. Dixit dominus Iesus ...: Homo quidam erat dives ... (Luc. 16,19). Salvator per verba praesentis evangelii incutit terrorem omnibus hominibus ... — ... quae hic commisit et specialiter per linguam. Das Initium ist weitgehend identisch mit dem Beginn einer Predigt von Thomas Ebendorfer (vgl. bei den Predigtinitien der Öst. Akademie der Wissenschaften).
31ra	Tit.: Dnca I. post pent. Homo quidam erat dives ... (Luc. 16,19). In illo evangelio tanguntur tria. Primo enim fit mentio de quodam divite, secundo de quodam paupere ... — ... deciperet homines etc.
33ra	Tit.: Dnca I. post pent. Homo quidam erat dives ... (Luc. 16,19). In illo evangelio fit mentio de duabus difficilibus personis quo ad vitam, mortem ... — ... et aeternum quod cruciat etc. ...
241va	Tit.: Dnca XXIV. Loquente Iesu ad turbas ... (Matth. 9,18). Historia illius evangelii continet duo miracula scilicet liberationem mulieris quae 12 annis passa est fluxum sanguinis ... — ... qui deridentibus se non respondit etc.
242vb	Tit.: Dnca XXIV. Loquente Iesu ad turbas ... (Matth. 9,18). Historia illius evangelii continet duo miracula scilicet liberationem mulieris quae duodecim annis passa est fluxum sanguinis ... — ... haec in universam illam terram etc.
243va	Tit.: Dnca XXIV. Loquente Iesu ad turbas ... (Matth. 9,18). Illud evanglium continet duo miracula scilicet liberationem mulieris quae 12 annis passa est fluxum sanguinis ... — ... et impii omnes dies vitae eorum etc.
(245ra-294rb)	Hieronymus Posser (de Salzburg): Sermones de ecclesia. 32
245ra	Tit.: Sermo de consecratione ecclesiae materialis. Nunc deo dante intendo praedicare de omnibus rebus gestis factis et verbis quae pertinent ad divinum cultum ... — ... de fenestris, de cancellis et aliis ut patebit etc.
246vb	Tit.: Sermo de ecclesia. Supra dictum est de duplici ecclesia et quomodo corporalis ecclesia consequenter repraesentat spiritualem propter duas similitudines ... — ... septies in die dixi tibi laudem etc.
247vb	Tit.: Sermo de partibus ecclesiae. In priori sermone circa finem dictum fuit de turri, de gallo et etiam de virga ferrea in qua gallus sedet ... — ... privilegio munitionis dictum est prius etc.
249va	Tit.: Sermo de partibus ecclesiae. Supra dixi de ecclesia et pluribus in ea et de turri, nunc consequenter de altari. Unde altare ... — ... semper fuit aequa potestas etc.
251ra	Tit.: Sermo de campanis. Nunc dicendum de campanis. Campanae sunt enaea vasa in Nola civitate Campaniae primo inventa ... — ... inoboediens est de cimiterio etc.
252rb	Tit.: Sermo de campanis. Fac hunc ordinem. Campanae sunt enaea vasa in Nola civitate Campaniae primo inventa ... — ... in qua cum discipulis con[...]tus est Christus.
253vb	Tit.: Sermo de consecratione ecclesiae. Ex quo haeretici detrahunt aedificationi et dedicationi ecclesiae naturalis deirridentes ea quae ... — ... extra necessitatem, extra ecclesiam etc.
255rb	Tit.: Sermo de consecratione ecclesiae. Nunc dicendum erit qualiter ecclesia consecretur et quid signifficet eius consecratio ... — ... negotiationis. Residua vide in sequenti sermone etc.
257ra	Tit.: Sermo de consecratione altaris. Chrismato altari 12 cruces in parietibus ecclesiae depictae crismantur. Depinguntur autem cruces ... — ... sacerdotum supplere defectum. In sequenti sermone vide de sepulchro altaris etc.
258va	Tit.: Sermo de sepulchro altaris. Sepulchrum vero est foramen in quo reliquiae recondident et significat urnam auream ... — ... ab initio fuit absconsum etc.
260rb	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Carissimi, quamquam sancta mater ecclesia statuerit ut singulis annis semel solemniter celebraretur ... — ... diaboli mundum subiungat etc.
262va	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Ex quo festivamus dedicationem huius templi quod dicitur domus dei et domus orationis intendo ... — ... quae patebunt in processu etc.
265va	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Carissimi, constitutio est sanctae matris ecclesiae ut singulis annis solemniter purgatur festum ... — ... defectus corporales et spirituales etc.
266vb	Tit.: Sermo de oratione. Ubi sit orandum, dicendum quod ubique orandum est cum ubique sint pericula et ubique dei auxilio egemus ... — ... domus dei et porta coeli etc.
267vb	Tit.: Über die Herrschaft des Gatten über seine Frau, Augustinus zugeschrieben. Refert Augustinus in libro Confessionum ii° quod quadam vice cum multae mulieres familiae convenissent coeperunt conferre ... — ... et ipse dominator tibi.
267vb	Tit.: Exemplum de vulpe et gallo. Multi dormiunt quando vigilandum est. Vulpis gallum portabat et rusticus persequebatur, tunc gallus ad vulpem ... — ... quando vigilare deberet etc.
268ra	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Mater ecclesia instituit singulis annis solemniter peragere festum dedicationis cuiuslibet ecclesiae ... — ... habere debeamus et pluribus talibus etc.
269va	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Secundum constitutiones sanctae matris ecclesiae prout etiam laudabili consuetudine introductum est ... — ... de primo dicto et de toto sermone etc.
271ra	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Ex quo hoc sero incipimus festivare dedicationem praesentis ecclesiae et quia nuper ... — ... scilicet congregatio fidelium vel animae fidelis etc.
272vb	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Loquendo de dedicatione praesentis ecclesaie quam hoc sero cras et per totam octavam iuxta constitutionem ... — ... potestatis collatio etc.
274rb	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Vidi civitatem sanctam ... (Apoc. 21,2). Primo dicam quare haec lectio legatur de dedicatione et secundo de eius intellectu. Quo ad primum est advertendum ... — ... ad laudem et gloriam dei etc.
276ra	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Ex quo enim hodie festivamus dedicationem huius templi de quo dicitur: Domum tuam, domine, decet ... — ... et periurem nomen dei mei etc.
277vb	Tit.: Pertinet ad sermonem de dedicacione ad S. Erendrudem. Tertio religio tollerabilis est diviti dicente Christo: Iugum meum suave est ... — ... de meliori optimum etc.
278vb	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Ingressus Iesus perambulabat ... (Luc. 19,1). Primo dicam sensum illius evangelii, secundo quare hoc evangelium in dedicationibus legatur. Pro intellectu illius ... — ... erat transiturus vide in 2° sermone super illo evangelio.
281ra	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Sicomorus de quo in praecedenti sermone dictum est, significat religionem quae ficus est ... — ... quod perierat per culpam etc.
283rb	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Nunc consequenter intendo quare hoc evangelium legatur in dedicationibus ecclesiarum. Et dicendum est quod illius est prima causa ... — ... super verticem ecclesiae extenditur etc.
284va	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Quia hodie festivamus festum dedicationis huius ecclesiae assumo verba evangelistae Lucae 19 ibidem scripta ... — ... optimum est stabilire cor etc.
285vb	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Vidi civitatem sanctam ... (Apoc. 21,2). Haec epistola est septima visio Iohannis in Apocalypsi in qua describit futuram glorificationem ... — ... ponuntur in aedificio domus dei etc.
286va	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Hoc sero incipimus festivare festum dedicationis huius ecclesiae quae domino deo praeparata est ... — ... semper est inpetratoria etc.
289va	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Saepe in dedicationibus venduntur illicita et emuntur publice res turpes videlicet imagines ... — ... consutae in pannis pretiosis etc.
290vb	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Ex quo praesentis ecclesiae agimus dedicationem quae domino deo specialis praeparatus est locus ... — ... semper est impetratoria istius quod petimur etc.
292vb	Tit.: Sermo de dedicatione ecclesiae. Locuturus pauca de honore et reverentia ecclesiarum cuius dedicationis diem in hoc conventu agimus ... — ... coram deo cogitat, qui ista negligit cogitare etc.
(294rb-298ra)	Hieronymus Posser (de Salzburg): Sermo de remissione peccatorum. 1
294rb	Quando homo ex caritate facit aliquod opus poenale tunc meretur duo exinde. Primo vitam aeternam seu ... — ... tantum de poena expiatur pro quanta applicatur etc.
(298rb-303vb)	Unbeschrieben.
(304ra-395vb)	Hieronymus Posser (de Salzburg): Tractatus de vita bona et de diversitate statuum hominis. Der Autor unterteilt sein Werk in einzelne Sermones, allerdings ist keine konsequente Zählung vorhanden (explizit nur 324rb Nr. 11, 350vb Nr. 21, 361ra Nr. 23). Ausgehend von der Frage, ob ein erwachsener Mensch verpflichtet sei, die Zehn Gebote zu kennen, werden folgende Themen abgehandelt: Über den Wert des von Gott gegebenen Lebens und die Pflichten, ein gottgefälliges Leben zu führen; über geistliche und weltliche Ämter und Aufgaben (Vergleich mit einem Körper, zu dessen Funktion verschiedene Glieder nötig sind); über die Aufgaben und Eigenschaften der superiores und inferiores; über die Aufgaben und Eigenschaften eines gerechten Richter; über den Ankläger. Zuschreibung fraglich. 1
304ra	Utrum quilibet homo teneatur scire decem praecepta explicite. Respondetur quod quilibet adultus utens ratione tenetur scire explicite decem praecepta legis sub poena peccati mortalis et damnationis ... (305rb) Inc.: Movit me devotio vestra quam considero in confluentia divini cultus et verbi dei ... — ... quando ex repetitione generat scandalum iudici aut aliis aut maius malum sequitur ex repetitione etc.
(395vb-398vb)	Unbeschrieben.