Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=83 
Klosterneuburg, Augustiner-Chorherrenstift, Cod. 1059
SAMMELHANDSCHRIFT MIT THEOLOGISCHEN UND MEDIZINISCHEN TEXTEN (lateinisch/deutsch)
Olim: 771    Papier   228 Bl.   210×150   1451
 Volldigitalisat



Literatur zur Handschrift: Pfeiffer–Černík VI 641-646 (online).
Foliierung: moderne Foliierung in Bleistift
Lagen: 11 + 8.VI97 + (IV+2)107 + 10.VI227 + 1228
Dat. 1451-06-22 (90r). Kustoden, größtenteils abgeschnitten. Pergamentfälze wie VDS und HDS. -- Papier guter Qualität. Stellenweise Wurmfraß (Bl. 95-101, 149-154, 222-228). Zwischen Bl. 47-48 und 149-150, kleiner Papierzettel - wahrscheinlich Lesezeichen.
Schrift:
Schriftraum: Spaltenzahl: 1   
Schriftart: Bastarda cursiva – Marginalien
Schriftspiegel. Hauptsächlich in Bastarda cursiva, aber Kurrentschrift des 16. Jh. auch. Mehrere Hände. Die datierte Hand auf 2r-119v, 163v-165r und 204r-227v (siehe Lackner 1985 unten).
Ausstattung: Rubriziert   
Rubrizierung, vornehmlich der Satzanfänge. Auf 120r-148v, Platz für Initialen leer gelassen. Auf 168r-172r und 173r-202v, rote Lombarden. Rubrizierung fehlt auf 101v-118r, 119v, 165v-167v, 172v-173r und 191v. Zeigehand auf 158v, 159r und 162v.

Hs. enthält 2 Fragmente
VDSVDS + HDS   Pergament   1. Hälfte 13. Jh.
Schrift:
Schriftraum: Spaltenzahl: 2   
Schriftart: Textualis
Ausstattung: Rubriziert   
HDSHDS + VDS   Pergament   1. Hälfte 13. Jh.
Schrift:
Schriftraum: Spaltenzahl: 2   
Schriftart: Textualis
Ausstattung: Rubriziert   

Einband: 15. Jh.     Gotisch     Streicheisenlinien   Blindstempel   Golddruck        
Einbandfragment oder Abklatsch vorhanden
Holzdeckel mit Kalbsleder überzogen. Beschläge der Schließe vorhanden; Schließe fehlt. Blindstempel mit zwei floralen Motiven. Rücken im 19. Jh. erneuert. Rückentitel in Golddruck: De medicina. Buchblock beschnitten; Papier am Rande gefärbt. Abklatsch auf 1r und 228v. VDS und HDS mit Fragment eines Psalteriums.


Besitzvermerk der Klosterneuburger Stiftsbibliothek aus dem 17. Jh.: Can: Reg: Claustroneoburg: Bibliothecae inscriptus 9 Sept: 1656. Olim-Signatur auf 1r, in Bleistift: 771 (18. Jh.).
Inhalt im Tabellenteil großteils wiedergegeben nach Pfeiffer–Černík, bearbeitet (cg/Dezember 2019); erweitert von Edit A. Lukacs (10.2025)

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Pfeiffer–Černík", "Sudhoff 1916", "Bulaeus V", "Bloomfield", "Franz, Benediktionen", "Walther, Initia", "Sudhoff 1915"
alle Initien
(VDS-HDS) Psalterium (Fragment).
(1r) Formula medicinalis. Nachtrag 16. Jh.
(1v) Aristoteles Ethica Nicomachea (lib. VI, Auszug).
   1
1v Tit.: VI ethicorum
Delectatio vehemens corrumpit aestimationem ... — ... ad quaerens iniuste bona temporalia illa intentione qua supra.
(2r-90r) De regimine sanitatis.
   1
2r Tit.: De regimine sanitatis
Aristoteles in libro suo de regimine principum scribens ad Alexandrum de regimine sanitatis dicit ... — ... (90r Datierung) Explicit liber de regimine sanitatis ex pluribus medicine voluminibus tractus utpote Aristotelis Galieni Avicenne Rasi Averois Ysak Constantini Ypocratis Platearii et Petri Hyspani qui compilavit thezaurum pauperum anno ab incarnacione domini 1451 in die decem milium martirum. [22.6.1451]. E versum scrupulus ... uncia tres quoque dragma. [Für die letzte Zeile, siehe Sudhoff 1916, 232]
(90v-92r) Notae variae.
   1
90v Liber decreti habet tres partes ... — ... (92r) credo pro sex denarii, id est sex solidi.
(92r-96r) Nicolaus Magni de Iawor Tractatus de superstitionibus (Auszüge).
   1
92r Tit.: Nicolaus Gawr arcium magister Pragensis sacreque theologie doctor lector in Heydelberga composuit tractatum de supersticionibus. Supersticio ungelaub
Utrum diabolus possit se inmittere in sensum hominis exterioris. Dicitur quod sic ... — ... (96r) deus praedestinat homines permissive et non dispositive, et sic mutatio non cadit in deum.
(96r-103r) Determinatio universitatis Cracoviensis de auctoritate et potestate concilii Basiliensis (Auszug) (Druck: Bulaeus V, 479-517).
   1
96r Tit.: Tractatus Cracoviensium
Quid sit ecclesia, quot modis capitur. Ecclesia militans est multitudo omnium baptizatorum ... Conclusio prima: Unam sanctam ecclesiam catholicam ... — ... (103r)
(103r) Schreiberverse.
   1
103r Imparibus meritis pendent tria corpora ramis/ Dysmas et Gesmas, medio divina maiestas/ Alta petit Dysmas, infelix infima Gesmas./ Versus ab angelis in sepulcro Bedae sculptus./ Hac sunt in fossa Bedae venerabilis ossa./ ... — ... tot sunt dies ieiunii in xl.
(103v-118v) Iohannes CappellanusAureum confessionale (Auszug) (Bloomfield 6359 (ohne diese Hs.)).
   1
103v Tit.: Aureum confessionale
Ex tractatu qui dicitur aureum confessionale et sic incipit: Venerabili patri domino Hildebrando Dei gratia et apostolicae sedis episcopo Aretino Iohannes capellanus vester ... Sicut illicita quae absque mala intentione committuntur ... — ... (118v) de ecclesiastico interdicto domini Francisci de Sabarellis utriusque iuris eximii doctoris, etc.
(118v) Ps. Urbanus V. papaVersus de confectione agnus cerei missi cuidam imperatori (Druck: Franz, Benediktionen I, 571, u. ö. -- Walther, Initia 2058 [anonym]).
   1
118v Tit.: Urbanus papa quintus. Item Urbanus papa quintus misit imperatori agnum cereum cum hiis versibus sequentibus
Balsamus et munda cera cum chrismatis unda ... — ... Si quis honorat eum retinet ab hoste triumphum.
(118v) Ps. Urbanus V. papaVirtutes agni Dei, deutsch.
   1
118v Dic Agnus Dei. So dann der heilig vater der bapst in siben jarn ainest segnet send gemacht uß rainem wyssen wachs mit balsem crisem und von dem touff werdent sy gaistlich geheiliget ... — ... und obligen wider sein veind etcetera.
(119r) Ps. Bonaventura OFMSermo in illud: Non simus concupiscentes malorum.
   1
119r Tit.: Bonaventura
Non simus concupiscentes malorum (I Cor 10,6). Multae rationes assignari possunt quare non debemus malum concupiscere. Prima est quia malum concupiscere est quasi de lapidibus farinam habere ... — ... et verbis adquiescent eam.
(119v) De decimis.
   1
119v Tit.: De decimis
Decimae ex decreto requiruntur et non sunt in consilio, sed sub praecepto ... — ... habeat primam tonsuram.
(120r-149r) Arzneibuch, deutsch, am Ende mit lateinischen Rezepten.
   1
120r So der mensch an allem seinem leib von ubrigem plüt siech sey so sol der harn rot sein und dick ... Nun will ich sagen wie man ainen gesunden erkennen sol und was natur er am im hab ... — ... Contra calculum in vesica pulverisa lapides quos ciconii ponunt in nidis, et da patienti in potu et videbis mirabilia.
(149r-154v) Pflanzenglossar, lateinisch-deutsch.
   1
149r Arnoglossa wegrich idem plantatio maior ... — ... (154v) umbilicosa nabel wurcz oder durch wasth
(154v-155r) Rezepte, deutsch. Nachtrag 16. Jh.
   1
154v Tit.: Nota remedium probatum et certum contra pestem
Expl.   ... (155r) aufziehung des gift.
(155v) Dicta brevia Isidori, Galeni et Augustini de abstinentia et sobrietate.
   1
155v Isidorus de abstinentia. Vitam prolongat Deum placat ... — ... ebrietas... sed ipse totus est peccatum.
(156r-163v) Hans Wirker Pestregimen, deutsch (Ed.: Sudhoff 1915, 185-202 Nr. 78). Bisher unbekannte Überlieferung (identifiziert 2019). Hier unvollständig, endet mit Sudhoff S. 199, Z. 547.
   1
156r Der almechtig got als der windigost ... — ... (163v) oder mer al tag als ich geleret hab, etc.
(163v-164r) Dicta Aristotelis et Alberti Magni.
   1
163v Aristoteles in libro suo De proprietatibus elementorum dicit: Non est causa annorum sterilitas et annorum ubertas nisi propter mutationem stellarum ... — ... (164r) vel saltem tardius a peste laeduntur. Haec Avicenna.
(164r) Rezepte, deutsch.
   1
164r Item so dir die zen schwartz sind nim honig und als vil gierstin mel
(164v-165r) De planetis.
   1
164v Saturnus est nobis remotissimus frigidus et siccus ... Iupiter est locatus immediate post Saturnum ... — ... (165r) naturalis et proprius videtur esse tardior.
(165v-167r) Formulae medicinales. Nachtrag 16. Jh.
   1
165v Tit.: De facili partu mulieris
Recipe radicem iusquiami et alliga ... — ... (167r) et habebit copiose.
(167v) Versus de re medicinali.
   1
167v Versiculos nota, quibus cernes experimenta ... — ... est talis sanus, non tibi sit iste dubius.
(168r-203r) Sermones breves.
   1
168r Hora est iam nos de somno surgere, quoniam proprio est nostra salus quam cum credidimus. (Rom 13,11) Sicut est in naturalibus, sic suo modo est in spiritualibus ... — ... (203r) non morietur in aeternum, etc. (Wie Innsbruck ULBT, Cod. 939, Iv)
(203v) Leer.
(204r-227v) Henricus Fleckel de Kitzpuhel Collecta iuridica ad informationem simplicium sacerdotum.
   12
204r Tit.: Per magistrum Heinricum Kiczbuchel egregium doctorem iuris hec sunt collecta ad informacionem simplicium sacerdotum copiam iuris non habencium
Primo casus papales: Falsificatores litterarum papalium tam principales quam fautores et defensores ... — ... facit ecclesia Romana in die cenae.
204r Tit.: Prima Corinthios xi
Quicumque manducaverit panem vel biberit calicem domini indigne, reus erit corporis et sanguine domini. Iohannicius Ysagoge in determinatione sanitatis sic inquit: Est autem cibus sine potu ... — ... quae est aeterna beatitudo, etc.
204v Casus episcopales sunt hi sequentes qui continent in se illos, quos simplex sacerdos debet mittere ordinario: Primo haereticos Iudaeos, Sarracenos eorum fautores famulantes Iudaeis ... — ... Omnis adulteri vir et mulier de adulte.
205r Sequentes removendi sunt a communione: Omnes infideles pagani Iudaei hospitantes ipsos servi et ancillae eorum ... — ... Item omnes qui decimas personales non dederint.
207v Nota super illo: Vocatum est nomen eius Iesus, quod Iesus habet quinque litteras. Prima littera est I et est minima littera inter omnes litteras alphabeti
208v Tit.: De modo orandi
Notandum quod quattuor sunt genera hominum qui diversimode orant. Quidam orant quorum oratio convertitur in peccatum, quidam orant et ab illis vertit dominus faciem suam
209v Tit.: De adventu domini
Notandum quod inter caetera beneficia, quae nobis per incarnationem suam contulit, decem magna beneficia deus nobis contulit ... — ... (211r) nos custodiat Iesus Christus, qui est benedictus in saeculorum saecula Amen.
211r Tit.: De dedicatione
Vidit Iacob in somnis scalam et angelos ascendentes et descendentes per eam, etc. Gen. 28. Ista verba dixit Iacob cum exiret de terra Aran et intendebat ire in Mesopotaneam. ... — ... (214v) faciliter habetur et aliud. Et tantum de illo.
214v Tit.: De elemosina
Date et dabitur vobis. Lucas 6. In quibus verbis hortatur nos ad dandum elemosinam
216v Tit.: De quattuor gradibus hominum
Dilectus deo et hominibus cuius memoria in benedictione est
218r Tit.: De novem alienis peccatis. De decimis. De animabus. Eccl 22
In omnibus operibus tuis memorare novissima tua et in aeternum non peccabis. Eccl 8. Dicere volo quomodo
223v Considera quod hodie proposuerim in conspectu tuo vitam et bonum et e contrario mortem et malu. Deutro (!) xxx. Verba proposita duo in se continent, scilicet boni promissionem et mali comminationem ... — ... (227v) Et tantum de quinto et de tota sermone, etc.
(228r) Leer.
(228v) Medizinisches Rezept, deutsch. Nachtrag.
   1
228v Tit.: Contra pestilentiam