Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=8289 
Salzburg, Universitätsbibliothek, M II 104
SERMONES DE TEMPORE ET DE SANCTIS
Olim: V.1.G.124    Pergament und Papier   379 Bl.   (285-289) × 216   Salzburg (?), 2. Drittel 15. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Salzburg, Erzbischöfliche Hofbibliothek
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 1)

Vorsatzblatt aus Pergament. Papier an den Rändern stockfleckig. Wasserzeichen: Waage, Dreiberg im Kreis, Waage im Kreis. Lagen: (I-1)1 + 31.VI373 + (VI-6)379; Reklamanten. Pergamentfälze (ohne Text). Zeitgleiche Foliierung am oberen Blattrand mit roter Tinte 1-154, fol. 77 ausgelassen, fol. 92 doppelt gezählt; moderne Blattzählung 1-379, zählt auch das Vorsatzblatt. Die letzten sechs Bll. herausgeschnitten, kein Textverlust.
Schrift:
Schriftraum: (196-217) × (138-145)    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 31-47   
Schriftart: Bastarda
Schriftraum mit verdünnter Tinte gerahmt. Bastarda aus dem 2. Drittel des 15. Jh. von 5 Händen: 1) 2ra-181vb. 2) 182ra-257rb. 3) 266ra-313vb, 360rb-379rb. 4) 314ra-334vb. 5) 337ra-360rb. - Index auf dem VS-Blatt von anderer, zeitgleicher Hand.
Ausstattung: Rubriziert   
Rote Foliierung 1-154 am oberen Blattrand, Spalteneinteilung a,b,c,d.; rote Unterstreichungen und Auszeichnungsstriche 2v, 151v-152ra, 4zeilige Lombarde 152vb. Sonst Platz für Initialien ausgespart.

Einband: Gotisch     Streicheisenlinien             Kettenbuch
Zeitgleicher spätgotischer Einband. VD und HD gleich: Blaues Rauleder (stark abgestoßen) über Holz; einfache Streicheisenlinien bilden Rahmen und Andreaskreuz. Auf dem VD 5 Buckel, auf dem HD 3 von 5 Buckeln erhalten; VD mit 2 Schließenbeschlägen, auf dem HD 2 Schließen abgerissen. VD mit Titelschildchen Sermones diversi ut patet in principio libri (15. Jh.) aus Pergament, darüber Schildchen mit alter Signatur 31 in roter Tinte. Liber catenatus, auf dem HD Beschlag mit Haken erhalten. R mit 4 Doppelbünden, mit graugelber Farbe überstrichen, am Schwanz alte Signatur der erzbischöflichen Hofbibliothek E. 13.B.A.S.


Der Codex stammt aus der erzbischöflichen Hofbibliothek (vgl. Signatur auf dem R); möglicherweise wurde er im Skriptorium des Salzburger Domstifts geschrieben und gebunden, da sowohl die alte Signatur auf dem VD als auch der Kettenbeschlag dafür charakteristisch sind.
Vorbesitzer: Salzburg, Erzbischöfliche Hofbibliothek
Beatrix Koll

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Schneyer, Wegweiser", "Schneyer", "Madre", "Schneyer–Hödl", "PL", "BGOC", "Distelbrink"
alle Initien
(VD-Spiegel) Alte Signaturen 12, III.4.E., 417, C.4., V.1.G.124; Inhalt mit Tinte in Schrift des 17. Jh., mit Bleistift in Schrift des 18. Jh.
(1r-1v) Vorsatzblatt. Inhaltsverzeichnis der Handschrift.
(2ra) Sermones de tempore et de sanctis.
   42
2ra Tit.: Dnca I. adv. dni
Cum appropinquasset Iesus ... (Matth. 21,1). Scribit Matthaeus 21. capitulo. Sciendum quod hoc evangelium legitur in dominica palmarum ubi etiam historiam eius plenius locum habet ... — ... hoc modo semper manere ut sic assequi mereamur vitam aeternam quam nobis concedat ... benedictus. Amen.
(Schneyer, Wegweiser 101)
8ra Tit.: Dnca II. adv. dni
Erunt signa in sole ... (Luc. 21,25). Sciendum quod hoc evangelium facit mentionem de adventu Christi ad iudicium finale ... — ... regnum nobis concedat iudex Christus in fine saeculi venturus et in saecula saeculorum benedictus. Amen. - Nachtrag: Ad completum illius materiae de iudicio finali sunt ad huc aliqua videnda ...
(Schneyer, Wegweiser 261, diese Hs. genannt)
22vb Tit.: Dnca I. adv. dni
Hora est iam nos ... (Rom. 13,11). Sciendum primo est quod mater nostra ecclesia istam lectionem epistolarem in hodierno officio ... (28vb) Introductio. Proprium est homini in adventu alicuius praepotentis ...
(Schneyer, Wegweiser 317, diese Hs. genannt)
32rb MARTINUS DE TROPPAU: Dnca I. adv. dni
(Schneyer 4, 124, Nr. 3)
37va Tit.: Dnca II. adv. dni
Quaecumque scripta sunt ... (Rom. 15,4). Quaecumque scripta sunt ad nostram informationem etc. ut supra visum est ex epistola quomodo per scripturas homines
39va Tit.: Dnca III. adv. dni
Sic nos existimet ... (1. Cor. 4,1). In proxima epistola quae ponitur ad Romanos 15° scilicet illa: Quaecumque scripta sunt apostolus multipliciter commendat
42vb Tit.: Dnca IV. adv. dni
Gaudete in domino ... (Phil. 4,4). Introductio. In (recte: inter) cetera homini ad salutem corporis ad conservationem vitae utilia praecipium et maximum
45vb Tit.: Nat. dni
Apparuit benignitas ... (Tit. 3,4). Introductio. Vulgariter est quod raro fit remote remuniatur (?), was da selten geschicht
48va Obsecro vos ... (1. Petr. 2,11). Introductio. Quilibet bonus viator humanus proficisci in aliam regionem considerat tria principaliter
51vb Tit.: Dnca II. adv. dni
Nox praecessit ... (Rom. 13,12). Scribitur ad Romanos 13° et in epistola dominicae praecedentis pro quorum verborum
57rb Abiciamus ergo opera ... (Rom. 13,12). Scribitur ad Romanos 13° et in dominica prima adventus domini, pro sciendum est
62rb Tit.: Vigilia nat. dni
Cum esset desponsata ... (Matth. 1,18). Scribitur Matth. primo capitulo. Sciendum primo quod beatus Matthaeus volens in illo evangelio explicare
67va Tit.: Circumcisio
Postquam consumati sunt ... (Luc. 2,21). Scribitur Lucae 2° capitulo. Est primo sciendum quod secundum legem fuit determinatus actavus dies circumcisionis
71va Tit.: Ann. BMV
Missus est angelus ... (Luc. 1,16). Scribitur Lucae primo, in quibus verbis evangelista tangit quomodo deus dominus misit angelum Gabrielem ad virginem
78vb Tit.: Ann. BMV
Missus est angelus (Luc. 1,16). Scribitur Lucae primo capitulo. Hic primo sciendum quod praesens evangelium legitur de festo quod agimus in memoriam temporis et quo virgo
86ra Tit.: Dnca III. adv. dni
Cum audisset Iohannes ... (Matth. 11,2). Scribitur Matth. xi capitulo. Pro quo sciendum pro intellectu evangelii quod Herodes Antipas incarceravit Iohannem scilicet baptistam
88rb Tit.: Dnca IV. adv. dni
Dixerunt (recte: Miserunt) Iudaei ... (Ioh. 1,19). Scribitur Iohanni primo. Pro illo evangelio est sciendum primo secundum sanctum
94va Tit.: Nat. dni
Pastores loquebantur ... (Luc. 2,15). Scribitur Lucae ii capitulo. Sciendum quod sicut habetur prae scienter (recte: praecedenter) in illo capitulo quod angelus domini
100va Tit.: Nat. dni
Ecce evangelizo vobis ... (LUc. 2,10). Scribitur originaliter Lucae 2° capitulo et transsumptive in praesentis festivitatis evangelio hodie in prima missa lecto. Notandum quod postquam hodie
109vb Tit.: Circumcisio
Postquam consummati sunt dies octo ... (Luc. 2,1). Scribitur Lucae ii capitulo etc. Sciendum quod hoc evangelium duo continet puncta principalia quorum primum est de Christi domini circumcisione
115va Tit.: Epiphania
Cum natus esset ... (Matth. 2,1). Scribitur Matth. ii capitulo. Sciendum primo quod ut proxime in die nativitatis Christi dixi
122va Tit.: Purificatio BMV
Postquam purgati sunt ... (Luc. 2,22). Scribitur Lucae secundo capitulo. Sciendum primo, dilectissimi in domino, quod hodie sancta mater ecclesia festum purificationis
129va Tit.: Matthias ap.
Misit Iesus duodecim ... (Matth. 10,5). Scribitur Matth. 10. capitulo. Circa primum est sciendum quod dominus Iesus misit duodecim discipulos qui statim ante illud
130va IORDANUS SAXO DE QUEDLINBURG OESA: Dnca I. quadragesimae
Expl.   ... (138vb) unbeschrieben
(Schneyer 3, 810, Nr. 48)
139ra Tit.: Dnca II. quadragesimae
Egressus Iesus ... (Matth. 15,21). Scribitur Matth. 15. In hoc evangelio agitur de transitu Iesu ad gentiles similiter de miraculo
142rb Tit.: Dnca III. quadragesimae
Erat Iesus eiciens ... (Luc. 11,14). Scribitur Lucae 11. Sciendum quod sicut habetur in eodem capitulo ante illud evangelium descipuli petiverunt a Christo
146vb IOHANNES GEUSS (?): Sermo de passione dni
Repleta est malis ... (Ps. 87,4). Scribitur psalmo 87°. Reverendi patres, doctores, magistri ceterique domini in Christo Iesu, hodie pro salute generis humani crucifixo caritative ... — ... eius genas ceciderunt tunc impletum est etc.
(vgl. Klosterneuburg, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 856, Nr. 22)
152vb Tit.: Dnca palmarum
Cum appropinquaret Iesus ... (Matt. 21, 1). Scribitur Matth. 21. Sciendum quod Christus dominus sabbato ante palmarum fuit Bethaniae ubi factum fuit sibi
155rb PETRUS REICHER DE PIRCHENWARTH: Sermo de eucharistia
Venite ad me omnes ... (Matth. 11,28). Dilectissimi in domino, locuturus aliqua de venerando eucharistiae sacramento
(Madre 320, Nr. 9; Schneyer–Hödl, Nr. 30 und 96)
166ra Tit.: Iacobus ap.
Accessit ad Iesum ... (Matth. 20,20). Scribitur Matth. xx capitulo et legitur hoc in praesenti festo. Ubi sciendum est primo quod in fine praesentis evangelii dicitur
175vb Tit.: Passio dni
Liberavit me dominus ... (2. Reg. 22,18). Scribitur secundi Reg. 22°. Reverendi patres, doctores, magistri ceterique domini in Christo Iesu pro nobis hodie crucifixo sincere diligendi. Iesum Nazarenum a Iudaeis ...
184rb HILDEBERTUS LAVARDINENSIS: Sermo 141 in die palmarum (in dieser Hs. Bernhard v. Clairvaux zugeschr.)
David futura praevidens liberavit, inquit dominus pauperem a potente
(PL 171, 947–950. Schneyer 2 741, Nr. 1; BGOC 9560)
185va De mysterio passionis Christi. Cento aus: BONAVENTURA OFM: Lignum vitae, exc. und Ps. BERNARDUS CLARAEVALLENSIS: Sermo de vita et passione dni
Passio (recte: Passionem) Christi Iesu pie considerare volenti primum occurrit perfidia proditoris qui tantae fuit fraudis veneno repletus ... ab ira ventura. (188rb) Gratias tibi domine pater referat ... ... — ... visum est Patrem te nobis esse et dominum: frater noster esse dignatus es etc.
(Ed.: S. Bonaventurae Opera omnia VI. Mainz 1609, 406-408. Distelbrink 26 f., Nr. 21; PL 184, 962A-956A)
192ra IOHANNES MILICIUS DE CHREMSIR: Sermo de corpore Christi
Caro mea ... (Ioh. 6,55). Testamentum novum dignissimum est
(Schneyer 3 588, Nr. 131)
197ra IOHANNES GEUSS (?): Sermo de corpore Christi
Ecce ego vobiscum ... (Matth. 28,20). Scribitur Matth. ultimo. In quibus verbis innuitur quomodo Christus dominus usque ad finem saeculi est mansurus
200ra Tit.: Resurrectio dni
Cum transisset sabbatum ... (Marc. 16,1). Scribitur Marc. ultimo. De quo evangelio in laudem dei et huius festi solemnitatem aliqua loqui compellor
202va Tit.: Ascensio dni
Discumbentibus (recte: Recumbentibus) illis ... (Marc. 16,14). Scribitur Marc. ultimo capitulo. Primo sciendum quod dominus noster Iesus Christus post suam resurrectionem in terra moratus est per 40 dies
208rb Tit.: Pentecoste
Si quis diligt me ... (Ioh. 14,23). Scribitur Io. 14 capitulo. Hoc evangelium, fratres dilectissmi, sancta mater ecclesia legit in missionem spiritus sancti
218rb Tit.: Dnca I. adv. dni
Hora est iam nos ... (Rom. 13,11). Introductio. Proprium est homini in adventu alicuius praepotentis aut divitis
(vgl. 22vb; Schneyer, Wegweiser 317)
220rb Tit.: Catharina
Pulchra es ... (Cant. 4,7). Patres praestantissimi, domini doctores, magistri ceteri et singuli in Christo praedilecti, beatus Ambrosius libro primo de officiis dicit quod in pulchritudine
225ra Cum factus esset Iesus ... (Luc. 2,42). Introductio. Proverbiorum 2° scribitur ex studiis id est operibus suis intelligitur puer si munda et recta
228va Tit.: Epiphania
Cum natus esset ... (Matth. 2,1). Hodie ecclesia celebrat hoc festum principaliter propter quatuor magna