Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=8305 
Salzburg, Universitätsbibliothek, M II 143
THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT
Olim: V.2.E.42    Papier   292 Bl.   (292-297) × (210-215)   Böhmen (?), 1426-1428
Provenienz/Letztbesitzer: Salzburg, Erzbischöfliche Hofbibliothek
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 12)

Erstes Blatt stark verbräunt und gelockert, fol. 12 gelockert; Papier besonders am Rand stockfleckig. Wasserzeichen: Glocke mit Pfeil (?), Ochsenkopf mit einkonturiger Stange und Dreiblatt, Dreiberg im Kreis, Dreiberg, Kleeblatt (ähnlich Piccard 1246: 1426), Amboss. Lagen: VI12 + (VI-1)25 + VI37 + (VI-1)50 + 8.VI146 + VII160 + V170 + 5.VI230 + VII244 + 4.VI292. Alte Lagenzählung primus ... xxiiii jeweils am Lagenende, eine Lage fehlt in der Zählung. Pergamentstreifen als Falzverstärkungen (romanische Minuskel des 12. Jh., Neumen).
Schrift:
Schriftraum: Zeilenzahl: 39-67   
Schriftart: Bastarda
Schriftraum zweispaltig: (224-238) x (144-154), mit Tinte gerahmt. Bastarda von 1426 und 1428 von 5 Haupthänden: 1) 1ra-29ra, 29va, 30ra, 30va-31vb, 32ra-49rb, 50vb, 51ra-93rb, 223ra-276rb, 277ra; Schreibernennung und Datierung 93r: ... M°cccc° xx°vi° per Thomasconem dictum Wawak und vermutlich 251vb: ... per me Thomam. 2) 29rb-29va, 29vb, 30rb-30va, 31vb. 3) 49va-50vb. 4) 94ra-192rb, 124vb Datierung: sub anno domini Mi° cccc° xxviii feria sexta ante Ramos palmarum. Schreibernennung und Datierung 160vb: Anno domini M° cccc xx viii finitum in vigilia corporis Christi per me Blasium de Nye. 5) Mehrere Hände im Wechsel von 192va-222vb. 6) 277ra-290rb. Zeigehände.
Ausstattung: Rubriziert   
Rote Überschriften, Auszeichnungsstriche, Paragraphenzeichen, Randglossen, Unterstreichungen, 2-5zeilige Lombarden. 51ra rote Lombarde mit blauem Blattornament über 4 Zeilen. 94ra, 125ra und 160ra blaue Lombarden über 4-6 Zeilen.

Hs. enthält 2 Fragmente
VDSVD-Spiegel   Pergament   14. Jh.
Pergamentblatt seitlich und unten beschnitten, Maße ca. 293 x 215.
Schrift:
Schriftraum: 250 × 180    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 31   
Schriftart: Textualis formata (Textura)
Schriftraum mit verdünnter Tinte gerahmt, Zeilenlinierung mit verdünnter Tinte. Textura des 14. Jh. von einer Hand.
Ausstattung: Rubriziert   
Rote Überschriften, Auszeichnungsstriche, rote und blaue 2zeilige Lombarden.
HDSHD-Spiegel   Pergament   14. Jh.
Pergament links und unten beschnitten, Maße ca. 293 x 218. Vermutlich mit dem VD-Spiegel zusammengehörend.
Schrift:
Schriftraum: 254 × 180    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 31   
Schriftart: Textualis formata (Textura)
Schriftraum mit verdünnter Tinte gerahmt, Zeilenlinierung mit verdünnter Tinte. Vermutlich die selbe Hand wie beim Spiegel des VD.
Ausstattung: Rubriziert   
Rote Überschriften, Auszeichnungsstriche, rote und blaue 2zeilige Lombarden.

Einband: Gotisch     Schmucklos        
Zeitgleicher schmuckloser Einband: Helles Rauleder über Holz. Am VD 2 Schließenbeschläge; oben Pergamentschildchen mit Titel Cronica summorum pontificum Romanorum (15. Jh.). Auf dem HD 2 Schließen abgerissen. R mit 5 Doppelbünden, mit gelbgrauer Farbe überstrichen. Am Schwanz alte Signatur der erzbischöflichen Hofbibliothek Y2.144.BAS. Zwischen den Bünden Einträge mit Bleistift und Tinte.


Der in der Sekundärliteratur als "Thorascus Wawalz" genannte Schreiber ist als Thomascus Wawak zu lesen; Wawak wiederum verweist auf osteuropäische (böhmische?) Herkunft. Ob dort auch die Produktionsstätte der Handschrift angesetzt werden darf, muss offen bleiben.
Vorbesitzer: Salzburg, Erzbischöfliche Hofbibliothek
Beatrix Koll

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Piccard", "Kaeppeli", "Geschichtsquellen", "Mansi XXVII", "Mansi XXVIII", "Glorieux X", "Madre", "RB", "Zumkeller", "Hamesse", "Grubmüller 1967", "PL", "Bloomfield", "Weber", "Glorieux RT", "Schneyer", "Distelbrink", "Lewis 1978", "Walther, Proverbia", "Kuttner"
alle Initien
(VD-Spiegel) Lectionarium, Fragm. 2. Tim. 4,1; Hebr. 13,9; Hebr. 7,23.
(1ra-25rb) Martinus Oppaviensis OP Chronicon pontificum et imperatorum (Ed.: Rolf Sprandel (Ed.), Die Weltchronik des Mönchs Albert 1273/77 - 1454/56 (MGH Scriptores N.S. 17). München 1994. Kaeppeli 2974. Geschichtsquellen 3444). Unvollständig, geht bis zum Jahr 1270.
   1
1ra Tit.: Incipit cronica summorum pontificum ac imperatorum, gestis eorundem per fratrem Martinum Ordinis predicatorum pape penitenciarium et capellanum compilata.
Quoniam scire tempora summorum pontificum ac imperatorum ... — ... est defunctus tumulatus et sepultus.
(25va-25vb) Unbeschrieben.
(26ra) Constantiensis concilii decretum de communione sub utraque specie (Ed.: Mansi XXVII, 727–728).
   1
26ra Tit.: Decretum Concilii Constantiensis de communione sub utraque specie contra scismaticos.
Cum in nonnullis partibus quidam temerarie asserere ... — ... brachii saecularis ad comburendum eos.
Unmittelbar anschließend:
(26rb-37vb) Tractatus contra communicantes sub utraque specie.
   1
26rb Primo ponitur titulus quaestionis sub hac forma utrum illa quae fiunt in contrarium auctoritati ecclesiae ... — ... constant alias corruscant. Amen.
(38ra-39vb) Iohannes Gerson De necessaria communione laicorum sub utraque specie (Ed.: Mansi XXVIII, 424–432; Glorieux X, 55–64 Nr. 498).
   2
38ra Oblaturus iuxta seniorum huius sacri conscilii Constantiensis monitionem generalem ... — ... et regis Romanorum prudentia praevideat et praedisponat etc.
Unmittelbar anschließend:
39vb Explicit decretum ... generalis Concilii Constantiensis solemnisatum atque sanxitum contra pestiferos atque perfidos viros iam dudum condemnatos ... — ... (40ra) et daemonibus ab initio mundi.
(40ra-40vb) Tractatus contra utramque communionem.
   1
40ra Tit.: Sequitur et alius tractatulus brevis contra utramque communionem.
Christus verbum dei patris sapientiaque increata carnem suam et sanguinem dedit nobis in cibum et poculum ... — ... corrigere et ad viam reducere veritatis. Sit laus sanctae et individuae trinitatis. Amen.
(41ra-48va) Nicolaus de Dinkelsbühl Epistola "Eloquenti viro" (Madre 252-254).
   1
41ra Eloquenti viro Domino N. verbi dei seminatori in Praga haec epistola detur fratri suo ... — ... desiderio salutis omnium animarum Christianorum. Amen.
(48vb-49rb) Inquisitio haereticorum.
   1
48vb Tit.: Inquisicio hereticorum.
Primo interrogetur si credit quidquid sanctum concilari universale repraesentans ecclesiam ... — ... talem sciat prius excommunicatum a deo et sic est finis etc.
(49rb) Auslegung der Bibelstelle Apoc. 6,6.
   1
49rb Apocal. vi° capitulo Bilibris tritici denario uno et tres bilibres ... Bilibris id est duae librae scilicet evangelium et epistolae
(49rb) Nota de praedestinatione.
   1
49rb Praedestinatio secundum Augustinum est gratiae praeparatio
(49rb) Bonaventura, zugeschr.Quomodo habere se debet sacerdos circa sacrificium missae. Wird fol. 50vb weitergeführt. Am Schluss Zitate von Gregorius I. und Augustinus.
   1
49rb Hoc opus est compilatum per cardinalem Bonaventuram quomodo habere se debet sacerdos circa sacrificium missae. Primo ut sit intentionis discussio ... — ... (50v) animam inducit ad paradisum.
(49va-49vb) Kompilation verschiedener theologischer Fragestellungen. Tod vor der Taufe, Totenmessen und -gebete, warum Christus im Grab lag und wie lange, wo war Christus nach seinem Tod, über die Gestalt Christi nach der Auferstehung, Bedeutung von "presbyter", Symbolum apostolorum.
   1
49va Tit.: Nota dyalogus sancti Gregorii.
Infantes autem qui moriuntur ante baptismum tamen tenebras patiuntur ... — ... Matthias: et vitam aeternam. Amen.
(51ra-93rb) Henricus de Ratisbona OESA (?) Vocabularius Lucianus (Stegmüller RB Nr. 3224. Zumkeller Nr. 344. Hamesse Nr. 277. Siehe Grubmüller 1967, 39ff.).
   1
51ra Cum iuxta sapientis assertionem bonorum laborum gloriosus sit ... Abba sicut dicit glossa ad Galathos 4° Hebraicum est ... — ... vestis de pellibus facta ita accipitur 4° Reg. 1° Sch.: Explicit Lucianus finitus feria sexta ante vigiliam beate Marie virginis sub anno domini M°cccc° xx°vi° per Thomasconem dictum Wawak.
(93va-93vb) Unbeschrieben.
(94ra-104va) Expositio missae.
   1
94ra Tit.: Incipit exposicio misse secundum venerabilem Richardum etc.
Studiose fratrum dilectioni parere cupiens ut canonem missae per verba singula ... — ... ut per gradus virtutum ascendentes videamus dum deorum in regno caelorum. Amen.
(104va-109rb) De oratione dominica.
   1
104va Dixit unus ex discipulis ... (Luc. 11,1). Romanorum 8°: Quid oremus ... (Rom. 8,26) ... sicut et Iohannes discipulos suos docuit. Hoc docuit ut dominum citius inclinaret ... — ... vero nihil est tale et ideo non ibi neccessaria coniunctio etc.
(109rb-111vb) Augustinus Sermo 56 de oratione dominica (PL 38, 377-386. Bloomfield 8062, diese Hs. genannt; RB 1478; Weber VI/2, 256).
   1
109rb Tit.: Nota sequitur Sermo Beati Augustini de oracione dominica et cetera.
Beatus apostolus tempora ista quando futurum erat ... — ... sempiternum permanebit praestante domino nostro Iesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
(111vb-124vb) Augustinus de Ancona OESA Lectura in Evangelium Matthaei (RB 1550, diese Hs. unter alter Signatur genannt; Zumkeller 133; Bloomfield 8887, diese Hs. genannt).
   1
111vb Et cum oratis ... (Matth. 6,5) Sic enim orabitis Pater noster etc. Postquam salvator noster in suo sermone ostendit perfectionem doctrinae ... — ... hanc dominicam orationem pertinet. Sch.: Finiuntur tituli quescionum et dubitacionum in lectura divini ewangelii super dominicam oracionem beati Mathei edita a fratre Augustino de Anchona magistro dignissimo ordinis fratrum Heremitarum sancti Augustini sub anno domini Mi° cccc° xxviii feria sexta ante Ramos palmarum.
(125ra-160vb) Ps.Thomas de Aquino OPDe sacramento corporis domini (Ed.: Opera XXVII. Paris 1875, 183-241 [Opusculum Nr. 51]; Opuscula XVII. Parma 1864, 135-176. Glorieux RT 6cr, 305bx, 349n; Schneyer 5, 608-612, Nr.412-444. Überliefert auch unter dem Namen des Albertus Magnus [z.B. Druck GW 767 u.ö.], des Bonaventura [Distelbrink Nr.206] und des Aegidius Romanus [Zumkeller 14]).
   1
125ra Tit.: Incipit tractatus magistri et sancti Thome de Aquino de corpore Christi.
Venite comedite ... (Prov. 9,5). His verbis nos invitat dominus ad salutare convivium ... — ... promissionem habens vitae quae nunc et in futuro. Ad quam nos perducat dominus noster Iesus Christus qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen. Sch.: Anno domini M° cccc xx viii finitum in vigilia corporis Christi per me Blasium de Nye.
(161ra-209vb) Honorius Augustodunensis OSB Expositio in Cantica Canticorum (PL 172, 357C-496B. RB 3573, diese Hs. unter alter Signatur genannt). Anfang fehlt.
   1
161ra Tit.: Incipit Cantica Canticorum Salomonis ... exposita ut etc.
Filius regis Ierusalem desponsavit sibi filiam regis ... — ... et in thalamo gloriae id est in manifesta visione Dei sponso suo copulabitur etc. Sch.: Expliciunt Cantica Canticorum.
(210ra-230ra) Gregorius Magnus OSB Expositio in librum Iob, exc. (PL 75, 829C-1082B). Cap. 26-59.
   1
210ra Tit.: Incipit exposicio super lectiones vigilarum mortuorum etc. sancti Gregorii pape.
Desperavi, nequaquam ultra iam vivam. Sic dicit iusti quippe desperare est praesentis vitae bona aeternitatis electione deserere, mansura quaerere ... — ... ante iudicium diutius exspectavit. Sch.: Est autem finis quem festinavi nimis, non si festinarem melius hoc opus terminarem.
(230rb-232vb) Petrus ChrysolanusOratio de spiritu sancto ad imperatorem Alexium Comnenum (PL 162, 1008A. Folgt nur zu Beginn PL 162, Expl. wie in: Bibliotheca Casinensis seu Codicum manuscriptorum qui in Tabulario Casinensi asservantur. Bd. 4, 1880, 338).
   1
230rb Tit.: Disputacio Grisolani Mediolanensis episcopi contra Grecos de processu spiritus sancti.
Audi et intellige ea quae ego deo inspirante loquor ad te sapiens et patiens potens et humilis imperator Alexi ... — ... et in omnem veritatem te inducat. Vale semper bone imperator, sit tibi pax et prosperitas in domino. Amen.
(233ra-243ra) Innocentius III. papa (Lotharius Segni) De miseria humanae conditionis (PL 217, 701-746; Ed.: Lewis 1978. – Bloomfield 1745 und 1753). Schluss von PL abweichend.
   1
233ra Tit.: Incipit tractatus "Summa de miseria humana" Innocencii pape ad episcopum Portuensem tamquam ad suum specialem.
Domino patri P. Portuensi episcopo Lotharius dignus (recte: indignus) diaconus ... — ... in vitam aeternam, qui vero mala in ignem aeternum. Sch.: Explicit libellus de miseria humane condicionis.
(243ra-244vb) De confessione.
   2
243ra Tit.: Quomodo sacerdos habeat se circa confessionem.
Notandum diligentissime oportet quomodo quilibet sacerdotum circa confessionem maximam adhibeat diligentiam ... — ... (243rb) uxorem eius nec servum nec bovem nec asinum.
Anschließend Versus de decem praeceptis (Walther, Proverbia 30130); Sperne deos, fugito periuria ...
243rb Tit.: Sequitur de virtutibus cardinalibus.
Cum pro peccatis confitendis peccator accessit ad sacerdotem ... — ... detur absolutio nulla.
Anschließend Versus de impedimentis matrimonii (Walther, Proverbia 7175): Error conditio votum ...
(245ra-251vb) Paulus Hungarus OP Summa de poenitentia (Ed. J. Lindeboom, Een Middeleeuwsch Handschrift over de Biecht. Nederlandsch Archief voor Kerkgeschiedenis N. S. 15 [1919] 180-219. Bloomfield 4866; Kaeppeli 3184. Kuttner 412. H. Weisweiler, Handschriftliches zur Summa de penitentia des Magister Paulus von St. Nikolaus. Scholastik 5 [1930] 526).
   1
245ra Tit.: Incipit summa penitenciarum quoniam circa confessionem pericula sunt animarum et difficultates ...
Quo tempore incoepit confessio. De isto sunt quinque opiniones ... — ... sunt superfluum aut diminutum. Sch.: Explicit summa penitencie per me Thomam.
(252ra-255va) Simon de Ruckersburg Sermo de indulgentiis. In dieser Hs. Casparus Calderinis zugeschrieben.
   1
252ra Tit.: Incipit tractatus indulgenciarum magistrin Caspar de Caldrinis egregii doctoris decretorum hoc modo.
Quoniam (recte: Quamquam) non dubitem participes meae legationis officii ... — ... malis absolvimur nobis largiatur praestante deo patre et filius et spiritus sanctus. Amen. Sch.: Explicit tractatus.
(255va-260va) Franciscus de Maironis OFM (?) Sermo de indulgentiis (Vgl. Bloomfield 4895).
   1
255va Tit.: Incipit et alter tractatus de indulgenciis ...
Indulgentia quomodo et qualiter valeat sermo subsequens declarat. Quodcumque ligaveris ... (Matth. 16,19). Duo fines ultimos futuros esse ... — ... indulgentiae datae in mortis articulo non valent. Sch.: Expliciunt duo tractatus de indulgenciis quomodo debent intelligi.
(260vb-286ra) Summarium Decretalium. Kommentar zum 'Liber extra'.
   1
260vb Tit.: Incipit tractatus summarii decretalium secundum Iohannem And[ream?].
Firmiter credimus (X 1.1.1). Hoc constitutio usque ad ... una tractat de summa trinitate et operibus ... Damnamus igitur. Pater et filius et spiritus sanctus una unione ... — ... de regulis iuris. Omnis res etc. et patet in litera etc.
(276v) Unbeschrieben, ohne Textverlust.
(286ra-290rb) Casus summarii Clementinarum. Unvollständig.
   1
286ra Tit.: Incipiunt constituciones Clementis.
Iohannes episcopus etc. Prooemium huius libri quattuor habe partes. Primo ponit salutationem cum benedictione ... — ... De sepulturis||
(290va-292vb) Unbeschrieben.
(HD-Spiegel) Missale, Fragm. Missa vivorum et mortuorum; pro episcopo et congregatione eius; pro rege. - Am oberen Blattrand Notizen (15. Jh.): Multa senem circumveniunt incommoda (Horaz Epist. II,8); Cunctae res difficiles (Ecc. 1,8); Omne totum est maius sua parte (Euclid).