Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=8329 
Salzburg, Universitätsbibliothek, M II 183
THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT
Olim: V.2.G.84    Pergament und Papier   1 + 372 + 1 Bl.   290 × 215   Salzburg/Nonnberg, 1434-1436
Provenienz/Letztbesitzer: Salzburg, Erzbischöfliche Hofbibliothek
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 6)

Papier besonders an den Rändern stockfleckig, die ersten beiden Bll. oben und unten beschädigt, fast durchgehend am unteren Blattrand wellig durch Flüssigkeitsschaden (?); Riss in fol. 187 geklebt. Wasserzeichen: Ochsenkopf mit zweikonturiger Stange, Kreuz und Blume, Ochsenkopf mit zweikonturiger Stange und Kreuz, Ochsenkopf mit zweikonturiger Stange und Blume, Dreiberg mit Kreuz, Kleeblatt, Buchstabe B (?), Waage. Lagen: 11 + 20.VI241 + V251 + 7.VI335 + VII349 + VI361 + (VI-1)373 + 1374; Reklamanten von 205v bis 287v, z.T. gestürzt geschrieben. Lagenzählung 4,5 auf 335v und 349v. Vor- und Nachsatzblatt aus Pergament. Neue Blattzählung, zählt auch Vor- und Nachsatzblatt.
Schrift:
Schriftart: Bastarda
Schriftraum zweispaltig. 1) 2ra-49vb: (212-219) x (144-146), mit Tinte gerahmt; 43-49 Zeilen; 49vb Datierung anno etc. 34 proxima feria secunda ante festum Marie Magdalene. 2) 50ra-128va (232-234) x (154-157), mit Tinte gerahmt; 42-54 Zeilen; Schreibernennung und Datierung auf 128va Finitus Anno ab incarnacione Ihesu Christi 1436° in die sancte Cecilie hora vesperorum in Nunberga Salczburge per Ieronimum Posser artium liberalium magistrum. 3) 134ra-156rb (217-225) x (154-156), mit Tinte gerahmt; 43-47 Zeilen. 4) 158ra-165va (218-222) x 149, mit Tinte gerahmt; 43-44 Zeilen. 5) 170ra-180vb (234- 239) x (153-163), mit Tinte gerahmt; 44-46 Zeilen. 6) 182ra-193rb (224-226) x 155, mit Tinte gerahmt; 40-41 Zeilen. 7) 194ra-289va (194-220) x (137-140), mit Tinte gerahmt; 42-50 Zeilen. 8) 300ra-349vb (188-213) x (147-153), mit Tinte gerahmt; 42-49 Zeilen. Bastarda aus dem 4. Jahrzehnt des 15. Jh. von 7 Händen: 1) 2ra-49vb. 2) 50ra-165va. 3) 170ra-180vb. 4) 182ra-193rb. 5) 194ra-222vb. 6) 222vb-289va. 7) 300ra-349vb.
Ausstattung: Rubriziert   
Rote Überschriften, Auszeichnungsstriche (170ra-175rb, 194ra-349vb), Unterstreichungen (ab 194ra), 2-6zeilige (Perl-)Lombarden. 194ra rote Lombarde B über 2 Zeilen mit schwarzem Rankenwerk, 300ra rote Perllombarde M über 7 Zeilen mit flüchtigen Blattornamenten. Zu Beginn meist Platz für Initialen freigehalten und mit roter Tinte vorgeschrieben.

Hs. enthält 1 Fragment
NS374r-374v   Pergament   um 1200
Beschnittenes Doppelbl., Maße ca. 230 x 290. Ursprünglich das Mittelblatt einer Lage.
Schrift:
Schriftart: Karolingisch-gotische Übergangsschrift
Schriftraum einspaltig, Maße nicht mehr zu ermitteln; 21 Zeilen erhalten. Spätromanische Minuskel um 1200 von 1 Hand.
Ausstattung: Rubriziert   
Rote Satzmajuskeln, Überschriften, 2zeilige Lombarden.

Einband: Gotisch     Streicheisenlinien             Kettenbuch
Spätgotischer Einband: Blaugrünes Leder (abgestoßen, zerrissen, Materialverlust) über Holz (aufgebogen) mit Streicheisenlinien. VD und HD gleich: Doppelte Streicheisenlinien bilden Rahmen und Andreaskreuz. Am VD von 5 Buckeln 2 erhalten, am HD 3 erhalten; am VD 2 Schließenbeschläge, am HD 2 Schließen abgerissen. VD mit Titelschildchen aus dem 15. Jh. Altissiodorensis super sententiarum et plura alia in principio libri, darüber ein kleines Signaturenschildchen mit roter Tinte 20. R mit 4 Doppelbünden, mit gelbgrauer Ölfarbe überstrichen; am Schwanz alte Signatur der erzbischöflichen Hofbibliothek F.12.B.A.S. Kapital und Schwanz umstochen. Ursprünglich ein liber catenatus, Haken auf dem HD erhalten, Kette fehlt.


Die verschiedenen Teile der Handschrift dürften in Salzburg entstanden sein, für die Bll. 50ra-128va ist Stift Nonnberg als Entstehungsort gesichert; der Schreiber Hieronymus Posser war Prediger und Jurist in Salzburg. - Der Codex stammt aus der erzbischöflichen Hofbibliothek (siehe Signatur auf dem R). Alte Signaturen der Studienbibliothek Salzburg auf dem Spiegel des VD III.4.F., 432 (5), C.52, V.2.G.84 (5).
Vorbesitzer: Salzburg, Erzbischöfliche Bibliothek
Beatrix Koll

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"RS", "Madre", "PL", "CC", "Grégoire", "CPL", "Schneyer", "RB", "BHL", "Graesse", "Bloomfield"
alle Initien
(VD-Spiegel) Alte Signaturen III.4.F., 432 (5), C.52, V.2.G.84 (5)..
(1r) (= Vorsatzblatt) Inhaltsverzeichnis in Bastarda des 15. Jh.
(1v) (= Vorsatzblatt) M. Wilhelmi Altisiodorensis liber diversorum sermonum et tractatuum, in fol. M.S. in papyro in Schrift des 17. Jh.
(2ra-49vb) Guilelmus Altissiodorensis Summa aurea, lib. I (RS Nr. 281, diese Hs. unter alter Signatur genannt).
   1
2ra Invocatio Ihesus Maria Christus am oberen Blattrand. Üb.: Incipit liber primus Summe magistri Wilhelmi Altisiodorensis super Sentencias utrum fides racionibus sit ostendenda. Capitulum primum.
Fides est substantia rerum sperandarum ... — ... cum dicitur deus ab aeterno fuit iustus et liberalis etc. Sch.: Et sic est finis primi libri magistri Wilhelmi Altissiodorensis Anno etc. 34 proxima feria secunda ante festum Marie Magdalene.
(50ra-128va) Raymundus de Capua Legenda b. Catharinae de Senis (Ed. H. M. Cormier, Raymundi Capuani opuscula et litterae. Rom 1895, S. 5ff.).
   1
50ra Tit.: (50ra-50vb) Kapitelverzeichnis. (50vb) Üb.: Incipit primus prologus in legenda beate Katherine admirabilis virginis de Senis sororis de penitencia beati Dominici fundatoris ordinis fratrum predicatorum.
(51ra) Vox spiritualis est aquilae usque ad caeli ... — ... in unitate vivit et regnat in saecula saeculorum Amen. Sch.: Finitus Anno ab incarnacione Ihesu Christi 1436° in die sancte Cecilie hora vesperorum in Nunberga Salczburge per Ieronimum Posser artium liberalium magistrum.
(129ra-133vb) Unbeschrieben.
(134ra-155rb) Iohannes Geuss de TeiningenSermo de scandalo (Parallelüberlieferung: Melk, Benediktinerstift, Cod. 131, 274ra; Wien ÖNB, Cod. Ser. n. 3383, 228v).
   1
134ra Qui scandalisaverit unum ex pusillis ... (Matth. 18,6). Scribitur Mat. xviii capitulo et idem habetur sententialiter Mar. viiii° Quisquis unum ... — ... iudicantibus extra vero ecclesiam terribiliter vetat et de hoc dictum est superius.
(155va-156rb) Nicolaus de Dinkelsbühl Sermo de gratitudine (Madre 210, Nr. 4, fragm.). In dieser Hs. Johannes Geuss zugeschrieben.
   1
155va Tit.: Sermo de gratitudine et ingratitudine magistri Iohannis Gaews doctoris eximii.
Sacra scriptura improperat Iudaico populo vitium ingratitudinis ... — ... Expl.mut.: ... gratiarum actiones praemium movens||
(156va-157vb) Unbeschrieben.
(158ra-162rb) Sermo de assumptione BMV.
   1
158ra Cum ceterorum sanctorum martyrum confessorum atque virginum natalitia dignis laudum praeconiis offerre ... — ... ut regnum teneant cum omnibus, virgo beata. Amen.
(162va-165va) Sermo de S. Bernhardo.
   1
162va Abundat mysterium iustitiae ... (2. Cor. 3,9). Reverendi patres magistri ac domini praeclarissimi ceterique in Christo dilecti dum pupillam mentis meae ... — ... unigenitus dei filius Iesus Christus qui in saecula saeculorum benedictus. Amen.
(165vb-169vb) Unbeschrieben.
(170ra-174rb) Sermo de Spiritu Sancto.
   1
170ra Verbo domini caeli ... (Ps. 32,6). Reverendi patres et domini doctores magistri ceterique in domino Iesu Christo carissimi, post illam singularem insignemque victoriam ... — ... sublevet et assummat qui cum patre ... Amen.
(174rb-177ra) Leo Magnus Sermo de passione dni (Sermo 54) (PL 54, 319-322; CC 138A, 317-322. Grégoire 344, Nr. 3; CPL 1657).
   1
174rb Tit.: Sequitur sermo de passione domini in die parasceves.
Traditus est propter delicta ... (Rom. 4,25). Reverendi patres etc. Inter omnia dei misericordiae opera quae obiicio (recte: ab initio] saluti mortalium ... — ... humilitate sibi servientes non reliquit Christus dominus noster cum deo patre et spiritu sancto vivus deus in saecula benedictus. Amen.
(177ra-180vb) Sermo de resurrectione dni.
   1
177ra Traditus est propter delicta ... (Rom. 4,25). Resurrexit propter iustificationem nostram scribitur ad Romanos quarto. Reverendi patres doctores magistri ceterique domini variis scientiarum et virtutum meritis adornati ... — ... a mortuis resurrexit Iesus Christus in saecula benedictus. Amen.
(181ra-181vb) Unbeschrieben.
(182ra-189rb) Iordanus de Quedlinburg Sermo de destructione templi (Schneyer 3, 823, Nr. 133).
   1
182ra Cum ergo videritis abominationem ... (Matth. 24,15). Dicunt geometrici et philosophi naturales quod inter ...
(189vb-193rb) Iordanus de Quedlinburg Sermo de destructione urbis Jerusalem (Schneyer 3,824, Nr. 134).
   1
189vb Cum ergo videritis abominationem ... (Matth. 24,15). Verba ista licet ad litteram ...
(193va-193vb) Unbeschrieben.
(194ra-250va) Iohannes de S. LambertoFasciculus myrrhae sive Expositio passionis domini (RB Nr. 4938).
   1
194ra Beatus qui intelligit ... (Ps. 40,2). In verbo proposito propheta ad considerationem ... — ... qui gloriosus et benedictus vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
(250va-251vb) Passio b. Erasmi episcopi (BHL Nr. 2578; vgl. Graesse, appendix 199).
   1
250va Tit.: Incipit legenda sive sermo de sancto Erasmo martire et episcopo.
In Antiochia civitate facta est persecutio Christianorum a Diocletiano ... — ... omnia idola qui colebantur ad nihilum revertebantur per vii autem dies beatus Erasmus docens populum.
(252ra-255va) Tractatus de decem praeceptis (Bloomfield Nr. 5622).
   1
252ra Si vis ad vitam ingredi ... (Matt. 19,17). Ex quibus verbis sciendum est quod decem sunt praecepta ... — ... misericordiae recordabitur. Rogemus ergo dominum.
(255va-258vb) Tractatus de novem alienis peccatis (Bloomfield Nr. 38).
   1
255va Tit.: De ix alienis peccatis.
Ab occultis meis munda me ... (Ps. 18,13). Illa verba sunt prophetae David in quibus verbis duo petit ... — ... dignos fecit in partem sortis sanctorum. Rogemus ergo dominum etc.
(258vb-265vb) PS.BonaventuraTractatus de mortalibus peccatis (vgl. Bloomfield Nr. 6450).
   1
258vb Tit.: De vii mortalibus peccatis.
Vidi bestiam ascendens ... (Apoc. 13,1). Bestia ista, carissimi, diabolus est qui surgit de mari ... — ... et radicitus expellit. Rogemus ergo dominum etc.
(265va-267va) Tractatus de octo beatitudinibus (Bloomfield Nr. 598).
   1
265va Tit.: De viii beatitudinibus.
Beati pauperes spiritu ... (Matth. 5,3). Ex quibus verbis sciendum quot (recte: quod) octo sunt beatitudines quorum septem ... — ... est passio quaedam etc. Rogemus.
(267va-271va) Tractatus de septem sacramentis.
   1
267va Tit.: De vii sacramentis.
Misit dominus verbum suum ... (Ps.106,20). Ubi sciendum quod in verbis praemissis duo tanguntur scilicet ... — ... in rationali libro primo de unctionibus.
(271va-272va) Ps.AlcuinusTractatus de usu psalmorum (RB Nr. 417, folgt nur zu Beginn PL 101, 467).
   1
271va Prophetiae spiritus non semper prophetarum mentibus praesto est ... — ... ne cadat haec apostolus.
(272va-274rb) Tractatus de quinque sensibus.
   1
272va Intravit mors per fenestras ... (Jer. 9,21). Ubi dicit G. quod quicumque sensus in homine scilicet visus ... — ... modo tutus erit etc. Sch.: Sequitur de sex operibus misericordie.
(274va-276rb) Tractatus de sex operibus misericordiae.
   1
274va Restat nunc ergo videre de sex operibus misericordiae de quibus deus maximam rationem ... — ... qui infirmis ministravit.
(276ra-277va) De duello et torneamentis.
   1
276ra Tit.: Nota de duello et torneamentis etc.
Primo quaeritur quid sit duellum. Responditur secundum Raimundum et Hostiensem ... — ... Alexandro 3° Anatensi episcopo.
(277va-281ra) Sermo de tribus partibus poenitentiae.
   1
277va Tit.: Sequitur sermo de tribus penitenice partibus, scilicet contricione, confessione et satisfaccione.
Deus vocavit nos ... (Ex. 5,3). Carissimi, haec verba dixerunt Moises et Aaron ad pharaonem ... — ... scilicet morte aeterna. Quod nobis praestare dignetur qui vivit et regnat deus in saecula saeculorum. Amen. Sch.: Explicit. Qui scripsit librum manus eius sit benedictum (!).
(281rb) Unbeschrieben.
(281va-289va) Tractatus "Legitur".
   1
281va Legitur quod in archa iacebant sacra sacrorum, in ista archa quinque fuerunt quae ... — ... et cor nostrum mundabitur etc.
(289v-291vb) Sermo de novo sacerdote.
   1
289v Tit.: Sermo de novo sacerdote etc.
Magnificavit eum in conspectu ... (Eccli. 45,3). In hoc verbo de libro Ecclesiastici scripto commendatur et extollitur mirifice ordo ... — ... aedificantes deduc si placet.
(291vb-294ra) Sermo de sancta trinitate (Schneyer 8, 101, Nr. 24).
   1
291vb Benedicamus patrem et filium ... Quoniam ad laudem et gloriam summae et individuae trinitatis dignis benedictionibus ... — ... magnus mediator dei et hominum etc.
(294ra-296rb) Sermo de septem verbis Iesu Christi.
   1
294ra Tit.: De 7 verbis Ihesu Christi.
Audi fili mi ... (Tob. 4,2) ... qui docuit filium appropinquans mortem verba salutis ... — ... cum ea gaudeamus quod nobis etc.
(296rb-298va) Sermo de innocentia Abel.
   1
296rb Primo igitur de innocentia Abel legitur Gen. Fuit Abel pastor ovium ... — ... claruit beata virga Maria. Amen.
(298vb) Unbeschrieben.
(300ra-349vb) Sermones de tempore.
   17
300ra (300ra-300va) Dnca resurrectionis. Inc.: Maria Magdalena et Maria ... (Marc. 16,1). Verba sunt angeli Christi resurrectionem nuntiantis et vere ... — ... de quibus verbis plura dicere propono.
300va (300va-305ra) Dnca resurrectionis. Inc.: Iesum quaeritis ... (Marc. 16,6). De resurrectione nostri salvatoris sicut dicit Gregorius in Moralibus exponens illud Iob 10 ... — ... iam facientis potentia. Hic Gregorius.
305ra (305ra-309rb) Dnca resurrectionis. Inc.: Nonne oportuit ... (Luc. 24,26). Cum dicit apostolus quod omnia portat ... (305vb) Si Christum oportebat pati et ita introire in gloriam ... — ... appetitum carnis reservando atque nos perducat.
309rb (309rb-312vb) Dnca resurrectionis. Inc.: Stetit Iesus in medio ... (Luc. 24,36). Hoc dignum erat magnifici regis post victoriam de inimicis ... (309vb) Pax enim secundum Cassiodorum nihil aliud est quam concordantium ... — ... omnia quaecumque voluit fecit.
312va (312va-316ra) Dnca resurrectionis. Inc.: Nemo audebat ... (Ioh. 21,12). Qui cognoscens vocem domini sui non dubitavit sed festine ... (313ra) Officium praesentis diei est scilicet Venite benedicti patris mei ... — ... dicit Augustinus in de concordantia evangelistarum.
316ra (316ra-318rb) Dnca in oct. paschae. Inc.: Pax vobis ego sum ... (Ioh. 20,21). Nihil melius nihil optabilius Christus suis caris discipulis ... (316va) Cum praesens evangelium narravit qualiter Christus auctoritatem absolvendi ... — ... plusquam Mariam Magdalenam.
318rb (318rb-321rb) Dnca 2. post pascha. Inc.: Ego sum pastor bonus ... (Ioh. 10,11). O quam felices in patria et digni omni honore erint ... (318va) Dicit beatus Bernhardus: Si rerum pretia de raritate pensamus ... — ... pastores gregem meum de manu eorum eripiam.
321rb (321rb-325ra) Dnca 2. post pascha. Inc.: Mundus gaudebit ... (Ioh. 16,20). Sunt plerique qui vane opinantur praesentem vitam et futuram possidere ... (321vb) Mundus accipit pro universitate creaturarum Eccli. 42. Gloriosa species mundi ... — ... quilibet potuit dicere: Illud Tho. 13 Gaudeas in omnia saecula saeculorum.
325ra (325ra-328ra) De spiritu sancto. Inc.: Cum venerit spiritus ... (Ioh. 16,13). Hoc verbum dixit Iesus discipulis cum adhuc idiotae et ... (325va) Nescitis, carissimi, quod cum aliquis et suis caris amicis recessurus est ... — ... elucidant me vitam aeternam habebunt etc.
328ra (328ra-330rb) Inc.: Ego sum via ... (Ioh. 14,16). Digne quaeritur quomodo salvator sit via, nempe ad regnum caelorum ... (328rb) Bonum est ambulare in hac via quae Christus est ... — ... ut ad eum perenniter pervenire mereamur.
330rb (330rb-332ra) Inc.: Manete in me ... (Ioh. 15,4). Hoc verbum attendunt fideles et quantum in eis est ... (330va) Attende anima fidelis quantum te salvator tuus dilexerit ... — ... attrahit ex radice. Quod ipse praestare dignatur.
332ra (332ra-334ra) Exaltatio s. crucis. Inc.: Lignum vitae est ... (Prov. 3,18). De quo ligno dicitur in psalmo: Et erit tamquam lignum ... (332rb) De inventione sanctae crucis nobis sermo est ad laudem ... — ... libera nos deus noster quod nobis praestare dignetur.
334ra (334ra-337vb) Dnca 3. post pascha. Inc.: Amen dico vobis ... (Ioh. 16,23). Ex quo, fratres dilectissimi, veritas Christi quae fallere nescit ... (334va) Dixit Chrysostomus merito petentis negligentia reprehenditur ubi ... — ... non expedit servare. Rogemus igitur etc.
337vb (337vb-342ra) Asc. dni. Inc.: Dominus quidem Iesus ... (Marc. 16,19). Augustinus in sermone festivitatis hodiernae: Salvator noster, dilectissimi fratres, ascendit ... (338va) Sicud festum annuntiationis est origo et principium omnium ... — ... postillationem evangelii prout melius tibi videtur.
342ra (342ra-344va) Dnca infra oct. asc. dni. Inc.: Cum venerit paraclitus ... (Ioh. 15,26). O quam felices animae quibus hoc gravissimum donum ... (342rb) Manifestum est cum omne malum quod ad cultum daemoniorum in hoc mundo ... — ... testimonium laudabile prohibuerunt ad quos nos perducat etc.
344va (344va-347ra) Dnca pentecostes. Inc.: Factus est repente ... (Act. 2,2). Hoc donum ut patet spiritum sanctum Christus discipulis ante passionem ... (345ra) Ex quo sermo de spiritu sancto est notare debemus quod multa sunt genera ... — ... efficiat qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
347ra (347ra-349vb) Dnca pentecostes. Inc.: Paraclitus autem spiritus ... (Ioh. 14,26). Dixit Chrysostomus super Matthaeum Homilia prima: A principio non indigebamus ... (347va) Digne salvator noster volens nos ad spiritus sancti gratiam suscipiendam ... — ... Expl.mut.: ... non quidem imaginaria ||
(350r-373v) Unbeschrieben.
(374r-374v) (= Nachsatzblatt) Psalterium, Fragm.
   1
374r Recto: Ps. 7,13-9,12. - Verso: Ps. 9,12-9,24 und 7,2-7,13.